Table Of ContentBORIS HAVEL
PREGLED POVIJESTI IZRAELA • Od Abrahama do moderne Države
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 1 10.3.2015. 14:20:47
Za izdavača
Simona Goldstein
Urednica
Simona Goldstein
Autor
dr. sc. Boris Havel
Recenzenti
prof. dr. sc. Ivo Goldstein
Naida Mihal Brandl
Stručna redaktura i autorstvo pregleda 4.4.
Naida Mihal Brandl
Omot
Elvis Duspara
©2015. Izdanja Antibarbarus d.o.o., Zagreb
Sva prava pridržana, osobito prijevoda, javnih predavanja, prijenosa preko radija i televizije, kako
za cjelinu tako i za pojedine dijelove. Nijedan dio djela ne smije se bez pisanoga dopuštenja izda-
vača ni u jednom obliku (fotografijom, mikrofilmom ili drugim postupkom) reproducirati ili putem
elektroničkog sustava obrađivati, umnožavati ili širiti.
Knjiga je objavljena uz novčanu potporu Ministarstva znanosti, obrazovanja i sporta
te Ministarstva kulture Republike Hrvatske.
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 2 10.3.2015. 14:20:47
BORIS HAVEL
PREGLED POVIJESTI
IZRAELA
Od Abrahama do moderne Države
Zagreb 2015.
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 3 10.3.2015. 14:20:47
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 4 10.3.2015. 14:20:47
Ovu knjigu posvećujem sinu Natanu
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 5 10.3.2015. 14:20:47
Reče mi: “Sine čovječji, te kosti – to je sav dom Izraelov.
Evo, oni vele: ‘Usahnuše nam kosti i propade nam nada,
pogibosmo!’ Zato prorokuj i reci im. ‘Ovako govori
Gospodin: Ja ću otvoriti vaše grobove, izvesti vas iz vaših
grobova, narode moj, i odvesti vas u zemlju Izraelovu! I
znat ćete da sam ja gospodin kad otvorim grobove vaše
i kad vas izvedem iz vaših grobova, moj narode! I duh
svoj udahnut ću u vas da oživite, i dovest ću vas u vašu
zemlju, i znat ćete da ja, Gospodin govorim i činim’ –
riječ je Gospodinja.”
(Ezekiel 37:11-14)
“Da biste u Izraelu bili realist, morate vjerovati u čuda.”
(David Ben-Gurion)
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 6 10.3.2015. 14:20:47
SADRŽAJ
PREDGOVOR ...................................................................................................................9
I. UVOD: INTERAKCIJA POLITIKE, POVIJESTI I VJERE .........................................15
1.1. Čudesni Izrael ..................................................................................................................17
1.2. Povijest i povijesnost u židovskoj misli ..............................................................................19
II. NAPOMENE ZA ČITANJE ........................................................................................29
2.1. Didaktički koncept ovoga pregleda povijesti .....................................................................31
2.2. Napomene o nazivlju, transliteraciji i kraticama ...............................................................33
2.3. Ostale napomene i zahvale ...............................................................................................37
III. PREGLED POVIJESTI IZRAELA ............................................................................39
3.1. Biblijska povijest Izraela....................................................................................................41
3.2. Razdoblje galuta i nežidovske vlasti nad Erec Izraelom ......................................................47
3.3. Država Izrael: narod u danu rođen....................................................................................60
IV. TABLICE I ZEMLJOVIDI .........................................................................................79
4.1. Izrael do konca razdoblja Prvoga hrama ............................................................................81
4.1.1. Izraelovi patrijarsi i plemena ..........................................................................................81
4.1.2. Vremenska skala antičkog doba .....................................................................................82
4.1.3. Razdioba Izraelove zemlje po plemenima .......................................................................83
4.1.4. Erec Izrael u vrijeme Davida i Salomona........................................................................84
4.1.5. Izrael i Juda nakon podjele kraljevine ............................................................................85
4.2. Izrael u vrijeme Drugoga hrama .......................................................................................86
4.2.1. Obiteljsko stablo dinastije Hasmonejaca ........................................................................86
