porządek czy chaos?

124 Pages·2013·9.99 MB·Polish

POSTĘPY
POLSKIE
TOWARZYSTWO
BIOCHEMICZNE
BIOCHEMII WARSZAWA 2005
TOM 51
NUMER4
tyczna - porządek czy chaos?
Sikulina - białkaaptekuńcze
•i*
od 135«
^CE
PL ISSN 0032-5422
Indeksowane w Medliné /PubMed
i www.postepybiochemii.pl http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
S P I S T R E Ś C I
Postępy Biochemii — vol. 51, nr 4, 2005
MAPA POLSKIEJ BIOCHEMII
Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej
w Warszawie — instytut planowo nietypowy 353
POLSKIE TOWARZYSTWO BIOCHEMICZNE
Nowe władze Polskiego Towarzystwa Biochemicznego 357
Sprawozdanie z działalności Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa
Biochemicznego XVII kadencji (2001-2005) 358
Sprawozdanie z XL Zjazdu Polskiego Towarzystwa Biochemicznego,
Lublin, 19-23 września 2005 r. 370
WYDARZENIA/OPINIE/KOMENTARZE
Dział krajowy 371
80-lecie urodzin Profesora Mieczysława Chorążego 376
Sprawozdanie z Letniego Kursu Hodowli Komórek Zwierzęcych dla
zaawansowanych 377
LISTY DO REDAKCJI
Mobilność a kariera naukowa po doktoracie 379
NASI ZA GRANICĄ
W NASTĘPNYM NUMERZE: Kalretikulina, białko opiekuńcze regulujące stężenie Ca2+ w siateczce
śródplazmatycznej 382
NASI ZA GRANICĄ
Małgorzata Szperl, Michał Opas
Tripeptydylo-peptydaza I — wystę­
ARTYKUŁY PRZEGLĄDOWE
powanie, biogeneza i mechanizmy
Kompleksowa rola białek niedokrwistości Fanconiego w utrzymaniu
aktywacji
stabilności genomu 387
Adam A. Gołąbek
Katarzyna Kluzek, Małgorzata Z. Zdzienicka
ARTYKUŁY PRZEGLĄDOWE Mechanizm molekularny biotoksyczności homocysteiny — fakty
i hipotezy 395
Rola polo-kinaz(y) w regulacji
Wojciech Antoni Turski, Edward Bald
i koordynacji cyklu komórkowego.
Mechanizm translokacji i tworzenia Wpływ tlenku azotu na regulację ekspresji inhibitora aktywatorów
kompleksów białkowych plazminogenu typu 1 oraz tkankowego aktywatora plaminogenu 407
Janina Kaczanowska, Dominika Pi­ Katarzyna Oszajca, Janusz Szemraj, Jacek Bartkowiak
wońska, Andrzej Kaczanowski
Błona plazmatyczna — porządek czy chaos? 414
Replikacja DNA bakteriofaga \: Grażyna Dąbrowska, Beata Głowacka
nowe odkrycia dokonane przy Kinazy receptorów sprzężonych z białkami G — ich regulacja i funkcja
użyciu starego modelu badawczego w komórce 421
Grzegorz Węgrzyn, Alicja Węgrzyn
Katarzyna Sobierajska, Hanna Fabczak, Stanisław Fabczak
Koniugaty transferyny — nadzieja Aromataza — kluczowy enzym biosyntezy estrogenów 430
w walce z nowotworami Ryszard Milczarek, Jerzy Klimek
Dorota Łubgan, Agnieszka Marczak,
Białka PPR wiążące kwasy nukleinowe 440
Luitpold Distel, Zofia Jóźwiak
Katarzyna Dorota Raczyńska, Halina Augustyniak
Białka przestrzeni międzybłonowej mitochondriów uczestniczące
Rysunek na okładce: w procesie apoptozy 447
Front cover image "Iceberg — photomonta­ Jolanta Bednarek, Zofia M. Kiliańska
ge of what a whole iceberg might look like
under water" by professor Uwe Kils (Gal­ Periplazmatyczne oksydoreduktazy disiarczkowe
loway, NJ, USA) with permission; http:// bakterii Escherichia coli — budowa i funkcja 459
mywebpages.comcast.net /kils/ iceberg/.
