Table Of Contentkpss
Önce
biz sorduk
2 0 1 8
50 S3oru1da
SORU
Güncellenmiş
Yeni
Baskı
ÖABT
PSİKOLOJİK
DANIŞMA ve
REHBERLİK
ALAN BİLGİSİ
ALAN EĞİTİMİ
Komisyon
ÖABT Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Konu Anlatımlı
ISBN 978-605-318-938-1
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
8. Baskı: 2017, Ankara
Proje-Yayın: Ümit Dilaver
Dizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105
Yenimahalle/ANKARA
(0312 394 55 91)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 26687
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: [email protected]
İnternet: www.pegem.net
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Psikolojik Danışmanlık
ve Rehberlik Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik)
kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve
geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı
alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki
meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı
niteliğinde olması hedeflenmiştir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı
açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü
test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm
tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve
önerilerinizi [email protected] adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi
ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Adaylarının
Alan Bilgisi (Temel Psikolojik Kavramlar, Psikolojik Danışma Kuram İlke ve Teknikleri, Davranış ve Uyum Problemleri,
Bireyi Tanıma Teknikleri, Bireyle ve Grupla Psikolojik Danışma , Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı, Psikolojik
Danışma ve Rehberlikte %6 Araştırma ve Program Geliştirme, Meslek Etiği ve Yasal Konular) ile Alan Eğitimi alanlarındaki
bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.
Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Öğretmenlik Lisans Programlarında
verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı
Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40
a. Temel Psikolojik Kavramlar % 16
b. P sikolojik Danışma Kuram İlke ve % 16
Teknikleri
c. Davranış ve Uyum Problemleri % 10
d. Bireyi Tanıma Teknikleri % 10
e. Bireyle ve Grupla Psikolojik Danışma % 10
f. Mesleki Rehberlik ve Kariyer % 8
Danışmanlığı
g. Psikolojik Danışma ve Rehberlikte % 6
% 6 Araştırma ve Program Geliştirme
h. Meslek Etiği ve Yasal Konular %4
Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50
Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili
verilen bu bilgiler 2014-2017 PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır.
Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
TEMEL KAVRAMLAR
Psikolojinin Amaçları ........................................................................................................................................................3
Psikolojide Ekoller ve Yaklaşımlar ....................................................................................................................................3
Psikolojinin Alt Dalları .......................................................................................................................................................6
Davranışın Fizyolojik Temelleri .........................................................................................................................................8
Duyum ve Algılama ........................................................................................................................................................15
Algı .................................................................................................................................................................................17
Zekâ Gelişimi ve Kuramları ............................................................................................................................................20
Modern Zekâ Yaklaşımları ..............................................................................................................................................22
Güdülenme .....................................................................................................................................................................25
Kişilik ..............................................................................................................................................................................26
Kişilik Kuramları ..............................................................................................................................................................27
Sosyal Psikoloji Temel Kavramlar...................................................................................................................................34
Sosyal Uyum ..................................................................................................................................................................34
Tutum .............................................................................................................................................................................37
Sosyal Algı......................................................................................................................................................................39
Çözümlü Test ..................................................................................................................................................................43
Çözümler ........................................................................................................................................................................46
Kaynakça ........................................................................................................................................................................48
2. BÖLÜM
PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI
Kuram Nedir? .................................................................................................................................................................51
Psikanalitik Kuram ..........................................................................................................................................................52
Analitik Terapi .................................................................................................................................................................60
Bireysel Psikoloji.............................................................................................................................................................65
Varoluşçu Terapi .............................................................................................................................................................72
Varoluşçu Yaklaşım ........................................................................................................................................................72
Birey Merkezli Terapi ......................................................................................................................................................78
Gestalt Terapi .................................................................................................................................................................82
Davranışçı Terapi............................................................................................................................................................91
Bilişsel Terapi..................................................................................................................................................................96
Akılcı Duygusal Davranışçı Terapi ................................................................................................................................103
Transaksiyonel Analiz Kuramı ......................................................................................................................................109
Gerçeklik Terapisi .........................................................................................................................................................112
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi..................................................................................................................................118
Feminst Terapi ..............................................................................................................................................................123
Öyküsel (Anlatımsal) Terapi..........................................................................................................................................128
Duygu Odaklı Terapi .....................................................................................................................................................132
Çözümlü Test ................................................................................................................................................................139
Çözümler ......................................................................................................................................................................141
Kaynakça ......................................................................................................................................................................142
vi
3. BÖLÜM
PSİKOLOJİK DANIŞMA İLKE VE TEKNİKLERİ
Psikolojik Danışma İlke ve Teknikleri ............................................................................................................................147
Terapötik Beceriler ........................................................................................................................................................147
Yapılama .................................................................................................................................................................147
Yakından İlgilenme .................................................................................................................................................148
Konuşmaya Açık Davet ..........................................................................................................................................148
Asgari Düzeyde Teşvik ...........................................................................................................................................149
Duygu Yansıtması ..................................................................................................................................................150
İçerik Yansıtması ....................................................................................................................................................151
Kişiselleştirme.........................................................................................................................................................151
Özetleme ................................................................................................................................................................152
Paylaştırma.............................................................................................................................................................153
