PDF Versiyonu için tıklayınız.

81 Pages·2015·16.01 MB·Turkish

Kimya
CHEMISTRY AND INDUSTRY
&
ISSN : 2149-0945
Cilt / Volume : 1 Sayı / No : 5
Sanayi Ekim - 2015 / October - 2015
Turkish Chemical Society
Türkiye Kimya
Derneği
Nobel Kimya Ödülü 2015
Aziz SANCAR
Kimya&
Sanayi
Türkiye Kimya Derneği
CHEMISTRY and INDUSTRY
Türkiye Kimya Derneği Dergideki yazılar kaynak gösterilmesi koşulu
Turkish Chemical Society ile diğer yayın organlarında yayımlanabilir.
C
H
Yıl: 2015 Cilt: 1 Sayı: 5
ISSN: 2149-0945 BİLİMSEL YAYIN KURULU
E
Yaygın Süreli Yayın Yüksel ABALI
M
3 ayda bir yayınlanır Abdullah AKDOĞAN
Hatice Ardağ AKDOĞAN I
&
Ali Akın AKYOL
Y S
Editör Cün eyt BT ARĞDAT LI
aS
Hazal Özlem ERUŞ SezUa BAŞTUĞ T
D
N Korkmaz BELLİTÜRK
y I R

D Birgül BENLİ
N
Editör Yardımcısı A Haluk BİNGÖL Y
m Y
Eser ERGÜN R Tuba Çakır ÇANAK
T
S A
I Emre DÖLEN
M
E Çetin GÜLER
H i N
iC Hyüsnü GERENGİ
Yazı Kurulu D
Didem Nedret İNCEOĞLU
K
a
Ahmet KILIÇ
Gökçe SAĞLAM Selda SERT n I
İrfan KIZILCIKLI
İmre ÖZEN Sinem ŞEVİK
Semra KURAMA N
Hasan Basri SAVAŞ Şeyma TÜaFEKYAPAN
Zafer Ömer ÖZDEMİR
D
Merve METE MSüge YOL
Koray SAYIN
U
Aytül SOFU
Dergi Tasarım Eser ERGÜN Mustafa SÖZBİLİR S
Meral TOPCU SULAK
T
Gökhan TEMEL
Hüseyin Cihangir TUĞSAVUL R
Ayhan YILMAZ
Yönetim Yeri Y
Halaskargazi Caddesi No: 15 (Eski No: 53 ) D: 8 Yusuf YILMAZ
Uzay Apt. Harbiye/İSTANBUL
Dergi içerisinde yayınlanan yazılar
www. turchemsoc.org Türkiye Kimya Derneği'nin resmi görüşleri değildir.
Yazıların hukuki sorumluluğu yazarlara aittir.
Kimya&
Sanayi
Türkiye Kimya Derneği
CHEMISTRY and INDUSTRY
EKİM
5
October
C
H
E
ÇİNDEKİLER
M
& I
Y S
R
2015 Nobel Kimya Ödülü Sahibi T
a S
U T
1
Prof. Dr. Aziz Sancar D
N
R
y I

D
N
Y
A
m Y
R
T
S A
BiyoIpolimerler; Doku Mühendisliği ve
M
E
N
6 HTıbbi Tedavide Kullainımları
C
i y
D
K
a

I
n
N
27. Ulusal Kimya Koangresi
23
D
(Kongre RaporlaSrı)
U
S
T
Eski Çağlarda Anadolu’da Bakır ve
27
Kalay Teknolojisinin Tarihsel GelişimRi
Y
Tarımsal Üretimde Toprakların Fiziksel
ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesinin
Önemi: Tekirdağ İli Malkara İlçesi Örneği
42
Kimya&
Sanayi
Türkiye Kimya Derneği
CHEMISTRY and INDUSTRY
EKİM
5
October
C
H
E
ÇİNDEKİLER
M
& & I
Y S
R
Doğal Ürünlerden Türetilmiş Parazit T
a S
U T
55
Öldürücü İlaç 2015 Tıp Nobel'ini KD azandı
N
R
y I

D
N
Y
A
m Y
R
T
S A
M I Antik Çağda Bilim III:
E
59 H i N
Herodot'tan Bilimsel Bir Öykü
C
i y
D
K
a

I
n
N
Türkiye’nin En Verimali Topraklarında
62
D
Neler Oluyor? S
U
S
T
R
67 Grafen Giysiler
Y
70
Kurşun Zehirlenmesinin Tarihçesi
Editörden

