przeszłość i przyszłość placu trzech krzyży

76 Pages·2017·8.46 MB·Polish

Paweł Dunin-Wąsowicz, Jacek Fedorowicz,
prof. Anna Kuligowska-Korzeniewska, Jerzy S. Majewski,
Grzegorz Mika, Magdalena Stopa, Jarosław Zieliński
nr 4 (2299)
kwiecień 2017
cena 9,45 zł (w tym 8% VAT)
przeszłość i przyszłość
placu trzech krzyży
Modlitwa tymona terleckiego
na gruzach getta
sady żoliborskie w literaturze
Warszawskie ślady rosyjskiego terrorysty
historia nieznana teatru Fenomen
Warszawskie kamienice na akwarelach
Kościół św. AleKsAndrA nA KolorowAnej fotogrAfii z oK. 1900 r. wyKonAnej w Atelier rembrAndt (frAgment)

w numerze:
8
4 Kronika miesiąca
7 Co nam budują
PLAC TRZECH KRZYŻY
8 Ethos placu – Ewa Kielak Ciemniewska
10 Od rozdroża Złotych Krzyży... – Jerzy S. Majewski
18 Jak się zmieniał plac Trzech Krzyży – z albumu pradziadka udostępnił
Jarosław Zieliński
24 Spacer ze wspomnieniami – 90-letni Tadeusz Zieliński 38
zaprasza na spacer śladami wspomnień ze swojej młodości
ZAPISANE W PAMIĘCI
30 „Modlitwa samotnego chrześcijanina” Tymona Terleckiego –
prof. Anna Kuligowska-Korzeniewska o relacji z Zagłady opublikowanej
w Londynie w 1943 r.
36 Połączyła ich historia – Tomasz Miedziński
ARCHITEKTURA
44
38 Mała stabilizacja – Grzegorza Miki ciąg dalszy historii
powojennych osiedli mieszkaniowych
SPOD PIÓRA WYRWANE
41 Sady literackie – Paweł Dunin-Wąsowicz
HISTORIA
44 Albański łącznik – Magdalena Stopa
49 Warszawskie ścieżki rosyjskiego terrorysty – Dmitrij W. Mitiurin,
Aleksandr R. Sokołow
KULTURA
53 Historie zamknięte w obrazach z Muranowa 49
54 Notatnik warszawski
58 Moja żydowska Warszawa – dwugłos Jarosława Górskiego
i Pawła Dunina-Wąsowicza o nowo wydanej antologii
61 Stolica czyta
64 Śladami znanych filmów, czyli przewodnik Mazowsze na filmowo
66 Prosto z Ameryki – Jerzy S. Majewski w nowym cyklu Historia nieznana
o niezwykłym teatrze Fenomen
68 Refleksje nadwiślańskie Jacka Fedorowicza
69 Z notatnika miastoluba Marii Terleckiej
70 Bohaterskim mężom na pocieszenie Przemysława Śmiecha
72 Sowa kolejowa, łazienkowa – zwierzę w mieście Arkadiusza Szarańca
74 Apartamenty w inspektach – Warszawa na starej fotografii Jarosława Zielińskiego
Elektroniczna wersja STOLICY: www.egazety.pl, www.warszawa-stolica.pl Partnerzy: Narodowe Archiwum Cyfrowe, www.nac.gov.pl, fotopolska.eu
Poprzednie nu me ry War szaw skie go Ma ga zy nu Ilu stro wa ne go STO LI CA moż na na być m.in. w Domu Spotkań z Historią przy ul. Karowej 20,
w księgarni im. Bolesława Prusa przy Krakowskim Przedmieściu 7 i Księgarni Naukowej przy al. „Solidarności” 83/89
Adres Redakcji: Stale współpracują: Grzegorz Buczek, Elżbieta Ciborska, Anna Cymer, Promocja: Paweł Ciemniewski, [email protected]
ul. Wersalska 7 lok. 1, Rafał Dajbor, Adam Karol Drozdowski, Jacek Fedorowicz, Jarosław Górski, Skład i łamanie: Magdalena Hajnosz
03-955 Warszawa prof. Kwiryna Handke, Tatiana Hardej, Andrzej Kałuszko, Michał Krasucki, Teksty do druku przyjmujemy tylko w formie elektronicznej.
tel. [phone], tel./faks 22 619-01-44 prof. Anna Kuligowska--Korzeniewska, Jan Tomasz Lipski, Jerzy S. Majewski, © Copyright STOLICA / Wszelkie prawa zastrzeżone; wykorzystywanie
Wydawca: EKBIN Tomasz Markiewicz, Ryszard Mączewski, Marcin Mierzejewski, Krzysztof tekstów, ich fragmentów i zdjęć, zarówno w druku, jak i w Internecie
[email protected] Mordyński, Jacek Olecki, Bogumił Paszkiewicz, Sebastian Pawlina, Norbert – bez zgody redakcji jest niedozwolone.