4.2.2. Granice Judeje u vrijeme Isusova rođenja .......................................................................87
4.2.3. Važniji judejski gradovi iz Herodova vremena ................................................................88
4.2.4. Jeruzalem u novozavjetno doba .....................................................................................89
4.2.5. Erec Izrael u novozavjetno doba ....................................................................................90
4.2.6. Razdoblja rimske uprave nad Judejom do uništenja Hrama (izbor) ................................91
4.2.7. Upravitelji Sirije od Pompeja do Bar Kohbina ustanka ..................................................92
4.2.8.Razdoblja rimske uprave nad Judejom od uništenja Hrama do Bar Kohbina ustanka .....98
4.2.9.Kršćanski učitelji od I. do V. stoljeća o Izraelu i Židovima (izbor) ...................................99
4.3. Pregled izraelske povijesti od konca Bar Kohbina ustanka do arapskih osvajanja .............103
4.4. Rabinska razdoblja, literatura i autoriteti kroz povijest (N.M.B.) ....................................103
4.5. Erec Izrael u vrijeme islamskih imperija ..........................................................................107
4.5.1. Širenje islama u vrijeme al-Rašiduna i Umajada ...........................................................107
4.5.2. Pregled vladara nad Palestinom od arapskih osvajanja do konca turske vladavine .........107
4.5.3. Židovi u Erec Izraelu od 7. do 11. stoljeća ...................................................................108
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 7 10.3.2015. 14:20:47
4.6. Razdoblje mandatne uprave ............................................................................................109
4.6.1. Podjela Palestine i stvaranje Transjordanije ...................................................................109
4.6.2. Useljavanje Židova (alijot) od 1882. do 1948.431 .......................................................111
4.7. Država Izrael prije i nakon Rata za neovisnost ................................................................112
4.7.1. Židovski izbjeglice iz arapskih država nakon 1948. ......................................................114
4.7.2. Izraelska naselja uništena u ratu 1948.–1949. ..............................................................115
4.7.3. Šestodnevni rat 1967. ..................................................................................................116
4.7.4. Jeruzalem nakon lipnja 1967. do danas .......................................................................118
4.7.5. Jeruzalemski Stari grad ................................................................................................119
4.7.6. Jeruzalem nakon Jomkipurskog rata 1973. ..................................................................120
4.7.7. Zemljovid prema stranici skupine za izgradnju Trećega hrama .....................................121
4.7.8. Judeja i Samarija (Zapadna obala) ...............................................................................122
4.7.9. Važnija židovska sveta mjesta i gradovi (izbor) .............................................................123
4.7.10 Židovska naselja iseljena 2005. ...................................................................................124
4.8. Opći podatci o Državi Izrael ...........................................................................................126
4.8.1. Država Izrael danas .....................................................................................................128
4.8.2. Satelitska slika Izraela i okolnih područja .....................................................................129
4.8.3. Usporedba površine Hrvatske i Izraela .........................................................................130
4.8.4. Statistički podatci: gospodarstvo ..................................................................................130
4.8.5. Useljavanje od 1948. do 2013. ....................................................................................132
4.8.6. Predsjednici Države Izraela do 2014. ...........................................................................133
4.8.7. Premijeri Države Izraela do 2014. ................................................................................134
4.8.8. Međunarodni ugovori sklopljeni između Republike Hrvatske i Države Izraela .............135
4.9. Sigurnosne prijetnje Državi Izrael ...................................................................................137
