personal finances

218 Pages·2017·3.29 MB·Tagalog

P
E
R
S
O
N
A
L

F
I
N
A
N
C
E
S

[
P
E
R
S
O
N
A
L

N
G
A

P
A
N
A
L
A
P
I
]

|

F
O
R

S
E
L
F
-
R
E
L
I
A PERSONAL FINANCES
N
C
E

[
A [PERSONAL NGA PANALAPI]
L
A
N
G

S
A FOR SELF-RELIANCE

S
E [ALANG SA SELF-RELIANCE]
L
F
-
R
E
L
I
A
N
C
E
]
MENSAHE GIKAN SA UNANG KAPANGULOHAN
Minahal nga mga Kaigsoonan:
Ang Ginoo namahayag, “Kini ang akong katuyoan sa paghatag sa akong
mga santos” (D&P 104:15). Kini nga pinadayag usa ka saad gikan sa
Ginoo nga Siya mosangkap sa temporal nga mga panalangin ug moab-
li sa mga oportunidad sa pagka-self-reliant, nga mao ang abilidad nga
kita makasangkap sa mga kinahanglanon sa atong kinabuhi ug sa mga
sakop sa atong pamilya.
Kini nga workbook giandam aron pagtabang sa mga miyembro sa
Simbahan nga makakat-on ug makagamit sa mga baruganan sa hugot
nga pagtuo, edukasyon, kakugi, ug pagsalig diha sa Ginoo. Ang pagda-
wat ug pagsunod niining mga baruganan mas makapahimo ninyong
makadawat sa temporal nga mga panalangin nga gisaad sa Ginoo.
Amo kamong dapiton nga magkugi sa pagtuon ug mogamit niining
mga baruganan ug motudlo niini sa mga sakop sa inyong pamilya.
Sa pagbuhat ninyo sa ingon, ang inyong kinabuhi mapanalanginan.
Inyong makat-unan unsaon sa paglihok sa imong dalan sa inyong pag-
uswag ngadto sa dugang nga pagka-self-reliant. Kamo mapanalangi-
nan og mas dakong paglaum, kalinaw, ug kauswagan.
Palihug og salig nga kamo anak sa atong Amahan sa Langit. Nahigug-
ma Siya kaninyo ug dili gayud mosalikway kaninyo. Nakaila Siya ninyo
ug andam nga mopadangat diha ninyo sa espiritwal ug temporal nga
mga panalangin sa pagka-self-reliant.
Matinuoron,
Ang Unang Kapangulohan
Gimantala sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw
Dakbayan sa Salt Lake, Utah
© 2017 pinaagi sa Intellectual Reserve, Inc.
All Rights Reserved.
Giimprinta sa Tinipong Bansa sa Amerika
Pagtugot sa Iningles: 3/17
Pagtugot sa paghubad: 3/17
Hubad sa Personal Finances for Self-Reliance
Cebuano
14863 853
MGA SULOD
Pagtimbang-timbang sa Akong mga Paningkamot ii
Alang sa mga Facilitator iv
1. Pagkahimong Maalamon ug Matinud-anong Tinugyanan 1
2. Pagkahiusa sa Pamaagi sa Atong Pag-atubang sa Panalapi [Pinansyal] 17
3. Pagbayad sa Ikapulo ug mga Halad 33
4. Ang Paghimo og Budget 51
5. Pagsunod sa Budget 69
6. Pagpanalipud sa Imong Pamilya gikan sa Kalisdanan 87
7. Pagsabut sa Utang 107
8. Paglingkawas sa Utang 125
9. Pagdumala sa Krisis sa Panalapi 141
10. Pag-invest alang sa Umaabut (Part 1) 159
11. Pag-invest alang sa Umaabut (Part 2) 179
12. Padayon sa Pagpanghatag ug Pagpanalangin sa Uban 197
i
PAGTIMBANG-TIMBANG SA AKONG MGA PANINGKAMOT
PAG-EVALUATE SA AKONG MGA PANINGKAMOT
MGA INSTRUKSYON Timbang-timbanga ang imong paningkamot sa pagtuman sa mga pasalig nga imong TIMAAN: ● (cid:40)a(cid:78)a(cid:90) nga (cid:49)aningka(cid:78)ot
gihimo sa matag semana. Ipakigbahin ang imong pagtimbang-timbang uban sa imong pares sa buhat. ● Arang arang nga Paningkamot
Pagpamalandong og mga paagi nga ikaw makapadayon sa paglambo samtang ikaw nagpraktis sa pag-a nad ● Dakong Paningkamot
niining importanting mga kinaiya.
Ⓐ Ⓑ Ⓒ Ⓓ
Pirma sa
Praktisa ug ipakigbahin ang baruganan Plano ug Pagdumala sa Akong Panalapi Magpahigayon og Family Council Pagkontak ug Pag-a bag sa action
partner
sa ang Akong Pundasyon Akong Pares sa Buhat