Piwowarczyk, Mateusz Rodak, Ewa Solińska, Paweł Stala, Arkadiusz Szaraniec, ISSN 0039-1689
Redaktor naczelna: Ewa Kielak Ciemniewska Przemysław Śmiech, Jan Śpiewak, Tadeusz Wł. Świątek, Maria Terlecka www.warszawa-stolica.pl
Zastępca redaktor naczelnej: Jarosław Zieliński Zdjęcia: Magdalena Hajnosz, Andrzej Kałuszko, Zamówienia na prenumeratę „Stolicy” w wersji papierowej i elektronicznej
Sekretarz redakcji: Katarzyna Komar-Michalczyk Norbert Piwowarczyk, Jacek Sielski, – realizowaną przez RUCH SA – można składać bezpośrednio na stronie
[email protected] Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, NAC, Fotopolska, www.prenumerata.ruch.com.pl
[email protected] Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, archiwum STOLICY
Dotacje
a
Prezydenci 12 największych polskich
c
ą miast zrzeszonych w Unii Metropolii dla instytucji
i Polskich zaapelowali do władz RP o za-
s
e niechanie chaotycznego wprowadzania
kultury
mi zmian ustrojowych w samorządzie tery-
torialnym w tzw. trybie poselskim. Pre-

a zydenci postulują, aby projekty zmian
k
były przedstawiane zgodnie z ustawo- Biblioteka na Koszykowej i Mu-
i
n wą procedurą Komisji Wspólnej Rządu zeum Niepodległości otrzyma-
o i Samorządu Terytorialnego. ją ponad 42,3 mln zł dofinansowa-
r
K W Legionowie 26 marca odbyło się nia na remonty i rewitalizację. Jedna
pierwsze referendum w sprawie pro- z najstarszych bibliotek publicznych
jektu ustawy o powiększeniu teryto- w Polsce i ulubiona biblioteka war-
rniiaclznąycmyc Wh oaprsozwawieyd. zAiażł o9 4si,ę2 7p%rz euccizweksto- sdzearwniiazkoówwan jeas tju rżo zobdu dlaotw –y tweraanza ci zmekoa- Niepodległości
przyłączeniu gminy do tzw. wielkiej ją drugi etap rozbudowy. Inwestycja m
Warszawy, a tylko 5,73% było za pro- przyczyni się m.in. do poprawy wa- Muzeu
Dawny pałac Przebendowskich/Radziwiłłów,
jektem ustawy. W głosowaniu wzięło runków przechowywania zbiorów –
dziś siedziba Muzeum Niepodległości
udział ponad 46% mieszkańców, a więc w magazynach placówki znajduje się
o 16% więcej niż wymagane prawem ok. 1,5 mln woluminów, najstarsze Obie inwestycje zostaną sfinanso-
minimum frekwencyjne, aby referen- pochodzą z przełomu XIII i XIV w. wane w ramach VIII osi prioryteto-
dum było wiążące. Nowa aranżacja wnętrz i zakup wy- wej Ochrona dziedzictwa kulturowe-
Warszawa zawarła z 39 gminami poro- posażenia, m.in. zestawów konfe- go i rozwój zasobów kultury Programu
zumienie o współpracy metropolitalnej rencyjnych, ekranów i foteli, ułatwi Operacyjnego Infrastruktura i Środo-
w zakresie kwestii związanych z rozwo- prowadzenie działalności edukacyj- wisko 2014-2020 oraz z budżetu Ma-
4 jem gospodarczym i społecznym, m.in. nej placówki. zowsza. Dofinansowanie z VIII osi
inwestycji w parkingi P+R, trasy rowe- Siedziba Muzeum Niepodległości, POIiŚ otrzymają ponadto: Zamek
rowe i wspólną promocję firm. W ra- czyli dawny pałac Przebendowskich/ Królewski w Warszawie (na odtwo-
mach transportu metropolitalnego od Radziwiłłów, nie był natomiast re- rzenie Ogrodów Dolnych), Miasto
2007 r. funkcjonuje Wspólny bilet. montowany od lat. Teraz przygoto- Stołeczne Warszawa (na drugi etap
Będą zmiany w stołecznej taryfie wywany jest jego gruntowny remont wystawy głównej Muzeum Warsza-
przewozowej – niższe ceny biletów z przystosowaniem do potrzeb osób wy i prowadzenie działalności kul-
długookresowych dla 1. i 2. strefy z niepełnosprawnościami. Piwnice turalnej w siedzibie przy Rynku Sta-
oraz nowe rodzaje biletów: jednorazo- obiektu zostaną osuszone i odgrzybio- rego Miasta), Muzeum Pałacu Króla
we przesiadkowe grupowe ulgowe dla ne – powstanie w nich sala konferen- Jana III w Wilanowie (m.in. na pra-
