PDF Dosyası için tıklayınız

476 Pages·2015·1.51 MB·Turkish

3
1
0
2
2013
I
Ğ
I
L
L
Y ıllık çalışmasının temel motivasyonu Türkiye YI Türk Dış
dış politikasını daha iyi anlama noktasında I
S
pratiklerin depolandığı bir arşiv ortaya koymaktı. A
K
Bu doğrultuda yayınlanan Türk Dış Politikası
Tİ Politikası
Yıllığı bu sayı ile birlikte beşinci kitabına ulaştı. Daha önceki İ
L
yıllıkların gördüğü ilgi bize çalışmanın temel amacı olan Türk dış O
P
politikasına ilişkin arşiv oluşturma çabasının değerli ve karşılığı Ş
olan bir hedefe sahip olduğunu gösterdi. DI Yıllığı
Arap Devrimleri ile başlayan bölgesel istikrarsızlığın yeni K
R
güvenlik riskleri oluşturması nedeniyle 2013 yılı Türkiye dış Ü
politikası açısından gerilimli geçmiştir. Arap Devrimleri’nin T

Suriye’de sekteye uğramasıyla birlikte başlayan yeni bölgesel
Editörler: Burhanettin Duran, Kemal İnat, Ali Balcı
dinamikler Türkiye’nin daha önceki dönemlerde uyguladığı
politikalarda ciddi değişikliklere gitmesini kaçınılmaz kılmıştır.
2008 ve sonrasında Avrupa’da yaşanan ekonomik kriz ve
etkileri ile birlikte düşünüldüğünde Arap Devrimleri’nin otoriter
sistemlere geri dönüş çizgisine kayması, Avrupa Birliği’nin Rusya
sınırlarına dayanmasıyla ortaya çıkan güç mücadelesi, ABD’nin
işgal ettiği Irak’tan çıkarken bıraktığı yapay siyasi yapılar
nedeniyle bölgenin bir istikrarsızlık sarmalına sürüklenmesi ve
bununla birlikte harekete geçen Sünni-Şii gerilimi Türkiye’nin
içinde bulunduğu koşulları önemli ölçüde değiştirmiştir.
Değişen bu yeni koşullara birçok nedenden dolayı uyum
sağlamakta zorlanan Türkiye, 2013 yılında ciddi dış politika
krizleri ile mücadele etmek zorunda kalmıştır.
SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı
9 786054023301
www.setav.org | [email protected]
Türk Dış PoliTikası Yıllığı
2013
Türk Dış PoliTikası Yıllığı
2013
EDİTÖRLER
BURHANETTİN DURAN
KEMAL İNAT
ALİ BALCI
SETA Yayınları 46
ISBN: 978-605-4023-xx-x
© 2014 SETA Vakfı İktisadi İşletmesi
1. Baskı: Aralık 2014, İstanbul
Bu yayının tüm hakları SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları
Vakfı’na aittir. SETA’nın izni olmaksızın yayının tümünün veya bir
kısmının elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt ve bilgi depolama,
vd.) yollarla basımı, yayını, çoğaltılması veya dağıtımı yapılamaz.
Kaynak göstermek suretiyle alıntı yapılabilir.
Düzelti: Mehmet Akif Memmi
Uygulama: Ümare Yazar / Songül Eryiğit
Kapak: Songül Eryiğit
Baskı ve Cilt: Turkuvaz Matbaacılık Yayıncılık A.Ş., İstanbul
İletişim: SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı
Nenehatun Caddesi No: 66 GOP Çankaya 06700 Ankara
Tel:[phone] | Faks :+90 312.551 21 90
www.setav.org | [email protected]
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
Türk Dış PolİTİkaSı üZerİNe BağımSıZ makaleler

ORTADOĞU’DA YENİ DURUM VE
TÜRKİYE’NİN DIŞ POLİTİKA STRATEJİSİ
Hasan BasRİ YaLçın 13
TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA YENİ OSMANLICILIK TARTIŞMALARI
EnEs BaYRakLı 43
TÜRKİYE’DE KÜRT HAREKETİNİN AB POLİTİKASI:
MUHALİF BİR ETNİK BLOĞUN DIŞ POLİTİKASI ÜZERİNE ANALİZ
aLİ BaLcı 61
AK PARTİ DÖNEMİ DIŞ POLİTİKADA
DEVLET KİMLİĞİ VE “YUMUŞAK GÜÇ”
ERman akıLLı 89
Türk Dış PolİTİkaSıNıN 2013 Yılı Gelİşmelerİ
TÜRKİYE’NİN İRAN POLİTİKASI
kEmaL İnaT 115
TÜRKİYE’NİN IRAK POLİTİKASI
aLİ BaLcı 143
TÜRKİYE’NİN SURİYE POLİTİKASI
