Table Of ContentPrzełożył
WOJCIECH MADEJ
WARSZAWA 1995
Tytuł oryginału <Forecasting Financial Markets>
Copyright © Tony Plummet, 1989, 1990, 1993
Kogan Page Limited
1 20 Pentonville Road
London Ni 9JN
All rights reserved. No part of this book may be reproduced in any form or by
any means without permission in writting form the publisher.
Copyright (c) for the Polish edition by WIG-Press
Copyright © for the Polish translation: by Wojciech Madej
Opracowanie redakcyjne Paweł Karołak, Wojciech Madej
Opracowanie typograficzne Stanisław Małecki
Projekt okładki Dariusz Miroński
Korekta Halina Załewska
WIG-Press Warszawa 1995
Wydanie pierwsze
Skład: Fotoskład Domino, Warszawa
Druk i oprawa: Mladinska Knjiga-Tiskarna, Lubljana. Słowenia
ISBN 83-903296-1-1
Spis treści
Słowo wstępne VII
Podziękowania IX
Przedmowa X
Wprowadzenie XIII
Część pierwsza:
Logika nieracjonalnych zachowań zbiorowości
Rozdział pierwszy: SAMODZIELNA JEDNOSTKA
CZY NIEPODZIELNA CAŁOŚĆ?, 3
Rozdział drugi: DWOJE TO JUŻ ZBIOROWOŚĆ, 9
Rozdział trzeci: JEDNOSTKA W ZBIOROWOŚCI, 16
Rozdział czwarty: SYSTEMOWE PODEJŚCIE
DO ZACHOWAŃ ZBIOROWYCH, 21
Rozdział piąty: CYKLE ZACHOWAŃ ZBIOROWOŚCI, 29
Rozdział szósty: METODY PROGNOZOWANIA
ZACHOWAŃ ZBIOROWYCH, 42
Część druga:
Dynamika cyklu hossy i bessy
Rozdział siódmy: ZBIOROWOŚĆ NA GIEŁDZIE, 52
Rozdział ósmy: KSZTAŁT CYKLU HOSSY I BESSY, 64
Rozdział dziewiąty: SPIRALA I ZŁOTE PROPORCJE, 82
Rozdział dziesiąty: MATEMATYCZNE PODSTAWY
RUCHÓW CEN, 95
Rozdział jedenasty: KSZTAŁTY RUCHÓW CEN, 108
V
Część trzecia:
Prognozowanie punktów zwrotnych
Rozdział dwunasty: FORMACJE CENOWE W PUNKTACH
ZWROTNYCH, 117
Rozdział trzynasty: FORMACJE CENOWE W TRADYCYJNEJ
ANALIZIE TECHNICZNEJ 124
Rozdział czternasty: FORMACJE POWSTAJĄCE
PODCZAS TRENDÓW, 142
Rozdział piętnasty: TEORIA ELLIOTT A, 148
Rozdział szesnasty: POTWIERDZENIE SYGNAŁÓW KUPNA
I SPRZEDAŻY, 163
Rozdział siedemnasty: NATURALNE PUNKTY ZWROTNE, 183
Rozdział osiemnasty: ANALIZA CYKLI, 199
Rozdział dziewiętnasty: PRZYKŁADY WYSTĘPOWANIA CYKLI, 212
Część czwarta:
Psychologia gry na giełdzie
Rozdział dwudziesty: PSYCHOLOGIA LĘKU, 223
Rozdział dwudziesty pierwszy: PSYCHOLOGIA SUKCESU, 234
Rozdział dwudziesty drugi: UWARUNKOWANIA SUKCESU, 246
Rozdział dwudziesty trzeci: PODSUMOWANIE I WNIOSKI, 268
Suplement pierwszy: Teoria W.D. Ganna, 271
Suplement drugi: Cykle na brytyjskim rynku obligacji, 282
VI
Słowo wstępne
W ostatnim dwudziestoleciu zaszły ogromne zmiany w zachowaniach
rynków finansowych. Do fundamentalnych przyczyn tych zmian zali-
czyć można na pewno zniesienie stałych przeliczników walut na
początku lat 70. oraz usuwanie kolejnych ograniczeń w międzyna-
rodowym przepływie pieniądza. Rzeczywistych przyczyn może być
oczywiście więcej, ale symptomy nowej sytuacji są dobrze widoczne:
bardzo wyraźny wzrost wahań cen i obrotów na większości rynków;
ostre i coraz silniejsze rozbieżności pomiędzy krótkoterminowymi
ruchami kursów a trendami długoterminowymi; a także uderzające
sprzeczności pomiędzy nastrojami panującymi na rynku a sytuacją
gospodarczą.
