Saeculum IX : Sancti Paschasii Radberti abbatis Corbeiensis Opera omnia, juxta editiones Sirmondi ...

844 Pages·1852·99.892 MB·Latin

by  Mansi, Giovan Domenico, Migne, Jacques-Paul, sant Pascasi Radbert

PATROLOGLE
C U R S US C O M P L E T US
81TB
BIBLIOTBBCA ONIVBRSAUS, 1NTBGRA, ONIFORMIS, COMMODA, OBCONOMICA,
OMNIUM 88. PATKUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM
oui
AB ^EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII I II TEMPORA
FLORUBRUNT;
RECUSIO GHRONOLOGIGA
OMNIUM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLKLE TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA
ECCLESLE SJECULA,
| IUXTA EDITIONES ACCCRATISS1M4S, INTER 8E CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATA8,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATAJ
DISSERTATIONIBCS, COMMENTARU6 LECTIONIBUSQUE VARIANTIBU8 CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBCS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUJE TRIBUS NOVISSIMIS S£CUL1S DEBENTCR ABSOLUTAS
• DETECTIS, AUCTA;
j I5DICIBCS PARTICULARIBU8 ANALYTIC18, 8INGULOS SIVE TOMOS, 8IVB AUCTORES ALICCJCS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATAJ
CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEtf
SUPERIOREM DISTINGUENTIBU8 SUBIECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIMJ3 CCM DOBUS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE 1N ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBU8 INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
CNCSQOISQCE PATRUM 1N QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNO INTTJITU CONSPICIATURALTBRO
SCRlPTURiE SACRJE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS OPERUM 8UORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
t SCRIPTURJB TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIO ACCURATISSIMA, CJETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTCR : CHARACTERUM NITIDITA»
CBART£ .QCALITAS, INTEGRITAS TEXTU8, PERFECTIO CORRECT10NI8, OPRRUM RECUSORUM TUM VARIETAt
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIRIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTBR
SIMJLIS, PRETII EXIGUITAS, PRJSSERTIMQUE I8TA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM,
PRIMUM AUTEM IN N08TRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES JSTATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
Ift QUA PRODBUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUB ECCLESIiE LATIN*
A GRKGORIO MAGNO AD 1NNOCENTIUM 111.
SCccuranfc 9Rtgnc,
BlBLlOTBBOJi OLBRI V M I V B I I M,
SIVB
CURSUUM COMPLETORUM 1N SIN6UL08 SCIBRTIA ECCLBSIASTICE RAMOS EDITORB.
PATR0L061A BINA BDITIONB TTPIS MANDATA BST, ALIA NBMPB LATINA, ALIA GRJ5CO-LATINA.—
TBNBUNT MILLB FRANCIS DUCBNTA TOLUMINA EDFTIONIS LATM.fi; 0CTIN6BNTIS BT
MILLB TRBCBNTA GRJ5CO—LATINJE. — MBRB LATINA UNIVBRSOS AUCTORES TUM OCCIDENTALES, TUM
ORIBNTALBS BQUIDBM AMPLECTITUR ; HI AUTBM, IN EA, SOLA VBRSIONE LATINA DONANTUR.
PATROLOGIJJB TOMUS CXX.
SANCTI PASCHASU RADBERTI OPERA OMNIA.
EXCUDEBATDR ET VENIT APDD J.-P. MIGNE EDITOREM,
m VIA LMCTA DA MHOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO VENFER NOMINATAM
SBU PBTIT-M0NTR0U6B.
1852
HARVARD COLLEGE LIBRARY
S J E C U L UM I X.
SANCTI
PASCHASII RADBERTI
ABBATIS CORBEIENSIS
OPERA OMNIA,
JDXTA EDITIONES SIBMONDI, MABILLONII, MARTENII RECOGNITA ET
DILIGENTISSIME EMENDATA.
ACCURANTE J.^P. MIGNE,
BIBLlOTHEOiE OLEBl UNIVEBIJE,
SIVE
COB8DOU COHPLBTOBDM IN SINQOLOS 8CIBNTIJ! ECCLBS1A8TIC J5 BAHOS BDITOBB.
TOMUS UNICUS.
TBNIT 8 FRANCIS GALLICIS.
EXCDDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
Bl "SlkDICTAD'AMBOISE,PROPEPORTAMLUTETLEPARISIORUMVULGODENFERNOMINATAM.
