Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 1

670 Pages·1983·64.709 MB·Turkish

by  Nihad Sami Banarlı

NihadS amiB anarlı
*
��
TÜRK
EDEBİYATI
TARİHi
*
DESTANLAR DEV.HİNDEN
ZAJH:ANIIW:IZ.A. KAD-4..R
J��
ffMfl.E . B fhı
.
•• il
DEVLEKİTT APLARI
MlLLl EG1T:tM :BASIMEVİ 1STANBU1L9 83
-

RESiMLi
TÜRK
EDEBiYATI
TARiHi

ÖN SÖZ
Bu kitapT,ü rkE debiyaTtaır ihi'nin, Türk TürkE debiyatıs'annıant v e kültüdre vir­
aydınlarınbcial inmie gserekemna cerasıbnüı­; lerinsia;n avte k ültügre leneklevrüicnuid ag e­
tünç ağlanv,a tanlabrüıy,ü ki simlevrei e ser­ tiren tairichtii,ı nfakiir,ib ,e divie coğrafhia ­
leriylbei;rb ütühna lindhei kayeet meki hti� diselerblue h,a diseledroiğnu rduğsua natv e
yacıylyea zıldı. edebiyahta reketlekriit,a bımızmıünm,k ün o­
lanh erk aynağbaa şvuraakr,b ira radai ncele­
Eseri1n9 48de yapıl,a dnaha muhtasar,
diğim evzulardır.
ilkb askısıneınn k ısaz amandat ükenmesvie
ısraralraa nılhıarl eg elmesmiü,e llifidnaeh,a
Yeryüzündeb üyüks anatv e edebiyhaat­
büyükv ed a.ha ihtiykaaçr şılanyıücsıh ayhıa zır­
reketlyearria tmışm illetilçeirn deed ebiytaat­
lama cesarevteirm iştir.
rihi'ntiend kikgie,n izşa man isteyevne zor
Kit ah ın ilkb askıshıanzıır lamaikç i1n8 s e­ olanT,ü rkE debiyaTtıa rlhi'dir:U fakb irdi k­
neç alışılmışKtiıt.a pb,u baskıdsoannr a,2 2s e­ katlgeö,r ülükrib irçomki lletledeeribni yatları,
ned ahaç alışıla4ra0yık lı aşan bziarm ani çin­ umıimiyetltee kb irv atandvae s onb e& altaıs ır
de bütünnlmeiştir. içindmee ydanag elmiştEisrk.i e debiyatlardan
Yunan.L atinA.r apv e İran edebiyatladraı
Aslındbai rt ekim za tarafınddaenğ ibli,r
ekseriya vatanlaredsae rv ermiş,y ahut
hey'etta rafından hazırgleanniaşblieil bkiitrr aynı
büyüke debfia aliyetbleelriirb liirz amani çin­
hçasarleıdşimmlaee zamvnaziı. nu, o lyaunTük rakr ıEdbdaet> lbiirtyiTaliaetlrnıti 'i nhfeia tınd e yaşayıspo n bulmuşe debiyatlardır.
devamındkaunvv et almıştır.
TürkE debiyatnı i'sneı2,7 a sısrü rmüşb ir
EdebiyatT an1ıedie,b ie serv e hadiselerih.a yatbıi nlmiektediBru. e debiyaaty,n ız aman­
tarihi,c oğrafii,c timapis,i kolovjeie ks tethiak� da ,tebik r vatanddae ğiblaş,t a,K ore'deAnv ­
diseleraiydnı nlığıgnödraü pg österebilödli­ği ruı:;:ı'ykaa daru zanaOnr taasycao ğrafoly­ası
çüde edebiyatta rihidOinru.n içindkiirb u ki­ mak üzereH.o rasanİ,r anH,i ndistaAnz.e rbay­
taptas adecee,d ebiyatımbıezlılni başşaliırv e can.A nadoluve BalkanlTaürr kiyesMiı,s ır.
ediblerihnaiyna tlanytlaen,ı nmıesşe rlerisnıi­ Süriyet,r akv .bg.i bic,o ğrafyanbıinr çol­k bö
ralamagki bik,o lavye b asitb iry olt akiedipl ­ geleraiynn ddeevl etlkeurr muTşü rkleder·' in
ğişivka tanlarıinşdlae nmiştir
memi§tir.
