qarabağ: «eçmiədzin»in məxfi qrifi altında

178 Pages·2014·10.09 MB·Turkish

R Ö V Ş Ə N N 0 V R U Z O Ğ L U
QARABAĞ:
«EÇMİƏDZİN»İN
MƏXFİ QRİFİ ALTINDA
' )Щ Ь -
B akı - «Ç ıraq» ~ 2 W 2
Qarabağ: «Eçmiədzin»in məxfı qrifı aitmda 3
Kitabın nəşr edilınəsində göstərcliyi köımkliyə görə
Azərbaycan Respublikası Dağlıq Qarabağ bölgəsinin
A&rbayeanlı İcmasınm İdarə heyztinin saılri, İcmanıtı
rəhbəri, Şuşa şəlıər İcra hakimiyyətinin başçısı
Bayram Səforov cənablarma taşztkkür edirik
Haqq am gəlib çatmışdır. Terroriznıi birbaşa və у a
dolayısı ilə dəstəkləyən hər bir ölkə və ya təşkilat bey-
nəlxalq birlik tərəfindən məsuliyyətə cəlb olunmalıdır.
Azərbaycan teırorizmdən çox əziyyətlər çəkmişdir. Er-
Məslə hə tçilər:
mənistanm təcaviizü başlcındığı andan erməni terrorçu
C.Ə.Bdhranıov t.ii.fd., professor.
qruplan tərəfındən Azərbaycana qarşı 32 terror aktı tö-
L.I.Krasnov. General-mayor (keçmiş Zaqafqaziya Hərbi
rədilmişdir. Erməni terrorçularmın Azərbaycan xalqına
Dairəsi)
U.Muxamedcanov (366-cı alayın leytenantı. Özbəkistan) qarsı törətdiyi terror aktları Ermənistan silahlı qüvvələri-
X.Saburov (366-cı alayın kiçik leytenantı. Tacikistan) nin Azərbaycana genişmiqyaslı təcavüzünün əsas de­
M.Umudyarov (366-cı alayın leytenantı. Qırğızıstan) mentia tindən biridır. Bit terrorizrnin nəticəsi kimi on
L.Pokrovski (366-cı alayın rabitəçisi. Rusiya Federasirası) minlərlə azərbaycanlı öldümlmüş, bir milyon cıdam qaç-
qm vəziyyətinə diişmüş, Azərbaycan ərazisinin 20 faizi
Elmi reda ktoru: Əliağa Cəfərov Ermənistan tərəfindən işğul olunmuşdur.
Beynəbcalq Ekologiva və Təbiətdən
Istifadə Akademiyasının akademiki
İlharn ƏLİYEV
Rö\şən Novruzoğlu.
Qarabağ: «Eçmhdzin»in məxfi qrifi altmda. Bakı,« Çııaq», Azarbaycan Respublikasının prezidenti
2012, 352 səh.
„ 0503020907-01 ЛП| ,
067 2012
© «Çıraq» nəşriyyatı, 2012
Qarabağ: «Eçmıədzinmn məxfı qrijı altında 5
İŞĞAL OLUNMUŞ AZƏRBAYCAN ƏRAZİLƏRİ
1813-1828-ci illərə qədər Azərbaycan dövlətiııin sahəsi
təxminən 410 min kv.km oluh
1813-1828-ci illərdə işğal edilmiş Azərbcıycan ərazi-
ləri: Iran əsarəti altındah Cənubi Azərbaycan - - sahəsi təx-
minən 280 min kv.km.
Rusiycı əsarəti altmdakı Şimali Azərbaycan - sahəsi
təxminən 130 min 1'cv.km.
1918-ci ildə Rusiyanın təzyiqi ılə ermənilərə veribniş
Irəvan xanbğı - sahəsi 9 min kv.km.
Rusiya əsarəti a/tma alınan Dərbənd xanlığı - sahəsi 7
miıı kv.km.
1918-1920-ci illərdə Azərbaycarı Demokratik Respubli-
kasıııın malik olduğu ərazihri — sahəsi təxminən 114 min
kv.km.
1920-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasımn
ərazihrini işğal edən nts imperiyasının bölüşdürdüyü Azər-
bctycmı əraziləri: Zəngəzur, Göyçə, Şərur, Dərələyəz, Dili-
ccm Ermənistan Sovet Sosialist Respublikasımn, Borçalı isə
Giirci'ıstan Sovet Sosialist Respublikasımn nəzarətinə veril-
di. Birlikdə sahəsi təxminən 27,4 nıin kv. km.
