PDF Olarak İndirin

208 Pages·2016·0.86 MB·Turkish

www.horozz.net
George SARTON
ANTİK BİLİM VE
www.horozz.net
MODERN UYGARLIK
(Ancient Science and
Modern Civilazation)

Çevirenler:
Prof. Dr. Melek Dosay
Prof. Dr. Remzi Demir

GÜNDOĞAN YAYINLARI
George Sarton
Antik Bilim ve Modern Uygarlık
Kitabın Özgün Adı: Ancient Science and Modern Civilazation

Yayıncı : Eren Gündoğan
Düzelti: Nurten Sıcakyüz / Döndü Salman
Teknik hazırlık: Gündoğan Yayınları (Tuğba Tuğçe Gündoğan )
Kapak Düzenleme: Mehmet Cemal ARPACI
© Gündoğan Yayınları

Gündoğan Yayınları / www.gundogan.com
Ticarethane Sok. T.Kuşoğlu işhanı No.:41/30
Cağaloğlu / İSTANBUL - 0 535 542 27 07
Tel: [phone] - Belgegeçer: 212. 519 94 83
e-mail : [email protected]
© Bu kitabın tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin kitabın tamamı veya bir kısmı hiçbir yöntemle kopya edilemez,
çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.
Bizi Yetiştirenlere...
ÇEVİRENLERİN ÖNSÖZÜ
Türk okuyucuları, yayımcıların (veya yayın piyasasının) makul bir tercüme politikası olmadığı için,
bir takım tuhaflıklara kurban gitmiş, daha rakamları tanımadan karmaşık denklemleri çözmek zorunda
bırakılmıştır. Örneğin bilim tarihi sahasında, henüz temel bir eser tercüme edilmemiş olduğu halde,
Thomas S. Kuhn ve Paul Feyerabend gibi bilim tarihinden yararlanarak bilim felsefesi yapan
filozofların eserleriyle tanışmış ve bilimin ne olduğunu doğru dürüst bilmezken, onlarla birlikte
bilimsel gelişim süreci üzerinde düşünmeye veya bilimin tenkidine kalkışmıştır.
Bilim tarihi disiplininin kurucusu olan George Sarton'ın Antik Bilim ve Modern Uygarlık adlı
eserini Türkçeye tercüme ederken iki maksadımız vardı: Bunlardan birisi, Türk aydınlarına, bilim
felsefesinden önce bilim tarihine ihtiyacımız olduğunu göstermek, diğeri ise ustayı tanıtmak ve
sevdirmekti.
George Sarton kimdir? Bu soruyu kısaca cevaplandırmadan eserin tercümesini vermek istemedik;
tercümenin başına, Sarton'ın hayatını, önemli eserlerini, bilim tarihi anlayışını ve Türk bilim
tarihçiliğine etkisini anlatan bir giriş ekledik. Biliyoruz ki, bu giriş okuyucuya çok yararlı bilgiler
verecektir ama yine de onu tatmin etmeyecektir. Tatmin olmak ve ustanın tuttuğu ışıkla daha fazla
aydınlanmak isteyenler onun diğer eserlerini de bulup okumak zorundadır.
GEORGE SARTON
(1884-1956)
a) Hayatı ve Şahsiyeti
George Sarton, 31 Ağustos 1884'de Belçika'nın Ghent şehrinde doğdu. Babası Alfred Sarton,
Belçika Demir Yolları'nda müdür ve başmühendisti; bir evkadını olan annesi Léonie van Halmé ise,
onu dünyaya getirdikten iki ay sonra ölmüştü.
Sarton, başlangıçta, Ghent Üniversitesinde felsefe okumaya heveslenmişti; fakat bir süre sonra
felsefeyi bırakmış ve bilimlere yönelmiştir. Kimya ve matematik sahalarında kendisini yetiştirmiş ve
"Newton Mekaniğinin Prensipleri" adlı incelemesi ile 1911 yılında doktorasını tamamlamıştır.[1]
Öğrenciliği sırasında, Auguste Comte (1798-1857), Paul Tannery (1843-1904), Henri Poincaré
(1854-1912) ve Pierre Duhem (1861-1916) gibi bilim tarihçilerinin ve bilim felsefecilerinin
eserlerini okumuş ve bunların etkisiyle bilim tarihi araştırmalarına başlamıştır.[2]
Sarton'a göre, bilim, bir takım yaratıcı araştırmalarla ilerler, ama bilimin ihmal edilmiş başka bir
yönü, beşerî bir yönü daha vardır. Bilimsel bilgiyi yaratan ve yaşamlarıyla onu süsleyen insanlar
çoğu zaman unutulmuştur. Bilginleri hatırlamanın ve onların uğraşlarını anlamanın en iyi yolu bilim
tarihine bakmaktır.
George Sarton, bu nedenle yaşamını iki şeye adamıştır: Mükemmel bir bilim tarihi yazmak
(Introduction to the History of Science) ve bu sahaya tahsis edilmiş olan yeni bir dergi (Isis)
yayımlamak.
Bu hedeflere ulaşmak kolay değildi. Başlangıçta bir cilde sığdırılmak istenen meşhur Introduction,
araştırmalar ilerledikçe beş büyük cilde çıkmış ve yine de XIV. yüzyıldan öteye geçememişti. Sarton,
zaman içinde ölçütlerini ve kavramlarını değiştirmek zorunda kalmıştı; örneğin Ortaçağ İslâm
Dünyasındaki bilimsel faaliyetleri hesaba katmayan bir tarihî değerlendirmenin eksik ve yalnış
olmaya mahkum olduğunu görmüştü. Bu nedenle bu eserin ilk cildi, Yunan şairi Homeros ile başlıyor
ve Acem şairi ve matematikçisi Ömer Hayyam ile sona eriyordu; ama son iki cilt sadece XIV. yüzyıla
ayrılmıştı. Sarton, Introduction'ın balık biçiminde olduğunu söylüyordu! Yani bir sonraki dönem,
önceki dönemden daha mükemmel işlenmiş ve tıpkı bir balığın kuyruğundan karnına doğru
dolgunlaşması gibi, Introduction ciltleri de gittikçe dolgunlaşmıştı. Her cilt Sarton'ı biraz daha
olgunlaştırmış ve XIV. yüzyıla ulaştığında eskisinden çok daha doğru tesbitler yapabilecek duruma
getirmişti. Sarton'un yaşadığı deneyim, bilim tarihi yazmak bir tarafa, bilim tarihine ufak bir giriş
yazmanın bile çok güç olduğunu gösteriyordu.
Sarton, bir bilim tarihi dergisi olan Isis'i 1912'de kurdu ve ilk sayısını 1913 yılında yayımladı.
Bilim tarihine ilişkin makaleleri, tartışma konularını, soru ve cevapları ve kitap tanıtımlarını
kapsayan dergi büyük bir ilgiyle karşılandı. Sarton'a göre, Isis'in ana özelliği, alanın giderek
zenginleşen yayınlarından araştırmacıları ve okuyucuları haberdar etmek maksadıyla sistematik
biçimde kritik bibliyografyalar yayımlaması ve böylece hataların düzeltilmesi için olanak
sağlamasıydı.
Birinci Dünya savaşı, Sarton'ın bilimsel faaliyetlerini bir süre aksattı. 1914 Kasım'ında Alman