Bu kadarg enibşi rc oğrafüyzae rinTdüer k bulduklarıdnodğaann b,i rçoyke ni bilvgairl­er
Edebiyatıt'enıs,i rail tındbaı rakanta,r ihii,ç ­ dır.K itapş,i mdiykea darg ölgedbeı rakılmış
timail,i sancio,ğ rafim,e denvie e stethiakd ise­ bazıl üzumlbui lgildeer ıeş ıtku tmuştuAry.r ı­
lero lmasçıo kt abiidEidre.b iyatımıizs eb,ü tün ca,b u kitabkaa darE debiyatta rihlerailnıen ­
bu tesivre hadiselere göğüs gererek;m ayba ültüzüunm g örülmemifşa,k agte reky enin e­
but esivre h adiselrearğem enm illbii re debiyat sillergienr,e kT ürkE debiyatıi'ynitı a nımayan
olmakb üyüklüğümnuüh afazeat miştir. yabancılaörğırne nmelerifnadyed au mulanb il­
TürkE debiyaTtaır ihi'tneidnk ikvie bir gilebru, k itabdai kkavte i htimamkloan ulmuş­
bütünh alindyea zıblialmesbiö,y les ebeplerle,t ur.
diğeerd ebiyatladrdaahna m üşkildBiur .z orlu­ Buradad eribni rü tiharülaad ee dilmelidir
ğu,m ümkün olduğuk adarö nleyebi.leçcaerke , kib u kitapttaut ulamne todv es abıralrıa ştır­
sadakatulyeu lacak metodBlua rkdiıtra.pta. ta­ malarleal dee dilenni ceb ilgilmeüre,l lifinin,
kibedilmeetno dö,n ceg,e netiqmueet odduYra.­ kendisinddeerni bni rF ..debiyTaatr ihzie vkvie
ni,h erhangbii re debhia diseyziam,a nımızdaki kültürtüe varüest tiğaizi,z h ocasFıu ad Köprü­
görünüşüydleeğ ibla,ş langıçztaamna nımıkzaa­ lü'deanl ınmıfşe yizlbei ra rayag etirilmiştir.
darkoil uşuyilnec elemektir. Çünkü Türkiye'dTeü,r kE debiyaTtaır ihçili­
Sonram,u kayeseleid ebiymaett oduduYra.­ ği'niinl kv e gerçekk urucusFuu ad Köprii­
ni,h erhangbii re debhia diseyyia,l nıbzi rt ek lü'dü"rT.ü rkiye'Tdüer koloajria ştırmalarının
edebiyattaki macedreağsiıbl u,i h laed isenin göy­orulmabki lmekzu rucusus"ı fatıdyülney aca
rüldüğdüi ğeerd ebiyatlabrednazkeir lerkiayrl­e tanınmıKşö prülü'naüzni zm illetibnierT ürk
şılaştırarak mutalaa etmektir. EdebiyaTtaır ihçilkiağzia ndırmiaçki une de­
Nihayeütç üncmüe todf,i şm etodu'dur.B u ğerb içilmbeizr g ayresta rfettiğoikıuıyiu,c u­
usUI, ebsierr mie ydanag etirmeikç ibna şvuru­ larbu, eseriFnu adK öprülbüö lümündvee d i­
lan,ç oks ayıdsaa natv e tedkieks erlerindekğie rb ölümleribniirnç oyke rleriönvdüen çlgeö ­
enk arakteriçsitzigvkie b ilgilaeyrnia ,y nf işle­ receklerdir.