1920-1991-cı ilbrdə SSRİ əsarəti altmda qabmş Azər-
baycan Sovet Sosialist Respublikasının ərazisi - 86,6 min
kv. krn.
6 Rövşən Novruzoğlu Qarctbağ: «Eçmiədzin»in məxfı qrifi altında 7
Azərbaycanın 1988-1994-cü illərdə ermənilər tərofin-
dən işğal edilmiş əraziləri - cəmi 17.610 kv.km.: Dağlıq QUBADLI - 31 avqust 1993-cü il - 802 kv. km
Qarabağ Muxtar Vılayətı (Şuşa, Xankəndi, Xocalı, Əsgə- inzibati rayon kimi 1933-cü ildə yaradılıb. 1963-cii il-
ran, Xocavənd, Ağdərə, Hadrut) işğal tarixi - 1988-1994- də ləğv edilərək ərazisi Zəngilan rayonu ilə birləşdirilib.
cü illər. Ümumi sahəsi - 4400 kv. km. 1964-cü ıldə isə yenidən aynlıb. 1993-cü il avqustun 31-də
ışğal edilib.
LAÇIN - 18 may 1992-ci il - 1835 kv. km.
1923-cü ildə yaradılıb. İnzibati rayon kimi 1930-cu ıl- ZƏNGİLAN - 30 oktyabr 1993-cü il - 707 kv. km. in­
dən təşkil edilib. 1992-ci il mayın 18-do işğal edilib. zibati rayon kimi 1930-cu ildə təşkil edilib. 1957-ci ilədək
Piıçivan adlanıb. 1993-cü il oktyabrın 30-da işğal edilib.
KƏLBƏCƏR- 3-4 aprel 1993-cii ıl - 1936 kv. km.
İnzibati rayon kimi 1930-cıı ildə təşkil edilib. 1993-cü Son iki əsrdə tarixi torpaqlarımızm işğalı və ilhaqı xal-
il aprelin 3-4-də işğal edilib. qımıza qarşı vaxtaşırı soyqırımı ilə müşayiət olunmuş və
bu zaman iki milyondan çox soydaşımız qətlə yetirilmişdir.
AĞDAM - 23 iyul 1993-cü il - 1094 kv. km.
1828-ci ildə yaradılıb. İıızıbatı rayon kirni 1930-cu ıldə
təşkil edilib. 1993-cü il iyulun 23-də işğal edilib.
CƏBRAYIL - 23 avqust 1993-eü il - 1050 kv. km.
1873-cü ildə Yelizavetpol quberniyasının tərkibində
Cəbrayıl qəzası kimi yaradılıb. inzibati rayon kimi 1930-cu
ildə təşkil edilib. 1993-cü il avqustun 23-də işğal edilib.
FÜZULİ - 23 avqust 1993-cü ıl - 1386 kv. km
İıxzibati rayon kimi 1930-cu ildə təşkıl edilıb. 1959-cıı
ilə kimi Qaryagin adlanıb. 1993-eü il avqustun 23-də ışğal
edilib,
8 Rövşən Novrnzoğlm Qarabağ: «Eçmiədzin»in məxfı qrifi altında 9
yaslı proqramlar reallaşdırıldı. Azərbaycanm, iimumən
AZƏRBAYCANLILARIN SOYQIRIMI Qafqazm tarixinin təhrif olunması həmin proqramların mü-
HAQQINDA AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI hüm tərkib hissəsini təşkil edirdi.
PREZİDENTİNİN FƏRMANl «Böyük Ermənistan» yaratmaq xülyasından mhlanan er-
məni qəsbkaıiarı 1905-1907-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı
Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan son- açıq şəkildə genişmiqyaslı qanlı aksiyalar həyata keçirdilər.
Ermənilərin Bakıdan başlanan vəhşilikləri Azərbaycam və
ra xalqımızm tarixi keçmişinin obyektiv mənzərəsini yarat-
indiki Ermənistan ərazisiııdəki Azərbaycan kəndlərini əhatə
maq imkanı əldə edılmişdir. Uzun illər gizli saxlamlan,
etdi. Yüzlərlə yaşayış məntəqəsi dağıdılıb yerlə yeksən
üzerinə qadağa qoyulmuş həqiqətlər açılır, təhrif edilmış
edildi, minlərlə Azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirildi. Bu
hadısələr özünün əsl qiymetini ahr.
hadisəlorin təşkilatçıları məsələnin mahiy\;ətinin açılma-
Azərbaycan xalqına qarşı dəfələrlə törədilmiş və uzun
sma, ona düzgün hüquqi-siyasi qıymət verilməsinə maneçı-
illərdən bəri öz siyasi-hüquqi qiymətini almamış soyqırımı
lik törədəıək azərbaycanlılarm mənfi obrazmı yaratmış, öz-
da tarixin açılmamış səhifələrindən biridir.
ləıinin avantürist torpaq iddialarım pərdələmişlər.