maksymalnie 10 osób oraz tzw. konfe- cyjna. Konserwacja obejmie też prace ce konserwatorskie, dokumentacyjne
rencyjne: dla uczestników konferencji przy elewacji i iglicach dekoracyjnych. i zabezpieczające w galeriach ogrodo-
w określonym terminie. Powrócą tak- Zaplanowano także iluminację bu- wych i w pałacu), Muzeum Łazienki
że bilety trzydniowe. dynku. Oferta ekspozycyjna będzie Królewskie (na konserwację i remont
Ministerstwo Kultury uchyliło wpisa- rozszerzona o dwie nowe wystaw: Kre- Białego Domku, Wodozbioru oraz
nie do rejestru zabytków pawilonu han- sy i bezkresy w zbiorach Muzeum Nie- ogrodu w ich otoczeniu), Muzeum
dlowego Emilia. Trwa rozbiórka obiek- podległości oraz Historia pałacu Prze- Narodowe w Warszawie (na rearan-
tu. Na mocy porozumienia z Miastem bendowskich/Radziwiłłów. W ramach żację stałej ekspozycji Galerii Sztu-
inwestor zachowa niektóre elemen- rewitalizacji zaplanowano również ki Starożytnej MNW), Biblioteka
ty budynku – zostaną one użyte przy aranżację przestrzeni wokół muzeum. Narodowa (na modernizację czytel-
odbudowie Emilii w nowej lokalizacji, Pałac wzniesiony został ok. 1730 r. we- ni i przestrzeni publicznych), Aka-
między PKiN a Świętokrzyską. dług projektu Jana Zygmunta Deybla. demia Sztuk Pięknych (na mobilne
Przy Szpitalu Bielańskim powstanie W 1912 r. kupił go Janusz Franciszek laboratorium dla ochrony, konser-
nowy pawilon z m.in. nowoczesnym Radziwiłł. Obiekt został zniszczony wacji i zabezpieczenia dzieł sztuki
blokiem operacyjnym i salą poopera- podczas Powstania Warszawskiego. i obiektów zabytkowych w architek-
cyjną, oddziałem intensywnej terapii Odbudowano go w 1947 r. i ulokowa- turze), Uniwersytet Muzyczny Fryde-
oraz oddziałem psychiatrii. Pomiesz- no w nim Centralne Muzeum im. Le- ryka Chopina (na modernizację i no-
czenia w starym budynku zostaną nina. Od 1990 r. w gmachu mieści się wą aranżację trzech kameralnych sal
zmodernizowane. Muzeum Niepodległości. widowiskowych).
nr 4/2017
K
U zbiegu ulicy Stefana Batorego i alei
r
Niepodległości otworzono skwer Wa- o
syla Stusa – wybitnego ukraińskiego n
poety drugiej połowy XX w., przed- i
k
stawiciela inteligencji, która stworzyła a
ruch na rzecz odrodzenia języka i kul-
m
tury Ukrainy.
i
Będzie remont Bartyckiej – z wy- e
mianą nawierzchni, wzmocnieniem s
i
podbudowy i usprawnieniem odwod- ą
c
nienia. Modernizacja poprawi bezpie-
a
czeństwo jazdy do czasu kompleksowej
przebudowy ulicy, możliwej po wybu-
dowaniu tzw. Czerniakowskiej bis.
Rada m.st. Warszawy przyjęła Pro-
gram opieki nad zwierzętami bezdom-
nymi oraz zapobiegania bezdomności
zwierząt na terenie Warszawy w 2017 r.,
w ramach którego przewidziano m.in.
Literacka
nictwo Bajka). W kategorii Edycja war- czipowanie, sterylizację i kastrację zwie-
szawska: Dorożkarstwo warszawskie rząt, opiekę nad kotami wolno żyjącymi
Warszawa
w XIX wieku Łukasza Lubryczyńskiego oraz poszukiwanie właścicieli dla bez-
i Karoliny W. Gańko (Wydawnictwo domnych czworonogów.
Jubileuszowa, 10. edycja reaktywo- Uniwersytetu Kardynała Stefana Wy- W pawilonie na bulwarach wiślanych
wanej Warszawskiej Nagrody Li- szyńskiego), opisywane przez nas War- zainaugurowało swą działalność – wy-
terackiej jest edycją rekordową – do szawskie sezony teatralne 1944-1949 stawą Syrena herbem twym zwodnicza – 5
konkursu zgłoszono łącznie 449 tytu- Tomasza Mościckiego (Fundacja Hi- Muzeum nad Wisłą – filia Muzeum
łów w czterech kategoriach. Książek storia i Kultura) oraz Sanator. Kariera Sztuki Nowoczesnej. Docelowa siedziba
o tematyce warszawskiej było w tym Stefana Starzyńskiego Grzegorza Piąt- MSN ma powstać na placu Defilad.