SED PETIT—MONTROOGE.
1852
ELENCHUS
CPBHUM QOJE IV HOO TOMO CXZ COJrXTJBIfTTJR.
S. PASCHASIUS RADBERTUS.
Exposilio in MtWhaaian. Col. 31
— in Psalmum XLIV. 993
— in Lamentationes Jereraise. 1059
Liber de corporc et sanguine Domini. IW1
Epistola ad Frudegardum. 1351
De partu Virginis. 3165
De Qde, spe et charitate. 1387
De passione S. RuQni etValerij. 1489
De vita S. AdaUwdi. 1507
Epitaphium Arsenii, seu Vita Ven. Wato. 1557
Ex lypis MIGNE. au Petii-Mooirouge*
AD OPERA
SANCTI PASCHASn RADBERTI
P R O L E G O B I E N A.
S. PASCHASII RADBERTI ELOGIUM HISTORICOM.
(Apod Mabill., AcU santtorom ord. S. Bened., tom. II.)
CAPUT PRIMUM. A Hls etenim lemet vepet.indum provldus auctor,
luiperlo qui ciincl» lettnis, exc*Ua vel ima,
Radberti vita, natale tolutn, educatio.
iEierna r*tion<» n»git quml coiulidil ipse,
Legavit tfnerum, c»ni c.rim» cre; undia matrit,
4. Tanta fuit PASCHASII RADBERTI aptH homincs
Qu:e penuit, nigri foscirent tpgmina panni,
•Qi lemporis exisiimalio, ul Engcimodus Suessiouen-
Exposilumque vorax arabiret moriis iruago.
sis episcopns carmen comlideril de ejus lutidihiis,
eidcmqtie a Ihuc vivenli nuncupaverit. Pra»ler En- Ex liis versibus obscure intelligimtis Radbertttm
gelmo iifii abbas piissimus mitllos habuil laudalorcs, puerulum, malre orbatum, in vita? <>iscriiuen inci-
ut inferius dicam; iiulliini vero. i|iii res ab eo geslas disse : ob i.fque expnsitum, pro more illoruni lem-
accurale in litferas reluleril. Vir qtiippc moifeslia3 porum, quasi deploralum; aul certe in aedem virgi-
singularis, cum obitum tuum prarieatistet imminere, nis Dcipur» illatum sanitalem recepisse, et saucli-
conroeatit fratribut exfremum vale dicent. ne quid de raonialium providenlia: coelilus coiumissum.
vita tna tcriberetur. dicitur interdixitte, leslanle An-
tonio de Caulincurte in Corheiensi Chronico ms. CAPtjT II.
quod snperiori s;cculo iueuute conditum est. Eugcl- Ejutdem tontura, vita taculari$ et monastica.
modi (!e Radbcrtn poemalium, mde prorsus el ob- 4. Eo in parlhenone conslitiiltis Ralbertus, co-
scunim, quod ipsius Radberti operibus a Sinnon.lo rona clericali insignitiisest, uli ipse fatettir initio li-
pra?missum esi, non vi uin est tanli ut hic recinfe- hri tertii de Expositione psalmi quadragesiiiti quarli,
reliir; scd saiis esse duxi, si inde, qux ad illu- EugehnoJo his versi ;us concinente posi pnedicia :
stranda viri sancli gesta faciunt, hoc in clogio de-
tibarem. *R » Gcrniine qua? s in^ro dfvini sangnltiix orue,
Ang^ticitmp cliori conf<*rta doie tfregalpi,
2. Natus est Radhertus in pago Sucssiomco, aut
IV quoqiie com ivem C<PII su|H»r »rdu» raptam
forsan in ipsa urbe, parentibus ignotis. Cum enim in
Rite iniriisleriis apuruut CuociipolenlU.