Bağlama .................................................................................................................................................................154
Sessizlik..................................................................................................................................................................154
Terapötik Koşullar .........................................................................................................................................................155
Empati ....................................................................................................................................................................155
Saygı ......................................................................................................................................................................156
Saydamlık ...............................................................................................................................................................157
Somutluk.................................................................................................................................................................158
İlişkinin Şimdi ve Buradalığı....................................................................................................................................159
Kendini Açma .........................................................................................................................................................159
Yüzleştirme .............................................................................................................................................................160
Psikolojik Danışma Süreci ............................................................................................................................................161
Danışanla İlişkinin Kurulması .................................................................................................................................161
Danışanın Problemlerinin Değerlendirilmesi ..........................................................................................................162
Psikolojik Danışmada Amacın Oluşturulması .........................................................................................................165
Stratejilerin Belirlenmesi ve Müdahalelerin Seçimi .................................................................................................166
Sonlandırma ve İzleme ...........................................................................................................................................168
Sevk Etme ..............................................................................................................................................................168
Çözümlü Test ................................................................................................................................................................169
Çözümler ......................................................................................................................................................................172
Kaynakça ......................................................................................................................................................................172
vii
4. BÖLÜM
DAVRANIŞ VE UYUM PROBLEMLERİ
Davranış Problemleri ....................................................................................................................................................175
Kaygı Bozuklukları ..................................................................................................................................................175
Saplantı ve Zorlantı Bozukluğu...............................................................................................................................181
Bedensel Belirti Bozuklukları ve İlişkili Bozukluklar ................................................................................................184
Özeyabancılaşma Kişiliksizleşme/Gerçekdışılama Bozukluğu...............................................................................187
Duygudurum Bozuklukları ......................................................................................................................................188
Psikotik Bozukluklar................................................................................................................................................191
Kişilik Bozuklukları ..................................................................................................................................................193
Cinsel Bozukluklar ..................................................................................................................................................203
Organik Ruhsal Bozukluklar ...................................................................................................................................204
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ............................................................................................................206
Otizm ......................................................................................................................................................................208
Öğrenme Güçlükleri................................................................................................................................................210
İletişim Bozuklukları ................................................................................................................................................213
Davranım Bozuklukları ...........................................................................................................................................215
Karşıt Olma/Karşı Gelme Bozukluğu ......................................................................................................................217
Beslenme ve Yeme Bozuklukları ............................................................................................................................217
Uyum Problemleri .........................................................................................................................................................223
Çözümlü Test ................................................................................................................................................................224
Çözümler ......................................................................................................................................................................227
Kaynakça ......................................................................................................................................................................228
5. BÖLÜM
BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ
Bireyi Tanıma Teknikleri ................................................................................................................................................233
Psikolojik Testler ...........................................................................................................................................................235
Psikolojik Testlerin Tanımı ......................................................................................................................................235
Psikolojik Testlerin İşlevleri .....................................................................................................................................236
Psikolojik Testlerin Sınıflandırılması .......................................................................................................................237
Çeşitli Psikolojik Testler ..........................................................................................................................................238
Yeteneklerin Ölçülmesi .................................................................................................................................................239
İlgilerin Ölçülmesi .........................................................................................................................................................241
Tutum ve Değerlerin Ölçülmesi ....................................................................................................................................242
Kişiliğin Ölçülmesi.........................................................................................................................................................242
Projektif Testler .............................................................................................................................................................244
viii
Test Teknikleri ...............................................................................................................................................................246
Maksimum Performans Testleri ..............................................................................................................................246
Davranış Testleri .....................................................................................................................................................248
Test Dışı Teknikler ........................................................................................................................................................252
Gözleme Dayalı Teknikler .......................................................................................................................................252
Kendini Anlatma Teknikleri .....................................................................................................................................260
Başkalarının Görüşlerine Dayalı Teknikler..............................................................................................................267
Etkileşime Dayalı Teknikler .....................................................................................................................................274
Diğer Teknikler ........................................................................................................................................................277
Çözümlü Test ................................................................................................................................................................282
Çözümler ......................................................................................................................................................................286
Kaynakça ......................................................................................................................................................................288
6. BÖLÜM
GRUPLA PSİKOLOJİK DANIŞMA
Giriş ..............................................................................................................................................................................291
Grup Türleri ..................................................................................................................................................................295
Grubun Planlanması ve Oluşturulması .........................................................................................................................298