gronie aż 40. Spośród wszystkich na- ka (Wydawnictwo W.A.B.). War- Zakończyły się prace przy północnej
desłanych jury nominowało 12 do na- szawska Nagroda Literacka wyróżnia części kładki pieszo-rowerowej na mo-
gród. W kategorii Proza są to: Inna od się na tle podobnych konkursów naci- ście Łazienkowskim. Rozpoczęto też
siebie Brygidy Helbig (Wydawnictwo skiem na lokalny charakter i budowa- roboty po stronie południowej. Plano-
W.A.B.), Galicyanie Stanisława nie tożsamości stolicy poprzez dzieła wane zamknięcie prac – w lipcu. Cze-
Aleksandra Nowaka (Wydawnictwo literackie, których Warszawa jest bo- kamy niecierpliwie!
W.A.B.) i Bieżeństwo 1915. Zapo- haterem. Warto przy tym pamiętać, Ruszyła trzecia edycja akcji Adoptuj
mniani uchodźcy Anety Prymaki- że jubileusz 10. edycji jest umowny – warszawiaka, której celem jest promo-
-Oniszk (Wydawnictwo Czarne). wyróżnienie przyznawano już w latach cja adopcji czworonogów ze schroni-
W kategorii Poezja: Skok w dal Jerze- 1926-1938 (wśród laureatów znaleźli ska Na Paluchu. Psy spacerować bę-
go Kronholda (Wydawnictwo Lite- się wówczas m.in. Leopold Staff, Ta- dą z opiekunami w różnych miejscach
rackie), Raptularz Adriana Sinkow- deusz Boy-Żeleński, Maria Kuncewi- Warszawy, m.in. na Polu Mokotow-
skiego (Biblioteka „Toposu”) oraz czowa czy Wacław Berent); również skim i w parku Skaryszewskim, gdzie
Ściszone nagle życie Dariusza Suski po wojnie kilkakrotnie przyznawano będzie można bliżej je poznać. W ra-
(Wydawnictwo Znak). W kategorii warszawskie nagrody literackie. Tego- mach dwóch poprzednich edycji domy
Literatura dziecięca – tekst i ilustra- roczne jury pod przewodnictwem po- znalazło ponad 200 psów.
cje: Ala ma kota. A Ali? Jolanty No- ety i krytyka Janusza Drzewuckiego, Jeszcze przed wakacjami będziemy
waczyk oraz Darii Solak (Wydawnic- w którym zasiada m.in. nagrodzona chodzić po nowym fragmencie nad-
two Dwie Siostry), Bajka o tym, jak w edycji wcześniejszej tytułem War- wiślańskich bulwarów. Prace na od-
błędny rycerz nie uratował królewny, szawskiego Twórcy Joanna Kulmowa, cinku od mostu Świętokrzyskiego do
a smok przeszedł na wegetarianizm ogłosi zwycięzców podczas gali w te- ulicy Karowej mają zostać zamknię-
Łukasza Olszackiego oraz Joli Richter- atrze Studio 27 kwietnia. Pula nagród te przed końcem kwietnia, a frag-
-Magnuszewskiej (Papilon) i Klątwa w konkursie wynosi 200 tys. zł, z czego ment od Karowej do mostu Śląsko-
dziewiątych urodzin Marcina Szczy- połowa przeznaczona jest dla kolejne- -Dąbrowskiego powinien być ukoń-
gielskiego i Magdy Wosik (Wydaw- go Warszawskiego Twórcy. czony do 30 czerwca.
nr 4/2017
Fotopolska
Hybryda zCedet wa 1955 r. m(po lewej); nia waizualizacsji (po tpraw ej) zjest podaobny z zbewnątrz,y ale to jutż nike będzieu ten sam obiekt westora
Materiały in
Jerzy S. Majewski
Firma deweloperska Immobel pochwaliła się nagrodą, którą jak przed przebudową. Jest to jednak całkiem nowy obiekt.
z architektami pracowni A2RC i Jasper-Eyers otrzymała Dawny Metalexport nie był jednak realizacją wyjątkową. Ta-
na targach nieruchomości w Cannes za najlepszą rewitaliza- ką był Cedet – jedno z największych osiągnięć polskiej myśli
cję roku. Ten sam deweloper zburzył i wznosi na nowo gmach architektonicznej z czasów PRL. Stanowił też najwybitniejszy
Cedetu w Warszawie. Nie jest to renowacja, lecz barbarzyńskie przykład powojennego funkcjonalizmu w Polsce. Miał uczy-
zniszczenie zabytku i realizacja w jego miejscu nowego obiektu. telniony żelbetowy szkielet konstrukcyjny, szklane elewacje
Nagroda w konkursie MIPIM Awards 2017 dotyczy rewitali- o horyzontalnych podziałach, odsłaniające nocą wnętrze bu-
zacji kompleksu Chambon w Brukseli, jednak deweloper przy dynku. Lekkości dodawały mu zaokrąglone przeszklone na-
6 okazji rozesłał listy po warszawskich redakcjach, przypomina- rożniki, delikatnie wygięte ku górze daszki i wyniesione na
jąc inną swoją inwestycję: „modernizację” dawnego Centralne- słupach, częściowo niezabudowane przyziemie.