(cid:38)(cid:73)e(cid:78)(cid:81)l(cid:80) Magmasulundon ● ● ● Subay sa galastuhan ● ● ● Tambag bahin sa kamasulundon ● ● ● ● ● ● ________
(cid:34)ng (cid:84)(cid:70)(cid:77)(cid:71)-(cid:83) (cid:70)(cid:77)ian(cid:68)(cid:70) (cid:86)(cid:84)a ka
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:18) ● ● ● Subay sa galastuhan ● ● ● (cid:49)akigta(cid:78)(cid:67)ag (cid:86)(cid:67)an (cid:84)a (cid:40)inoo ● ● ● ● ● ● ________
baruganan sa kahimayaan
Mogamit og hugot nga pagtuo Tambag bahin sa kinitaan
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:19) ● ● ● Subay sa galastuhan ● ● ● ● ● ● ● ● ● ________
kang Jesukristo (cid:86)g ga(cid:77)a(cid:84)t(cid:86)(cid:73)an
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:20) Maghinulsol ug magpabunyag ● ● ● Subay sa galastuhan ● ● ● Tambag bahin sa ikapulo ug mga halad ● ● ● ● ● ● ________
Pagpuyo og balanse nga
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:21) ● ● ● Mag-badyet ● ● ● Tambag bahin sa pagbudget ● ● ● ● ● ● ________
kinabuhi
Pagpili og usa ka sistema
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:22) Sulbad sa mga problema ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa pagbudget ● ● ● ● ● ● ________
(cid:84)a pag(cid:67)(cid:86)(cid:69)g(cid:70)t
(cid:40)a(cid:78)iton ang (cid:49)ana(cid:73)on (cid:84)a Ibutang ang kwarta sa pinansyal Tambag bahin sa pundo sa emerhen-
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:23) ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ________
maalamon nga paagi nga prayoridad (cid:84)(cid:90)a, in(cid:84)(cid:86)(cid:83)an(cid:68)(cid:70)
Ibutang ang kwarta sa pinansyal
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:24) Ipakita ang kaligdong ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa utang ● ● ● ● ● ● ________
nga prayoridad
Trabaho: moangkon og respon- Ibutang ang kwarta sa pinansyal
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:25) ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa utang ● ● ● ● ● ● ________
sibilidad ug magmakanunayon nga prayoridad
Makig-i storya: mopetisyon Ibutang ang kwarta sa pinansyal
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:26) ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa pagdumala sa krisis ● ● ● ● ● ● ________
(cid:86)g (cid:78)a(cid:78)ina(cid:88) nga prayoridad
Paningkamot sa pagtuon: pag-
Ibutang ang kwarta sa pinansyal Tambag bahin sa pagtigum, pagpanag-
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:18)(cid:17) desisyon kon asa ka paingon ug ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ________
nga prayoridad iya og balay, edukasyon
unsaon nimo pag-a but didto
Maghiusa, mag-u ban sa Ibutang ang kwarta sa pinansyal
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:18)(cid:18) ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa plano sa pagretiro ● ● ● ● ● ● ________
pagserbisyo nga prayoridad
ii
PAGTIMBANG-TIMBANG SA AKONG MGA PANINGKAMOT
MGA INSTRUKSYON Timbang-timbanga ang imong paningkamot sa pagtuman sa mga pasalig nga imong TIMAAN: ● (cid:40)a(cid:78)a(cid:90) nga (cid:49)aningka(cid:78)ot
gihimo sa matag semana. Ipakigbahin ang imong pagtimbang-timbang uban sa imong pares sa buhat. ● Arang arang nga Paningkamot
Pagpamalandong og mga paagi nga ikaw makapadayon sa paglambo samtang ikaw nagpraktis sa pag-a nad ● Dakong Paningkamot