rek aydetmesko,n raay nım evzudbai rleşfeinş ­ Yinea ynıü tiharillaa veed ilmelikdiib ru
lerbii ra rayag etirmesku retiyhl�re b,a hsie,l ­ kitabiıhnt iveat tibğiir çok bahi2s0ly eırls, ü ­
deng eldikğaid arç okk aynaktavne sikalandırr­enb irz amani çindee,d ebiyatımıbziırnç ok
maktır. devrelerdienrii vnu kuflbai leYna hyaK ali le
t>m
Bunlarha,a diselevruiknu uag eldidğeiv ir­ müzakereed ileroenku,n b üyükk ültüründveen
lerdie skosyavle psikolohjaiyka tıtne dkivke nafigzö rüşlerinadlıenna fne yizblüet ünlenmiş­
tesirledreii nlia veet mekg erekiŞru. ş artlkai , tir.
okuyucuk,i taptkau llanımleatno dlana,n cak
Müellibfu. i kim erhumv e büyükh ocası­
araştırymaap tızğı amanf arkedecveek b u sa­
nıb uradsaa ygvıe minnetalnem ayıa zivza zi­
hifelerudseu,l lerdzeiny adev,a rılanne ticeleri
feb ilir.
okuyacaktır.
Bu kitaptoak, uyubcauzı,b i lgilehraitnt a
ResimliT ürkE debiyaTtaır ihi'bnui ink in­ bazıö rnekleribna,z ıb ahislertdeek raerd ildi­
ciy azılışıcniddad,ii l mizna rurüia deş ekloi­ ğinig örecektBiurn.u nb irs ebebiy,a zarının,
lanb ir ilim dilkiu llanılomlımşa klbae raber, birh ocao larakl,ü zumlbui lgilteerkir arlama­
okuyucu,b u lisandbai rm usahabçee şnidşei ya alışkıonl masıdıDri.ğ erv e daham ühim
bulacaktBıurn.u ns ebebResii, mliT ürkE debi­ birs ebebdie bu kitabıany,n ız amanda bir
yatıT arihi'nsiınr,a sgıe linbcaek ılmakı çın; müracaakti taboıl arakb,ö lümb ölümv e yer
bilgair amakv e bunlandne lilleirsibnait,l annıy ero kunuşeus nasındhae,rb ahisi çigne rek­
görmeki çibna şvurulabciarkk itaopl mayaç a­ lie n mühimb ilgileor yienr,d eb irar aya gel­
lışmaksaıd ard a okunmaki �iyna zılmoılşm ası­ mesindefkeid ae dilmebzü tünlük'tür.
dırB.u sebepkliet ape,l indgeenl dikğaid ars o­
ötedenb erib ilindgiiğbii T,ü rk:Ed ebiya­
murtkano lmamayıl üzumlguö rmüştür.
tı,ş ifahbii rD estanD evriE debiyahtaıl inde
ResimliT ürk EdebiyatTıa rihi'nydaez a­ başlamıştBıur d.e stanlhaarn gid evirdtee s­
rının, yıllarayrıalşııt rmalan esnasındag örüp bite dilmioşl ursoal suRnes.i mliT ürk:Ed ebi-
III
yatTıa rihoin,la nny aratıldmıiğlılf ia zilveet lerb ulunahna rflerslees lendirhiecleelne ru ­
kahramanlçıakğ larıTnüır,k e debiyatıbnaışn­ zuno kunacaktÇıürn.k üb u işareatr,u zi cabı
�
langıscaıy makttae reddügtös termemiirş.B u olaraukz atılFaanr,s çiaz 3.feıt v e il eriyvel e
mevzudak arşılaşıblüaynü kg üçlükr,e sıms a­ manasıngae lenu ve Ü lerina,y ncak,e ndili­
natınıbni zimd estanlarımızı tablolarağ inadlemunaz ku­nh ecek ıvamıa lmıvşe yav eziinc abı
takii hmalidiHra.l bukTiü rk destanlarınmu zatılmTıüşr,k çhee celersiens lhia rflerinailn­
resmev e diğers anatlakraay nako labilecek,t ınad a çizilmiştir.