nEBİ mİş 161
TÜRKİYE’NİN MISIR POLİTİKASI
İsmaıL numan TELcİ 187
TÜRKİYE’NİN KÖRFEZ ÜLKELERİ VE ÜRDÜN POLİTİKASI
muHıTTın aTaman vE İsmaıL akDoğan 209
TÜRKİYE’NİN KUZEY AFRİKA POLİTİKASI
Ramazan ERDağ 237
TÜRKİYE’NİN İSRAİL-FİLİSTİN POLİTİKASI
YıLDıRım TuRan 253
TÜRKİYE’NİN AVRUPA BİRLİĞİ POLİTİKASI
aLİ REsuL usuL 265
TÜRKİYE’NİN ABD POLİTİKASI
EYüp ERsoY 279
TÜRKİYE’NİN GÜNEY KAFKASYA POLİTİKASI
EmRE ERşEn 303
TÜRKİYE’NİN DOĞU ASYA POLİTİKASI
kaDİR TEmİz 323
TÜRKİYE’NİN BALKANLAR POLİTİKASI
nazİf manDacı 337
TÜRKİYE’NİN ORTA ASYA POLİTİKASI
kıLıç BuğRa kanaT 363
TÜRKİYE’NİN KIBRIS POLİTİKASI
sİBEL akgün 379
TÜRKİYE’NİN SAHRAALTI AFRİKA POLİTİKASI
aBDuRRaHım sıRaDağ 393
TÜRKİYE’NİN LATİN AMERİKA POLİTİKASI
musTafa YETİm 415
TÜRKİYE’NİN AFGANİSTAN VE PAKİSTAN POLİTİKASI
saLİH Doğan 429
TÜRKİYE’NİN GÜNEYDOĞU ASYA POLİTİKASI
ümİT aLpEREn 445
TÜRKİYE’NİN RUSYA POLİTİKASI
faTİH ÖzBaY 461
ÖNSÖZ
Yıllık çalışmasının temel motivasyonu Türkiye dış poli-
tikasını daha iyi anlama noktasında pratiklerin depolandığı bir arşiv ortaya
koymaktı. Bu doğrultuda yayınlanan Türk Dış Politikası Yıllığı bu sayı ile
birlikte beşinci kitabına ulaştı. Daha önceki yıllıkların gördüğü ilgi bize
çalışmanın temel amacı olan Türk dış politikasına ilişkin arşiv oluşturma
çabasının değerli ve karşılığı olan bir hedefe sahip olduğunu gösterdi.
Arap Devrimleri ile başlayan bölgesel istikrarsızlığın yeni güvenlik risk-
leri oluşturması nedeniyle 2013 yılı Türkiye dış politikası açısından geri-
limli geçmiştir. Arap Devrimleri’nin Suriye’de sekteye uğramasıyla birlikte
başlayan yeni bölgesel dinamikler Türkiye’nin daha önceki dönemlerde
uyguladığı politikalarda ciddi değişikliklere gitmesini kaçınılmaz kılmıştır.
2008 ve sonrasında Avrupa’da yaşanan ekonomik kriz ve etkileri ile birlikte
düşünüldüğünde Arap Devrimleri’nin otoriter sistemlere geri dönüş çiz-
gisine kayması, Avrupa Birliği’nin Rusya sınırlarına dayanmasıyla ortaya
çıkan güç mücadelesi, ABD’nin işgal ettiği Irak’tan çıkarken bıraktığı yapay
siyasi yapılar nedeniyle bölgenin bir istikrarsızlık sarmalına sürüklenmesi
ve bununla birlikte harekete geçen Sünni-Şii gerilimi Türkiye’nin içinde
bulunduğu koşulları önemli ölçüde değiştirmiştir. Değişen bu yeni koşul-
lara birçok nedenden dolayı uyum sağlamakta zorlanan Türkiye, 2013 yı-
lında ciddi dış politika krizleri ile mücadele etmek zorunda kalmıştır.
Dış politik alanda yaşanan bu “kriz” sarmalına Türkiye iç siyasetinde
yaşanan iki önemli kriz de katkıda bulunmuş ve dış siyasetteki krizi daha
da derinleştirmiştir. 2003 yazında Gezi Parkı ekseninde yaşanan gelişmeler
ve 2013 Aralık ayında hükümete ve başbakana yönelik olarak başlatılan
“yolsuzluk davası” görünümü altındaki “darbe girişimi” bir taraftan dış
politikanın üzerine inşa edildiği ekonomik güce zarar verirken diğer ta-
raftan da Türkiye’yi dışarıda düzeltmesi gereken bir imaj sorunu ile karşı
karşıya bırakmıştır. Bu imaj sorunu Batı için Ankara’ya yönelik eleştirinin
temel zeminini oluştururken, Doğu için Türkiye’nin modellik seçeneğini
tartışmalı hale getirmiştir. Üstelik her iki kriz ve etraflarında yaşanan diğer
gelişmelerin Türkiye’de iç siyasal istikrarı tehlikeye atmasından ve hükü-
metin dikkatini içeriye çevirmesine yol açmasından dolayı dış politikadaki
aktivizm yerini bir ölçüde savunmacı bir çizgiye bırakmıştır.