Joanna Skórko-Glonek, Anna Sobiecka
Postępy Biochemii 51 (4) 2005 I
http://rcin.org.pl
C O N T E N T S
ADVANCES IN BIOCHEMISTRY VOL. 51, NO. 4, 2005
International Institute of Molecular and Cell Biology in Warsaw 353
Polish Biochemical Society 357
Events/Opinion^/Comments 371
Letters to the Editor 379
REVIEWS
Calreticulin, Ca2+-binding chaperon of the endoplasmic reticulum 382
Complex role of the FA proteins in providing genome stability 387
Molecular mechanisms of biotoxicity of homocysteine - facts and hypotheses 395
The influence of nitric oxide on the regulation of plasminogen activator inhibitor type 1 and tissue-type
plasminogen activator expression 407
Plasmalemma — order or chaos? 414
Mechanisms of regulation and function of G-protein coupled receptor kinases 421
Aromatase — key enzyme of estrogen biosynthesis 430
Family of pentatricopeptide repeat proteins 440
Mitochondrial intermembrane space proteins in apoptosis process 447
Periplasmic disulfide oxidoreductases from Escherichia coli — their structure and function 459
JESZCZE RAZ O ZNACZENIU POLSKIEGO CZASOPIŚMIENNICTWA NAUKOWEGO
Szanowni Czytelnicy,
Wraz ze skierowaniem czwartego numeru kwartalnika „Postępy Biochemii" do drukarni, w redakcyjnej poczcie pojawił się list od Prezesa
Polskiej Akademii Nauk, Pana Profesora Andrzeja B. Legockiego, który w ciepłych słowach wyraża poparcie dla naszego czasopisma i dla nurtu
nowoczesnego polskojęzycznego czasopiśmiennictwa naukowego oraz gratuluje nam nowej, atrakcyjniejszej formy edytorskiej i merytorycznej.
To bardzo zobowiązujące słowa, za które jesteśmy jako redakcja bardzo wdzięczni. Jesteśmy również niezmiernie dumni z powodu wielu dowo­
dów aprobaty dla działań redakcji „Postępów Biochemii" w 2005 roku, spotykających nas ze strony Czytelników czasopisma i jego Autorów. To jest
tym bardziej znamienne, że „Postępy Biochemii" borykają się z niedofinansowaniem, jak zresztą wiele dziedzin naszej rodzimej rzeczywistości i są
zmuszone, o czym pisaliśmy, do dramatycznych posunięć finansowych zmierzających do zbilansowania kosztów czasopisma, tak by ukazywało się
na czas i w jak najciekawszej formie edytorskiej. Jeśli się nam to dotąd udaje to niewątpliwie zasługa ustępującego zarządu Polskiego Towarzystwa
Biochemicznego, przede wszystkim Prezesa Towarzystwa w kadencji 2001-2005, Pani Prof. Jolanty Barańskiej, v-ce Prezesa Pani prof. Liliany Ko­
narskiej, Sekretarza Towarzystwa, Pana prof. Adama Szewczyka i Skarbnika, Pani dr Anny Dygas. To ich codzienna działalność, inspirujące pomy­
sły i ciągłe słowa zachęty mobilizują redakcję do dalszych wysiłków. Redakcja jest przekonana, że nowowybrane władze Towarzystwa odniosą się
do naszego kwartalnika z podobną troską, uznając je za jeden z ważniejszych elementów kilkudziesięcioletniego dorobku naszej organizacji.
Oprócz pytań, czy „Postępy Biochemii" reprezentują wysoki poziom merytoryczny, czy trafiają w zapotrzebowanie jego Czytelników i czy są
atrakcyjne, jawi się pytanie podstawowe, które powinniśmy sobie zadać jeszcze raz. Czy „Postępy Biochemii" są potrzebne? Czy kwartalnik w języ­
ku polskim publikujący artykuły przeglądowe z biochemii, biologii molekularnej, biologii komórki i nauk pokrewnych, ma rację bytu w dziedzi­
nach zdominowanych przez język angielski, w których istnieją doskonałe, o uznanej renomie czasopisma anglojęzyczne, legitymujące się wysokim
współczynnikiem przebicia (ang. impact factor)? Redakcja pozostawia to pytanie bez odpowiedzi, licząc na Państwa opinie, które z przyjemnością
opublikujemy na łamach kwartalnika — nawet te opinie, a może właśnie te, które będą opowiadały się za likwidacją czasopisma jako przeżytku
dawnej epoki. Z tymi ostatnimi opiniami będziemy polemizowali, ale to także te mniej pozytywne oceny stymulują redakcję do zmian i wskazują
nam nowe kierunki, w których powinniśmy zmierzać. Jednym z nich jest towarzyszenie bogatemu życiu naukowemu w naszym kraju, czemu
dajemy wyraz właśnie w tym numerze „Postępów Biochemii", poświęcając aż 25% objętości numeru wydarzeniom związanym między innymi ze
zjazdem Polskiego Towarzystwa Biochemicznego w Lublinie.
Z okazji Świąt i Nowego 2006 Roku chciałbym Państwu złożyć najlepsze życenia zdrowia, pomyślności oraz wielu sukcesów w życiu osobi­
stym i na niwie zawodowej.