niining importanting mga kinaiya.
Ⓐ Ⓑ Ⓒ Ⓓ
Pirma sa
Praktisa ug ipakigbahin ang baruganan Plano ug Pagdumala sa Akong Panalapi Magpahigayon og Family Council Pagkontak ug Pag-a bag sa action
partner
sa ang Akong Pundasyon Akong Pares sa Buhat
(cid:38)(cid:73)e(cid:78)(cid:81)l(cid:80) Magmasulundon ● ● ● Subay sa galastuhan ● ● ● Tambag bahin sa kamasulundon ● ● ● ● ● ● ________
(cid:34)ng (cid:84)(cid:70)(cid:77)(cid:71)-(cid:83) (cid:70)(cid:77)ian(cid:68)(cid:70) (cid:86)(cid:84)a ka
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:18) ● ● ● Subay sa galastuhan ● ● ● (cid:49)akigta(cid:78)(cid:67)ag (cid:86)(cid:67)an (cid:84)a (cid:40)inoo ● ● ● ● ● ● ________
baruganan sa kahimayaan
Mogamit og hugot nga pagtuo Tambag bahin sa kinitaan
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:19) ● ● ● Subay sa galastuhan ● ● ● ● ● ● ● ● ● ________
kang Jesukristo (cid:86)g ga(cid:77)a(cid:84)t(cid:86)(cid:73)an
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:20) Maghinulsol ug magpabunyag ● ● ● Subay sa galastuhan ● ● ● Tambag bahin sa ikapulo ug mga halad ● ● ● ● ● ● ________
Pagpuyo og balanse nga
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:21) ● ● ● Mag-badyet ● ● ● Tambag bahin sa pagbudget ● ● ● ● ● ● ________
kinabuhi
Pagpili og usa ka sistema
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:22) Sulbad sa mga problema ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa pagbudget ● ● ● ● ● ● ________
(cid:84)a pag(cid:67)(cid:86)(cid:69)g(cid:70)t
(cid:40)a(cid:78)iton ang (cid:49)ana(cid:73)on (cid:84)a Ibutang ang kwarta sa pinansyal Tambag bahin sa pundo sa emerhen-
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:23) ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ________
maalamon nga paagi nga prayoridad (cid:84)(cid:90)a, in(cid:84)(cid:86)(cid:83)an(cid:68)(cid:70)
Ibutang ang kwarta sa pinansyal
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:24) Ipakita ang kaligdong ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa utang ● ● ● ● ● ● ________
nga prayoridad
Trabaho: moangkon og respon- Ibutang ang kwarta sa pinansyal
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:25) ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa utang ● ● ● ● ● ● ________
sibilidad ug magmakanunayon nga prayoridad
Makig-i storya: mopetisyon Ibutang ang kwarta sa pinansyal
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:26) ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa pagdumala sa krisis ● ● ● ● ● ● ________
(cid:86)g (cid:78)a(cid:78)ina(cid:88) nga prayoridad
Paningkamot sa pagtuon: pag-
Ibutang ang kwarta sa pinansyal Tambag bahin sa pagtigum, pagpanag-
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:18)(cid:17) desisyon kon asa ka paingon ug ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ________
nga prayoridad iya og balay, edukasyon
unsaon nimo pag-a but didto
Maghiusa, mag-u ban sa Ibutang ang kwarta sa pinansyal
(cid:52)e(cid:78)ana (cid:18)(cid:18) ● ● ● ● ● ● Tambag bahin sa plano sa pagretiro ● ● ● ● ● ● ________
pagserbisyo nga prayoridad
iii
ALANG SA MGA FACILITATOR
Salamat sa imong pag-facilitate sa usa ka self-reliance group. Ang grupo magsilbi nga usa ka
council kauban sa Espiritu Santo nga maoy magtutudlo. Ang imong tahas mao ang pagtabang
sa matag tawo nga mobati og kakomportable sa pagpaambit og mga ideya, mga kalampusan,