1813-cü və 1828-ci illərdə imzalanan Gülüstan və
Birinci diinya müharibəsindən və Rusiyada baş vermiş
Türkmənçay müqavilələri Azərbaycan xalqmın parçalan-
1917-ci il fevral vo oktyabr çevrilişiərindən məlıarətlə isti-
masının, tarixi torpaqlarımızın bölünməsinin əsasını qoydu.
fadə edon ermənilər öz iddialarmı bolşevik bayrağı altında
Azərbaycan xalqmm bu milli faciəsinin davamı kimi orıun
reallaşdınnağa nail oldular. 1918-ci ilin mart aymdan etiba-
torpaqlarınm zəbti başlandı, Qısa bir müddətdə bu siyasət
rən əksinqilabçı ünsürlərlə mübarizə şüarı altında Bakı
gerçəkləşdirilərək, ermənilərin kütlevi surətdə Azəı baycan
Kommunası tərəfindən ümunıen Bakı qubenıiyasını azər-
torpaqlarına köçürülməsi həyata keçirildi. Soyqırımı Azər-
baycanlılardan təmizləmək məqsədi giidən mənfur plan
baycan toфaqlaпnın işğalmın aynlmaz bir hissosinə çevril-
həyata keçirilməyə başlandı. Həmin günlərdə ermənilərin
di.
törətdikləri cinayotlər Azərbaycan xalqınm yaddaşına əbə-
İrəvan, Naxçivan və Qaıabağ xanlıqlannın ərazilərində
di həkk olunmuşdur. Minlərlə dirıc Azərbaycanlı əhali yal-
məskunlaşdırılan ermənilər oıada yaşayan azəıbaycanlılar- nız milli mənsubiyyətinə görə məhv edilmişdir. Ermənilər
la müqayisədə azlıq təşkil etmələrınə baxmayaraq, öz ha- evlora od vurnıuş, insanları diri-diri yandırmışlar. Milli mc-
vadarlarmm himayəsi altmda «ermoni vilayəti» adlandırı- maıiıq ıncilorini. məktəbləri, xəstəxanalaıı, məscid və
lan inzibati bölgünün yaradılmasına nail oldular. Belə süni digor abidolori dağıtmış, Bakmm böyük bir hissəsini xara-
ərazi bölgüsü ilə, əslində, azərbaycanlıların öz torpaqlarm- balığa çevirmişlər.
dan qovulması və məhv edilmosi siyasətınin bünövrəsı Azərbaycanlılarm soyqırımı Bakı, Şamaxı, Quba qəza-
qoyuldu. «Böyük Ermənistan» ideyaları təbliğ olunmağa larında, Zəngozurda, Naxçıvanda, Lənkoranda və Azər-
başlandı. Bu uydurma dövlotin Azərbaycan torpaqlarmda baycamn başqa bölgələrində xüsusi qəddaılıqlarla həyata
yaradılmasma «bəraət qazandırmaq məqsədilə» ermom keçirilmişdir. Bu ərazilərdə dinc əhali kütləvi sıırətdo qət-
xalqımn tarixinin saxtalaşdırılmasına yonolmiş gemşrnia-
10 Rövşən Novruzoğlu Qarabağ: «Eçmiədzin»in məxfı qri.fi altında 11
lə yetirilmiş, kəndlər yandırılmış, milli mədəniyyət abidə- da müntəzəm şəkildə yayılan kitab, jurnal və qəzetlerdə
ləri dağıdılıb məhv edilmişdir. milli mədəniyyətimizin, klassik irsimizin, memarlıq abidə-
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yarandıqdan soııra lərimizin ən nəfıs nümunələrimn erməni xalqına mənsub
1918-ci ilin mart hadisələrinə xüsusi diqqət yetirmişdir. olduğunu sübut etməyə çalışırdılar. Eynı zamanda onlar tə-
Nazirlər Şurası 1918-ci il iyulun 15-də bu faciənin tədqıqi rəfmdən bütün dünyada azərbaycanlıların mənfı obrazmı
məqsədilə- fövqəladə istintaq komissiyasımn yaradılması formalaşdırmaq cəhdləri də güclənirdi. «Yazıq, məzlurn
haqqında qərar qəbul etdi. Komissiya mart soyqmmmı, il- erməni xalqı»nın surətini yaradaraq əsrin əvvəlində
kin mərhələdə Şamaxıdakı vəhşilikləri, İrəvan qubenıiyası regionda baş verən lıadisələr şüurlu surətdə təhrif olunur,
ərazisində ermənilərin törətdikləri ağır cinayətləri araşdır- azərbaycanlılaıa qarşı soyqırmı törədənlər soyqırım qur-
dı. Dünya ictimaiyyətinə bu heqiqətləri çatdırmaq üçün banları kımi qəlomə verilirdi.