Życzę przyjemnej lektury
Redaktor naczelny: Sławomir Pikuła; e-mail: [email protected], Redaktor senior: Zofia Zielińska
Redaktor działu krajowego: Teresa Wesołowska; e-mail: [email protected], Redaktor działu „Forum Młodych Biochemików": Grzegorz Bartosz; e-mail: [email protected]
Redaktorzy: Joanna Bandorowicz-Pikula, Jolanta Barańska, Andrzej Dżugaj, Krystyna Grzelak, Lilia Hryniewiecka, Danuta Hulanicka, Andrzej Jerzmanowski, Andrzej Kasprzak, Wanda Klopocka,
Liliana Konarska, Paweł Pomorski, Aleksander F. Sikorski, Anna Szakiel, Adam Szewczyk, Tomasz Twardowski, Marek Zembala, Krzysztof Zabłocki, Alicja Żylicz
Sekretarz redakcja: Hanna Laskowska; e-mail: [email protected], tel. [phone]; dyżur sekretarza redakcji: poniedziałki, czwartki, godz. 14-16;
Skład i łamanie: Małgorzata Basaj; e-mail: [email protected]
Adres redakcji: "Postępy Biochemii", ul. Pasteura 3, 02-093 Warszawa; e-mail: [email protected]; http://www.postepybiochemii.pl
Wydawca: Polskie Towarzystwo Biochemiczne; ul. Pasteura 3, 02-093 Warszawa, tel/fax [phone], e-mail: [email protected], http://www.ptbioch.edu.pl
Kwartalnik "Postępy Biochemii" jest wydawany z pomocą finansową Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, "Postępy Biochemii" są indeksowane w Medline i Agrolibrex. Nakład 850 egz.
II www.postepybiochemii.pl
http://rcin.org.pl
BD LSRII
Bardziej zmienny niż kiedykolwiek
w pełni cyfrowe przetwarzanie sygnałów
BD Octagon® i BD Trigon® - super czuła optyka
do 4 laserów
do 18 fluorescencji
podajnik z płytki wielodołkowej
szybkie zbieranie danych
H a n i
V :
BD
BD Biosciences, ui. Królowej Marysieńki 90,02-954 Warszawa
tel.: [phone], faks: [phone]
http://rcin.org.pl w
www.bdbeurope.com
BD ARIA
,
Pierwszy ultra szybki
który możesz postawić na stole.
'-mmmm'
pełne cyfrowe przetwarzanie sygnałów
pomiar w kuwecie kwarcowej:
brak konieczności ustawiania optyki
czułość pomiaru jak w analizatorze
ultraszybkie sortowanie czterech populacji jednocześnie
^BD
BD Biosciences, ui. Królowej Marysieńki 90,02-954 Warszawa
tel.: [phone], faks: [phone]
http://rcin.org.pl
www.bdbeurope.com
M A P A P O L S K I E J B I O C H E M I I
Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej
w Warszawie — instytut planowo nietypowy
www.iimcb.gov.pl
Międzynarodowe Centrum Ekologii Molekularnej i Komórkowej w War­
Michał Witt, Agnieszka Ziemka,
PAN w Łodzi) oraz wsparciem przed­ szawie. Zarys programu działania In­
Jacek Kuźnicki
stawicieli UNESCO (prof. Angelo stytutu zostaje przedstawiony w arty­
Azzi). To właśnie UNESCO, w osobie kule J. Kuźnickiego opublikowanego
Międzynarodowy Instytut Biologii Mo­
ówczesnego Dyrektora Generalnego w kwartalniku Nauka (Nr 4/1995).
lekularnej i Komórkowej w Warszawie,
ul. Ks. Trojdena 4, 02-109 Warszawa, prof. Federico Mayora (zresztą na- Pierwszym dowodem aktywności na­
tek: (22) 597 07 00, faks: (22) 597 07 15, ukowca-biologa), z punktu zadeklaro­ ukowej powołanego, jakkolwiek cią­
e-mail: [email protected] wało swoje wsparcie dla takiej inicja­ gle jeszcze nieistniejącego (typowe?)
tywy. Szkic propozycji programowej, instytutu, staje się międzynarodowa
wstępnie stworzony przez Macieja konferencja naukowa „New Fron-
Z założenia w Międzynarodowym
J. Nałęcza i Angelo Azziego, zostaje tiers in Celi and Molecular Biology"
Instytucie od początku wszystko mia­
ogłoszony drukiem w 1991 roku (Net- zorganizowana w Warszawie w paź­
ło być nietypowe. Taka właśnie niety­
News, Bulletin of the Molecular and dzierniku 1995 roku, z udziałem sław
powa była również cała dość skom­
Celi Biology Network, UNESCO). światowej biologii. W tym samym
plikowana jego geneza. Pod koniec lat
W następnym roku na fali zapocząt­ czasie Sejm oraz Prezydent RP ratyfi­
80-tych, na bazie rysujących się prze­
kowanych zmian powstaje Polska kują międzynarodowe porozumienie
Sieć Biologii Molekularnej i Komór­ z maja tegoż roku. Wreszcie w 1996
kowej UNESCO-PAN. W 1993 roku, roku Prezydium PAN powołuje do
w wyniku wielostronnych negocjacji, życia Zakład Biologii Molekularnej
jeden z nowo budowanych na Kam­ i Komórkowej PAN, którego jedynym
pusie Ochota budynków zostaje prze­ zadaniem organizacyjnym ma być po­
znaczony dla — i tutaj uwaga! — nie wołanie do życia Międzynarodowe­
istniejącego jeszcze, jakkolwiek plano­ go Instytutu o analogicznej nazwie.
