Perceptie van spraak: Handboek Stem-, Spraak- en Taalpathologie 8

8 Pages·2014·0.085 MB·English

by  H.F.M. Peters, R. Bastiaanse, J. Van Borsel, P.H.O. Dejonckere, K. Jansonius-Schultheiss, Sj. Van der Meulen, B.J.E. Mondelaers (auth.)

Perceptievan spraak
Perceptie van spraak
Handboek Stem–, Spraak– en Taalpathologie 8
Houten2014
(cid:2)2014BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerMedia
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opge-
slagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormof
openigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨nofopnamen,hetzijop
enigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16b
AuteurswetjohetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijhetBesluitvan23
augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet,dientmendedaarvoorwettelijkver-
schuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht(Postbus3060,2130KB
Hoofddorp).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,
readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet)dientmenzichtotdeuitgever
tewenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouwbare
uitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaardenvoor
drukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoorkomen.
ISBN9789036807791
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Auteurs 1
Perceptievanspraak:inleiding 3
Werkingvanhetgehoororgaan 5
Luchtgeleiding 5
Beengeleiding 9
Fysiologievanhetbinnenoor 10
Hetooralsgeluidsbron 20
Literatuur 20
Hethorenvangeluiden,toonhoogte,timbreen
verschillen 23
Psychofysica 23
Drempelenluidheid 23
Kritiekeband 27
Duurwaarneming 32
Toonhoogtevaneencomplexsignaal 34
Timbre(klankkleur) 38
Richtinghoren 39
Auditieveobjecten 42
Spraakverstaan 44
Literatuur 46
Ontwikkelingvanhetgehoor 49
Inleiding 49
Organischeontwikkelingvanhetgehoor 49
Neurologischeontwikkelingvanhetgehoor 50
Ontwikkelingvangehoorfuncties 52
Enkeleconsequentiesvanpathologievoordeontwik-
kelingvanhetgehoor 55
VI Perceptievanspraak
Literatuur 56
Ontwikkelingvandegehoorfunctieinrelatietotspraak
entaal 59
Sensorischeenneurofysiologischerijpingvanhet
auditievesysteem 59
Hetauditieveprocesverloopenmodellen 62
Auditieveleerproblemen 64
Samenvatting 68
Literatuur 68
Derelatietussenspraakperceptieenspraakproductie 71
Inleiding 71
Vroegerelatietussenspraakperceptieenspraakproductie 72
Spraakwaarnemingenspraakproductie:causaliteit? 74
Derolvanauditievetraininginspraakwaarnemingen
spraakproductie 76
Modelmatigebenaderingvanspraakperceptieenspraak-
productie 77
Casus:spraakperceptieenspraakproductieinverbale
ontwikkelingsdyspraxie 79
Literatuur 83
Aanbevolenliteratuur 85
Auteurs
Dr.ir. J.P.L. Brokx
InstituutvoorDoven,Sint–Michielsgestel
Dr.Th.A.M.Crul
KNO/MedischePsychologie,AcademischZiekenhuisSt.Radboud,Nijme-
gen
Dr.P.A.P.Groenen
KNO/MedischePsychologie,AcademischZiekenhuisSt.Radboud,Nijme-
gen
Dr.Dr.K. Jansonius-Schultheiss
AmsterdamCenterforLanguageandCommunication(aclc),Faculteit
Geesteswetenschappen,UniversiteitvanAmsterdam,Amsterdam.Spraak
TaalAmbulatoriumSintMarie,Centrumvoorzintuiglijkencommunicatief
gehandicapten,Eindhoven
Drs. H.M.F.Simkens
AudiologischCentrumInstituutSintMarie,Eindhoven
Dr.I.H.Slis
VoorheenVakgroepTaalenSpraak,FaculteitLetteren,KatholiekeUni-
versiteitNijmegen
Dr.A.F.M.Snik
