Pobieranie prób gleby i nawozów do analiz chemicznych i interpretacja wyników

36 Pages·2016·2.23 MB·Polish

Pobieranie prób gleby i nawozów do analiz
chemicznych i interpretacja wyników

Spis treści
Pobieranie prób gleby i nawozów do analiz chemicznych i interpretacja wyników ............................... 1
1. Czy analiza gleby jest potrzebna i opłacalna? ................................................................................. 2
Czy analizy gleb są kosztowne? ........................................................................................................... 2
2. Rodzaje analiz chemicznych, metody oznaczeń, gdzie można zbadać glebę. ................................. 3
3. Technika pobierania prób gleby. ..................................................................................................... 4
3.1. Jak często pobierać? ................................................................................................................. 9
3.2. Opis i sporządzenie szkicu ...................................................................................................... 10
3.3. Jak unikać błędów................................................................................................................... 11
4. Otrzymujemy wyniki i co dalej? ..................................................................................................... 12
4.1. Mapka zasobności gleby ......................................................................................................... 15
4.2. Zasada bilansowania składników............................................................................................ 17
4.3. Programy doradztwa nawozowego ........................................................................................ 19
5. Pobieranie prób nawozów naturalnych i organicznych. ............................................................... 20
6. Podstawowe informacje o odczynie i makroskładnikach .............................................................. 24
Odczyn ........................................................................................................................................... 24
Azot ................................................................................................................................................ 26
Fosfor ............................................................................................................................................. 28
Potas .............................................................................................................................................. 29
Magnez .......................................................................................................................................... 29
7. Liczby graniczne ............................................................................................................................. 30
8. Metody analizy .............................................................................................................................. 32
9. Pomocne źródła ............................................................................................................................. 36

1
1. Czy analiza gleby jest potrzebna i opłacalna?
Celem analizy gleby jest ocena zasobności gleb, nadwyżki lub niedoboru
dostępnych składników pokarmowych dla wzrostu roślin. Jednym z zadań analizy jest także
monitorowania zmian spowodowanych przez praktyki rolniczej - uprawiane rośliny,
nawożenie nawozami mineralnymi i organicznymi, przyorywanie resztek pożniwnych i
poplonów.
Informacja o zasobności gleby jest potrzebna do optymalnej produkcji, w celu uniknięcia
wynoszenia nadwyżek składników mineralnych do środowiska oraz aby zapewnić
odpowiednią zawartość składników w plonie, co wpływa na jego jakość.
Wzrastające plony, wymogi odbiorców odnośnie jakości, coraz częściej wymagają
dokładniejszych zaleceń nawozowych. Regularna analiza gleby, co 3-5 lat, powinna być
wykonywana jako istotna części dobrych praktyk rolniczych.
Czy analizy gleb są kosztowne?
Po pierwsze nie wykonujemy ich corocznie, po drugie warto porównać koszt analiz kosztem
stosowanych nawozów.
Za cennikiem OSChR w Gdańsku (2015)
Analiza gleby dla potrzeb doradztwa nawozowego1
 zakres podstawowy (odczyn pH, zasobność w makroelementy: P2O5, K2O, Mg) – 13,12 zł
 zawartość mikroelementów (Cu, Zn, Mn, Fe) – 34,99 zł
 zawartość mikroelementów (Cu, Zn, Mn, Fe, B) – 52,48 zł
 zawartość próchnicy metodą Tiurina (dla gleb mineralnych) – 24,99 zł
 zawartość siarki siarczanowej – 46,86 zł
 zawartość substancji organicznych dla gleb mineralnych i organicznych – 49,99 zł
Porównanie: cena 1 kg czystego składnika głównych składników nawozowych (P O , K O,
2 5 2
MgO) wynosi około 4 zł. Próbę zwykle wykonujemy dla około 4 hektarów co 4 lata.
Czyli roczny koszt analizy na jeden hektar odpowiada cenie:
0,2 kg czystego składnika.
Analiza gleby sadowniczej:
 zakres podstawowy (odczyn pH, zasobność w makroelementy: P O , K2O, Mg) –
2 5
13,12 zł