wanego, międzynarodowego instytu­ Zakładem kieruje Maciej J. Nałęcz,
tu badawczego. Idea ta zostaje zaak­ od samego początku spiritus movens
ceptowana i poparta oficjalnie przez całego przedsięwzięcia. To głównie
27 Sesję Konferencji Generalnej UNE­ dzięki jego uporowi i umiejętnościom
Fotografia 1. Budynek Instytutu. SCO. W 1994 roku zarówno nowo po­ dyplomatycznym idea stworzenia
wstały Komitet Badań Naukowych, Międzynarodowego Instytutu staje
jak i Prezydium Polskiej Akademii się coraz bardziej realna. Na tym eta­
mian politycznych i świadomościo­ Nauk akceptują inicjatywę UNESCO, pie do wymienionych już wcześniej
wych, zaczęła kiełkować nieśmiała co skutkuje podpisaniem w maju 1995 animatorów idei powołania między­
idea, że może warto byłoby pomyśleć roku przez Dyrektora Generalnego narodowego instytutu dołączają Ry­
0 stworzeniu w Polsce zupełnie no­ szard Przewłocki z Krakowa i Michał
wego, niezależnego i nowoczesnego Witt z Poznania. Ta 5-osobowa grupa,
instytutu badawczego zajmującego wspierana przez Małgorzatę Mos­
się molekularnymi i komórkowymi sakowską i Andrzeja Sliwowskiego,
podstawowymi badaniami biome­ w praktyce zabiera się za organizo­
dycznymi, jakiego tu jeszcze nikt nie wanie mającego powstać instytutu.
widział. Dyskusje na ten temat pro­ Nieocenioną pomoc w tym dziele
wadzone w kręgu młodych (wów­ niosą pracownicy Instytutu Biologii
czas) docentów Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenc­
Doświadczalnej PAN im. Marcelego kiego, Hanna Michalska (księgowość)
Nenckiego (Macieja J. Nałęcza, Jac­ oraz Zbigniew Przygoda wspierany
ka Kuźnickiego, Leszka Kaczmarka) przez Barbarę Wiąckiewicz (sprawy
1 wynikające z nich pomysły miały Fotografia 2. Po uroczystym podpisaniu umowy admnistracyjne). Trzeba zaznaczyć, że
w siedzibie UNESCO w Paryżu. Od lewej prof. A.
tym większą szansę na realizację, że początkowe etapy organizacji i dzia­
Łuczak, wicepremier Rządu RP i prof. F. Mayor,
spotykały się z przychylnością środo­ dyrektor generalny UNESCO. łania Międzynarodowego Instytutu
wiska Instytutu oraz władz Polskiej bez pomocy i wsparcia Instytutu im.
Akademii Nauk (ówczesnego Prezesa UNESCO prof. F. Mayora oraz wice­ Nenckiego nie byłyby możliwe. Wła­
prof. Leszka Kuźnickiego i Prezydium premiera Rządu RP i przewodniczą­ ściwe podstawy prawne dla funkcjo­
PAN), popierających powstawanie cego KBN prof. A. Łuczaka międzyna­ nowania Międzynarodowego Insty­
różnych centrów międzynarodowych rodowego porozumienia powołujące­ tutu stwarza jednak dopiero ustawa
(w tym czasie tworzono na przykład go Międzynarodowy Instytut Biologii sejmowa z 26 czerwca 1997 roku — do
Postępy Biochemii 51 (4) 2005 http://rcin.org.pl 353
tego momentu takie jednostki nauko­ czego (MKD). W jego skład wchodzą 1 efektywność w wyborze najlepszych
we o międzynarodowym charakterze wybitni naukowcy różnych narodo­ kandydatów. Wybrani liderzy grup
w polskim systemie prawnym w ogó­ wości, którzy zbierają się na dorocz­ uzyskują zatrudnienie na zasadzie
le nie istniały. Sejm uchwalił ją głów­ nych posiedzeniach w Instytucie, zaś kontraktowej na 5 lat, powierzch­
nie dzięki skutecznym staraniom po­ zasadniczą część pracy członkowskiej nię laboratoryjną z meblami i często
słów Unii Demokratycznej z Krzysz­ w ciągu roku wykonują na odległość z podstawowym wyposażeniem, do­
tofem Dołowym na czele. przy użyciu poczty elektronicznej. stęp do aparatury ogólnoinstytutowej
