Table Of ContentPreventie en gezondheidsbevordering door paramedici
Preventie en gezondheidsbevordering
door paramedici
M. van der Burgt
E.J. van Mechelen-Gevers
BohnStafleuvanLoghum
Houten,2008
(cid:2)BohnStafleuvanLoghum,2008
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineen
geautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzij
elektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨nofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zonder
voorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16bAuteurswet
1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijhetBesluitvan23augustus1985,Stb.
471enartikel17Auteurswet1912,dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingente
voldoenaandeStichtingReprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemenvan
(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16
Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgevertewenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouwbareuitgavete
verzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaardenvoordrukfoutenenandere
onjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoorkomen.
ISBN9789031351169
NUR890
Ontwerpomslag:WimBottenheft,Marijenkampen
Ontwerpbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg
Automatischeopmaak:PrePress,Zeist
Devorigedrukvanditboekisin2002uitgekomenonderdetitelPreventie:samenwerkthet!Deze
nieuwedrukisgeheelherzien.
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Voorwoord 9
Inleiding 11
1 Gezondheidengedrag 12
1.1 Gezondheid:gezondzijnengezondblijven 12
1.2 Determinantenvangezondheid 14
1.3 Oorzakenengevolgenvanongezondgedrageneenongezonde
omgeving 16
1.4 Gedragenverklaringsmodellenvangezondheidsgedrag 17
1.5 Werkenaanbehoudofbevorderingvangezondheid 20
1.6 Paramedicibevorderengezondgedrag 23
Sites 28
2 Eenprogrammauitvoeren 29
2.1 Inleiding 29
2.2 Orie¨ntatieopeenprogramma 29
2.2.1 Doelgroep 29
2.2.2 Doel 31
2.2.3 Inhoudenvorm 33
2.2.4 Zender 35
2.3 Bekijkenvanhetprogramma 36
2.4 Voorbereidingvandeuitvoering(organisatie) 37
2.4.1 Hetprogrammaisvoormensenuiteenorganisatie/instelling(bijeen-
komsttype1) 38
2.4.2 Mensenzijnnietope´e´nplaatstebereiken(bijeenkomsttype2) 39
2.5 Materiaal 42
2.6 Uitvoering 42
2.7 Evaluatievaneenprogramma 44
2.7.1 Bekijkenvanhetevaluatiedoel 44
2.7.2 Orie¨ntatieopdeevaluatie 46
2.7.3 Uitvoerenvandeevaluatie 46
Sites 48
3 Preventie-engezondheidsbevorderingsprogramma’s 49
3.1 Inleiding 49
6 Preventieengezondheidsbevorderingdoorparamedici
3.2 Valpreventieprogramma’s 49
3.2.1 Inbalans 50
3.2.2 Valtrainingenvalpreventie,gebaseerdop‘Vallen,verledentijd’ 52
3.3 Beweegprogramma’s 53
3.3.1 BeweegprogrammavanhetKNGF 54
3.3.2 Beweegprogramma‘Diabetesinbeweging’vandeVerenigingTop-
fysiotherapie1 55
3.4 Gezondheidsbevordering 58
3.4.1 Big!Move 58
3.4.2 BewegenopRecept 60
3.4.3 Integralebenaderingvrouwelijkemigrantenmetchronische
pijnklachten(migrantenprotocol) 60
3.5 Preventieengezondheidsbevorderinginbedrijven 65
3.5.1 Transferscholingvoorpersoneelinverzorgings-enverpleeghuizen 66
3.5.2 Gezondheidsbevorderinginbedrijven 69
Sites 72
4 Handvattenvooreenvoorlichtingsbijeenkomst 74
4.1 Inleiding 74
4.2 Orie¨ntatieopvoorlichting 74
4.3 Hetprogramma 74
4.4 Deboodschap 76
4.5 Devorm 76
4.5.1 Debasisstructuur 77
4.5.2 Didactiek 77
4.5.3 Effectieveelementenineengroepsbijeenkomst 78
4.6 Dezender 80
4.7 Voorlichtingaaneengroep 82
4.7.1 Communicatievaardighedenzijnhetbasisgereedschap 82
4.7.2 Be¨ınvloedingsmethoden 87
4.7.3 Overzichtvanwerkvormen 87
4.8 Voorbereidingvandeuitvoering(organisatie) 87
4.9 Ondersteunendmateriaal 87
4.9.1 Materiaalontwikkelenisvakwerk 89
4.9.2 Eenpretestuitvoeren 95
4.9.3 Nietpretesten,welfeedbackvragen 95
4.10 Uitvoeringenevaluatie 95
Sites 97
5 Werkvormenineenvoorlichtingsbijeenkomst 98
5.1 Inleiding 98
5.2 Presentatie(lezing) 98
5.3 Groepsgesprek 100
5.3.1 Vragenaanelkaar 102
5.3.2 Subgroepenenplenairerapportage 103
5.3.3 Rondje 103
