Table Of ContentB 1,326,570
SITY OF W
I
C
H
T
I
G
I
T
REIVNIOC
:
:
:
1
1
Andrzej Choniawko
PZPR
W WIELKOPOLSCE
1948-1984
Wydawnictwo Poznańskie Poznań 1987
Obwolutę i okładkę projektował
Jan Śliwiński
HX
315,7
.77
P82
( 49
1987
© Copyright, by Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1987
Printed in Poland
WYDAWNICTWO POZNANSKIE POZNAŃ 1987
Wydanie I. Nakład 2500 +250 egz. Ark. wyd. 16,4; ark. druk. 17,75.
Druk ukończono w listopadzie 1987 r.
Zam. nr 74/86 B-9/488 Zlec. druk 70012/87
POZNAŃSKIE ZAKŁADY GRAFICZNE IM. M. KASPRZAKA
Poznań, ul. Wawrzyniaka 39
ISBN 83-210-0721 - X
2 2: 2
': į
Wstęp
W ostatnich latach znacznemu wzbogaceniu uległa historiografia
PZPR. Coraz bardziej poszerza się krąg autorów podejmujących
różne aspekty działalności partii. Jak wielkie znaczenie mają ba
dania nad dziejami PZPR dla lepszego zrozumienia różnorakich
procesów społecznych zachodzących w trakcie budownictwa socja-
listycznego w naszym kraju, nie trzeba szerzej przekonywać '.
Większość opracowań podejmuje kwestie działalności teoretyczno
-programowej partii oraz dokonań, jakie jej polityka przynosi
w poszczególnych dziedzinach życia społecznego i gospodarczego
w skali całego kraju, względnie określonych regionów. Rzadziej
historię PZPR uprawia się w węższym aspekcie, ograniczonym do
metod i form sprawowania przez nią kierowniczej funkcji w życiu
politycznym, jej rozwoju liczbowego i organizacyjnego, mecha
nizmów działalności wewnątrzpartyjnej, relacji zachodzącychmię
dzy poszczególnymi elementami jej struktury, składu aparatu eta
towego i aktywu, stanu świadomości ideowej mas członkowskich?.
Analizy tych problemów mają najczęściej wycinkowy charakter
pod względem tematycznym, chronologicznym lub terytorialnym ?.
Ich wszechstronne rozwinięcie jest niezbędne dla uzyskania obra
zu partii jako sprawującej kierowniczą rolę w państwie organizacji
masowej. Efekt taki jest trudny, jeśli wręcz niemożliwy do uzy
skania poprzez kultywowanie badań nad PZPR w szerszym aspek
cie, obejmującym politykę społeczną, gospodarczą, kulturalną
i oświatową partii i jej pozytywne rezultaty. Opracowania będące
plonem tego rodzaju podejścia są bliższe ujęciom typu podręczni
kowego niż monografiom historyczno-socjologicznym .
1 Por. W. Góra: O badaniach nad dziejami PZPR. „Nowe Drogi” 1984,
nr 12, s. 48 i nast.
2 B. Dymek: Uwagi o stanie badań nad regionalnym ruchem robot
niczym w Polsce Ludowej. „ Zpola walki” 1983, nr 1.
8 T. Sierocki: Badania nad historią polityczną ruchu robotniczego
Polski Ludowej. „ Z polawalki” 1982 nr 3-4, s. 533.
5
Niniejsza praca jest właśnie próbą historyczno-socjologicznej
analizy działalności PZPR w jednym z największych regionów
kraju. Dokoncentracji rozważań na problematycewewnątrzpartyj
nej i mechanizmach działalności partii upoważniają zarówno ko
nieczność spojrzenia na działalność partii przez pryzmat współ
czesnych ocen, jak i szerokie potraktowanie zagadnień partyjnej
inspiracji rozwoju gospodarki, kultury i oświaty w regionie w pra
cy Zarys historii ruchu robotniczego w Wielkopolsce (pod red.
A. Czubińskiego, Poznań 1978). Kontekst zasadniczego nurtu ro
zważań na temat polityki centralnego kierownictwa partii został
tu ograniczony do najbardziej niezbędnych informacji. Kwestie te,
w powiązaniu z sytuacją w regionie, szeroko potraktował E. Ma
kowski w interesującej pracy Ruch robotniczy w Wielkopolsce.
Zarys dziejów do 1981 r. Poznań 1984.
Poza ostatnim rozdziałem, dotyczącym lat 1975—1984, zasięg
terytorialny pracy obejmuje obszar województwa poznańskiego
w granicach sprzed 1 czerwca 1975 r. W stosunku do tego obszaru
używa się tu historycznego terminu „ Wielkopolska”. Pominięto
zaś problematykę działalności PZPR na terenie powiatów Środko
wego Nadodrza, które wchodziły w skład województwa poznań
skiego do sierpnia 1950 r.
Konstrukcja pracy opiera się na zasadzie podziału na dwa okre
sy, których cezurę stanowi — będący przedmiotem osobnego roz
działu przełom październikowy w 1956 r. Głębia zmian ideowo
-programowych i organizacyjnych, jakie dokonały się w poczyna
niach partii w połowie lat pięćdziesiątych, usprawiedliwia ten po
dział. Działalność PZPR w latach 1949–1955 i 1957–1975 przed
stawiono w rozdziałach symetrycznie przystających do siebie pod
względem tematyki. Podjęte wątki tematyczne starano się kon
sekwetnie kontynuować także w części poświęconej działalności
PZPR w województwie poznańskim w latach 1975—1985. Tego
rodzaju konstrukcja umożliwiła przedstawienie poszczególnych
elementów działalności PZPR w sposób ewolucyjny, przy równo
czesnym zarysowaniu całokształtu poczynań w danym okresie.
Podstawę źródłową pracy stanowią materiały wytworzone przez
instancję wojewódzką partii, przechowywane w Archiwum KW
PZPR w Poznaniu. Takie kwestie jak przygotowania do zjedno
czenia ruchu robotniczego, wydarzenia czerwcowe w 1956 r. oraz
6
zajścia studenckie w marcu 1968 r., jak również kierunki działal
ności partii w sferze społeczno-gospodarczej w latach 1959—1975,
zostały przedstawione na podstawie własnych wcześniejszych opra
cowań. Spośród innych publikacji dotyczących historii Wielkopol
ski najbardziej przydatna okazała się praca A. Dobieszewskiego:
Społeczno-polityczne problemy wsi wielkopolskiej w latach 1945
—1970. Warszawa 1973.
Na czoło literatury historycznej poświęconej dziejom PZPR
w skali ogólnokrajowej wysuwa się zdecydowanie praca Z. Ko
zika: PZPR w latach 1945—1957. Szkic historyczny. Warszawa
1982.
W piśmiennictwie o charakterze politologicznym fundamentalne
znaczenie mają prace E. Erazmusa: Spór o kształt partii. Warsza
wa 1982 oraz A. Dobieszewskiego: Zasady i mechanizmy funkcjo
nowania partii. (Model leninowski). Warszawa 1984.
BA
1
1