Druga istotna odmienność wynika (a właściwie cała aparatura w MIB-
W 1998 roku po raz pierwszy zbie­
z faktu, że wszystkie stanowiska w In­ MiK może być tak nazwana), pakiet fi­
ra się powołany Międzynarodowy
stytucie obsadzane są w drodze kon­ nansowy „start-up funds" oraz możli­
Komitet Doradczy Instytutu. Dyrek­
kursu, a stanowiska kluczowe w dro­ wość natychmiastowego zatrudnienia
torem tworzonego Instytutu wybra­
dze konkursu międzynarodowego. 2 doktorantów. Zatrudnienie dalszych
ny zostaje Włoch, prof. Angelo Azzi,
Dotyczy to stanowiska dyrektora oraz pracowników może mieć miejsce już
pracujący na Uniwersytecie w Ber­
kierowników grup badawczych (la­ tylko w oparciu o zdobywane dodat­
nie, zaś jego zastępcami zostają Jacek
boratoriów), którzy po zatrudnieniu kowe fundusze zewnętrzne. Zgodnie
Kuźnicki i Michał Witt (ten pierwszy
otrzymują w Instytucie pozycje pro­ z założeniem, każdy lider grupy pod­
decyzją Prezesa PAN pełni faktycz­
fesorskie. Co istotne od kandydata na lega formalnej ocenie po pierwszych
nie obowiązki dyrektora). Wreszcie
kierownika grupy badawczej wyma­ trzech latach swej działalności - oce­
1 stycznia 1999 roku, po rozwiązaniu
gany jest tylko doktorat a nie habili­ nę tę prowadzą wybrani członkowie
Zakładu PAN, swój nareszcie nieza­
tacja. Zasadniczym wstępnym kryte­ Międzynarodowego Komitetu Dorad­
leżny żywot rozpoczyna Międzynaro­
rium oceny kandydatów jest głównie czego, opierając się na opiniach ze­
dowy Instytut Biologii Molekularnej
jakość dotychczasowego dorobku na­ wnętrznych recenzentów. Wynik tej
i Komórkowej. Problem w tym, że
ukowego oraz naukowa atrakcyjność ewaluacji decyduje, czy kontrakt lide­
wtedy jeszcze kadrowo wyposażony
propozycji badawczej. Proces selekcji ra grupy zostanie przedłużony na ko­
wyłącznie w sztab administracyjny,
liderów grup badawczych jest dwu­ lejne lata. Powtarzające się pozytywne
bez pracowników badawczych. Co
stopniowy — najpierw napływające wyniki oceny okresowej umożliwiają
gorsza, w tamtym momencie jeszcze
kandydatury są wstępnie oceniane wejście w system „rolling tenure";
bez jakichkolwiek funduszy na dzia­
ocena negatywna równoznaczna jest
łalność badawczą, zaledwie z bardzo
z decyzją o zakończeniu w przeciągu
mglistymi widokami na ich uzyska­
dwóch lat działalności naukowej na
nie. Stan ten bardzo szybko się zmie­
terenie MIBMiK i rozwiązaniu grupy.
nia. W tym samym roku rozstrzygnię­
Sama obserwacja dotychczasowych
te zostają konkursy na stanowiska
ośmiu konkursów na stanowiska
profesorskie i ruszają dwa pierwsze
profesorskie już dostarcza dowodów
laboratoria badawcze dr Jarosława
na rosnącą atrakcyjność MIBMiK
Dastycha (Laboratorium Immunologii
w międzynarodowym środowisku
Molekularnej) oraz prof. Macieja Ży­
naukowym. Do pierwszego konkur­
licza (Zakład Biologii Molekularnej).
su ogłoszonego w roku 1998 stanęło
Od 2002 roku prof. J. Kuźnicki zostaje
6 kandydatów, dwa ostatnie konkur­
dyrektorem Instytutu, a prof. M. Witt
Fotografia 3. W przerwie posiedzenia Międzynaro­ sy w latach 2004 i 2005 przyciągnęły
wicedyrektorem d/s naukowych — te
dowego Komitetu Doradczego Instytutu w dniu 11 każdorazowo 26 kandydatów, w tym
nominacje de facto sankcjonowały stan czerwca 2005 r. Od lewej (pierwszy rząd): J. Kuźnic­
faktyczny istniejący w MIBMiK od ki, U. Białek-Wyrzykowska, J. G. Sutcliffe, A. Azzi; większość z zagranicy.