Xarici İşlər Nazirliyi nəzdində xüsusi quıum yaradıldı. Əsrin əwəlində əksər əhalisı azərbaycanlı olan İrəvan
19]9 və 1920-ci ilin mart ayınm 31-i iki dəfə Azərbaycan şəlıərindən və Ermənistan SSR-in digər bölgələrindən
Xalq Cümhuriyyəti terəfindən ümummilli matəm günii soydaşlarımız təqiblərə məruz qalaraq kütləvi surətdə qo-
kimi qeyd edilmişdir. Əslində bu, azərbaycanlılara qarşı vulurdu. Azərbaycanlıların hüquqları ermənilər tərəfindən
yürüdülen soyqırımı və bir əsrdən artıq davarn edən tor- kobudcasına pozulur, ana dilində təhsil almasma əngəllər
paqlarımızm işğalı proseslərinə tarixdə ilk dəfə siyasi qiy- törədilir, onlara qarşı repressiyalar həyata keçirilirdi. Azər-
mət vermək cəhdi idi. Lakin Azərbaycan Xalq Cümhuriy- baycan kəndlərinin tarixi adları dəyişdirilir, toponimika ta-
yətinin süqutu bu işin başa çatmasma imkan vermədi. rixində misli görünməyən qədim toponimlərin müasir ad-
Zaqafqaziyamn sovetləşməsindən öz çirkin məqsədləri larla ovəzolunma prosesi baş verirdi.
üçün istifadə edən ermənilər 1920-ci ildə Zəngəzuru ve Saxtalaşdırılmış ennəni tarixi gənc ermənilərin şovi-
Azərbaycanm bir sıra toıpaqlarını Ermenistan SSR-in əra- nist ruhunda böyüməsinə zəmin yaratmaq üçün dövlət si-
zisi elan etdilər. Sonrakı dövrdə bu ərazilərdəki azorbay- yasoti səviyyəsiııə qaldırıhrdı. Böyük humanist ideallara
canlılarm deportasiya edilməsi siyasətini daha da genişlən- xidmət edon Azorbaycan odəbiyyatı və mədəniyyəti ru­
dirmək məqsədile yeni vasitələro əl atdılar. Bunıın iiçün hunda tərbiyə oluıımuş yeni nəslimiz ekstıemist ermoni
onlar SSRİ Nazirlər Sovetinin 23 dekabr 1947-ci ıl «Erme­ ideologiyasının təqibtərinə məruz qalırdı.
nistan SSR-dən kolxozçuların və başqa azərbaycanlı əhali- Azərbaycan xalqmın mənəviyyatma, milli qüruruna və
nin Azəıbaycan SSR-in Kiir-Araz ovalığma köçürülnıəsı monliyinə yönolmiş böhtanlar siyasi və hərbi təcavüz üçün
haqqında» xüsusi qərarına və 1948-53-cü illəıdə azərbay- ideoloji zomin yaradırdı. Xalqımıza qarşı aparılan soyqırım
canlıların öz tarixi torpaqlarmdan kiitləvi surətdə deportasi- siyasoti öziinün siyasi-hüquqi qiymətini taprnadığı üçiin ta­
yasına dövlət səviyyəsində nail oldular. rixi faktlar sovet mətbuatmda ermənilər tərəfındən tolırif
Ennəni millətçiləri öz havadarlarının köməyi ılə 50-cı olıınur vo ictimai fıkir çaşdırılırdı. Ermənilərin sovet reji-
illərdən etibarən Azərbaycan xalqına qarşı kəskin mətıəvi mindoıı bohrələnərək həyata keçirdiklori və 80-ci illorin
təcavüz kampaniyasma başladılar. Keçmiş sovet məkanm- un.fiar-iu.'a daha da güclənən antiazorbaycan tobliğatına
12 Rövşən Novn/zoğhı
Qarabağ: «Eçmiədzin»in məxfı qrifı altında 13
Azərbaycan Respublikasımn rəhbərliyı vaxtmda lazımi
Azərbaycanhlara qarşı düşiinülmüş, planlı surətdə həyata
qiymət vennədi.