1 Cennik przykładowy, może ulec zmianie.
2
 zawartość mikroelementów (Cu, Zn, Mn, Fe) – 34,99zł
 zawartość mikroelementów (Cu, Zn, Mn, Fe, B) – 52,48 zł
Analiza gleby/podłoża ogrodniczego:
 zakres podstawowy (odczyn pH, zasolenie i zasobność w makroelementy: P, K, Ca,
Mg, Cl, N-NO3) – 52,48 zł
 odczyn pH – 12,50 zł
 odczyn pH, zasolenie – 20,00 zł
 zawartość mikroelementów (Cu, Zn, Mn, Fe) – 34,99 zł
 zawartość mikroelementów (Cu, Zn, Mn, Fe, B) – 52,48 zł
 zawartość substancji organicznej metodą wagową – 49,99 zł
2. Rodzaje analiz chemicznych, metody oznaczeń, gdzie można zbadać glebę.
W podstawowej analizie gleby pod uprawy rolnicze i sadownicze bada się: zawartość fosforu
fosforanowego, potasu, magnezu oraz pH (w 1 M KCl), zawartość składników podaje się w
mg/100 g gleby.
W analizie gleby lub podłoża metodą uniwersalną pod uprawę roślin ogrodniczych,
uzyskujemy informacje o zawartości składników w mg/l gleby. W wersji podstawowej
oznacza się bada się zawartość: azotu azotanowego, fosforu fosforanowego, potasu,
magnezu, wapnia oraz odczyn (pH w wodzie).
Analiza podstawowa - Analiza ogrodnicza gleb lub
Przedmiot pomiaru
rolnicza podłoży metoda uniwersalna
jednostki mg/100 g gleby mg/l gleby
odczyn pH (w KCl) pH (w H O)
2
fosfor P O P
2 5
potas K O K
2
magnez MgO Mg
azot azotanowy - N-NO3
g soli/l
zasolenie -
(w przeliczeniu na NaCl
wapń - Ca
chlor - Cl
3
Dodatkowo można oznaczyć
próchnica C organiczny Substancja organiczna
mikroelementy Cu, Zn, Mn, Fe, B Cu, Zn, Mn, Fe, B
siarka S-SO S-SO
4 4

W analizie gleb i podłoży ogrodniczych określane jest również zasolenie podawane w
gramach NaCl na dm3 gleby. W uprawach polowych zasolenia nie określa się (zazwyczaj nie
są przekraczane dopuszczalne granice), pod osłonami zasolenie gleby jest często zbyt
wysokie.