Praktyczne konsekwencje takiego stanu rzeczy są zmorą dla prognos-
tów rynkowych, ale, co o wiele bardziej istotne, pociągają one za sobą
także zwiększenie ryzyka dla ludzi biznesu i inwestorów. Pomimo
ogromu dostępnych danych i wielkiego postępu w zakresie dokony-
wania obliczeń i badań statystycznych, tradycyjne prognozy i ana-
lizy gospodarcze bardzo często nie dostarczają uczestnikom rynku
VII
niezbędnych wskazówek. Jest zatem jasne, że powinniśmy zastanowić
się nad przyczynami tej sytuacji, a także nad tym, co można zrobić, aby
poszerzyć zakres stosowanych przez nas technik prognozowania, zape-
wniając im jednocześnie większą skuteczność.
Jednym ze sposobów, w jaki należałoby poszerzyć horyzonty poznaw-
cze, jest uwzględnienie metod i rezultatów analizy technicznej. Naj-
prostszym argumentem, jaki za tym przemawia, jest poniekąd cyniczne
spostrzeżenie, że wielu ekspertów finansowych w ten czy w inny sposób
opiera swe publikacje i porady na analizie technicznej. Poważniejszy
argument wskazuje na to, że analiza techniczna stanowi ważną próbę
uwzględnienia takich zjawisk jak presja grupy, moda, psychologia
tłumu i wiele innych aspektów zachowań rynku, które są lekceważone
bądź uznawane za mało wiarygodne przez zwolenników tradycyjnych
metod prognozowania.
Niestety, w bardzo niewielkim stopniu poszukuje się elementów
wspólnych dla tradycyjnych metod i analizy technicznej. Książka Tony
Plummera jest po części głosem w tej dyskusji, ale stanowi także
poważną próbę systematycznego wyłożenia podstaw analizy technicz-
nej w sposób, który powinien zainteresować nie tylko praktyków czy
ekonomistów sceptycznie nastawionych do tego podejścia, ale także
bardzo wielu menedżerów słusznie tracących cierpliwość wobec „prog-
noz" ekspertów, które, niestety, nie zawsze warte są papieru, na jakim
zostały wydrukowane.
Sir ADAM RIDLEY
Executive Director
Hambros pic.
Specjalny doradca kolejnych ministrów skarbu w latach 1979-1985.
VIII
Podziękowania
Bardzo niewielu autorów może opublikować swą książkę bez pomocy
oraz zachęty ze strony innych osób i również ta praca nie jest pod tym
względem wyjątkiem. Chciałbym podziękować Michaelowi Hugheso-
wi, który cierpliwie przeczytał przedostatnią wersję rękopisu pierw-
szego wydania i udzielił mi wielu rad dotyczących nadania temu
tekstowi bardziej znośnej postaci. Nie muszę dodawać, że za wszelkie
ewentualne błędy ja sam ponoszę odpowiedzialność. Chciałbym rów-
nież wyrazić wdzięczność moim kolegom z Hambros Bank, a zwłaszcza
Davidowi Tapperowi i Johnowi Heywoodowi, których pomoc i rady
udzielane mi w ciągu wielu lat miały zasadnicze znaczenie dla moich
zainteresowań dotyczących funkcjonowania rynków finansowych. Ich
wiedza znalazła po części swój wyraz na stronicach tej książki, choć
w takiej postaci, że być może nie od razu będą mogli oni to rozpoznać!
I wreszcie ci, bez których w ogóle niewiele da się zrobić. Dzięki
wyrozumiałości i pomocy ze strony mojej żony i rodziny mogłem
poświęcić się pracy nad tą książką. Na koniec chciałbym jeszcze
podziękować moim dawnym towarzyszom podróży z pociągu, jaki
odchodził niegdyś 7.30 z Audley End. To głównie dzięki ich zamiłowa-
niu do snu i rozwiązywania krzyżówek możliwe było powstanie
pierwszej wersji rękopisu tej pracy.
IX
Przedmowa
Większość tekstu pierwszego wydania tej książki napisana została
w roku 1985, około czterech lat przed jej obecną, powtórną publikacją.