keçirdiyi soyqırımı siyasətinin ayrı-ayrı mərhələlərini təş-
1988-ci ıldən ortaya atılan qondarma Dağlıq Qarabağ
kil etmişdir. Bu hadisələrin yalmz birinə - 1918-ci il mart
konfliktinin ilkin mərhələsində azərbaycanlıtarm öz tarixi
qtrğınına siyasi qiymət vermək cəhdi göstərilmişdir. Azər-
torpaqlarmdan qovulmasına da respııblikada dtizgün siyasi
baycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi kimi Azərbaycan Res-
qiymət verilmödi'. Azərbaycanm Dağiıq Qarabağ Mııxtar
pııbiikasj bu gün onun axıra qədər həyata keçire bilmədiyi
Vilayətinin Eırmənistan SSR-in tərkibinə daxil edilməsi
qərarların məntiqi davamı olaraq, soyqırım hadisələrinə si­
haqqmda ermənilərin qeyri-konstitusion qərarmı və Mos-
yasi qiymot vermək borcunu tarıxin hökmü kimi qəbul
kvanın əslində bu vilayəti Xüsusi İdarəetırıə Komitəsi va-
edir.
sitəsilə Azərbaycanm tabeliyindən çıxannasını xalqnnız
Azərbaycan xalqma qarşı töredilmiş bütün soyqırım
ciddi narazılıqla qarşıladı və mühiim siyasi aksiyalara əl at-
faciələrini qeyd etmək məqsədilə qərara alıram:
maq məcburiyyəti qarşısmda qaldı. Respublikada kcçirilən
1.31 mart Azərbaycanlıların soyqırımı günü elan edil-
mitinqlər zamanı torpaqlanmızm işğalı siyasəti qotiyyotlə
sin.
pislənsə də, Azərbaycan rəhbərliyi öz passiv mövqeyindən
2. Azərbaycan Respublikasımn Milli Məclisinə tövsiyə
əl çəkınədi. Məhz bunun nəticəsi olaraq, 1990-cı ilin yan-
olunsun ki, azərbaycanlıların soyqırımı ilə bağlı hadisələrə
var ayında getdikcə güclənən xalq hərəkatını boğmaq
həsr olunmuş xüsusi sessiyanın keçirilməsi məsələsinə
məqsədilə Bakıya qoşunlar yeridildi, yüzlərlə Azorbaycan-
baxsın.
lı məhv və şikəst edildi, yaralandı, digər fız'iki təzyiqləro
məruz qoyuldu.
1992-ci ilin fevralında ermənilər Xocalı şəhərinin əha-
lisinə misli görünməyən divan tutdu. Tariximizə Xocalt
soyqırımı kimi həkk olunan bu qanlı faciə minlərlə azəı-
Heydar ƏLİYEV
baycanlınm məhv edilməsi, əsir alınması, şohorin yerlə
Azərbavcan Respublikasmm Prezidenti
yeksan edilməsi ilə qurtardı.
Bakı şəhəri, 26 mart 1998-ci il
Millətçi-separatçı erməniiərin Dağlıq Qarabağda başla-
dığı işğalçı horəkətın nətıcəsi olaraq, bu gün bir milyondan
artıq soydaşımız erməni qəsbkarları tərəfındən oz doğma
yurd-yuvalarmdan didərgin salınmış, çadırlaıda yaşamağa
mehkum edilmişdir. Ərazimizin 20 faizınin emıəni Silahlı
Qüvvələri tərəfmdon işğalı zamanı minlərlə vətəndaşımız
şəhid olmuş, xəsarət almışdır.