go Domu Towarowego (Smyka) w Warszawie: „Nagroda […] Firma deweloperska Immobel zamierza teraz odtworzyć
jednogłośnie potwierdza naszą wiedzę i doświadczenie w za- bryłę Cedetu w formie z początku lat 50. (zmienioną w cza-
kresie rewitalizacji charakterystycznych i złożonych budyn- sie odbudowy po pożarze w 1975). Będzie to jednak tylko
ków”, komentuje Rudi op ‘t Roodt, dyrektor techniczny Im- wydmuszka. Na architekturze zewnętrznej dawnego Domu
mobel, i dodaje: „Chambon był dla nas wyzwaniem, ale efekt, Towarowego kończy się odtwarzanie budynku. Tak zwana
który osiągnęliśmy, spełnia wymagania miasta oraz jego miesz- modernizacja skutecznie niszczy to, co świadczyło o wyjąt-
kańców. Z tym samym zapałem i dyscypliną pracujemy nad kowości gmachu. Po pierwsze nie będzie to już dom towaro-
warszawskim projektem Cedet – korzystając ze zdobytej wie- wy z otwartymi kondygnacjami handlowymi, połączonymi
dzy i wdrażając nasze najlepsze rozwiązania, by stworzyć obiekt ze sobą schodami ruchomymi, lecz biurowiec z częścią han-
najwyższej jakości”. W informacji rozesłanej przez dewelopera dlową w przyziemu. Po drugie wnętrze ulegnie całkowitemu
czytamy jeszcze, że „warszawski Cedet to unikatowy projekt przekomponowaniu. Pojawi się w nim np. wielokondygnacyj-
odrestaurowania i rozbudowy zabytkowego budynku zlokali- ne atrium, które drastycznie zmieni kształt przestrzenny wnę-
zowanego przy ul. Kruczej 50 – modernistycznej perły polskiej trza. Tymczasem istotą Cedetu było takie rozwiązanie przyzie-
architektury powojennej”. mia, które realizowało zasadę płynnego przejścia przez gmach.
Piękne słowa, tylko mają się nijak do rzeczywistości. Fakty W nowym obiekcie podcienia zostaną częściowo zabudowane,
są takie, że zabytek przestał istnieć. Został niemal całkowi- całkowicie wypaczając pierwotny zamysł architektów. Wresz-
cie rozebrany – pozostawiono jedynie niewielkie fragmenty cie rozebrany został charakterystyczny biurowiec przylegający
konstrukcji. Oczywiście takie „renowacje” się zdarzają. Zgo- do Cedetu od strony Kruczej. Jego elewacje nosiły w sobie wy-
dę na rozbiórkę wydały odpowiednie władze konserwatorskie raz poszukiwań artystycznych końca lat 40., a całość wieńczył
w osobie byłego stołecznego konserwatora zabytków Piotra wywinięty ku górze daszek. Dziś w tym miejscu wyrasta nowe
Brabandera, a projektanci mogą wskazywać na niejeden przy- skrzydło biurowca.
kład zburzenia zabytku i zbudowania go na nowo. Dotyczy to Być może ukończony Cedet otrzyma na targach nierucho-
też obiektów wzniesionych w latach 50. XX w., by wspomnieć mości wiele nagród. Z całą jednak pewnością nie jest to jed-
gmach Metalexportu w widłach Kruczej i Mokotowskiej. nak rewaloryzacja – lecz rozbiórka za zgodą władz konserwa-
W trakcie przebudowy rozebrano go, pozostawiając fragment torskich absolutnie unikatowego zabytku architektury XX w.
żelbetowej ramy konstrukcyjnej elewacji, a potem z zewnątrz i budowa w jego miejscu o wiele mniej wartościowej architek-
odbudowano. Dziś fasada prezentuje się niemal identycznie tonicznej hybrydy.
nr 4/2017
Co nam budują
Jeszcze jeden Holiday Inn
Nowy Holiday Inn powstaje w Warszawie. Będzie ósmym hotelem
w Polsce należącym do InterContinental Hotels Group (IHG).