AudiologischCentrum,Afdelingkno,AcademischZiekenhuisSt.Rad-
boud,Nijmegen
Perceptie van spraak: inleiding
mei2003
. Dr.K.Jansonius-Schultheiss:HandboekStem-,Spraak-enTaalpatho-
logie,mei2003.
. InhetHandboekStem-,Spraak-enTaalpathologieverscheentussen
1997en2007gefaseerdinlosseafleveringen,allekennisophet
gebiedvandestem-,spraak-entaalpathologievanuitverschillende
disciplines.
Ditdeelvanhethandboekrichtzichexplicietopdeauditievewaarneming
vanspraak. Deontwikkelingvanspraakentaalwordternstigverstoordals
erproblemenzijnmethethorenofalsdeauditieveverwerkingvangeluid,
spraakentaalopcentraalniveauafwijkingenvertoont. Kinderenontwik-
kelendanvaakeenspraak-oftaalachterstandof-stoornis,welkelaatste
meestalnietvolledigherstelt. Naastdeauditievewaarnemingvanspraak
speeltuiteraardookdevisueleentactiel-kinesthetischewaarnemingvan
spraakeenrolindespraak-entaalontwikkeling. Deinvloedhiervanis
eerderbeschreveninhoofdstukA6.4.Bijhetremedie¨renvanhardnekkige
articulatieproblemenwordtweldevisueleentactiel-kinesthetischewaarne-
mingvanspraakextraingeschakeld,alsdeauditievewaarnemingtekort
schiet(ziehoofdstukB3.3).Omdatervaakafwijkingenindeauditieve
waarneminggevondenwordenbijprimairetaalstoornissenendyslexie,is
kennisvandeauditieveperceptievanspraakessentieelvoorhetbehandelen
vandezeproblemen.
Voordewaarnemingvanspraakentaalisgehoorscherptevangrootbe-
lang.InhethoofdstukvanSlisenSnik(A8.1.1)wordtuitgelegdhoehet
gehoororgaanwerkt.Eriseentheoretischebeschrijvingvanlucht-envande
beengeleidingvangeluidenspraak.Debeschrijvinglooptvanoorschelpvia
gehoorgangenmiddenoornaarhetslakkenhuisinhetbinnenoormetzijn
elektrischeeigenschappenvoorgeluidsverwerking.Aspectenvancentrale
auditievewaarnemingwordenhierintevensalenigszinsuitgelegd.
Beideauteurs,SlisenSnik,gaanhieropuitgebreiderininhoofdstuk
4 Perceptievanspraak
A8.1.2,waarinhethorenvangeluiden,toonhoogte,timbreenverschillen
beschrevenwordt. Depsychofysicaspeelthierineenbelangrijkerol.
Deontwikkelingvanhetgehoorkomtuitgebreidaandeordeinhet
hoofdstukA8.2vanBrokxenSnik. Dezeisuitermaterelevantmetbetrek-
kingtotdevroegespraak-entaalontwikkeling.Achtereenvolgenswordenin
dithoofdstukdeorganischeontwikkeling,deneurologischeontwikkeling
alsmededeontwikkelingvandegehoorfunctiesbeschreven.Ingegaanwordt
opdeauditievegevoeligheidopverschillendeleeftijden,debeschrijvingvan
deruimtelijkewaarnemingendeperceptueleintegraties.Totophedenkan
alleenaandehandvandierexperimentenietsgezegdwordenoverkritische
faseninderijpingsprocessenvanhetauditievesysteemendeontwikkeling
vanzowelsubcorticalealscorticaleauditievegebieden,voorzoverrelevant
voordebehandelingvanspraak-entaalstoornissen.
Deontwikkelingvandegehoorfunctieinrelatietotspraakentaalwordt
doorSimkensbeschreveninhoofdstukA8.3.Indithoofdstukwordtnaastde
auditieveprocessenindeontwikkelingookingegaanopauditieveleerpro-
blemen.
Voordetherapieishetbelangrijktewetenhoederelatiespraakwaarne-
mingenspraakproductietheoretischwordtgezienenwatdehuidigewe-
tenschappelijkebevindingenopditvlakzijn.GroenenenCrulgaanin
hoofdstukA8.4nietalleeninopdevroegerelatietussenperceptieenpro-
ductievanspraak,maarookopdefonetisch-fonologischewaarnemingvan
spraakenderolvandetrainingvandeauditievewaarnemingtenbehoeve
vandespraakproductie.Aandehandvaneengevalsbeschrijvingvaneen
kindmeteenspraakproductieprobleem(verbaledyspraxie)wordteenen
anderge¨ıllustreerd.