rząd drugi: W. Stec, J. Mallet, M. J. Nałęcz, L. Kacz­
początku jego formalnej działalno­ Pokłosiem tych ośmiu konkursów
marek, A. A. Bogdano; (górny rząd): W. Huttner,
ści. Od tego momentu sprawy toczą R. Przewłocki, R. P. Ericsson, M. Witt, J. Duszyński, jest 6 obecnie funkcjonujących labora­
się jeszcze szybciej, choć następujący M. Żylicz. toriów: Zakład Biologii Molekularnej
dalej dynamiczny rozwój Międzyna­ Macieja Żylicza (biologia i biochemia
rodowego Instytutu w dalszym ciągu przez kilkuosobową komisję, powo­ białek opiekuńczych), Laboratorium
wpisuje się w opowieść o bycie wielce łaną przez Międzynarodowy Komitet Bioinformatyki i Inżynierii Białka Ja­
nietypowym. Doradczy. Kandydaci zakwalifikowa­ nusza Bujnickiego (analiza bioinfor-
ni na krótką listę (z reguły od 4 do 6 matyczna enzymów modyfikujących
Poza samą genezą Międzynaro­ osób) zapraszani są do wygłoszenia kwasy nukleinowe), Laboratorium
dowego Instytutu, jego zasadnicza seminariów w obecności członków Biologii Strukturalnej MPG/PAN
odmienność na tle innych krajowych MKD. Po wysłuchaniu seminariów Matthiasa Bochtlera (analiza krysta­
jednostek badawczych zawarta jest oraz przeprowadzeniu rozmów lograficzna złożonych biomolekuł ko­
w organizacyjnych założeniach wyj­ z kandydatami, członkowie MKD mórki), Laboratorium Neurodegene-
ściowych, zwerbalizowanych w usta­ rekomendują Dyrektorowi Instytutu racji Jacka Kuźnickiego (proteomika
wie sejmowej o Instytucie. Zasad­ osobę (lub — jak bywało — osoby) do i genomika chorób neurodegeneracyj-
niczym elementem tej odmienności zatrudnienia w MIBMiK. Ta, wypra­ nych), Laboratorium Biomodelowa-
jest brak tradycyjnej Rady Naukowej, cowana już przez ostatnich kilka lat, nia Sławomira Filipka (modelowanie
a funkcjonowanie w jej miejsce Mię­ procedura kwalifikacyjna wydaje się białek błonowych) oraz Laboratorium
dzynarodowego Komitetu Dorad­ gwarantować właściwą obiektywność Biologii Komórki Marty Miączyń-
354 http://rcin.org.pl www.postepybiochernii.pl
skiej (komórkowe mechanizmy trans- mieckiego krystalografa białkowego, korteksu komórkowego. Jej laborato­
dukcji sygnału). Najnowsze, siódme ucznia noblisty prof. Roberta Hubera. rium w Dreźnie, formalnie wchodzą­
z kolei Laboratorium Neurobiologii Strona niemiecka w całości wyposa­ ce w skład struktury Międzynarodo­
Molekularnej i Komórkowej Jacka Ja­ żyła nowo powstające laboratorium, wego Instytutu w Warszawie (gdzie
worskiego, które będzie się koncen­ zakupując wysokiej klasy dyfrakto­ Ewa będzie zatrudniona wraz z post-
trowało na badaniu mechanizmów metr rentgenowski wraz z oprzyrzą­ dokiem, doktorantem i technikiem),
rozwoju drzewa dendrytowego, jest dowaniem — jest to prawdopodobnie ma rozpocząć działalność z począt­
w stadium organizacji - rozpoczyna najnowocześniejsza tego typu apara­ kiem 2006 roku.
działalność w listopadzie 2005 roku. tura znajdująca się w Polsce. Matthias
O tym czy faktycznie idea stojąca
Warto dodać, że na terenie Instytutu wkrótce objął laboratorium, mężnie
u podstaw stworzenia nowego, inne­
funkcjonowały wcześniej również: biorąc na siebie ciężar walk ze sprowa­
go niż pozostałe, międzynarodowe­
Laboratorium Bioinformatyki Leszka dzeniem skomplikowanej i kosztow­
go instytutu badawczego pociągnęła
Rychlewskiego (1999-2002), Laborato­ nej aparatury do Polski. Natychmiast
za sobą również sukces naukowy,
rium Neurologii Molekularnej Micha­ też przystąpił do organizowania mię­
świadczyć powinno przełożenie tych
ła Hetmana (2000-2003, przeniesione dzynarodowego zespołu badawcze­
działań na powszechnie uznawany
na University of Kentucky, Louisvil­ go, którego filarem organizacyjnym
miernik produktywności naukowej:
le, USA) i Laboratorium Immuno­ stał się Roman Szczepanowski. Po
jakość publikacji. Od roku 2000 do
logii Molekularnej Jarosława Dasty- niełatwym okresie adaptacji do pol­
połowy 2005 roku pracownicy MIB-
skich warunków, Matthias rozpoczął
MiK opublikowali ponad 200 prac
bardzo intensywną pracę badawczą,
naukowych, w tym: 7 w Biochemistry,
przynoszącą świetne efekty publika­
4 w EMBO Journal, 5 w FEBS Eetters, 2
cyjne. Wszyscy pracownicy w jego
w Gene, 2J w Journal of Biological Che-
grupie opłacani są przez MPG lub ich
mistry, 4 w Journal o/Molecular Biology,
wynagrodzenia pochodzą z grantów
10 w Nucleic Acids Research, 8 w Pro­
zewnętrznych. Matthias Bochtler for­
tein Science, 1 w Proceedings of Natio­
malnie zatrudniony jest w Max Planck
nal Academy of Sciences, 1 w Naturę,
Institute for Cell Biology and Genetics
2 w Europcan Journal of Biochemistry,
(MPI-CBG) w Dreźnie.