Ortadoğu özelinde Mısır’da yapılan darbe, Suriye’de iç savaşın yoğun-
laşarak devam etmesi, İran’ın Suriye’de ve Irak’ta müdahaleci bir politika
izlemesi gibi çok sayıda dinamik, Türkiye’nin bölgeye yönelik politikasını
zorlaştırmıştır. Bu olumsuz görüntüye karşılık Irak Kürdistan Bölgesel Yö-
netimi (IKBY) ile geliştirilen yakın ilişki Türkiye için olumlu sayılabilecek
bir dinamik olarak değerlendirilebilir. Özellikle Türkiye’nin Kürt mesele-
sini sona erdirmek için başlattığı çözüm sürecinde IKBY’nin katkısı göz
önüne alındığında bu ilişkinin Türkiye iç politikasını da etkileyen bir bo-
yutu olduğu söylenebilir. Avrupa Birliği ile ilişkilerde 2008 yılından beri
yaşanan durgunluk 2013 yılında atılan adımlarla aşılmaya çalışılmış ve
Kasım ayında yeni bir fasılın müzakereye açılması sağlanmıştır.
Çalışmanın 2013 gelişmelerine ayrılan bölümünde bu dinamiklerin
nasıl şekillendiği detaylı bir şekilde analiz edilmektedir. Türkiye’nin Orta-
doğu politikasından AB ile ilgili yaşanan gelişmelere, ABD ile ilişkilerden
Uzak Doğu’ya ve Afrika’ya yönelik politikasına kadar birçok alanı kap-
sayan bu bölümler 2013 yılının bütün boyutlarıyla anlaşılmasına katkıda
bulunacaktır. Dolayısıyla, çalışmanın bir başka katkısı da, dış politikanın
küçük bir parçasına odaklanmak yerine genel olarak değerlendirilmesine
imkan sağlamaktır.
Kitabın ilk bölümünde Türk dış politikasına ilişkin bağımsız makaleler
yer almaktadır. “Türk Dış Politikasında Yeni Osmanlıcılık Tartışmaları”
başlıklı makale Enes Bayraklı, “Türkiye’de Kürt Hareketinin AB Politikası:
Muhalif Bir Etnik Bloğun Dış Politikasi Üzerine Analiz” başlıklı yazı Ali
Balcı ve “AK Parti Dönemi Dış Politikada Devlet Kimliği ve ‘Yumuşak
Güç’” başlıklı makale de Erman Akıllı tarafından kaleme alınmıştır.
İkinci bölümde ise Türkiye’nin 2013 yılında dünyanın değişik bölge-
lerine yönelik politikasında yaşanan gelişmeler ele alınmıştır. Bu çerçe-
vede, Türkiye’nin Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine yönelik politikası
Kemal İnat, Ali Balcı, Muhittin Ataman, İsmail Akdoğan, Nebi Miş, İs-
mail Numan Telci, Yıldırım Turan ve Ramazan Erdağ tarafından kaleme
alınan yedi ayrı makalede analiz edilmiştir. ABD ile ilişkiler Eyüp Ersoy,
AB ile ilişkiler Ali Resul Usul, Doğu Asya’ya yönelik Türkiye politikası
Kadir Temiz, Güneydoğu Asya’ya yönelik politikası ise Ümit Alperen ta-
rafından yazılmıştır. Kafkasya politikası Emre Erşen, Balkanlar politikası
Nazif Mandacı ve Orta Asya politikası Kılıç Buğra Kanat tarafından ka-
leme alınmıştır. Kıbrıs’ı Sibel Akgün, Rusya’yı Fatih Özbay, Latin Ameri-
ka’yı Mustafa Yetim, Afganistan-Pakistan’ı Salih Doğan ve Sahra-Altı Af-
rika politikasını da Abdurrahim Sıradağ yazmıştır.
Elbette böyle bir çalışmanın ortaya çıkması kolektif çabanın bir ürü-
nüdür. Bu kolektif çabada en büyük pay elbette bölümleri ve makaleleri
yazarak elinizdeki kitabın ortaya çıkmasına imkan sağlayan yazarlara aittir.
Yine yazıların hakemliğini yaparak ya da yazıların son okumasını gerçek-
leştirerek vakit harcayan arkadaşlarımıza da teşekkür borçluyuz. Ayrıca ki-
tabın yayınlanması sürecinde emek veren SETA ekibine de teşekkür ederiz.
Ankara, Aralık 2014
Burhanettin Duran
Kemal İnat
Ali Balcı