Azərbaycamn XIX-XX əsrlərdə baş verərı bütün faciə-
ləri torpaqlarmm zəbti ilə müşayiət olunaraq, ermənılərin
Qarabağ: «Eçmiədzin»in məxfı qrifı altında 15
14 Rövşan Novruzoğlu
Xocalı soyqırımını törətməkdə erməni şoviııistlərinin
XOCALI SOYQIRIMININ İLDÖNÜMÜ İLƏ
məqsədi xalqımızı qorxutmaq, vahimə içində saxlamaq,
ƏLAQƏDAR AZƏRBAYCAN XALQINA
onun mübarizə əzmini qımıaq, tşğal faktı ilə barışmasma
M Ü R A C İ Ə T
nail olmaq idi. Lakin düşmən öz məkrli niyyətlərinə çata
Əziz həmvətənlər! bilmədi. Xocalı mvidafiəçiləri təpədən dırnağa qədər müa-
Hännatli şoydaşlar! sir silahiarla tochiz ofunmuş düşmən qarşısırıda özünü itir-
Bu gün mətı Şizə insanlığm tarixində ən qəddar və mədi, əyilmədi, qəhrəmanlıq və reşadət nümunələri gös-
amansız kütləvi terror hadisələrindən biri olan Xocalı soy- tərdi. Onlar qeyri-bərabər döyiişdə igidliklə vuruşaraq, əsl
qırımı münasibətilə müraciət edirəm. fədakarbq və vətənpərvərlik nümayiş etdirdiler,
Xocalı faciəsi iki yüz ildən çox müddətdə davakar er- Xocalı faciəsindən danışarkən, о zaman Azərbaycana
məni millətçiləri tərəfmdən xalqımıza qarşı aparılan etnık rəhbərlik edən şəxsləriıı və xalqa rəhbərliyə ıddialı olan
təmizləmə və soyqırımı siyasətinin qanlı səhifəsidir, Müx- qüvvələrin siyasi və mənəvi məsuliyyətim ayrıca qeyd et-
təlif vaxtlarda fərqli şəkildə, xüsusi incoliklə yeridilon bu mək iazımdır. Öz vozifə borcuna görə vətəndaşların asayi-
mənfisr siyasətvədüşmənçilik heç zaman dayanmarmş, gab şini və təhlükəsizliyini qorumalı olan dövlət orqanları şə-
açıq qarşıdurma və qanlı toqquşmalar şəklini almış, gah da hərin miidafıəsini təşkil etmək üçün heç bir əməli tədbir
dövrün tələblərinə uyğun ideoloji forma ilə pərdələnmişdir. görməmiş, şəbər sakinlərini taleyin ümıdinə buraxmışdılar.
15 il əvvəl təcavüzkar erməni şovinistlərinin irəlı siir- Uzun miiddət mühasirə şəraitində qalan, güclii düşmənlə
dükləri ərazj iddiaları azərbaycanhlarm qədirn torpaqların- ınərdliklə vuruşan şəhərin müdafiəçilərinə heç bir kömək
göstərilməmişdir. Respublikamn rəsmi rəhbərliyi baş ver-
dan kütləvi deportasiyasma, çoxsaylı terror aktlarına və tam-
nıiş ağır cinayet və soyqırımı aktıııın miqyasları və ağırlığı
miqyaslı amansız müharibəyə səbəb oldu. Nəticədə on min-
haqqında di'mya dövlətləıinə və beynəlxalq ictimaiyyətə
lərlə insan həlak oldu, əlil vəziyyətinə düşdü, yıiz minlərlə
məkımat vermək, həqiqəti çatdınnaq əvəzinə, real vəziy-
soydaşımız qaçqm və məcburı köçkünə çevrildi. Dağlıq Qa-
yəti gizlətməyə cəhd etmiş, tam fəaüyyətsizlik, məsuliy-
rabağ və onurı ətrafında olan 7 rayonumuz enrtəni hərbi bir-
yətsizlik və xalqın taleyinə biganəlik nümayiş etdirmişdi.
loşmələri tərəfmdən ışğal edildi. Lakin 1992-ci ıl fevrahn
Sonradan da Xocalı soyqırımının mahiyyətmı açmaq, onıın
26-da qədim Xocalı şəhərinm misli görünməmiş qəddarlıqla
toşkilatçılarmı və icraçılarınt ifşa etmək üçün heç bır iş gö-
məhv edilməsi bu faciələrin ən dəhşətlisi oldu. Erməni hər-
nilmomişdir. Xalqımızın faciəsi, yiizlərlə insanın məhv ol-
bi birləşmələri 366-cı sovet alayı ilə bİrlikdo qadmlara,
muş həyatı о zamankı hakinıiyyət və müxaliiət tərəfmdən
uşaqlara, qocalara aman vermədən yüzlərlə insanı xiisusi
yalnız sıyası mübarizədə qarşılıqlı ittihamlar iiçün vasitə
vəhşiliklə qətlə yetirdi, onları hərb tarixində analoqu olma-
rolunu oynamışdır.
yan işgəncə verməklə öldürdii, təhqirlərə məruz qoydu. Öz
1994-cü ıldən başlayaraq Azorbaycan hökuməti və
amansızlığma, vəhşiliyinə, kiitləviliyino və törədilən cina-
purlamenti Xocaİı soyqmmı və biitövlükdo erməni şovi-
yətlərin ağırlığına görə Xocalı taciəsi insanlığın tarixində
:vr.<•miih»!:'iU-n.nin azorbaycanlılara qarşı töreidiyi cinayot-
qara ləkə kimi qalacaq.