IHG to globalna firma posiadająca szerokie portfolio marek hotelowych,
takich jak: InterContinental Hotels & Resorts, Kimpton Hotels & Re-
staurants, HUALUXE Hotels and Resorts, Crowne Plaza Hotels & Re-
sorts, Hotel Indigo, EVEN Hotels, Holiday Inn Hotels & Resorts, Ho-
liday Inn Express, Staybridge Suites oraz Candlewood Suites. W ramach
firmy funkcjonuje obecnie ponad 5 tys. hoteli oferujących łącznie niemal
750 tys. pokoi w około 100 krajach. Działają w ramach franczyzy, leasingu,
umów o zarządzanie lub są własnością grupy. W Europie istnieje 291 hoteli
Holiday Inn. Firma na nowy hotel w Warszawie wybrała tereny Dworca
Zachodniego, w pobliżu biurowców przy Alejach Jerozolimskich i w bez-
pośrednim sąsiedztwie dworca autobusowego. Hotel zaoferuje gościom
217 pokoi urządzonych zgodnie z wytycznymi marki Holiday Inn. Part- westora
nPearrakm, kit iónrwy ewstyybcujid zoowstaałł py ofibrlmisky:i eV bHiuMrow Hceo tperlz My Aanleajagcehm Jeenrto ozoralizm Cskapicihta.l Materiały in
Osiedle Forma
Na Pradze-Południe przy ul. Motorowej 4 budowane są nowe
bloki mieszkaniowe pod nazwą: osiedle Forma. Docelowo
zaplanowano tu 281 lokali w siedmiu obiektach o zróżnicowanej
wysokości: od niewielkich 4-piętrowych po 17-piętrową domi-
nantę, która zrealizowana będzie w kolejnym etapie na rogu ulic
Motorowej i Ostrobramskiej. W pierwszym etapie powstanie łącz-
7
nie 89 lokali o powierzchniach od 38 do 97 m2 w dwóch kameral-
nych budynkach – 4-piętrowym i 8-piętrowym. Mieszkania będą
miały przeszklone loggie, tarasy, balkony lub przynależne do miesz-
kań na parterze ogródki w cenie mieszkania. Deweloper – Dom
Development – zapowiada pieczołowite zaprojektowanie przestrze-
ni wspólnych: zaplanowano tereny zielone przy zachowaniu osi
Materiały inwestora wpawklaiatdncuoeyak zlzonaowbysmatyawcn ht dir,ee l apnp oddlawozcims e–tca iwzn, aa idpe f reorasrzismgeznźaybji ąemac. yOwa łd edkoj as uwzrltcinachęłyictt iOreezk asktt uoorornsyibie crodzadlymapn.oskkwii,e iafj odznraetćaa blnięzndoaą-,
Najlepszy na świecie
Wt rakcie uroczystej gali, która odbyła się 16 marca podczas
targów nieruchomości w Cannes, Paul Gheysens, założy-
ciel Ghelamco Group, odebrał główną nagrodę MIPIM Awards
2017 – najbardziej prestiżowego konkursu w branży nieruchomo-
ści na świecie – w kategorii najlepszej inwestycji biurowej (Best
Office & Business Development). Warszawski biurowiec Warsaw
Spire wygrał z 250 projektami z 44 krajów, pokonując budynki
m.in. w Londynie i Rzymie. Mierzący 220 m wysokości i obejmu-
jący 109 000 m2 powierzchni biurowej kompleks jest największym
i najwyższym obiektem biurowym w Polsce. Integralną częścią
Warsaw Spire jest plac Europejski – przestrzeń miejska, która po-
wstała u stóp wieżowca, w poprzemysłowym kwartale ulic: Grzy-
bsioedwzsikbięe jw, Tyobwraałryo mweięj,d Łzuycnkaireoj di oWwreo finriemj.y W i ianrssatywt uScpjier,e t naka isew jaokją: westora
ASedrevcicceos P, Coleanntdru, Bme nUenfiitj nSyycshte Pmrso, jBekiltfiónwg Terr,a BnNspPo rPtaorwibyacsh S, eCcoumritpieas- Materiały in
re King, Daftcode, Eleven Sports Network, Frontex.
nr 4/2017
Plac Trzech Krzyży
Nowa odsłona wschodniej pierzei placu Trzech Krzyży
Ethos placu
Warszawskie place, które zamieniono w parkingi, od lat czekają na nowe zagospodarowanie.
plac trzech krzyży ma duże szanse na szybkie zmiany, wspiera je koalicja na rzecz jego rewitalizacji
Dobiegają końca prace nad przebudową i unowocze- informacją zapewne jest również to, że parking podziemny
8 śnieniem gmachu dawnej siedziby ING na placu poza godzinami pracy i w weekendy będzie otwarty dla miesz-
Trzech Krzyży. Był to jeden z pierwszych nowocze- kańców miasta.
snych biurowców w Warszawie, wybudowany w latach 90. Koncepcję architektoniczną przebudowy przygotowało
według projektu zespołu: Hans van Beek, Marek Świerczyń- konsorcjum pracowni Maas Projekt i Chapman Taylor. Inwe-
ski i Dorte Kristensen. Powstał na potrzeby jednego banku, storem i właścicielem budynku jest spółka Kulczyk Silverstein
a teraz ma być miejscem pracy ludzi z różnych korporacji, Properties. Jest ona w gronie firm i organizacji, które dążą do
dlatego znacznym przebudowom uległy wnętrza – antresole jak najszybszego odnowienia placu Trzech Krzyży. Do Koali-
i przestronne powierzchnie wspólne zastąpił układ bardziej cji na Rzecz Rewitalizacji Placu Trzech Krzyży weszli m.in.