5.3.4 Denkpauze 103
5.3.5 Brainstorm 103
Inhoud 7
5.3.6 Werkenmetplakbriefjes 104
5.3.7 Situatiebespreking 104
5.4 Anderewerkvormenineengroep 104
5.4.1 Demonstratie 104
5.4.2 Oefeningen 105
5.4.3 Spelenvansituaties(oefenenvancommunicatievaardigheden) 107
5.4.4 Opdrachtenspel 109
6 Eenprojectopzetten:hetvoortraject 111
6.1 Inleiding 111
6.2 Probleemverheldering 112
6.2.1 Analysevanhet(gezondheids)probleem 112
6.2.2 Analysevangedragenomgeving 114
6.2.3 Analysevangedragsdeterminanten 116
6.2.4 Hetprobleeminkaartgebracht 117
6.3 Oppakkenensamenwerken 118
Sites 123
7 Eenprojectontwerpenenuitvoeren 124
7.1 Inleiding 124
7.2 Kiezenvandedoelgroep 124
7.3 Vaststellenvanhetdoel 126
7.4 Kiezenvaninterventie(s) 127
7.5 Materiaalselecterenofontwikkelen 131
7.6 Plannen 132
7.7 Uitvoeren 134
7.8 Evalueren 134
7.8.1 Evaluatieopstellen 134
7.8.2 Effectevaluatie 135
7.9 Implementeren 136
Sites 138
8 Grootschaligeprojecten 139
8.1 Inleiding 139
8.2 Campagnes 139
8.3 Digitaaladviesopmaat 145
8.4 HartslagLimburg 146
Sites 149
9 Professioneelkader 151
9.1 Inleiding 151
9.2 Ethischkader 151
9.3 Beroepsprofielalskader 152
9.4 Beleidskader 153
9.5 Financieelkader 156
9.5.1 Subsidie 158
9.5.2 Sponsoring 159
Sites 160
8 Preventieengezondheidsbevorderingdoorparamedici
Verklarendewoordenlijst 161
Literatuur 168
Bijlage1
Checklist‘verzoekomeenvoorlichtingsprogrammavooreengroepte
verzorgen’ 173
Bijlage2
Checklist‘verzoekomeenvoorlichtingsbijeenkomstoptezettenen/of
uittevoerenvooreenbestaandegroep’ 175
Bijlage3
Pretest(beknopt) 177
Vragenlijstoverdefolder‘...’ 177
Bijlage4
Evaluatieformuliervaneenbijeenkomst 179
Toelichtingbijhetinvullen 179
Bijlage5
Evaluatieformuliervaneencursus 181
Bijlage6
Opendag(openhuis) 183
Bijlage7
Stand 184
Bijlage8
Persberichtvooreencursusvoormensenmetchronischeklachten 186
Register 187
Voorwoord
Bijdeeerstedruk,ofbetervoorgangervandit enheupbeschermers,opzettenvaneenval-
boek,getiteldPreventie:samenwerkthet!,waren poli.
paramedicidieeenpreventieprogrammaof
gezondheidsbevorderingsactiviteituitvoerden Hetboekisbedoeldvoordepraktijk:voor
schaars.Inmiddelsbiedenverschillendeor- studentenenvoorprofessionalsdietakenop
ganisatiesvalpreventieprogramma’saan, hetgebiedvanpreventieengezondheidsbe-
heefthetKNGFbeweegprogramma’s,zijner vordering(gaan)uitvoeren.Zijvindenindit
wijkgerichtegezondheidsbevorderingsactivi- boekpraktischehandvattenzoalseenmetho-
teitenenisgezondheidsbevorderinginbe- diek,checklists,tipsenverwijzingennaar
drijvengeenzeldzaamheidmeer. bronnen.Theoriewordtbesprokenomhet
Opnieuwzijnwehetlandingetrokkenom werkindepraktijkteonderbouwen.Citaten
paramediciteinterviewenoverhunpreventie- uitdeinterviewsbiedeneenblikindepraktijk
engezondheidsbevorderingsactiviteiten.Zij enmakendetheorieconcreet.Webedanken
warenbereidomhunervaringenmetonste demensendiehunexpertisemetonshebben
delenenverteldenerzonderuitzonderingen- gedeeld:MarijnAalders,ElsbethArendse,
thousiastover.Hunervaringenzijninhet Anne-MarieArendsen,PeterBa¨r,Victorien
boekverwerkt.Wewildenimmerseenboek Barendrecht,TheovanderBom,HeraBorst,
waarinpreventieengezondheidsbevordering CoradeBree,MartenGalenkamp,Vincent
herkenbaarzijnvoorstudentenenvoorde Gerris,PaulaHansma,JannekeHarting,Gerry
praktijk.Eenboekwaarindepraktijklaatzien Hoeks,JohnHurkmans,GerryKramer,Selma
hoedetheoriewerkt.Datboekligtvooru. Kutlar-Eroglu,TrudivanLaake,Marjolijnvan
Inditboekligthetaccentopgroepsgerichte Niekerk,ArendPetersenNobbe,Jacqueline
activiteiten:eenbeweegprogrammavoor Pluyter,GeetaRamsaransing,MjonSchrie-
groepenpatie¨nten,eenbeweegprogramma mer,LiekeTimmermans-Heinen,NelVisser,
metvoorlichtingvoormensenmeteeninac- MarliesWelbieenCecileZwaans.Zijlaten
tieveleefstijl,eencursusen/oftrainingvoor preventieengezondheidsbevorderinginhun
mensenmeteenverhoogdrisicoomtevallen, praktijkzien.Mededankzijhunbijdragen
eenvoorlichtingscyclus,programma’sinbe- vindenparamediciinditboekinformatieop
drijvenomdegezondheidtebevorderen.Aan maat.