monaslerio B. Mari;e ejus urbis Deo puer consecra-
tussit, idargumentoesteum iniigenain Soessioneii- Audiendus Sanctus ipse in loco mox citalo, Suessio-
sem fuisse. Suspicatus sum aliquamo virum san- nenses alloquens sanctimoniales. c Idcirco, dileclis-
clrnn ortiitn esse apnd Bisilicas [Batoches]. oppidu- simae, dum perpen<!o excellentiam veslram, dum
lum Suessionici pagi, ea motus nitione, quod petcn- considero spoiisalilalis jura el iauJes ubique <livi-
tibns ejus loci mcolis librnm de Vita et Passioue nas , ven or loqui, ne forte ofretidaui in qtiihus pla-
sanctorum Rufini et Valerii cxpolierit. Falli nr certc cerc desidero, si non debilam exhibuero revereniiam
chronographus Corbeiensis pr.vlaudatus, cui Rtutber- nieis ubijue in scriplis, quas^ sic in cnelo, uhi noinen
tut Paschasiut natione Homanus, tn ordine diucono- deiislis, inlelligo honoralas, nt non solu.u sponsa?,
rum teplimut fuisse dicitur, el a beato Adalliar'o in vernm etiam flores Eccleshc et ornaiiieuliim Sponsi
Galliam adductus. In idem erralum impegit Meiur- silis. Quas citin in dextcris beiiiguissiuii Dei el Sa)-
dns nosler, et alii nonnulli. Errandi occasio na:a VDioris nostii Chrisii coniueor mnlliplici varietate
mihi videtnr ex cominiinione noniinis el ordinis Pa- dccoratas, iugeiiiisco valde, eo quod cotonnm qtiam
schasii S. R. E. diacoui, lempore Symmachi pap;p, susceperam piuTulus coram snnclo allare Geniiricis
qui lamen Paschasius annis trecentis superior fuit Dei, veslris cum prec hus et oflicio laudis, quo ve-
Paschasio noslro. Quidquid sit, proprium huic no- stia sponso Deo regi iminortali cor !a consccranlur
nien erat Radberto, quo noinine subscribil synodo C et capita, louge diu exsulatus in sa^culo pcrJidi eam,
Paris.eiisi; ei Jemque scribit Lupus : ascililium Pa- coinquinatiis multis iiiun.lanis actihus. i
scbasio. quod agnomen propno nomini praponere 5. Humili ac moacsta hac confessione docet nos
ipse solei, ut in epistola ad Carolum Calvum infe- vir sanctus, se ex eo monasterio discessisse iu sne-
nus rererenda. cuium, in qtio mundanis actihtis dederit operam (in
3. A teuerioribusannis educatus est in Suessionico clericali, nn laicali vita ?); atque multum temporis
virgiuum Benedictiiiarum coenobio beatx Mariae sa- hoc in vita3 genere consumpsisse. Quam ob rein ita
cro; cujus parthenouis hisloriam recens composiiit subdil: i Untle rogo sauciatus, dum corda sursum
noster Michael Gernianus, sludiorum medrum socius suhlevatis, aute vobis jam concessain diviuitatis g»a-
tl aijuior. Istius beneficii Paschasius meroinit non tiam mei memores silis exorando, quatenus, vestris
semel in lucubratiouihus suis, nempe in expositione intervenientibus meritis, clemenlissimus Judex poe-
punlmi xuv, et in libello deVirginilatebcat;cMaria3: nas a me debitas removeat, reddatque pius corouam
cjood uirumque opus pneiictis sanclimonialibus de- perditam. i
dicavit in grali anitni inonumenturo. His enim in lo- 6. Postea Radhertus, saecularis viue perUesut, se-
cis se earum aiumnum profttetur, uiaxime in episio- ce>sit in Corbeiense monasterium, in quod adinissus
lis nuncupatoriis. Accedit Engelmodi lestimoniuin est (teslante Gualdone monacho in prologo libelii de
in poeroatio, ubi de istis virginibus agit in hunc Vita S. Anscbarii) a S. Adalbardo abhate, quem
BHKium : suum ipsius magistrum ac pneceptorein passim ap-
PATHOL. CXX. 1
44 S. PASGHASIUS RADBERTUS ARBAS CORBElENSlS. I*
peliat. Eo in loco litteras excoluit tanta industria, A fratrihus egoniet dircctus, mox obtinui apud Augu-
sedulitate ac pielate, ut ipse postmoduin sodalibus slum quotl olim omnes oplabaul. > Qtio in munere
suis pncceptor fucrit approbalus, magnamqne sui cuidaro optimatum inlerroganti cur hominem tara
existimalionem promeruerit apud omnes. GorNiam severnm elegissenl, respondil inlcr alia Paschasius,
Radberti aclate, inquit Sirmomlus, cum pHirima il- enm praferri oporlere, nonqui post tergum eat sed
9