3 w Bioinformatics oraz 4 w Proteins.
W (nieco spóźnionej) odpowiedzi Ponadto w tym samym okresie w In­
Fotografia 4. Wizyta prezesa Rady Ministrów, prof.
M. Belki, w dniu 22 października 2004 r. Na zdję­ na ustanowienie laboratorium MPG stytucie realizowano 29 projektów
ciu w rozmowie z dr M. Bochtlerem, kierownikiem w warszawskim Instytucie, w 2005 badawczych Komitetu Badań Nauko­
Pracowni Biologii Strukturalnej MPG/PAN.
roku, zgodnie z umową międzynaro­ wych (w tym 4 projekty zamawiane)
dową, strona polska ogłosiła konkurs oraz 2 projekty Fundacji na Rzecz
cha (1999-2004). Ogólna liczba osób
pracujących w MIBMiK to ponad 80,
w tym 40 doktorantów i 20 pracowni­
ków naukowo-badawczych. W latach
2001-2004 liczba osób zatrudnionych
na etatach wyniosła średnio 22.
Oddzielnej wzmianki wymaga
Laboratorium Biologii Strukturalnej
i jego — również nietypowa — histo­
ria. W wyniku kilku kolejnych wizyt
w MIBMiK ówczesnego Wiceprezy­
denta Max Planck Gesselschaft (MPG)
prof. Klausa Hahlbrocka, zrodził się
pomysł zorganizowania na terenie
Instytutu laboratorium, które finan­
sowane byłoby w całości przez MPG.
Fotografia 5. W przerwie sesji sprawozdawczej Instytutu. Mierki 2004 r.
W październiku 2000 roku Prezydent
MPG oraz Prezes PAN podpisali
umowę, zobowiązując się do wzajem­ na analogiczną pozycję finansowaną Nauki Polskiej. Istotnym elementem
nego zorganizowania i sfinansowania przez Ministerstwo Nauki i Informa­ finansowania działalności badawczej
laboratoriów badawczych w ramach tyzacji (uchwała KBN z grudnia 2003 w MIBMiK stały się projekty między­
MPG/PAN Junior Research Group roku). Laboratorium ma zostać zorga­ narodowe: w ramach 5 Programu Ra­
Program. W wyniku ogłoszonego nizowane w drezdeńskim MPI-CBG. mowego UE uzyskano tu 7 grantów
międzynarodowego konkursu (7 kan­ Rozegrany międzynarodowy kon­ (z tego jeden koordynowany przez
dydatów ubiegających się o pozycję), kurs, na który zgłosiło się 17 kandy­ MIBMiK), w 6 Programie Ramowym
na szefa laboratorium w Warszawie datów, wyłonił biofizyka Ewę Paluch, 7 grantów, ponadto 2 projekty finan­
wybrano dr Matthiasa Bochtlera, mło­ pracującą w Institute Curie w Paryżu, sowane przez National Institutes of
dego, niezwykle obiecującego nie­ a zajmującą się mechaniką przepływu Health (NIH), jeden przez Europe-
355
Postępy Biochemii 51 (4) 2005
http://rcin.org.pl
an Molecular Biology Organisation Uniwersytetem. Zgodnie z podpi­ ryczne, sprawną organizację, życz­
(EMBO), dwa przez Howard Hu­ saną umową strona holenderska liwą atmosferę pracy możliwe jest
ghes Medical Institute (HHMI), jeden zapewnia 4-letnie stypendia dokto­ również w Polsce: prowadzi do od­
wspólnie przez EMBO/HHMI oraz ranckie oraz możliwość odbycia sta­ młodzenia kadry badawczej, umię­
jeden przez Wellcome Trust. ży naukowych w Utrechcie; każdy dzynarodowienia działalności (zresz­
doktorant ma polskiego promoto­ tą zgodnie z nazwą Instytutu), a co
Tak znaczny sukces w uzyskiwaniu
ra i holenderskiego ko-promotora, za tym idzie do utrwalenia wysokich
finansowania zewnętrznego w istot­
praca realizowana jest w laborato­ standardów pracy naukowej. W ten
ny sposób wpływa na kształt budżetu
rium polskim, zaś dysertacja musi sposób wykreowane zostało miejsce,
MIBMiK. W 2004 roku budżet Instytu­
zostać obroniona na Uniwersytecie do którego warto wrócić po udanym
tu wyniósł ponad 9 min złotych, z cze­
w Utrechcie, zgodnie z tamtejszymi stażu podoktorskim w renomowa­
go 30% pochodziło z dotacji statuto­
zasadami formalnymi i standarda­ nym ośrodku zagranicznym. Tutaj,
wej, 13% subwencji budżetowej za­
mi naukowymi. Doktoranci wyko­ w Międzynarodowym Instytucie,
gwarantowanej zapisem ustawowym
nują swoje prace doktorskie w kilku tacy młodzi ludzie mogą się zmierzyć
(via PAN), 6% z grantów krajowych,
krajowych ośrodkach badawczych, nie tylko z wyzwaniem naukowym,
24% z grantów zagranicznych i 27%
a naukowo-organizacyjnym koor­ ale również mają okazję zasmakować
z subwencji SPUB-M towarzyszącej
dynatorem programu jest MIBMiK. wczesnej samodzielności w prowa­
grantom zagranicznym. Od 2001 roku
Na przestrzeni lat w programie bie­ dzeniu grupy badawczej. Co więcej,
Instytut nosi tytuł Centrum Doskona­
rze udział 8 doktorantów (pięciu przykład laboratorium Michała Het­
łości, uzyskany w ramach 5 Programu
w MIBMiK), z czego dwie dyserta­ mana, który w ciągu 3 lat stworzył
Ramowego UE (Centre of Excellence
cje już zostały w Utrechcie obronio­ w MIBMiK na tyle atrakcyjne labo­
in Molecular Bio-Medicine).