Değerli Okuyucularımız;
Türkiye Kimya Derneği, Kimya ve Sanayi Dergisi beşinci sayısıyla sizlerin
karşısına çıkmanın mutluluğunu tekrar yaşıyor.
Bu sayımızda da kimyanın sahip olduğu geniş araştırma ve uygulama
alanlarından hareketle birçok farklı konu ile karşınızdayız. Gelecekte daha da
önemli uygulamalarla hayatlarımızın bir parçası haline gelecek biyopolimerler,
tarım uygulamalarına bilimsel bir ışık tutacak toprak kimyası araştırmaları, bakır
ve kalayın sanat tarihi ve arkeometri yönünden incelemesi ve grafen giysiler gibi çok
farklı ve her biri ayrı bir uzmanlık alanı olan konularla yeni sayımızı sizlere
sunuyoruz.
Dergimizin yayına hazırlık aşamasında aldığımız gurur verici haberlerle son
anda kapak değişikliği yaptık ve ülkemize ilk defa bilim alanında, Kimya Nobel
Ödülü gururunu yaşatan Prof. Dr. Aziz SANCAR’ı hem Türkiye Kimya Derneği
hem de Kimya ve Sanayi Dergisi olarak tebrik ederiz. Prof. Dr. Aziz SANCAR’a bu
büyük gururu ülkemize yaşattığı için teşekkür ediyoruz.
Bu gelişmeden kısa süre sonra ülkemizi gururlandıran bir haber de Doç. Dr.
Mete ATATÜRE’den geldi; Atatüre, ölçümü imkansız olarak nitelenen ışık
seviyesinin gürültü ölçümünü “ışığı sıkıştırma” yöntemiyle gerçekleştirerek fizikte
bir çığır açtı. Değerli bilim insanımızı tebrik ediyor, ülkemizi gururlandırdığı için
teşekkür ediyoruz.
Dergimize göstermiş oldukları ilgi ve özenden ötürü bu sayıda bizimle birlikte
olan yazarlarımıza, yazı ve bilim kurulu üyelerimize çok teşekkür ediyorum.
Bu sayımıza kadar özveriyle çalışarak; dergimizin her noktasıyla ilgilenen ve
dergimizi yayınladıktan kısa süre sonra vatani görevini yapmak üzere aramızdan
ayrılacak olan Y. Kimyager Eser ERGÜN’e tüm çalışmaları için çok teşekkür
ediyorum.
Ülkemizin içinde bulunduğu tatsız dönemde Türkiye Kimya Derneği olarak
terörü lanetliyor, hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet, ailelerine ve
sevdiklerine baş sağlığı diliyoruz.
29 Ekim Cumhuriyet Bayramımızı kutluyor, beşinci sayımızı sizlere
sunmanın mutluluğuyla, keyifli okumalar diliyoruz.

Saygılarımla,
Hazal Özlem ERSAN ERUŞ
2015 Nobel Kimya Ödülü Sahibi
Prof. Dr. Aziz Sancar

Eser ERGÜN faaliyetlerine dair temel bilgiler elde
ettiler. Bu keşif sayesinde elde
Yüksek Kimyager
edilen verilerin kanser tedavilerinde
Kimya ve Sanayi Dergisi
kullanılabilir olması da büyük umut
Editör Yardımcısı verici. Sancar, Orhan Pamuk’tan
[email protected] sonra Nobel alan ikinci Türk oldu.
Nobel Kimya Ödülü'nün sahiplerinin
2015 yılı Nobel Kimya açıklandığı basın toplantısında
Ödülü sahiplerini buldu. Nobel kimya sergilenen DNA modeli
ödülü üç bilim insanına verildi ve bu Nobel Komitesi tarafından yapılan
üç kişiden biri de Prof. Dr. Aziz açıklamada, insan DNA'sının her gün
Sancar. Çok önemli bir keşifle elde ultraviyole ışınlar, serbest radikaller
edilen bu ödül, Prof. Dr. Aziz Sancar’la ve diğer kanserojen maddeler
beraber Tomas Lindahl ve Paul nedeniyle zarar gördüğüne işaret
Modrich’e geldi. DNA onarımı üzerine edildi ve şöyle denildi:
çalışmalar yapan Aziz Sancar ve diğer
bilim insanları, yaşayan hücrelerin "Ancak bu tür dış saldırılar olmadan
da DNA molekülleri, kalıtımsal olarak
değişken bir yapıya sahiptir. Hücrenin hasarları onaran moleküler sistemler
genomunda her gün çok sayıda barındırmasıdır. 2015 Nobel Kimya
değişiklik meydana gelir. Daha da Ödülü, bu onarım sistemlerinin nasıl
ötesi insan vücudundaki hücreler her işlediğini moleküler düzeyde gözler
gün milyonlarca kez bölünür ve bu önüne seren çalışmalarıyla
esnada DNA kopyalanır. DNA'nın alanlarında çığır açan üç bilim
kopyalanması sırasında bazı adamına verilmiştir."
bozukluklar ortaya çıkar. Genetik
materyalin tam bir kimyasal kaosa
düşmemesinin nedeni, hiç durmadan
DNA'yı izleyen ve meydana gelen