lustrarint, haud scio tamen an Railberlo ipso quid- potius eum qni prcecedat. Nec solum a domesiicis,
quam fuerii illustrius, viro scienlia et iutegrilate sed eiiam ab ipso Ludovico Aiigusio publicis nego-
alque omutbus religio&issiroae sanctissimaique yiUe tiis adhihebatnr. Aiuio enini 851 ab eo iti Saxoniam
insignilms praeslanlissimo; cujus el sapieniia caiteri causa sacraj (ut puto) expedilionis, qme pfr An-
dortiores, et excmplo sanctiores, et stndio ac vigi- scharium in populos septentrionales, procurante
laniia, cum omnibus praeessel, cxcitatiores fueruni. imperalore, tum liehat, legatus est, vx ejiisdem libri
CAPUT HL cap. 8, unde tum remeando Agrippinam venire', com-
perit Walam exsilium tulisse pro munere. Deuique,
Prceeeptorit munus, exercitia, ditcipuli ac legatio- Wala ex mlanle prope Limaninm lacum ipse ab eo-
nes. dem Augusto directus est ob ecclesiasiicyarum remm
7. Radbertus lilleras huroaniores non leviter at- el motiasticarum negotia. ex lih.. n cap. 10. Quo
tigerat, ut conslat legenli ejus scripla, in quibus vcro in loco ipsum hahtieril Wala, quanlique ipsius
profanos auclores aliquando in mediuui adducit: consilia fecerit, iude conslal q:iod nusquam fere
ncc dubito, quin etiam alios ejusniodi imbiieril di- sine eo aut iler agehat aut negotia tractahat. liunc
^riplinis. Et eas quidcm disciplinas, quaittum ne- ^ quippe socium habuil liim in comiliis regni Judilh.c
.essarium ftiit, ad animi sui aliorumque informatio- causa convocatis, ex ejusdem Ub. capilihus 9 et 10,
iiem adiidicit; ad potissimum ejus studiiim fuii in tum iu profectioue ad Gregoriu:n papam IV, ex ca-
sacne Scripturaj sanctorumqtie Patrum hciione ac nitibus 15 et 16. Nihil tamen, meo quidem ju<(icio,
medilatione. Hinc est quod diehus solemnibus Evan- Wahe in Paschasium amoreui plus commeudat, exi-
geliuro coram sodalibus snis edisscrebat noudum slimalioivmqiie sic lestatur, quatn cxtrema Wala?
abbas : cujus rei fidem facit prologus in Muthamm morienlis verba, qua; Pascliasius refort in Epitaphii
ad Guntlandiim monachum. c Dum sacr.c pi-ofessio- lih. i, cap. 5, in hunc inoduin : c lufclix nimium ego,
nisobedientia, inqtiit, coram fratrihus Evangclium, qtii iiltima verborum tiiorum monita tam longe ab-
uti consueludinis est, diehns solemnihus, licel ineli- seus hausi! Ais nannme, ul noster iniln Cliremes
malo loquemli genere, exhortandi magis gralia tra- altulil, nisquc: Ita, lili, fac si quo modo, quaccun-
ctarelur, cceperunl nonnulli eorum religione ferven- que scis boni, opere agas, ne tui minor inveniaris.
tcs inslanti devotione frequenter exposccre (nec si Ha2c tua, mi Paler, mihi novissima verba : h;ec tua3
possem, inlendenlcs) hcati Matlhaci Evangelistae a^stiin lionis mandata. Nnn quod scierim quod per-
textum narrationis pcr ordinem explicarcm. > fectus sim ; sc.l ul scieudo proficei etn, solliciie pro-
8. Omnino vero in studiis ac scriplis suis vir san- curabas. > Nihil leiierius istis VValae verbis, nihil
clus nullum prjcteriiiiltebat oflicium monaslicae vi- modcstius hac Paschasii seulenlia.
1«: scd (urtivis horis, uti ipse ait in predicto Pro-
CAPUI IV.
fogo, quia sub hac disciplina alifer non vacat, scri-
bendi diligentiam persolvebat. Qtiippe viilebatur ei ^ Leviticus gradus, abbttis dignitat et gesta.
c nulla iu prassentiarum aclio reatior aut verior, 11. Tantus cuin essel apud oiunes vir saucliis, ita
quam angehcis intercsse officiis, el divinis admiSceri tamen de sc modesle sempcr seusil, ul Lcvitjco
colloquiis , et aspeclibus praesentari. > Hnec enim gradu fneril couteutus, nec uiiqu.iiu ad saceniolium
ejus verba sunt initio prologi in exposilionem suscipicndum adduci poiueril. Hiuc famiharis illi
psalmi XLIV. In omnibus otium maxiroe deleslabatur, crat subscriplio isla : Pa&chusius lladbertus Levita
ralus concessum esse monachis otium et solittutinis 9
monachorum omnium peripsema. Quam modcsli:e si-
opporluniialcm, c non ut ignaviter torpeamus, sed gnificationem amplius faciis proiavil quam vcrbis.