Grubun Evreleri ............................................................................................................................................................303
Başlangış Evresi .....................................................................................................................................................303
Geçiş Evresi ...........................................................................................................................................................304
Eylem Evresi...........................................................................................................................................................306
Sonlandırma Evresi ................................................................................................................................................306
Grup Üyeleri ve Üyelerde Zor Davranışlar ...................................................................................................................307
Grupla Psikolojik Danışmada Liderlik ...........................................................................................................................309
Grupla Psikolojik Danışmada Terapötik Beceriler.........................................................................................................314
Çözümlü Test ................................................................................................................................................................318
Çözümler ......................................................................................................................................................................320
Kaynakça ......................................................................................................................................................................322
7. BÖLÜM
MESLEKİ REHBERLİK VE KARİYER DANIŞMANLIĞI
Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığına Giriş .....................................................................................................326
Kariyer Gelişimini Etkileyen Faktörler ...........................................................................................................................326
Psikolojik Faktörler .................................................................................................................................................327
Sosyolojik Faktörler ................................................................................................................................................333
Cinsiyet ..................................................................................................................................................................333
Politik ve Ekonomik Faktörler .................................................................................................................................334
ix
Mesleki Gelişim ve Kariyer Danışmanlığı Kuramları ....................................................................................................335
Özellik-Faktör Uyumlu Kuramlar.............................................................................................................................335
Psikodinamik Yaklaşımlar .......................................................................................................................................343
Karar Kuramları ......................................................................................................................................................351
Gelişimsel Yaklaşımlar ...........................................................................................................................................353
Sosyal Bilişsel Kuramlar .........................................................................................................................................363
Kariyer Danışmanlığında Ölçme ve Değerlendirme .....................................................................................................368
Çözümlü Test ................................................................................................................................................................371
Çözümler ......................................................................................................................................................................374
Kaynakça ......................................................................................................................................................................376
8. BÖLÜM
OKUL REHBERLİK HİZMETLERİ
Okul Rehberlik Hizmetleri ve Özel Eğitim Hizmetleri ....................................................................................................379
Rehberlik Modelleri .................................................................................................................................................379
Rehberlik Hizmet Alanları .......................................................................................................................................382
Doğrudan Öğrenciye Sunulan Hizmetler ................................................................................................................383
Dolaylı Olarak Öğrenciye Sunulan Hizmetler .........................................................................................................389
Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programı Hazırlama...................................................................................390
Kapsamlı Rehberlik Programları.............................................................................................................................391
Rehberlik Türleri ...........................................................................................................................................................396
Rehberlik Hizmetlerinde Örgütlenme Sistemi ...............................................................................................................417
Ülkemizde Rehberlik Hizmetlerinin Örgütlenmesi ........................................................................................................418
Özel Eğitim Hizmetleri ..................................................................................................................................................427
Kaynaştırma Eğitimi ve Rehberlik.................................................................................................................................447
Özel Eğitim Sınıfları, Destek Eğitim Odası ve Evde Eğitim ..........................................................................................450
Bireyselleştirilmiş Eğitim Program Hazırlama ve Öğretimin Bireyselleştirilmesi ..........................................................452
Çözümlü Test ................................................................................................................................................................454
Çözümler ......................................................................................................................................................................457
9. BÖLÜM
PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİKTE ARAŞTIRMA
Bilim ..............................................................................................................................................................................461
Bilimin Tanımı ve Tarihsel Arka Planı .....................................................................................................................461
Bilimin Özellikleri ....................................................................................................................................................462
Bilimin İşlevleri ........................................................................................................................................................463
Bilimsel Araştırma Süreci .......................................................................................................................................463
x
Bilimsel Araştırma Türleri ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������464
Betimsel Araştırmalar ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������464
Deneysel Araştırmalar ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������464
Korelasyonel Araştırmalar ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������465
Veri Türleri ve Verileri Elde Etme Yolları �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������467
Evren ve Örneklem �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������468
Ölçme Aracında Bulunması Gereken Özellikler �����������������������������������������������������������������������������������������������������������469
İstatistik ve Bilim �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������472
Çözümlü Test ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������478
Çözümler ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������480
Kaynakça ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������482
10. BÖLÜM
MESLEK ETİĞİ VE YASAL KONULAR
Etik, Ahlak, Meslek Etiği �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������485
Etik, Ahlak ve Hukuk Kuralları Arasındaki İlişkiler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������486
Psikolojik Danışma ve Rehberlikte Etik ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������487
Psikolojik Danışmada Etik İlkeler����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������488
Psikolojik Danışmanların Etik İlkelerinin Kaynakları �����������������������������������������������������������������������������������������������������489
Psikolojik Danışmada Etik Standartlar��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������489
Genel Standartlar ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������489
Psikolojik Danışma İlişkileri ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������490
Ölçme ve Değerlendirme ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������492
Araştırma ve Yayın �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������493
Konsültasyon ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������493
Mesleğe Hazırlık �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������494
Özel Çalışma ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������494
Personel Yönetimi ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������495
Psikolojik Danışmada Sözleşme ve Bilgilendirilmiş Onay ��������������������������������������������������������������������������������������������495
Psikolojik Danışma Sürecinde Etik İkilemler�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������496
Etik Karar Verme Kuramları ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������496
Etik Karar Verme Modelleri �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������498
Çözümlü Test ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������500
Çözümler ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������503
Kaynakça ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������504
Description:ÖABT Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Konu Anlatımlı Alan Bilgisi (Temel Psikolojik Kavramlar, Psikolojik Danışma Kuram İlke ve Teknikleri,