Table Of ContentT.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ)
ANABİLİM DALI
POZİTİF PSİKOLOJİ ve İSLAM DÜŞÜNÜRLERİNDE
ERDEMLER
Yüksek Lisans Tezi
Halil İbrahim ÖZASMA
Ankara-2016
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ)
ANABİLİM DALI
POZİTİF PSİKOLOJİ ve İSLAM DÜŞÜNÜRLERİNDE
ERDEMLER
Yüksek Lisans Tezi
Halil İbrahim ÖZASMA
Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Mualla Yıldız
Ankara-2016
TEZ ONAY SAYFASI
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ (DİN PSİKOLOJİSİ)
ANABİLİM DALI
POZİTİF PSİKOLOJİ ve İSLAM DÜŞÜNÜRLERİNDE
ERDEMLER
Yüksek Lisans Tezi
Tez Danışmanı:
Yrd. Doç. Dr. Mualla Yıldız
Tez Jürisi Üyeleri
Adı ve Soyadı İmzası
…………………………………… …………………………
…………………………………… …………………………
…………………………………… …………………………
Tez Sınavı Tarihi: ......../......../.......
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
Bu belge ile bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine
uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak,
çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını
gösterdiğimi ayrıca beyan ederim.
Tezi Hazırlayan Öğrencinin
Adı ve Soyadı
Halil İbrahim Özasma
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... 1
KISALTMALAR ....................................................................................................... 6
GİRİŞ. ......................................................................................................................... 7
I. Araştırmanın Problemi .......................................................................................... 7
II. Araştırmanın Amacı ve Önemi ............................................................................ 8
III. AraştırmanınYöntemi ....................................................................................... 10
IV. Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıkları ............................................................. 11
V. Pozitif Psikoloji ................................................................................................. 11
I. BÖLÜM .......................................................................................................... 17
Erdemlerin Epistemolojik Temelleri ......................................................................... 17
1.1. Nefs ............................................................................................................. 17
1.2. Benlik .......................................................................................................... 24
1.3. Bilgi ............................................................................................................. 27
1.4. Niyet ve İrade .............................................................................................. 30
1.5. Vicdan ......................................................................................................... 36
1.6. Bilinç/ Şuur .................................................................................................. 42
1.7. Haz ve Acı ................................................................................................... 45
1.8. Mîzaç-Huy ................................................................................................... 48
1.9. Karakter ....................................................................................................... 50
1
1.10. İhtiyaç ve Güdü ........................................................................................ 52
1.11. Alışkanlık ................................................................................................. 53
II. BÖLÜM .......................................................................................................... 56
Erdemler ..................................................................................................................... 56
2.1. Erdemin Tanımı ............................................................................................... 56
2.2. Erdemlerin Kaynakları .................................................................................... 62
2.3. Hikmet ............................................................................................................. 67
2.4. Cesâret ............................................................................................................. 73
2.5. İffet .................................................................................................................. 81
2.6. Adâlet .............................................................................................................. 87
2.7. Erdemlerin Mükâfâtı Saâdet/ Mutluluk ........................................................... 96
III. Bölüm ............................................................................................................ 102
Pozitif Psikolojide Erdemler .................................................................................... 102
3.1. Pozitif Psikolojide Bilgi ve Hikmet ............................................................... 102
3.2. Pozitif Psikolojide Cesaret Erdemi ................................................................ 111
3.3. Pozitif Psikolojide Ölçülülük Erdemi ............................................................ 116
3.4. Pozitif Psikolojide Adalet Erdemi ................................................................. 122
3.5. Pozitif Psikolojide Mutluluk/Öznel İyilik Hâli ............................................. 126
3.6. Erdemlerin Psikolojik Sağlık İle İlişkisi Konulu Çalışmalar ........................ 131
SONUÇ ve ÖNERİLER ......................................................................................... 138
KAYNAKLAR ..................................................................................................... 143
2
ÖZET. ...................................................................................................................... 157
ABSRACT ................................................................................................................ 158
3
ÖNSÖZ
Erdemler davranışlarda orta olan yolları bulmanın insanları aşırılıklardan
koruyacağı ve onlara yaşadıkları hayatı daha düzenli ve dengeli bir şekilde
sürdürerek iç huzurlarını yakalayabileceklerini vâdetmektedir. Psikoloji bilimi böyle
insanları duygularını dengeleyebilmiş ve psikolojik açıdan sağlıklı saymaktadır. Bu
bağlamda oataya koymaya çalıştığımız bu araştırmada kendi kültürel
kaynaklarımızdan hareketle erdemli bir yaşayışın insanın psikolojik sağlığına
katkısının ne düzeyde olduğu literal olarak tespit edilmeye çalışılmıştır.
Yüksek lisans eğitimimizi tamamlamaya çalıştığımız bu araştırmada, konu
olarak erdemlerle psikolojik sağlık arasındaki ilişkinin araştırılması önerisini sunan,
maddi, manevi desteğini üzerinde hissettiğim saygıdeğer hocam Prof. Dr. Öznur
ÖZDOĞAN’a; çalışmanın erdemlerle alakalı olan kısımlarının, çalışmanın genel
çerçevesinin oluşmasında büyük katkı sağlayan değerli hocam Prof. Dr. Müfit Selim
SARUHAN’a, çalışmanın ortaya çıkmasında elinden gelen her türlü katkıyı
usanmaksızın sağlayan saygıdeğer danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Mualla YILDIZ’a
gönülden şükranlarımı sunarım.
Çalışmamı hazırlarken üzerimden dularını eksik etmeyen muhterem babam
ve anneme, sevgili kardeşlerime, yaptığı katkılarla ufuk açan muhterem Hocam Yrd.
Doç. Dr. Hüsamettin Karataş’a, Yrd. Doç. Dr. Nurullah Yazar’a, önerileriyle her
zaman destek olan Arş. Gör. İsa Ceylan’a, tezimi okuyup önemli katkılarda bulunan
Arş. Gör. Betül Zengin’e, Arş. Gör. İsmail Akkoyunlu’ya yardımlarına başvurduğum
diğer meslektaş ve arkadaşlarıma teşekkürü borç bilirim. Dualarını üzerimden eksik
etmeyen sevgili annem, babam ve kardeşlerime, son olarak, çalışmamın
4
yoğunluğundan dolayı kendisine yeteri kadar vakit ayıramadığım, çocuklarıma
bakmak gibi zahmetli bir işin üstesinden gelen sevgili eşim Büşra Özasma ve
çalışmanın bu aşamaya gelmesinde katkısı olan herkese teşekkürü bir borç bilirim.
5
KISALTMALAR
Ark. : Arkadaşları
A.g.e. : Adı geçen eser
C. : Cilt
Çev. : Çeviren
DİB. : Diyanet İşleri Başkanlığı
Eds. : Editör
Haz. : Hazırlayan
S. : Sayı
s./ss. : Sayfa/Sayfalar
p./pp. : Sayfa/Sayfalar
Tahk. : Tahkik
T.D.K. : Türk Dil Kurumu
Ter. : Tercüme
Vol. : Volume
6
Description:felsefesinde genel kabul gören dört temel erdem (hikmet, cesaret, iffet, adalet) ve bu erdemlerle alakalı psikolojik . günlerden itibaren insanlarda bulunan pozitif özellikler, cesaret, adalet, ölçülülük, memnuniyet, şükür Proposal For a National Index”, American Psychologist, 55,(1