3. Technika pobierania prób gleby.

Doradca chcący poprawnie opracować i wdrożyć program nawożenia powinien wykonać
następujący zestaw czynności:
Grupa zadań Czynności Uwagi
Zapoznanie się z 1. Używane zmianowanie, Na ogół rolnik używa stałego
historią poplony, gospodarka słomą systemu i stałego „zestawu”
gospodarstwa 2. Obsada zwierząt, produkcja nawozów, niezmiennego od wielu
nawozów naturalnych lat.
3. Wapnowanie Dobrze jest rozpoznać rzeczywistą
4. Przeciętne nawożenie pod głębokość orki.
uprawy i plony
5. Wcześniejsze analizy gleb
Zasobność gleb 6. Mapa gospodarstwa Ortofotomapy + geoportal
gospodarstwa 7. Typy gleb z podłożem + mapki glebowe w gminie
8. Pobieranie próbek gleby 1 próba na 2 ha, miejsca
9. Pobieranie wybiórczych „specjalne”
warstw podornych Sprawdzenie zasobności warstwy
podornej, podeszwy płużnej.
Ustalenie typów gleb.
4
Prezentacja 10. Czytelne tabele W tabelach można zaznaczyć
wyników 11. Mapka najgorsze i najlepsze wyniki
12. Zalecenie ogólne kolorami(użyć skali 5cio kolorowej.
(wapnowanie co x lat, Wypunktować główne zalecenia
międzyplony, użycie naw. np. wapno, obornik, niedobór
naturalnych. konkretnego składnika
Plany nawożenia 13. Potrzebne na OSN i w
programach
rolnośrodowiskowych
14. Potrzebne do realnego
doradztwa nawozowego
15. Plan zagospodarowania
nawozów naturalnych
Zalecenia 16. Opracowanie zaleceń Można sprawdzić zalecenia za
komputerowe 17. Krytyczne podejście do pomocą innego programu
wyników nawozowego, podstawiając te
18. Opinia rolnika same dane- jeśli zalecenia będą
wyraźnie inne, zasięgnąć porady
specjalisty nawozowego.
Źródło: opracowanie własne
Pobierając próby gleby trzeba pamiętać, że wyniki analiz i zalecenia będą skorelowane z
późniejszym nawożeniem. Pamiętać także należy, że próbka (około o,5 kg) do analizy ma
reprezentować kilka tysięcy ton gleby.
Stąd ważne jest pobranie próbki reprezentatywnej (zbiorczej) – powstałej z wymieszania
wielu próbek pojedynczych – reprezentującej gleby z całej analizowanej powierzchni.
Zasady pobierania próbek:
1. Używanie odpowiednich narzędzi (lasek glebowych, szpadla, świdrów glebowych)
zapewniających pobieranie jednakowych próbek jednostkowych – o podobnej
objętości i z podobnej głębokości.
2. Odpowiednie zapakowanie próbki, uniemożliwiające jej zanieczyszczenie czy
rozsypanie w transporcie. Próbki do analiz rolniczych i sadowniczych są analizowane
w stanie powietrznie suchym (będą suszone w temperaturze pokojowej) dlatego
pobiera się je do tekturowych pudełek, w których wysychają następnie są
rozdrabniane, przesiewane z każdej próbki naważa się 5 g..
Próbki analizowane metodą uniwersalną (ogrodnicze) maja pozostać w stanie
wilgotnym (pobiera się jak najszybciej próbkę o objętości 20 cm3).
3. Czytelne opisanie próbki trwałym narzędziem (jeśli mazaki to wodoodporne).
5
4. Pobieranie na odpowiednią głębokość. Zwykle pobieramy na głębokość
orki/korzenienia się – czyli do 20 cm.

a- Pobieranie laską glebową;
b- za pomocą szpadla – z plastra gleby oddzielamy pionowy słupek gleby
przebiegający od wierzchniej warstwy w dół;
c- pobieranie za pomocą łopatki;
d- pobieranie za pomocą świdra.

www.spectrumanalytic.com, zmienione

W przypadku sadów pobieramy z kwatery próbki z warstwy ornej i podornej
(większość korzeni drzew sięga do 60 cm a największe pobieranie składników z
głębokości do 40 cm).

6
University of Missouri extension, 2009
W przypadku zakamienionych lub suchych gleb, można użyć świdra z elektryczna wkrętarką.
W misce robimy otwór nieco większy niż średnica świdra. Wiercimy otwór, wyrzucona przez
świder glebę przenosimy do wiaderka

UWAGA NA NOWE TECHNOLOGIE!
W przypadku uprawy powierzchniowej, pasowej lub zerowej należy pamiętać, że
większość składników jest skoncentrowana w powierzchniowej warstwie gleby,
przeoranie powoduje zrzucenie wierzchniej warstwy na dno bruzdy – zbyt płytkie
pobranie wypaczy wynik

5. Podzielenie pola na fragmenty o podobnej glebie, podobnej historii zasiewów,
wapniowania, nawożenie nawozami naturalnymi. Małe kawałki o wyraźnie innym
charakterze wykluczamy z pobierania – mokre, płaty piasku, wapienia itp.
7
6. Unikać górek, wjazdów na pole, uwroci (brzegów pola gdzie ciągniki zawracają),
okolic drzew, krzewów, miejsc po składowanym wapnie czy oborniku.
7. Usunąć z próbki kamienie i części roślin.
8. Pobrać do 20 próbek pojedynczych, wymieszać starannie, wydzielić próbkę zbiorczą
około 0,5 kg.
9. Próbki pobierać według schematu :

Bardzo dobrą techniką(sprawdzoną przez zespół z CDR i MODR Poświętne w ramach
projektu realizowanego z partnerem szwedzkim) jest pobieranie w trzy osoby:

Żródło: M. Krysztoforski 2014

Ta technika jest szybka, można powtarzać w latach podobny schemat, aby przekonać się o
wpływie praktyk rolniczych na zasobność gleb. Jeśli jedną z nich jest rolnik, to uzyskujemy od
8
razu informację, jak zachowywały się rośliny w trakcie wegetacji, jak się kosiło zboże, czy
kopało ziemniaki.
W przypadku pobierania według równomiernej siatki należy zastosować około 5-7 ukłuć z
każdego punktu. Ten sposób pobierania jest przydatny w ustalaniu nawożenia w rolnictwie
precyzyjnym, gdy używamy maszyn do nawożenia z możliwą regulacją/wyłączeniem dla
części pola. Perzy pobieraniu prób przydatny będzie system pozycjonowania GPS, dzięki
któremu zapisujemy punkt poboru prób i na podstawie mapy punktów, po przeprowadzeniu
analizy stosujemy nawożenie precyzyjne.
Po lewej stronie stosowany w USA system pobierania
próbek z samochodów za pomocą długich lasek
glebowych. Pośrodku każdego z wydzielonych
kwadratów pobiera się kilka próbek w promieniu 10
stóp (około 3 metry). Każde miejsce poboru jest
oznaczone koordynatami uzyskanymi z GPS. Bok
kwadratu to 50 metrów.

10. Pobierać próbki stale o tej samej porze roku: albo na wiosnę przed wysiewem
nawozów albo jesienią po żniwach.
11. Unikać pobierania próbek w czasie ekstremalnej suszy lub z gleby nasyconej wodą.
12. Nie pobierać próbek wcześniej niż 8 tygodni po nawożeniu mineralnym, 12 tygodni
po nawożeniu organicznymi i 12 miesięcy po wapnowaniu.
13. Gdy diagnozujemy problemy wzrostu i rozwoju roślin, należy pobrać co najmniej 16
próbek jednostkowych z powierzchni diagnozowanych (o nienormalnym wyglądzie
roślin). Dla porównania pobrać z tego samego pola próbki z pod roślin o
prawidłowym wyglądzie. Analizując różnicę między zasobnościami łatwiej ustalimy
przyczyny dla obszarów z problemami.

3.1. Jak często pobierać?

Poziom składników nawozowych w glebie nie zmienia się znacząco w krótkich okresach
czasu, o ile nie zostaną wprowadzone istotnie czynniki wnoszenia składników lub zmiany
roślin uprawnych. Nie ma zatem sensu ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z
pobieraniem i analizą próbek niż jest to konieczne. Wyjątkiem może być konieczność
potwierdzenia czy poprzednie pobranie próbek zostało przeprowadzone prawidłowo.
Dodatkowe próbkowanie może być również uzasadnione, gdy wystąpią duże zmiany w
intensywności hodowli lub zmianowaniu.

Polecane zasady częstości pobierania prób:

Trwałe użytki zielone co 7 lat
Intensywne trawy na gruntach ornych co 3-4 lata
9
Grunty orne co 3-5 lat
Grunty orne z trawami co 3-5 lat
Warzywa i ogrodnictwo co 2-3 lata
3.2. Opis i sporządzenie szkicu

Bardzo ważne jest sporządzenie
czytelnego szkicu i poprawne
przyporządkowanie numerów prób
do konkretnych działek. Najgorszym
z możliwych błędów jest podanie
złego numeru próbki – pomylenie
pól !!!
Na szkicu można zapisać działki
geodezyjne , najlepiej jednak podać
zwyczajową nazwę pola, używaną
przez rolnika. Możemy podać inne
cechy np. górka, dołek, za rowem, przy drzewach a nawet „słaby wygląd” itp
Na zdjęciu poniżej górna część pola znajduje się na górce, nazwy pół zwyczajowe dla
gospodarstwa - nie ma możliwości pomylenia pola. Pola znajdują się na jednej działce
ewidencyjnej. Można używać także literowych oznaczeń pól z wniosku obszarowego - jednak
odtworzenie numerów pól za kilka lat wymaga porównywania z wnioskiem. Posiadając szkic
oznaczony nazwami zwyczajowymi nadanymi przez rolnika mamy większą pewność, że pola
nie zostaną pomylone.
Na pudełkach opiszemy
więc np.:
Chwałowice, pastwisko –
7, dół;
Chwałowice pastwisko - 8,
górka;
Chwałowice, czarne pole -
16
Chwałowice, mały klin -5
górka;
Chwałowice, mały klin -6
dół;
10