4.9.1. Udaljenost Zapadne obale od važnijih izraelskih mjesta ...............................................137
4.9.2. Civilne žrtve palestinskog nasilja i terorizma od rujna 2000. ........................................138
4.9.3. Domet projektila kasam i kaćuša .................................................................................139
4.9.4. Širenje raketne opasnosti iz pojasa Gaze.......................................................................140
4.9.5. Raketne i zračne prijetnje Državi Izrael iz okolnih arapskih država i Irana ...................141
4.9.6. Turizam u Izraelu u 2014. ...........................................................................................141
4.9.7. Izraelske žrtve u ratovima i sukobima ..........................................................................142
4.9.8. Prijetnja kalifata Islamske države .................................................................................142
4.9.9. Izrael i islamski svijet ...................................................................................................143
V. DODATCI .................................................................................................................145
5.1. Pojmovnik hebrejskoga nazivlja ......................................................................................146
5.2. Kratice i pokrate .............................................................................................................147
5.3. Bilješke i napomene ........................................................................................................150
5.4. Popis literature ...............................................................................................................297
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 8 10.3.2015. 14:20:47
PREDGOVOR
Povijest židovskog naroda u njegovoj zemlji tema je koja je zaokuplja-
la mnoge povjesničare, teologe, religiologe, politologe i druge. O njoj je
napisano nebrojeno puno rasprava, članaka i knjiga. Naseljavanje Zemlje
Izrael, kralj David, gradnja Hrama, rušenje Hrama i Babilonsko sužanjstvo,
Drugi hram, turbulentni događaji 1. stoljeća koji kulminiraju židovskom
ustancima i rušenjem Hrama te progonom i iseljavanjem Židova iz njihove
zemlje... Izraelski narod se na povijesnu pozornicu vraća u sklopu novog
poretka iz sustava mirovnih ugovora nakon Prvog svjetskog rata i osnivanjem
palestinskog mandata, te osnutkom moderne izraelske države 1948. godine.
Erec Izrael ˗ Zemlja Izrael ˗ odnosno današnja Država Izrael, malena
država na Bliskom istoku površinom gotovo jednaka Sloveniji, ishodište je
dvije svjetske monoteističke religije – židovstva i kršćanstva. Zahvaljujući toj
okolnosti dio povijesti koji pokriva izraelsko osvajanje i naseljavanje zemlje,
turbulentna povijest Židova sve do ustanaka protiv rimske vlasti, a naročito
1. stoljeće i pojavu kršćanstva, vrlo je dobro poznat i iz povijesne i različitih
teoloških perspektiva. Dvadeseto pak stoljeće, od kraja Prvog svjetskog rata,
a naročito od 1948. godine, uglavnom je predmet istraživanja historiografije
i politologije.
No, u koliko ste knjiga imali prilike pročitati o tome što se sa Židovima u
njihovoj zemlji događalo nakon 70. ili 73. godine? I samo prosječnom znal-
cu povijesti nameće se zaključak o potpunom progonu iz tadašnje Judeje, o
opstanku Židova samo u dijaspori, iz koje će se Židovi početi vraćati krajem
19. stoljeća, s razvojem cionizma u kontekstu modernog nacionalnog pokre-
ta. Međutim, reforma židovstva iz hramskog prema rabinskom, kojega danas
poznajemo, izuzetno značajan i zahtjevan posao kodifikacije usmene Tore, a
koji je kulminirao Jeruzalemskim Talmudom, dogodili su se upravo u Erec
Izraelu, u vrijeme nakon 70. odnosno 73. godine, sve do 5. odnosno 6.
stoljeća. Iznalaženje načina koji bi omogućio preživljavanje židovstva u pro-
mijenjenim okolnostima – stav prema životu koji je, za razliku od povijesnih
okolnosti, ostao nepromijenjen – židovski je odgovor na rušenje Hrama.
Židovi su u svojoj zemlji živjeli i u razdoblju Bizanta, islamskih osvajanja,
Križarskih ratova, vladavine Mameluka i, konačno, dugog razdoblja osman-
ske vlasti. Židovi su – iako su od Prvog odnosno Velikog židovskog ustanka,
a naročito Bar Kohbinog, u Judeji manjina, a od bizantske vladavine pa
muslimanskih osvajanja manjina postaju i u Galileji – kontinuirano živjeli
u svojoj zemlji, usprkos činjenici da im je u nekim razdobljima broj bio izu-
zetno malen. I prije cionističkih naselja krajem 19. stoljeća, Židovi su u Erec
9
Boris Havel - Pregled povijesti Izraela od Abrahama do moderne Države KB (2015-03-10 FINAL).indd 9 10.3.2015. 14:20:47