ui meiitemur in mandatis Dci, in laudibus et con- 12. Neque lamen inlerior ille gradus removit ab
teinplatione divina, in Scripluiis sacris, in lege et co dignilaleni abhatialein, quam Isaac abbale Cor-
prophetis, iu Evangelio et doctrina apostolorum, in beiensi mortuo iuirc coactus cst.
traditionibus sanclorum Palrum, si cjuo modo qtiae
novtmus, Christo exhilieamus. > Huc rerc omnia sua Terlius a prtmo decimns, sed quartus ab Ipso,
direxil sludia el lucubrationes omnes, nimirum ut Q»»i dedit Auaoniis legea et feUus iu arvis,
supinam otiositatem vitaret, quod postea ubcrius inquit Gualdo monachtts, inilio carininis de Vita
dicendnro eril. S. Anscbarii. Nempe Radberlusa S. Adalhardo, qui
9. Discipulos quaroplures hahuit Radberlits in iLtliam suhPippino minoienni moderalus esi, quar-
academia Corbeiensi, quos inler insigniores fttere tus fuit abbas Corbeicnsis; nam praeler Adalhardtun
Adalhardus junior, senioris discipulus ac vicarius juniorem Adalbardo seuioii successerant Wah ejus
in regitninc monaslerii; S. Anscharius, iialionum frater, lleddo. el haac Radberti deccssor. Tempus
sepienlrionalium nposlohs ; HiMeinannus, el Odo, D inili a Pascbasio repiminis aniiuin 844 signat Chro-
amho, IIIIIIS post allcntm, Beilovacenses episcopi, nicon Corbeieuse manuscriptiim.
intcrinedio Hcrmcufrido: Warinus Corbeiae novae 43. Biennio post coucilio Parisiensi interftiil, et a
posl ahbas, aliiquc pennulii. Patribus oblinui: lillcras in coufirinaiionen immitni-
10. Inler haic vaiias ohiit legationes, peregrina- tatis Corbcicusis. Qua de iminunitate agii Gual !o
tio.'esque. Anno quippe 822, causa novi cirnobti (sic roonachus in prologo Vit;e s.nicli Anscbr.rii, supra.
Ipsi.- lojnilm io hli i dc Viu WAe, cap. 7) in Sa\o- Inlerfuil eliam syuodo Carisiaceusi rascbasius, an-
fRam, ut scHUtst Gorbetofl iwv*i! tonditio absolvere- lio849conv caueadversusGottescnhhum.quemsiie
litr, pjnhn uis DSt WI9 cihh Atuunio ti Arsenio, id cst dubio habebal in animo, ciim dixii libi*o ociavo m
A>l;dh»rito aljhalr et Wnla ^IU iVatre : quorum is Mallhaium : c Quapivpler scirc cerlo delvemus, qtio-
cnme* fuii iu otnnibui apttfa/fa, tii qaasi tertius inter tiens abquis pent, non cx pra» lesiinatione Dei, tit
<\>b iii wniti twfjti l<J, r\ rjn» li-'n \t\ H Cap. 14. Deill qt:i.!am male scnliuut, ntque ex voluniale Palris
auno cniii, umrtfio Adilbiirilo ahbale Corbeiae perit, sed proprio suo peccato jusloque Dci ju-
GalUtfC monachi in Wabm snfiugia sua contulis- dicio i
9
senl, ipse missus cst ad Ludovicum Augustum, ut 14. Eo in munere variis curis pulsatus, sludia iu-
istins eleclionis conllrmationem ab eo impitraret. ' lcriniilerc coacttis est. Sic enim hauc in rem loqui-
c Dcfuncto Antonio, > ii.quit Radberlus in lihri jam tur initio tum expositiouis in psalroum XLIY, lum
citali cap. 44, c paulo post substituilur paslor exi- libri quinti iu Mnttbaeum, uhi haec legimus: t Ex-
mius ejus in loco : ob cujus uimirum electionem a positum in Matlhaeo, charissimi, quod olim incboa-