�
ne orijinmaolt iflebruil unduğbuu, kitapt
Kitabıkne ndim etnindsee slhia rfleürz e­
� :�
bilhasgsöas terilmiKşittiarp.b, u ve ııeı
rinek onula(n A) işareLti v,e K harflerin­
voksulluklraarğam enh,e menh erb alısıınf a­
d dens onras,e sii nceltmieçki nd,i ğer yerlerde
esinrie simlerblüet ünlemegğaey rets areft -
ises esiu zatmaki çindiBra.z ık elimeleirmi­n
miştir.
lasınrdaas tlanacyaakn,y aniak ia a ve ikiu u,
Bu kitabpi re debiyvaet e debiyatta rihi
tekb iru zun 3 veyat ekb iru zunu sesinvie r­
kitabıo lduğiuç ino,n uny azılışıTnüdrak çe'nin
mek içindir.
sesb akımındgaünz elleşmteasrii hdie belirtil­
miştirD.e ğişikl ehçeö rneklerienkisne riya Bu eserM,i llEiğ itimB akanlı1ğ0ı0 0T e­
kendid ilv e imlah ususiyetleryiayzlıel ması melEs er Komisyontua rafındbaun k,o misyo­
nun nrşriyaatrıa sınaal ınmıştAınrc.a km üel­
yanınday,e ry er,T ürkiyTeü rkçesinsiens ine
lifinitne,k niske beplerillee rsiü rdüğü mah­
yaklaştınlmashıankdiam s ebepo,k uyucunun,
metino kumadaa şınb iry adırgamadyüaş me­ zurladro iayısıÇyalğed,a ·şT ürkV az arlarKıo ­
misyonnu eşriyatı arasındad abhaasu ıyl­ması
mesidir.
gun görülmşütür.
Kitaptkau llanılaalnfb ae ,b ugünküT ürk
Kitabımıi,t tifakallaı nmışk ararlarıyle
harflerinin viemrkdainnğ iis betinfdoen,e tik
değerlendihreerin k ik omisyoanz asına ni­
alfabedTiürr.k çeT,ü rkçeleşmvieş b aşkad il­ ve
(;ey ıllardbaenr io nunn eşrisnaiy ısmıezk tup­
h'ra<i'to lupd a Türkçedkeu llanılkmeılşi me­
larıyilset eyevne s abırbleak leyeanz izo kuyu­
krina,s lınduaz uno lanv eyaz amanluaz atılan
cularımbau.r adae,n derin teşekküralre­rimi
heceler(ib,i lhasasruza metinlerinsdees)l i
zediyorum.
harfleürz erinkeo nulabni r( -)i şaretibyel­e
lirtilmÜizşetriinrd.ve e yaa ltındbau işaret- NihadS ami Banarli
Not
ı
Eserionk unmasınvde af adyalı olmasmdak olaylık sağ­
layacacke dvellveer idğer bilgilegrerleek,la iç ıklamalkair ­
tabısno nundva e sons özlerindedir.
Dahhai çfbeiyyr o kkeunç,� ubzu cazk sbıir uçaubtu ackslb7i r vardGıö.k yiüiz..n dy alnız
fezvea su
olıınıT anrKıa yrHaa n'ın canaıı kıliyNo�r ydapu a.y ımd�i yed üüşnükrens,u yun içıişnıdkbeli ır
dalalagnrnao ldun.u rdabni r kahdaıyna bleil irdTia nrı'ya abolduBöylelikle,
v., "yarat!"'k y de.y ip
eskTiü kr düşüsnicnegeö reT,an rı'byial yea ratimlah amnıundrıa nb irk adıhn. >yvaelrim itRtei.a aarri
(
MaliAkk sel'tianb losu)
(BkTzü.r kkYrairna tıDleısşt Sa.n 1ı2- ı:n
1
ŞİAFH IE DEBİAYT
DESTAN DEVRİ
(Dest9aini rleyraizınyiagn e çirilmeend eisikiçi a jlardaTküir ke debiynaıbç,ı hne r9 eydeçno kb, ir
DestaEnd ebiyi.b'Ydaızıry?ag eçmedikhli.elrdbieu d Hirledreiant annlaasnı l naseılld eed llmit·
Y&f&mlf,
tir?D)e stan-laDre stanlYaenD ne staKnü ltürüEnhüenm miy-etiD estanladrodiaanfn i kiYre sa nat
eserl-erDie stanvleaM ri lKlail kınm-alDaers tanlaDnoni utvue M ilDleis tan-laDre staŞni irl-eri
Yunanİ,r anF,i nY eC ermeDne atan-laTnü rkD estan-lanT ürkD eatanlannın KayTnüarkkl an -
DestanlaBnönlıünm l-erTiü rkD evletTlaerriih Giönree T ürkD estanl(aSna kaŞ,u ,H un·O iuz,G ök.