ne (jedna cum laude). ratorium, że zostało ono „kupione"
przez prężny Uniwersytet w USA
Dużą wagę również przykłada
świadczy, że danie takiej samodziel­
się tutaj do popularyzacji nauki: na
ności odpowiednim osobom, nawet
terenie Międzynarodowego Insty­
bez habilitacji, jest słuszne i przynosi
tutu od 2002 roku działa nieprze­
pozytywne efekty naukowe. Co cie­
rwanie Szkoła Festiwalu Nauki,
kawe, tym młodym ludziom wcale
kierowana przez Joannę Lilpop
nie przeszkadza kontraktowość za­
(wcześniej przez założyciela SFN,
trudnienia w Instytucie i związany
Jarosława Bryka), współfinansowa­
z tym brak stabilizacji, znają bowiem
na przez MIBMiK, Instytut Biologii
swoją wartość. Międzynarodowy In­
Doświadczalnej PAN im. Marcele­
stytut a priori postawił na młodych
go Nenckiego i Instytut Biochemii
zdolnych naukowców, oferując im
i Biofizyki PAN. Celem jej działal­
Fotografia 6. Zajęcia Szkoły Festiwalu Nauki dla wiele, ale jednocześnie wiele wyma­
ności są szeroko rozumiane dzia­
młodzieży. Izolacja DNA metodą kuchenną. gając. Po pierwszych siedmiu latach
łania edukacyjne i popularyzujące
działalności Instytutu wydaje się,
zagadnienia biologii w Polsce, a w
żeby były to założenia słuszne.
Choć MIBMiK nie ma własnego szczególności prowadzenie ogólno­
studium doktoranckiego, aktyw­ dostępnych wykładów, szkoleń, po­
nie uczestniczy w wielu różnych kazów i warsztatów dla młodzieży
programach edukacyjnych. Od lat i nauczycieli szkół gimnazjalnych
Instytut w istotny sposób wspie­ i ponadgimnazjalnych, itp.
ra, jako jeden ze współzałożycieli,
działalność Studium Medycyny Mo­ Reasumując, w drugiej połowie
lekularnej (SMM), głównie poprzez lat 90-tych powstał w Polsce nowo­
finansowanie części jego działalno­ czesny instytut naukowy zajmujący
ści z budżetu Centrum Doskona­ się badaniami podstawowymi w za­
łości. Na terenie MIBMiK również kresie nauk biomedycznych, który
organizowane są regularne, co­ w ciągu niecałych 7 lat swej działal­
roczne kursy SMM: kurs biologii ności zaistniał znacząco w europej­
molekularnej (organizator prof. skiej przestrzeni badawczej. Jednym
Fotografia 7. Od lewej prof. Jacek Kuźnicki, dyrek­
L. Konarska) i kurs genetyki czło­ z dowodów na dostrzeżenie Instytu­ tor Instytutu i prof. Michał Witt, zastępca dyrektora
wieka (organizator prof. M. Witt). tu przez zagranicę są bardzo częste d/s naukowych.
Ciekawą inicjatywą edukacyjną, wizyty licznych gości: naukowców,
.zainicjowaną przez rektora Uniwer­ organizatorów nauki, przedstawicie­
sytetu w Utrechcie i zarazem człon­ li przemysłu biotechnologicznego,
ka Międzynarodowego Komitetu polityków oraz dziennikarzy. Nowo­ Dokładne infonnacje o Międzynaro­
Doradczego MIBMiK prof. Wille- czesna formuła Instytutu sprawdza dowym Instytucie Biologii Molekular­
ma Gispena, stało się uruchomienie się i pokazuje, że oparcie działalno­ nej i Komórkowej w Warszawie można
międzynarodowego programu dok­ ści instytutu badawczego wyłącznie znaleźć na stronie internetowej: www.
toranckiego wspólnie z tamtejszym o kompetytywne kryteria meryto­ iimcb.gov.pl
356 www.postepybiochemii.pl
http://rcin.org.pl