Znałem wówczas pewne prace z zakresu głośnej dziś „teorii chaosu", ale
uważałem, że jest to część teorii systemów dynamicznych. To cało-
ściowe podejście do analizowania procesów przyrodniczych wydało mi
się krokiem naprzód w naszym pojmowaniu wzajemnych zależności
w świecie organizmów żywych. Postęp ten został nieco przyhamowany
przez dążenie do odkrycia dokładnych algorytmów matematycznych,
które wyjaśniają jedynie, jak funkcjonują na pozór chaotyczne systemy.
Algorytmy takie potwierdzają wprawdzie istnienie pewnego ładu
leżącego u podstaw owych systemów, ale nadal nie było wiadomo,
dlaczego one występują, a właśnie ta kwestia wydaje mi się inte-
resująca.
Według moich obserwacji, rynki finansowe podlegają pewnym przewi-
dywalnym prawidłowościom, które są wynikiem ludzkiej potrzeby
działania zbiorowego. W ostatnich latach, w miarę postępującego na
międzynarodowych rynkach finansowych uniezależniania się przepływu
x
pieniądza od wymiany handlowej, prawidłowości te stawały się coraz
bardziej oczywiste dla każdego, kto potrafił ich szukać. Otóż można
wnioskować, że wszystkie rynki - niezależnie od tego, czy finansowe,
czy towarowe, czy obejmujące usługi - podlegają pewnemu natural-
nemu prawu, które organizuje zachowania jednostek poprzez wpływ
działań zbiorowości.
Spostrzeżenie to, wraz z towarzyszącą mu teorią dotyczącą zachowań
zbiorowości, zostało bardzo łatwo przyswojone przez tych, którzy
utrzymują się z przeprowadzania transakcji na rynkach finansowych.
Ludzie, którzy doświadczyli rygorów dokonywania transakcji, doskona-
le zdają sobie sprawę z oddziaływania zbiorowości i jej nastrojów. Nie
można jednak tego samego powiedzieć o społeczności akademickiej.
Większość teorii ekonomicznych opiera się na założeniu, wedle którego
jednostki podejmują swoje decyzje samodzielnie. Zakwestionowanie
tego założenia oznacza ryzyko przyznania, że obecne modele ekonomi-
czne w bardzo niewielkim stopniu przystają do rzeczywistego świata,
w związku z czym trudno się dziwić wielkiej niechęci ekonomistów do
takiego kroku. Krach z 1987 roku skłonił teoretyków ekonomii przynaj-
mniej do tego, aby baczniej przyjrzeć się swoim modelom. Postęp jest tu
jednak bardzo powolny, ponieważ podejmowane są zgodne wysiłki
zmierzające do wykazania, że ów krach - i poprzedzające go działania
spekulacyjne - był w pewien sposób „racjonalny". Być może dopiero
ludzie spoza kręgów ekonomii muszą wskazać, że tak zwana ekonomia
„neoklasyczna", wraz ze swą koncepcją „odizolowanej" jednostki,
wymaga nie tyle drobnych poprawek teoretycznych, co zasadniczej
zmiany swego paradygmatu.
Rozwiązaniem może się tu stać zastosowanie modeli alternatywnych,
które akcentują znaczenie procesu, a nie struktury. Wykorzystanie
takich modeli w tej pracy nie powinno być jednak traktowane jako
próba dostarczenia owego rozwiązania: celem jest raczej wyjaśnienie
tego, co oczywiste, a nie zgłębianie ezoterycznych aspektów ekonomii.
Zarazem chciałbym jednak zaznaczyć, że nie sądzę, iżby ukazanie
sprzeczności w teorii ekonomicznej nie mogło być prawomocne tylko
dlatego, że nie zostało wyrażone w tradycyjnych kategoriach akademic-
kich.
Na szczęście zdołałem (przynajmniej prowizorycznie) zakwestiono-
wać pewne elementy teorii ekonomicznej, której uczono mnie na
uniwersytecie, co pozwoliło mi zrozumieć szereg zjawisk wykraczają-
cych poza tematykę tej książki. Trzeba jednak w tym miejscu powie-
dzieć, że najbardziej intrygującą kwestią, jaka wyłoniła się po publikacji
pierwszego wydania tej pracy, było pytanie, dlaczego ludzie mają tak
silną skonność do uczestniczenia w działaniach zbiorowych? Odpo-
wiedź - którą zawdzięczam wnikliwej pracy Kena Wilbura - tkwi, jak
się wydaje, w tym, że każdy z nas ma wrodzony (choć mało poznany)
popęd do integrowania się z większymi całościami. W perspektywie
xi