16 Rövşən Novmzoğlu Qarabağ: «Eçmiədzin»in məxfı qrifi altmda 17
lər haqqında lıəqiqətləri olduğu kiıni bütüıı miqyası və
dəhşətləri ilə dünya dövlətlərinə, parlamentlərino, geniş
SÖZ SAHİBİ... İNFORM ASİYA KRALI
ictimaiyyətə çatdırmaq, bütiin bunlarm soyqınmı siyasətı
kiırıi tanınmasına nail olmaq xətti yeridır. Bu, Xocalı şə-
Fikritncə, hər adam söz sahibi ola bilnıir. Söz sahibi
hidlərinin, Vətən müdafıəçilərinin ruhu qarştsmda bizim
olmaq üçiin dövlatə və millətə əvəzolunmaz vacib olan çox
vətəndaşhq və insanlıq borcumuz olmaqla bərabər, həm do
güclü fakt və sənədlərə, inkarolunraaz məntiqə..., bir də
faciənin beyrtəlxalq hüquqi-siyasi qiymət almasına, onun
yüksək ınənəvi əxlaqi dəyərlərə malik olmalısan. Ağıl və
ideoloqlarmm, təşkilatçılarmın və icraçılarının layiqincə
söz vəhdəti belə insanlarda daha güclü olur.
cəzalandırılmasma yönəlmişdir.
«...İstedad Allah vergisidir. Qələm Allah səltənətinə
Azərbaycanm dövlət rehborliyi Ermənistan-Azərbay-
ucalmaq üçiin bir qismətdir» - deyən fılosof Fvismen Devid
can, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq hüquq prin-
(ABŞ) cəmiyyətdə iıısanlan üç qismə ayırır. Məşhur fılosof
siplərinə uyğun ədaləüi helli, ərazilərimizin işğaldan azad
və sosioloqlarm fıkrinə görə birinci tip xarakterlər —
edilməsi üçün məqsədyönlii və ardıcü iş aparır. Haqq-əda-
lət, beynəlxalq hüquq bizim tərəfımizdədir, zaman bızim эпэпэуэ sadiq olaıı, fərdi motivləri güclü ınkişaf etmiş və
xeyrimizə işləyir. Bu gün dövlətimiz və xalqımız iqtisadi, müəyyən dahi davramş qaydalarma əməl edən, təşəbbüskar,
siyasi və mənəvi cəhetdən müqayisəolunmaz dərəcədə ağıllı və miidrik, mübarizəyə hazır olan, ədalət prinsıplərini
güclənib, müstəqil Azərbaycan dövləti dünya siyasə.tmin gözləyən adamlardır.
mühüm faktoruna çevrilib. İnanıram ki, Azərbaycanm döv- Ikinci tip xarakterhr - xaricdən, kənardan saat mexa-
lət müstəqilliyinin daha da möhkəmlənməsi, sərhədlərinin nizmi kimi qurulur və istənilən hala salınaraq idarə olunur,
toxunulmazlığmm və ərazi bütövlüyünün təmın edilməsi Üçiincii tip xarakterhr isə cəmiyyət içmdə azmış,
Xocalı şəhidlərinə vo xalqımızın bütün qəhrəman övladla- özbrini itirmiş, mübarizə gücündən ınəhrum o!an, paxıl və
rına ucaldılan möhtəşəm abidə olacaqdır! xain, istedadsız, daxiiən mənəviyyatsız, heç bir oqidəsi və
Bu milli matəm günündo Xocalı şəhidlərinin vo qəhrə-
mənliyi olmayan, etdiyi pisliklərdən və gördüyii yaramaz
manlarmın müqəddəs ruhu qarşısında baş oyorək, Allahdan
işbrdən ləzzət alan adamlardır. Belə adamlar həyatda və
onlara rəhmət diləyir, onların yaxınlarına, bütün xalqımıza
ədəbiyyatda, tarixdə və fəlsəfədə... həyatın qalan sahələ-
başsağlığı verırəm!
rintb «əclaf» damğası altında yaşayır...