bodkomendeplanmatigeopzet,demetho-
diek,randvoorwaardenenbeleidsontwikke- Wewillenparamediciuitnodigenenuitdagen
lingenrondompreventieengezondheidsbe- metpreventie,gezondheidsbevorderingen
vordering.Anderevormenenaspectenvan gezondheidsvoorlichtingaandeslagtegaan.
preventievallenbuitenhetbestekvandit Wehopendatdevelepraktijkvoorbeeldenin-
boek,zoalsscreening,healthchecks,opstel- spireren.
lenvanrisicoprofielen,middelendiebijdra-
genaanpreventiezoalsalarmeringssystemen
10 Preventieengezondheidsbevorderingdoorparamedici
Vanwegedeleesbaarheidsprekenwedelezer
somsrechtstreeksaan.Wehebbendaaringe-
kozenvoordeaanspreekvorm‘je’omdatdie
pastbijdagelijksspraakgebruik.
Wijhoudenonsaanbevolenvooropmerkin-
genensuggestiesterverbetering.
MariekevanderBurgt,Utrecht
ElsvanMechelen-Gevers,Eindhoven
oktober2007
Inleiding
Preventieengezondheidsbevorderingdoorparamedici Lezerskunnenhetboekopverschillendema-
biedtpraktischeinformatieaanfysiothera- nierengebruiken:alsintroductieinpreventie,
peuten,oefentherapeutenCesar,oefenthera- gezondheidsbevorderingengezondheids-
peutenMensendieckendie¨tisten.Deinfor- voorlichting,alsleerboek,alshandvatenals
matieistoegespitstopdedomeinenbeweging naslagwerk.Delezerkanonderdelenselecte-
envoeding.Demethodiekvanpreventieen rendieaansluitenbijzijntaakofbelangstel-
gezondheidsbevorderingdieinditboekwordt ling.
besprokenisookbruikbaarvooranderepara-
medici,docentensportenbewegingenan- Hetboekisalsvolgtopgebouwd.
dereprofessionals. Naeenorie¨ntatieoptheoriee¨novergedragen
Hetaccentinditboekligtopsituatiesdie gezondheidinhoofdstuk1,komthetuitvoe-
paramedici(vrijwel)allemaaltegenkomen. renvaneenpreventie-ofgezondheidsbevor-
Wanneerzijnietzelfpreventie-ofgezond- deringsprogrammainhoofdstuk2aanbod.In
heidsbevorderingsactiviteitenontwikkelen,is hoofdstuk3wordteenaantalpreventie-en
hettochbelangrijktewetenhoedieworden gezondheidsbevorderingsprogramma’sge-
opgezet.Deparamedicusisimmerseen presenteerd.Hoofdstuk4beschrijfteenvoor-
schakelindecyclusvanontwikkeling,uitvoe- lichtingsbijeenkomst,hoofdstuk5werkvor-
ring,evaluatieenbijstelling.Ookmakenpre- mentijdenseenvoorlichtingsbijeenkomst.
ventieengezondheidsbevorderingsteeds Hoofdstuk6en7gaaninophetopzettenvan
vakerdeeluitvanketenzorg.Daaromkomtin projecten:inhoofdstuk6komtdevoorberei-
hetboekdesystematiekvanpreventieenge- dingsfase(hetvoortraject)aanbod,inhoofd-
zondheidsbevorderingaandeorde,vanafhet stuk7hetontwerpenenuitvoerenvaneen
begin(eengezondheidsprobleem)totenmet programma.Inhoofdstuk8komengroot-
deevaluatievaneenproject.Totslotworden schaligeactiviteiten,zoalscampagnes,aande
grootschaligeprojectenenlandelijkecam- orde.Terafrondingbeschrijfthoofdstuk9de
pagnesbelichtvanuitdevraag‘Hoekanik kaderswaarbinnenpreventieengezond-
daarbijaansluiten?’ heidsbevorderingzichafspeelt.Totslotlicht
deverklarendewoordenlijstdegebruiktebe-
grippentoe.
BSL ALGBK KZM 8 6
