Richtlijnen behandeling van voeten: van personen met diabetes mellitus en van personen met een reumatische aandoening

197 Pages·2018·19.139 MB·Dutch

by  ProVoet onder begeleiding van het CBO (auth.)

Richtlijnen
behandeling
van voeten
van personen met diabetes
mellitus en van personen met
een reumatische aandoening
Tweede, herziene druk
Richtlijnen behandeling van voeten
vanpersonen metdiabetes mellitusen
van personen met een reumatische
aandoening
Richtlijnen behandeling
van voeten van personen
met diabetes mellitus en
van personen met een
reumatische aandoening
Houten
Initiatiefenrealisatie:ProVoet(BrancheorganisatievoordePedicure)
Organisatie:ProVoetonderbegeleidingvanhetCBO
Mandaterendeverenigingen/instanties:ProVoet.
Financiering:dezeherzieneversieistotstandgekomenmetfinanciëlesteunvanhetHoofd-
bedrijfschapAmbachten.
ISBN978-90-368-2208-4
©BohnStafleuvanLoghum,animprintofSpringerMediaB.V.,partofSpringerNature,2018
Richtlijnenvoordebehandelingvanvoetenvanpersonenmetdiabetesmellitusenpersonenmeteen
reumatischeaandoening(herzieneversierichtlijnen2009).
©Copyright2018
ProVoet(BrancheorganisatievoordePedicure)
Kerkewijk69
3901ECVeenendaal
0318551369
www.provoet.nl
[email protected]
Allerechtenvoorbehouden.
Detekstuitdezepublicatiemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevens-
bestand,openbaargemaaktinenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën
ofenigeanderemanier,echteruitsluitendnavoorafgaandetoestemmingvandeuitgever.Toestemmingvoor
gebruikvantekst(gedeelten)kuntuschriftelijkofpere-mailenuitsluitendbijdeuitgeveraanvragen.Adresen
e-mailadres:zieboven.
Basisontwerpomslag:StudioBassa,Culemborg
Automatischeopmaak:PrePressMediaGroep,Zeist
BohnStafleuvanLoghum
Waldmolen1
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
V
Voorwoord
InzijninopdrachtvanProVoetdeRichtlijnbehandelingvanvoetenvanpersonenmet
diabetes mellitus en de Richtlijn behandeling van voeten van personen met een reumatische
aandoeninguitgeëvalueerd.Deevaluatieisuitgevoerddooreenwerkgroeponderleiding
vanProVoet.Dezorgaanmensenuitrisicogroepen–endevoetzorgdoordemedischpedicure
alsonderdeeldaarvan–heeftzichsindssterkontwikkeld.Deconclusiewasdatherzie-
ningvaneenaantalaanbevelingeninderichtlijnennoodzakelijkwas.
Deherzieneversieisopgesteldteraanscherpingvanderichtlijnenuit.Deaanscherpingen
betreffen zowel aanbevelingen over nog niet eerder beschreven onderwerpen, als herziene
aanbevelingenuitderichtlijnenvan.Dezeaanbevelingengevenantwoordopvragenuit
hetvelddoorgebruiktemakenvanzoweldewetenschappelijkebewijsvoeringalsookdeme-
ningvanexperts.Tekstueleaanpassingenzijnaangescherptenaanvullendenotitiesopgeno-
menteneindehetbegrippenkaderduidelijktehoudenen/oftegemoettekomenaanvragenuit
hetveld.Voordezeaanscherpingisgebruikgemaaktvandeexpertmening.
Dewaarderinggaatuitnaardewerkgroep.Metdezeherzieningwordteenwaardevollebijdrage
geleverdaandeverderekwaliteiteninzichtelijkheidvandevoetzorgvoormensenmetdeze
aandoeningen.
RonVerschuren
directeurProVoet
VII
Algemene inleiding
Doelstelling
DeRichtlijngeefteenvoordepraktijkhanteerbareleidraadmetuitvoerbareadviezenvoorde
richtlijngebruikerstenaanzienvandevoetbehandeling vanpersonenmetdiabetes mellitus
(DM)enpersonenenmeteenreumatischeaandoening.Deconclusiesenaanbevelingenzijn
hetresultaatvanwetenschappelijkonderzoekenervaringenaansluitendemeningsvorming
gerichtophetexpliciterenvangoedhandelen.DeRichtlijnisgeenstatischdocument:hetis
noodzakelijkomdevakkenniscontinuactueeltehouden.