ug mga kapakyasan.
MGA ANGAY BUHATON MGA DILI ANGAY BUHATON
SA DILI PA ANG MATAG MITING
◦ ◦
I-download ang mga video nga naa sa Moandam og leksyon.
srs.lds.org/videos. ◦
Mokanselar sa mga miting. Kon dili ka
◦
I-check kon ang mga video equipment katambong, palihug paghangyo og usa ka
maayo ba. sakop sa grupo nga mo-facilitate para nimo.
◦
Ribyuha og kadiyot ang chapter.
◦
Andama ang imong kaugalingon sa
espirituhanong paagi.
ATOL SA MITING
◦ ◦
Sugdi ug tapusa sa oras. Magtudlo o molihok sama sa usa ka
◦ eksperto.
Siguroa nga makareport ang tanan, bisan
◦
kadtong na-late. Mosulti og daghan kay sa uban.
◦ ◦
Pagpili og timekeeper. Motubag sa matag pangutana.
◦ ◦
Moawhag sa tanan sa pag-apil. Mahimong sentro sa pagtagad.
◦ ◦
Magpasakop sa grupo. Maghimo, magtipig, Molingkod dapit sa ulohan sa lamesa.
ug moreport sa imong mga commitment. ◦
Mobarug sa pag-facilitate.
◦ Maglingaw ug maglipay sa kalampusan. ◦ I-skip ang “Pamalandungi” nga seksyon.
◦ Salig ug sunda ang workbook. ◦ Mohatag sa imong opinyon human sa matag
komentaryo.
HUMAN SA KADA MITING
◦ ◦
Kontaka ug dasiga ang mga miyembro sulod Kalimtan ang pag-update sa stake self-reli-
sa semana. ance specialist mahitungod sa progress sa
◦ grupo.
I-evaluate ang imong kaugalingon gamit ang
“S(cid:70)(cid:77)(cid:71)-(cid:34)(cid:84)(cid:84)(cid:70)(cid:84)(cid:84)(cid:78)(cid:70)nt (cid:84)a (cid:39)a(cid:68)i(cid:77)itato(cid:83)” (cid:9)pa(cid:73)ina (cid:87)(cid:10).
IMPORTANTE: MOREPORT UG MOLAMBO
◦ Kompletuha ang Group Registration Form sa una ninyong miting ug
ang (cid:38)n(cid:69) o(cid:71) (cid:40)(cid:83)o(cid:86)p (cid:51)(cid:70)po(cid:83)t (cid:86)g (cid:36)(cid:70)(cid:83)ti(cid:1513)(cid:68)at(cid:70) (cid:51)(cid:70)(cid:82)(cid:86)(cid:70)(cid:84)t (cid:39)o(cid:83)(cid:78) (cid:84)a katap(cid:86)(cid:84)an (cid:84)a
in(cid:90)ong (cid:78)iting. (cid:35)i(cid:84)ita(cid:73)a ang (cid:84)(cid:83)(cid:84).(cid:77)(cid:69)(cid:84).o(cid:83)g(cid:16)(cid:83)(cid:70)po(cid:83)t.
◦ Ribyuha ang booklet nga Ang Pag-facilitate of Usa ka Grupo nga naa sa
srs.lds.org/facilitator.
iv
SELF-ASSESSMENT SA FACILITATOR
Human sa kada group meeting, ribyuha ang mga pamahayag sa ubos. Kumusta ka sa imong
gibuhat?
UNSA ANG AKONG NABUHAT ISIP USA KA Wala Kasaga- Kanu-
Usahay
FACILITATOR? gyud ran nay
1. Gikontak nako ang mga sakop sa grupo sulod sa
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
semana.
2. Gipakigbahin nako ang akong kadasig ug gugma sa kada
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
miyembro sa grupo.
3. Gisiguro nako nga ang matag sakop sa grupo
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
makareport sa iyang mga commitment.
4. Diyutay ra ko’g isulti kay sa ubang mga sakop sa grupo.
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
Ang tanan parehong miapil.
5. Gitugutan nakong motubag sa mga pangutana ang mga
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
sakop sa grupo kay sa ako ra mismo ang motubag.
6. Wala ko molapas sa girekomendar nga oras sa matag
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
seksyon ug kalihokan.
7. Naggahin ko og panahon sa seksyon nga “Mamalandong”
aron ang Espiritu Santo makagiya sa mga sakop sa (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
grupo.
8. Gisunod nako ang workbook sigun sa nakasulat ug