TürkY eU ygurD eYletleri ATiatDr eishtiannel Taürr)k leYrianr ablDaets ta-nıA lpE rT ungaD es­
Şu Desta-nıO iu:ı:Ka ianD esta-nıG ök-Türk De-st(-Bo•z kurYteE rgenekon Deıtanlan)
tanı -
DokuOzi uzO n UyguTrü rklerDiensitna( nTıü reyif EGf ai.Ön Deçes sit,a Mnaın,i hei:mıK'aibnu lMüe nkı­
•
besi)- TürkD eıtanlaEnsnkdTiaü rkl nan19lvaenT nüır kT arihinAik settMiirlelnBi e•d vieiT ariUhni·
surlar.)
Türk Edebiyaltlık,ç ağ'vdea O rtaasyüal kele· Eskim illetldeersitna dne virlermiintodse' !arla
rindbea şlarBu. edebiyabta,ş langızçetnag ibni r d�tanlyaarn y anay,a huda rda rdad oğarD.e stan­
destan edebiiytı'dır: larıtn� kkülündeef s!nelverei enf s!ned evirlerinin
Destanlar,m illetledrin,in f aziletv emil li büyükt biroliu rDes.t anlari çindzee ngimni toloji
kahramanlık micerilarınuı manzum hikiye­ unsurlabnu lunur(.1 )
lericlir. Destakne limesinaisnlF ıa nça distan'dTırü.r k
Bu maceralmairl,l etltearritineh nö ncekid evri­ söyleybiuş kie limeyi destan sesiytlüer kçelcştinnİf
lerinvdeey at arihlerkiunriunl uşu asırlbaaşnlnadra; v eç eşimtalniAl ardkllu llanm!flır.
hazant aribho yuncdae vame der.
Kahramanlaraır asındTaa;n rı,l aTrannçalar; TarihtÖennc eçkaii latradnan lvaery lana ·
günı şığındsaunk ,ö püğündyeanr atılbmiırşBo ;z ­ nlatbnliınnısta nhlaakrk ınsdöay lenesamreanlak
kurd'uçnoc uğuo lmuşv eyaa ğaçka mındad oğmuş, inanbıifl ineg elene Eai.neymei to(sm ytbosd)e nir.
mukaddeisn sanlbaurl unabnu destanlairl;bk a kışta,M itoa'ltaarndnal vaerin sanlabrilral idekvtlee rin,
ilikn sanlahraıynaa ll emitnain ıtmaansa llagri bgiö rü­ cinlepreirni,l evred iini emra saly arabkladnan ın
nürA.n cakd,e rignö renlbeurm ,as allaryıanp ılanndah,i kayeleri (Bvuak redlıirm.ea nsilYnıu nancadır.)
milletlefarzii,l etlfekiriirv, e s anatıl möe,y dangae ti­ Birm illemtiint os'lianncneıl iiylemnme y tbologie
renb üyükm edeniymeitm arisitneimne tla şlarbıun­ı denirA.y rıcbai rm illemtiitno ı'labnüntüınnü ne
lurlairn;s antalrıikh innians ıbla şla}n1aspı lge l�tiğindie o millemtiitno lodjeinsiYiru .n amni toloMjiıs·i ,
sırm itoloiıi gibi.
birmasal atmosfeirçii ndöeğ renirler.