Richtlijngebruikers
DeRichtlijnisbedoeldvoormedischpedicuresenvoorpedicuresmeteencertificaatVoet-

verzorging bij Diabetici en/of Voetverzorging bij Reuma. Deze pedicures beschikken over
specifiekekennisenvaardighedenophetgebiedvandiabetesmellitusenreumatischeaandoe-
ningenendegevolgenhiervanvoordevoeten.
DewerkgroeprealiseertzichdatdeRichtlijnopbepaaldevakinhoudelijkepuntenvernieuwend
kan zijn voor de genoemde beroepsgroepen, in vergelijking met de heersende ideeën in de
branche.Dewerkgroepisdemeningtoegedaandatdemedischpedicureeenzorgverleneris
endaardoorwellichtgrensverleggendwerkt,hoewelaltijdinsamenspraakmetdebehandelend
artsvandepersooninkwestie.Dewerkgroepvindtdatindezezorgmarktookvanbelang.
Demedischpedicure
Demedischpedicureisopgeleidomspecialistischebehandelingenuittevoeren.Daarbijligtde
verantwoordelijkheidinhetwerkmeeropdemedischtechnischekantvanhetberoep.Het
takenpakketvandemedischpedicurebestaatuit:
1. hetuitvoerenvaneenvoetonderzoekenvoetscreening;
2. hetuitvoerenvanbasisbehandelingen:
4 depedicurebehandeling;
3. hetuitvoerenvanspecialistischebehandelingen:
4 hetbehandelenvanrisicovoeten;
4 hetgevenvanvoorlichtingenadvies;
4 hettoepassenvannagelreparatie-ennagelprothesetechnieken;
4 hettoepassenvannagelbeugeltechnieken;
4 hettoepassenvandrukregulerendetechnieken;
4 hetvervaardigenvanorthesen;
4. hetsamenwerkenmetanderedisciplines;
5. hetleidenvaneenbedrijf.
1 Omwillevandeleesbaarheidwordtinderestvanhetdocumentuitsluitendgesprokenoverdemedisch
pedicure.
VIII Algemeneinleiding
Meer(achtergrond)informatieoverdemedischpedicureistevindeninhetBeroepscompeten-
tieprofielmedischpedicure.
Depositievandemedischpedicureindeketenzorg2

Doorhaar opleidingisdemedischpedicurebekwaamencompetentomrisicovoetentebe-
handelen.IndediverserichtlijnenrondDMenreumatischeaandoeningenisdaaromookeen
plaatsvoordemedischpedicure.Dediverserichtlijnenhebbentotdoelomdezorgronddeze
patiëntenteoptimaliseren,omzodoendecomplicatiestevoorkomenoftevertrageneneven-
tueleklachtenteverminderen.
IndeNHG-StandaardDiabetesmellitustype,tweedeherziening,wordtbeschrevenhoe
diagnostiek, behandeling en begeleiding van volwassen patiënten met deze ziekte het beste
kunnenplaatsvinden.Omdittebereiken,isdebehandelingondermeergerichtopinspectie
vandevoeten,voorlichtingeneducatie.Derolvandehuisartsstaatdaarbijcentraal.Dezestelt
hetbeleidvastinsamenspraakmetdepatiënt.
AansluitendopdezeenandererichtlijnenisdeLandelijkeEerstelijnsSamenwerkingsafspraak
(LESA)Diabetesmellitustype,ontwikkelddoorhuisartsenendiverseparamedischeberoeps-
groependiebetrokkenzijnbijdezorgaanpatiëntenmetDMtype.DeLESAhoudtdaarbij
rekeningmetverschillenintakenenverantwoordelijkheden,waarbijdetakenvandehuisarts
inhetkadervantaakdelegatieenverwijzingsomsdooranderezorgverlenerskunnenworden
overgenomen.Leidendhierbijishetprincipevanbevoegdheidenvooralvanbekwaamheid.
De voeten van personen met DM type  kunnen bijzonder kwetsbaar zijn ten gevolge van
verliesvan protectieve sensibiliteit, perifeerarterieel vaatlijden en limited joint mobility.Bij
aanwezigeofdreigendevoetproblemenkomteenpersoonmetDMinaanmerkingvoorbege-
leidingenbehandeling.Uitgangspuntbijgeïndiceerdevoetzorgiseenjaarlijksadequaatvoet-
onderzoek. Bij dit jaarlijkse voetonderzoek behoren ook voorlichting en educatie over (de
dagelijkse)zelfcontrole,voethygiëneenschoenadvisering.Naastdepodotherapeutwordthier-
voor de pedicure metde specialisatie ‘Voetverzorging bij diabetici’ als wettelijk bevoegd en
bekwaamgenoemd(LESADMtype:voetnoot).