HARİTAYI AZİZ SANCAR ÇIKARDI
İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, ödüle çökmesine sürekli engel olan
layık görülen üç bilim insanını şöyle moleküler bir makineyi keşfetmesini
tanıttı: sağladı. Aziz Sancar, hücrelerin
ultraviyole ışınlarının DNA'da neden
"1970'lerin başlarında bilim adamları,
olduğu hasarı tamir etmek için
DNA'nın son derece istikrarlı bir
kullandığı nükleotid eksizyon onarım
molekül olduğuna inanıyordu ancak
mekanizmasının haritasını çıkardı.
Lindahl, DNA'nın aslında yeryüzünde
Paul Modrich de hücrelerin, hücre
yaşamın gelişimini imkansız kılacak
bölünmesi esnasında DNA'nın
bir yavaşlıkta bozulduğunu ortaya
çıkardı. Öngörüsü, Lindahl'ın DNA'nın
kopyalanmasında ortaya çıkan olduğunu belirleyerek, DNA onarımı
hataları nasıl düzelttiğini buldu." potansiyelinin en az olduğu zaman
ilaç tedavisi uygulayarak, hem ilacın
Kanserle ilgili olarak ''DNA onarımı'' etkisini çoğaltmak, hem de yan etkileri
konusunda çalışma yaptığını bildiren azaltmak'' şeklinde konuştu.
Sancar, şunları kaydetmişti;
Bu kapsamda çalışmayı öncelikle
''Kanser tedavisinde kullanılan kalın bağırsak kanseri üzerinden
ilaçların çoğu DNA'yı tahrip ediyor ve başlatacaklarını anlatan Sancar,
vücutta bulunan DNA onarım ''Kalın bağırsağın biyolojisi ve DNA
mekanizmaları, o kanser hücrelerinin onarımı saatleri konusunda daha çok
yaşamasını sağlıyor. Biz bu bilgi sahibi olmamız nedeniyle bu
mekanizmayı anlamak, aydınlatmak kanser çeşidinden çalışmalarımızı
için bir çalışma başlattık. Bu başlatacağız. Araştırma çalışmalarına
mekanizmayı anlayınca onu "inhibe" 2-3 ay içinde başlıyoruz'' dedi.
edip, kanser hücrelerinin normal
Sirkadiyen saat, güneş ve deri
hücrelerden daha önce öldürülmesini
kanseri
sağlamaya çalışacağız. DNA onarımı
mekanizmasını aydınlatmak, kanser Prof. Dr. Aziz Sancar, Sirkadiyen saat
tedavisi noktasında çok önemli. konusundaki çalışmalar deri kanserini
Gayemiz bu mekanizmayı açıklamak.'' önleme noktasında da faydalı olacak,
bu şekilde hangi saatlerde
Sirkadiyen saat (günlük ritm)
güneşlenildiğinde kanser riskinin
konusunda önemli bir buluş
arttığı, hangi zamanlarda azaldığı
yaptıklarını bildiren Sancar,
tespit edilebilecek’ dedi ve konu
sirkadiyen saatin DNA onarımını
hakkındaki çalışmalardan bahsetti:
kontrol ettiğini ifade etti. Sancar, DNA
‘Fareler üzerinde yaptığımız
onarımının günün belli saatlerinde
araştırmalarda sabah saatlerindeki
arttığını, belli saatlerde de minimum
UV maruziyeti sonucu kanser riskinin
seviyeye indiğini söyledi.
akşamüstü saat 4'teki tespit ettiğimiz
Amaçlarının vücuttaki DNA oranlara göre 5 misli daha yüksek
onarımının minimum olduğu zamanı olduğunu gördük. Yani farelerde deri
tespit edip, kanser hücrelerine ilaç kanseri riskinin akşam saatlerinde
verip, bu hücrelerin ölmesini daha az olduğunu belirledik. Farelerde
sağlamak olduğunu belirten Sancar, ortaya çıkan sonuçlar insanlarda tam
''Hedefimiz DNA onarımının ne zaman tersidir. Buna dayanarak, insanlar
minimum ne zaman maksimum
için sabah saatlerinin deri kanseri Aziz Sancar Savur-Mardin'de, 1946
riski açısından daha düşük olacağını yılında doğdu. İlk ve ortaöğrenimini
söyleyebiliriz. Yani sabah saatlerinde Savur ve Mardin'de tamamladı,
güneşlenmek, öğlen ve akşamüstüne ardından İstanbul Üniversitesi Tıp
göre daha az risk taşıyor. Ancak bunu Fakültesinde eğitimini tamamladı.
kesin olarak söylemek için öncelikle Savur'da iki yıl doktor olarak
insanlar üzerinde deney yapmamız çalıştıktan sonra, Dallas'ta Teksas
lazım. Bu konuda çalışmalara Üniversitesinde doktorasını, Moleküler
başladık ve Amerikan Sağlık Biyoloji dalında, DNA onarımı
Bakanlığı’ndan izin aldık, derilerindeki üzerinde 1977 yılında tamamladı. Dr.
DNA onarımlarının gün boyu nasıl Sancar Yale Üniversitesi'nde yine DNA
olduğunu ölçmek için çalışma yapmak onarımı dalında doçentlik tezini
üzere gönüllüler topladık. tamamladı. 1982 yılında UNC Chapel
Hill'de Biyokimya ve Biyofizik
Yani DNA onarımı konusunda kalın
alanlarında çalıştı. Burada da DNA
bağırsakta yapacağımız çalışma
onarımı, hücre dizilimi, kanser
kanserin tedavisini, cilt üzerinde
tedavisi ve Biyolojik saat üzerinde
yapacağız çalışma da kanseri önlemeyi
çalıştı. Aziz Sancar, kanser
amaçlıyor.
tedavisinde 'ritmik saat' 'DNA tamiri'
ve 'hücre döngüsü kontrol noktası'
gibi konularda buluşuna imza atarak
dünyaca çapında üne kavuştu.