zwarty i zamknięty. Obiekt został też mocno zmodernizo- architekt Andrzej M. Chołdzyński, Instytut Głuchoniemych
wany i dostosowany do wysokich wymogów budownictwa im. Jakuba Falkowskiego, Giełda Papierów Wartościowych
ekologicznego, co potwierdziło przyznanie gmachowi cer- w Warszawie SA, Fundacja Bęc Zmiana Bogny Świątkow-
tyfikatu BREEAM Excellent. Z zewnątrz budynek, który skiej, GLL Real Estate Partners, MS Towarzystwo Funduszy
teraz nosi nazwę Ethos, prezentuje się inaczej – już nie ma Inwestycyjnych SA, Platan Group, Ośrodek Rozwoju Edu-
podcieni pod arkadami, wysokie na osiem metrów witryny kacji, Teatr IMKA. Do porozumienia doszło trzy lata temu
sklepów, nawiązujące do tradycji najlepszych warszawskich – wtedy o koalicji było głośno. Powstawały nawet pierwsze
kamienic dochodowych, otwarte na plac Trzech Krzyży, za- propozycje, jak zmodernizować plac, by oddać go pieszym
praszają przechodniów do środka. Powierzchnia handlowa przy maksymalnym ograniczeniu ruchu samochodowego.
została powiększona aż do 5 tys. m2 i oferowana jest mar- Sprawa może znacznie przyspieszyć dzięki zainteresowaniu
kom z wyższej półki i luksusowym, również tym nieobec- wiceprezydent Renaty Kaznowskiej i architekt miasta Marle-
nym jeszcze w Polsce. ny Happach. Obie stosunkowo niedawno dołączyły do władz
Wejścia do kompleksu Ethos są dwa – od Książęcej, naprze- miasta i deklarują ewolucję w przestrzeni publicznej, nada-
ciwko budynku Giełdy Papierów Wartościowych, i od placu, nie nowych wartości i walorów warszawskim placom – plac
od strony Instytutu Głuchoniemych. Od tyłu, tzn. od strony Trzech Krzyży ma więc szansę na modernizację.
skarpy, dobudowano pięciokondygnacyjne skrzydło, między Ratusz zapowiada wypracowanie nowej formuły plano-
starą a nową częścią powstały dwa przekryte szklanym da- wania przyszłego placu. Będą to prawdopodobnie warsztaty
chem prostokątne dziedzińce, które przemienią się w patio dla architektoniczne poprzedzone wielokierunkowymi badania-
restauracji, kawiarni i butików. Na piątym piętrze dostępny mi – społecznymi, komunikacyjnymi, urbanistycznymi – nad
będzie kilkusetmetrowy taras z widokiem na skarpę w kierun- potencjałem placu. Powinny się też odbyć szerokie konsultacje
ku Wisły i Stadionu Narodowego. Dla warszawiaków istotną społeczne. Prace nad nowym kształtem placu muszą brać pod
nr 4/2017
Hyc
Dariusz Dzisiejszy plac służy głównie samochodom, w przyszłości powinien być pełen ludzi
Google Earth, opracowanie: anmZraayt pepmreoiw acmmennienit: rtą Aeuć m wlwejs arzzenmysaszitjc dkUiueiejj aef auz ssdinpęoke wwkcajtsiyżk kn ipumao ldtjia oliwa wJ ewiyąraoc srhzisęo zp plailwomacdisuackk,z iówamws kik .ś otNwónriisąeeutg mylotna osciażaj--i.