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
gikompleto ang tanang seksyon ug instruksyon.
Wala Kasaga- Kanu-
KUMUSTA NA ANG AKONG GRUPO? Usahay
gyud ran nay
1. Ang mga sakop sa grupo naghigugmaay, nagdinasigay,
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
ug miserbisyo sa usag usa.
2. Mituman ang mga sakop sa grupo sa ilang mga
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
commitment.
3. Ang mga miyembro sa grupo nakakab-ot og temporal
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
(cid:86)g (cid:70)(cid:84)pi(cid:83)it(cid:88)a(cid:77) nga (cid:78)ga (cid:83)(cid:70)(cid:84)(cid:86)(cid:77)ta.
4. Ang mga action partner regular nga mi-kontak ug
(cid:1249) (cid:1249) (cid:1249) (cid:1249)
miawhag sa kada usa niana nga semana.
v
vi
1
PAG K A H I M O N G
M A A L A M O N U G
M AT I N U D - A N O N G
T I N U G YA N A N
ANG AKONG BARUGANAN MGA BARUGANAN UG KAHANAS
(cid:52)A(cid:96)(cid:46)(cid:58)(cid:96)(cid:39)(cid:48)(cid:54)(cid:47)(cid:37)A(cid:53)(cid:42)(cid:48)(cid:47) (cid:52)A(cid:96)(cid:49)A(cid:47)A(cid:45)A(cid:49)(cid:42)
(cid:9)A(cid:44)(cid:48)(cid:47)(cid:40)(cid:96)(cid:49)(cid:54)(cid:47)(cid:37)A(cid:52)(cid:58)(cid:48)(cid:47)(cid:10) 1. Mahimong Maalamon ug Matinud-anong
◦ Ang Self-Reliance Usa ka Baruganan Tinugyanan
sa Kaluwasan 2. Makigtambag sa Ginoo mahitungod sa
Imong Panalapi [Pinansyal]
3. I-monitor ang Imong Kinitaan ug mga
Gasto
1: PAGKAHIMONG MAALAMON UG MATINUD-ANONG TINUGYANAN [PINIYALAN]
MAGSUGOD—Labing Dugay nga Oras: 15 Minutos
Mag-ampo.
Mopaila sa imong kaugalingon. Matag usa kaninyo mogahin og usa ka minutos aron
mosulti sa inyong ngalan ug mahitungod kaninyo.
WELCOME SA ATONG GRUPO SA SELF-RELIANCE!
Basaha: Kini nga grupo makatabang nga ikaw makakat-on, makamugna, ug maka-
budget. Sugdan nimo ang paghimo og emergency fund, pagmugna og
plano para wala nay utang, magkat-on sa pagtigom alang sa mga galastu-
han sa umaabut, ug magplano alang sa pag-retire. Ang labing importante,
makat-unan nimo ang mas daghan pa mahitungod sa imong relasyon sa
Langitnong Amahan ug madapit sa pagdumala sa imong kwarta sa mga
paagi nga makapahimuot Kaniya. Ang matag group meeting mokabat lang
og mga duha ka oras.
UNSAON SA PAGHIMO NIINI?
Basaha: Ang mga grupo sa self-reliance molihok sama sa usa ka council. Walay
teacher o eksperto. Hinoon, imo rang sundon ang mga materyal sigun sa
nasulat. Uban sa giya sa Espiritu, magtinabangay kamo sama sa mosunod:
(cid:1271) Parehong motampo sa mga diskusyon ug mga kalihokan. Walay bisan
usa, ilabi na ang facilitator, ang modominar sa panagsultihay.
(cid:1271) Maghigugmaay ug magsuportahay sa usag usa. Mopakita og interes,
mangutana, ug makakat-on kabahin sa usag usa.
(cid:1271) Mopaambit og positibo og mapuslanong mga komentaryo.
(cid:1271) Mohimo og motuman sa mga commitment.
Mitudlo si Elder M. Russel Ballard, “Walay problema sa pamilya, ward, o
stake nga dili nato masulbad kon kita mangita og mga solusyon sumala sa
paagi sa Ginoo pinaagi sa pagtinambagay—tinuoray nga magtinambagay—
sa usag usa” (Counseling with Our Councils, rev. ed. [2012], 4).
Tan-awa: “My Self-Reliance Group,” anaa sa srs.lds.org/videos. (Walay video? Modiret-
so na sa “Without a Teacher, How Will We Know What to Do? [Kon Walay
Magtutudlo, Unsaon Namo sa Pagkahibalo Unsay Buhaton?]” diha sa
pa(cid:73)ina (cid:20).(cid:10)
2