Ditgeldtuiteraardookvoorhetbehandelenvanrisicovoetendoordemedischpedicure.Haar
werkzaamhedenomvattenimmersdetakenvandepedicuremetdespecialisatie‘Voetverzor-
ging bij diabetici’ en ‘Voetverzorging bij reumapatiënten’, waaraan nog toegevoegd zijn de
behandeling van overige risicovoeten, zoals verwaarloosde voeten, voeten met (spastische)
verlammingen,ouderevoetenetcetera.
Samenwerkingenafstemmingtussendiversedisciplinesiswenselijk,eventueeldoordevor-
mingvaneenmultidisciplinairteam.Werkafsprakentussen(huis)arts,medischpedicureen
2 Hetwoord‘ketenzorg’dientgelezentewordenals‘zorgen/ofketenzorg’.
3 WaarindezeRichtlijnverwezenwordtnaardemedischpedicuremet‘zij/haar’kanook‘hij/zijn’gelezen
worden.
IX
Algemeneinleiding
podotherapeutbevordereneengoedezorgvoordediabetespatiëntgebaseerdopdebestaande
richtlijnen,waarbijdezeRichtlijnaanvullendis.
?Uitgangsvragen
DewerkgroepheeftzichbijhetontwikkelenvandeRichtlijngerichtopdevolgendeuit-
gangsvragen:
1. Watmoeteraandeanamnesetoegevoegdwordenindienersprakeisvaneenpersoon
metDMofeenreumatischeaandoening?
2. Watisscreening?
3. Watishetdoelvanscreening?
4. Hoevaakmoetergescreendwordeneninwelkemate?
5. Watmoeteraandebehandelingtoegevoegdwordenindienersprakeisvaneenper-
soonmetDMofeenreumatischeaandoening?
6. Welkevoorwaardenzijnnoodzakelijkomtechniekentekunnenenmogentoepassenbij
eenpersoonmetDMofeenreumatischeaandoening?Enwelketechniekenkomenver-
volgensinaanmerking?
7. Watmoeteraandenazorgtoegevoegdwordenindienersprakeisvaneenpersoonmet
DMofeenreumatischeaandoening?
8. Welkeinformatieoverdeinvloedvanschoenen(textielsoort,model,constructie,etc.)en
sokkenmoetonderdeelzijnvanhetschoen-ensokadvies,terbeschermingvande
voetenvaneenpersoonmetdiabetesmellitusen/ofeenreumatischeaandoening?
9. Watisdeeffectiviteitvanhetgebruikvaneenhuidthermometertenopzichtevanhet
handmatigmetenvandetemperatuurvandeonderbenenenvoetenvaneenpersoon
metdiabetesmellitusen/ofeenreumatischeaandoeningteropsporingvantempera-
tuurverschillentussenonderbenenenvoeten?
10. Watisdebetrouwbaarheidvandedopplerbijvaatonderzoekbijpersonenmetdiabetes
mellitusen/ofeenreumatischeaandoeningtenopzichtevanhethandmatiginschatten
vandedoorstromingvanbloed?
11. Heefthetwerkenmethandschoenentenopzichtevanhetwerkenzonderhandschoe-
nenbijpersonenmetdiabetesmellitusen/ofeenreumatischeaandoeninginvloedop
hetresultaatvanhetvoetonderzoek?
12. Watisdebestemateriaalkeuzebijhetsnijdenen/offrezenvancallus,ragadenen/ofclavi
bijpersonendiabetesmellitusen/ofeenreumatischeaandoening?
13. Watisheteffectvanparaffineenvaselineopdehuidconditie(soepelheid,hydratatie,
biofilm)vandevoetenvaneenpersoonmetdiabetesmellitusen/ofeenreumatische
aandoening?
14. WatisdemeerwaardevanlaserenPACTtenopzichtevangoudenstandaard(antimyco-
tica)bijonychomycoseopgenezingbijpersonenmetdiabetesmellitusen/ofeenreu-
matischeaandoening?