we, źródło: swpyobłercazćn nyacjhb,a ar dz zrióeżj noypcthy mwaarlniayn. tPóoww prrózceib tueżd oz wpeyw trnzoebścai bą ękdwzeie-
materiały praso stia– z aMpoawrziya dmani esigęo p plaarck pinragwu dpzoidwziiee mwnieelgkoo mpoiedj spklia,c eelmeg.anc-
Wizualizacje: kdilo, łwącyzcąhc, yta fkuin skaclojęn teaukr oppoetjrszkeibejn sytcohli cwy . WPlaarcs Tzarwzeiceh u Klicr zhyażny-,
ze względu na uwarunkowania nie tylko historyczne, ale też 9
uwagę znaczenie tego miejsca dla Warszawy, warszawiaków urbanistyczno-funkcjonalne, jest potencjalnie jedną z naja-
oraz okolicznych mieszkańców i użytkowników. Powinny trakcyjniejszych przestrzeni publicznych w stolicy. Wszy-
też uwzględniać jego położenie i otoczenie, które wyznacza- scy powinniśmy zadbać, żeby wykorzystać ten potencjał jak
ją współczesną rolę i znaczenie przestrzeni. Niebagatelny jest najlepiej. Wiele się mówi o destrukcyjnym wpływie centrów
też aspekt historyczny miejsca. Stanowiąc fragment Traktu handlowych na przestrzeń publiczną miast. Teraz mamy
Królewskiego, plac skupia w sobie różne współczesne funkcje. szansę stworzenia jednej z najlepszych przestrzeni publicz-
Znaczenie biznesowe przestrzeni jest wspomagane przez jej nych w Warszawie, gdzie będzie kwitł handel, życie uliczne
otoczenie – ulice Mokotowską, Żurawią, Książęcą czy Mysią; w kawiarniach, w której będzie miło pobyć. Wykorzystajmy
nieopodal znajduje się siedziba Giełdy Papierów Wartościo- tę szansę jak najlepiej! – mówi prezes zarządu Kulczyk Silver-
wych, PAP, lada dzień nastąpi otwarcie kompleksu biurowo- stein Properties Maciej Zajdel.
handlowego Ethos, z którego okien widać stojący po przeciw- Plac Trzech Krzyży zasługuje na to, aby przywrócić go war-
nej stronie olbrzymi gmach ministerialny, na placu znajdują się szawiakom; o jego historycznym znaczeniu i współczesnym
też siedziby i biura wielu banków, większych i mniejszych pol- obliczu piszemy na następnych stronach.
skich i międzynarodowych firm, m.in. zasłużonego dla stolicy Ewa Kielak Ciemniewska
Warszawskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego, jest też hotel
Jak przebudować plac, aby stał się bardziej przyjazny dla warszawiaków:
Sheraton, który zapowiada gruntowną modernizację swoich poniżej jedna z wielu propozycji
zabudowań, są ambasady.
Usytuowanie placu na szlaku kultury wyznacza pobliskie
Muzeum Narodowe, Teatr IMKA, galerie sztuki, antykwaria-
ty. Przyciągają też lokale kawiarniane i restauracyjne, jak rów-
nież eleganckie i drogie salony handlowe czy butiki. Funkcje
społeczne placu określają mieszkańcy starych kamienic i eks-
kluzywnych apartamentów przy Książęcej, a także Instytut
Głuchoniemych i szkoły. Nie zapominajmy też, że plac znajdu-
je się na drodze między pałacem prezydenckim a Belwederem,
co nadaje mu specjalną reprezentacyjną rangę komunikacyjną.
Dla zmotoryzowanych warszawiaków i tych jeżdżących auto-
busami jest koniecznym łącznikiem między dwiema ważnymi
nr 4/2017
Plac Trzech Krzyży
Od rozdroża Złotych Krzyży...
Jerzy S. Majewski
Na zabudowę wschodniej pierzei plac trzech krzyży czekał po wojnie aż do końca lat 90. XX w.
o mało co nie miałby jej wcale. W latach 50. urbaniści chcieli odsłonić widok z placu na skarpę,
a przez kilka kolejnych dekad wracano do pomysłu budowy tu wjazdu na estakadę
10
Fotopolska
Kościół św. Aleksandra na placu Trzech Krzyży, 1897 r.
Na szczęście tak się nie stało i plac ponownie jest dwie barokowe kolumny z pozłacanymi krzyżami, wznie-
placem. Wciąż jednak wymaga stworzenia na no- sione w 1731 r., a zaprojektowane przez architekta Joachima
wo posadzek i umeblowania. W ostatnich latach Daniela Jaucha na zlecenie króla Augusta II i rozpoczyna-
było to przedmiotem konkursów urbanistycznych. Poniżej jące ongiś drogę krzyżową. Trzeci krzyż znajduje się w dło-
przypominamy w skrócie historię kształtowania się zabudo- niach św. Jana Nepomucena – rzeźbę postawiono w 1752 r.
wy wokół jednej z najważniejszych przestrzeni publicznych ku upamiętnieniu brukowania warszawskich ulic. Czwarty
w stolicy. góruje nad kopułą kościoła św. Aleksandra. Sascy architekci
króla Augusta, wytyczając obecne Aleje Ujazdowskie z dro-
Barokowe trivium gą krzyżową, zdaniem niektórych badaczy inspirowali się
Niegdyś nosił nazwę rozdroża Złotych Krzyży. Później układem przestrzennym piazza del Popolo w Rzymie i trzech
stał się placem św. Aleksandra. Współczesna nazwa placu, wybiegających z placu ulic. Jest to trivium – rozwiązanie
nadana w 1919 r., nie całkiem odpowiada prawdzie. Stoją tu urbanistyczne z czasów baroku: trzy prosto biegnące ulice,
nr 4/2017