Qələıninə və istedadına bəlsd olduğum iiçün, man
professor, yazıçı, jurnalist, bənzərsiz araşdırıcı və siyasətçi
Heyılar ƏLİYEV
Rövşən Novruzoğlunu birincilərdən hesab etmişəm. O,
Azərbaycan Rcsptıblikasıntn Prezıdenti
mülk və va sorvət sahibi deyil - qızıldan qiymətli söz
Bııkı şəhəri, 25 fevral 2003-cii il
sahibidir. Söz isə abidədir, həyatm bülün mərhəbbrində
mülkdnn və snrvətdən öndə gedir.
Qarabağ: «Eçmiədzin»in тэх/i qrifı altında 19
18 Rövşən Novruzoğlu
tanətini əldən verınir. Haqq həmişə istedadm və zəhmətin
Mən Moskvada yaradıcılıq ezamiyyətlərimdən birində
tərəfındədir.
olarkən, RF-in XİN-də işləyən professor Semyon Vasilye-
Мэп, həm də onun yazıçı kimi bədii əsərlərini də çox
viç İvanov bibndə ki, Bakıdanam, yaxınlaşclı, dost olduq.
oxumuşam. O, həm də heç kəsə bənzəməyən bir yazıçıdır.
Professor Bakı haqqında, inkişaf edib gözəlbşən Azərbay-
Digər tərəfdən, mənimb razılaşın ki, o, çox güclü, zəngin
can haqqında danışdıqca fərəhlənirdim. Diplomat söhbətlə-
informasiyası olan bir tədqiqatçı, fılosofdur. Məsəbn,
rinin birində ernjəııibr tərəfindən viran edilmiş Azərbaycarı
Qarabağın işğalı ılə bağlı əsərbri, «Azərbaycan dövbtçi-
torpaqları haqqındä - Dağlıq Qarabağın yaşayış məntəqə-
liymə qarşı təhliikə mənbəbri» beş cildlik monoqrafıyası,
ləri haqqında danışdı və qeyd etdi: «Ermənilərin mövqeyi
tədqiqat əsərbri ona daha geniş şöhrət gətirib.
ədabtsiz mövqedir. Мэп bunu erməni dostlanma da demi-
Sizə təqdim olunan bu kitab isə, əminəm ki, lıər
şəm. Mənimlə razılaşanlar çoxdur, Qarabağda çox olmu-
birimizin stoliistü kitabına çevribcək. Мэп bütün bıınlarda
şam, о yerlər Azərbaycamndır, Azərbayeana məxsusdur...»
heç bir qeyri-adilik görmürəm.
Dipiomatla maraqlı söhbətlərimizdən biri Azərbaycan
ziyalıları çərçivəsiııdə oldu. O, heç gözləmədiyim bir anda,
hörmətli professorumuz Rövşən Novruzoğlunun adım çək-
di. Hiss etdim ki, rus diplomatı onu yaxşı tanıyır. Ayn-
Əliağa Cəforov
larkən professor S.V.İvanov mənə dedi: «...Sizin cənab
Beynəlxalq Ekologiya və
Novruzoğlu kimi ciddi və qiymətli ziyalılarırnz var. Qoru-
Təbiətdən Istifadə Akademiyasının
yun onları. Cənab Novruzoğluya isə ayrıca salamlarımı akademiki
çatdırın. Мэп onun tədqiqatlarım öyrəndikdən sonıa, dost
və düşməni ayırd edə bildim... »
Xatırladım ki, bügüııkü Azərbaycan nıətbuatma ilk
olaraq jurnalistika tədqıqatını məhz Rövşəıı Novruzoğlu
gətirib. Erməni arxivitıdə onuıı kimi çalışan ikinci bir alim
tanımıram. Neçə-neçə xarici ölkəni gəzmiş alim Bakıya
erməni terrorçularını ifşa edən onlarla qiymətli fakt və
sənədbrlə qayıdıb. Hörmət və nüfuz sahibi oian «Zerkalo»
qəzeti vaxtilə onun haqqında yazırdı ki, politoloq Rövşən
Novruzoğlu, sözlin əsl mənasında, bizim üçün «İnforma-
siya Kralıdır».
Rövşən müəllim həm də ııüfuz sahibidir. Nə qədər çə-
tinlikbr və haqsızhqlarla üzbşsə də, təmkiniııi, səbr və mə-