15. Watishetrisicoophuidbeschadigingbijhetgebruikvansalicylzalfofureum20-40%op
voetenvanpersonenmetdiabetesmellitusen/ofeenreumatischeaandoening?
16. Watisdeeffectiviteitvaneennagelbeugelophetregulerenvaningegroeideeningroei-
endenagelsbijpersonenmetdiabetesmellitusen/ofeenreumatischeaandoening?
X Algemeneinleiding
Samenstellingwerkgroep
4 mw.I.M.A.Breedeveld,medischpedicure
4 mw.N.J.J.B.vanKooten,pedicure,podotherapeut
4 mw.T.Mennen-vandeKerkhof,medischpedicure
4 mw.drs.M.A.vanPutten,arts/docentopleidingpodotherapieFontysParamedischeHoge-
school
4 mw.M.H.W.Ribbink,medischpedicure
4 mw.E.Wesselink,medischpedicure
Begeleiding
4 dhr.dr.J.F.B.M.Fiolet,directeurPatiënt&ZorgMaastrichtUMC+(voorzitterwerkgroep)
4 dhr.M.J.J.Dorleijn,MA,beleidsmedewerkerkwaliteitProVoet(projectleider)
4 mw.dr.L.C.vanderEs-Lambeek,senioradviseurCBO
4 dhr.drs.H.vanVeenendaal,senioradviseurCBO
4 mw.drs.L.Lemmens,seniorbeleidsmedewerkerProVoet
XI
Totstandkoming herziening
Aanleidingherziening
InzijnonderleidingvanProVoetderichtlijnenBehandelingvanvoetenvanpersonenmet
diabetesmellitusenBehandelingvanpersonenmeteenreumatischeaandoeningopgesteld.Bij
de totstandkoming is bepaald dat het bestuur van ProVoet uiterlijk in  bepaalt of deze
richtlijnennogactueelzijn.InheeftProVoetzichhieroverlatenadviserendoordeheer
VanZelm,consultantbijQ-consult.Zijnadviesluiddedateenbeperkteherzieningvanbeide
richtlijnen noodzakelijk is om dewaarde van de richtlijnen te behouden. Het advies is ge-
baseerdophetbelangdatzoweldeberoepsgroepalsdeketenpartnersaanderichtlijnengeven
incombinatiemetdenieuweontwikkelingenophetgebiedvanwetenschappelijkeinzichtenen
technieken,materiaalenapparatuur.
Doelherziening
Doorherzieningvanderichtlijnkandepositievanderichtlijngewaarborgdblijventegende
minimaalnoodzakelijkekosten.
Beoogdegebruikersvanderichtlijn
DeherzienerichtlijnBehandelingvanvoetenvanpersonenmetdiabetesmellitusenpersonen
meteenreumatischeaandoeningisopgesteldvoorallemedischpedicuresdiepatiëntenbe-
handelenmetdiabetesmellitusen/ofeenreumatischeaandoening.
Samenstellingwerkgroep
Voordeherzieningvanderichtlijnenisinnovembereenwerkgroepingesteld,bestaande
uitvertegenwoordigersvanallerelevantespecialismenbinnenhetwerkveldvandemedisch
pedicure(ziesamenstellingvandewerkgroep).Bijhetsamenstellenvandewerkgroepiszoveel
mogelijkrekeninggehoudenmetdegeografischespreidingvandewerkgroepleden,alsmede
variatieinervaringinrichtlijnontwikkeling.Allewerkgroepledenhebbendebelangenverkla-
ringingevuld;dezeliggenterinzagebijProVoet.
Dewerkgroepwerdinhetopstellenvandeherzieneversiebegeleiddooreentechnischvoor-
zitter,eenprojectleidervanProVoeteneenadviseurvanhetCBO.HetCBOismedio
opgeheven.
Werkwijzewerkgroep
Gedurende een periode van ongeveer één jaar heeft dewerkgroep gewerkt aan de herziene
versieenzijnzijvijfkeerbijeengekomen.Allereerstheeftdewerkgroepbepaaldwelkeonder-
delenuitderichtlijnherzienmoestenwordenenwelkenieuweonderwerpenaandachtmoeten
krijgenindeherzieneversie.Peronderwerpisbekekenofhetformulerenvaneenuitgangs-
vraagnodigwas.Daarnaastisbepaaldofhetzoekennaarrelevanteliteratuurgewenstwasofdat
hetformulerenvaneenexpertmeningvandewerkgroepvolstond.