AZİZ SANCAR KİMDİR?

Aziz Sancar, Kuzey Karolayna
Aziz Sancar 288 makale ve 33 kitap
Üniversitesi Tıp Okulu Biyokimya ve
yayınladı. Prof. Sancar, ABD'de Ulusal
Biyofizik profesörüdür. Yurtdışında
Bilimler Akademesi ve Amerikan
yaptığı çalışmalarla Amerikan Ulusal
Sanat ve Bilimler Akademisi, Türk
Bilimler Akademisi’ne kabul edilen üç
Bilimler Akademisi üyesi ve Vehbi Koç
Türk’ten biri olmuştur.
Vakfı'nda 2007 yılında ödül aldı.
Sancar, Chapel Hill'de eşi Gwen milyon İsveç Kronu (yaklaşık 3 milyon
Sancar ile yaşıyor ve UNC-Chapel TL) para ödülünü de kazanan Aziz
Hill'de bir profesördür. Aziz Sancar Sancar, DNA onarımı üzerinde
son olarak da Nobel Kimya Ödülü'nü çalışmaları doğrultusunda bu
kazandı. mekanizmayı 35 yılda çözdüklerini
açıkladı ve ancak bunun hastalara
Aziz Sancar Ödülleri
ulaşmasının biraz zaman alacağını
 ABD Ulusal Bilim Vakfı – Genç ifade etti. Üstelik çok çalışmış olsa da
Araştırmacı Ödülü (1984) Nobel ödülü alacağını düşünmeyen
 Amerikan Fotobiyoloji Derneği Sancar, aday gösterildiğimi dahi
Ödülü (1990) bilmiyordum açıklamalarında
 ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü bulundu.2014 yılı Nobel Kimya Ödülü
Ödülü (1995) ‘nano dünyayakapı aralayan’, ‘süper
çözünürlüklü floresan mikroskobu’
 TÜBİTAK Ödülü (1997)
geliştiren çalışmaları nedeniyle ABD'li
 ABD Fen ve Sosyal Bilimler
kimyagerler Eric Betzig ve William E
Akademisi Ödülü (2004)
Moerner ile Alman kimyager Stefan W.
 ABD Ulusal Bilimler Akademisi
Hell'e verilmişti.
Üyesi (2005)
 Türkiye Bilimler Akademisi
Kaynak:
Ödülü (2006)
http://www.teknobeyin.com/2015-
 Vehbi Koç Ödülü (2007)
nobel-kimya-odulu-sahibi-prof-dr-
 Nobel Kimya Ödülü (2015)
aziz-sancar-kimdir.html
http://www.webcitation.org/6c7VL85
KV
http://www.tuba.gov.tr/news/tuba-
seref-uyesi-prof-dr-aziz-sancar-2015-
nobel-kimya-odulu-nu-
kazandi/id/1361

ÖDÜLÜNÜ 10 ARALIK'TA ALACAK http://www.nobelprize.org/
Bu yılın başarılı isimleri Nobel
Ödülü'nü Alfred Nobel’in ölüm

yıldönümü olan 10 Aralık'ta teslim

alacak. Nobel ödülüyle birlikte 8