Table Of Contentf
DÜŞÜNSEL
DAVID HARVEY
Türkçesi: Berna Kılınçer
PARİS, MODERNİTENİN BAŞKENTİ*
DAVID HARVEY,1935, İngiltere doğumlu. 1961'de Cambridge
Üniversitesi'nde coğrafya alanında doktorasını tamamladı.
Bristol Üniversitesindeki çalışmalarının ardından 1969'da
ABD, Baltimore'daki Johns Hopkins Üniversitesi'ne geçti. Sa
yısız makalesi ve birçok dile çevrilen kitaplarının yanı sıra ver
diği konferanslarla da bilinen Harvey, beşeri bilimler alanında
dünyada en çok atıf yapılan 20 yazar arasında yer almaktadır.
2001'de City University of New York’ta çalışmaya başlayan
Harvey, özellikle "mekân" konusundaki çalışmaları ve bu ko
nuda Marksist kurama katkılarıyla dikkat çeker.
Harvey'in Türkçeye çevrilen ilk kitabı Postmodemliğin Du
rumu (1989; Metis, 1997) postmodemizm üzerine önemli çalış
malardan biridir. Oldukça ses getiren son kitabı Enigma of
Capital [Sermayenin Muamması] Sungur Savran çevirisiyle
Nisan 2012'de Sel Yayıncılık tarafından yayımlanacaktır. Diğer
yapıtlarından başlıcaları: Sosyal Adalet ve Şehir (1973; Metis,
2003), The Limits to Capital [Sermayeye Sınırlar, 1982], The
Urban Experience [Kentsel Deneyim, 1989], Yeni Emperyalizm
(2003; Everest, 2004), A Brief History of Neoliberalism [Neoli-
beralizmin Kısa Tarihi, 2005] ve Umut Mekânları (2002; Metis,
2008)
BERNA KILINÇER, 1972 yılında İzmir'de doğdu. İzmir Ame
rikan Kız Lisesi ve Boğaziçi Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebi
yatı bölümünü bitirdi. Çevirdiği kitaplar arasında, Susanna
Clarke'ın Jonathan Strange ve Bay Norrell, Robert Louis Steven
son'in Define Adası, Lionel Shriver'den Kevin Hakkında Konuş
malıyız, Zadie Smith'ten Güzelliğe Dair ve Vincenzo Ruggiero'
dan Edebiyat ve Suç bulunmaktadır.
* SEL YAYINCILIK / DÜŞÜNSEL
*SEL YAYINCILIK
Piyerloti Cad. 11/3 Çemberlitaş - İstanbul
Tel. (0212) 516 96 85 Faks: (0212) 516 97 26
http://www.selyayincilik.com
E-mail: [email protected]
‘SEL YAYINCILIK: 537
DÜŞÜNSEL: 10
ISBN 978-975-570-551-4
PARİS MODERNİTENİN BAŞKENTİ
David Harvey
Kitabın Özgün Adı:
Paris, Capital of Modernity
Türkçesi: Berna Kılınçer
© David Harvey, 2006
© Routledge Inc. (part of Taylor & Francis Group LLC)
aracılığıyla Sel Yayıncılık, 2010
Genel Yayın Yönetmeni: irfan Sancı
Dizi Editörü: Bilge Sancı - M. Onur Doğan
Editör. M. Onur Doğan
Kapak ve teknik hazırlık: Gülay Tunç
Kapak görseli: Honore Daumier, Dans l’omnibus (1864)
Birinci Baskı: Şubat 2012
Baskı ve Cilt: Yaylacık Matbaası
Fatih Sanayi Sitesi, 121197-203
Topkapı-istanbul, 567 80 03
Sertifika No: I 1931
David Harvey
Paris,
Modern itenin
Başkenti
Türkçesi: Berna Kılınçer
İÇİNDEKİLER
Giriş
Kopuş Olarak Modemite.................................................... 7
1 TEMSİLLER: PARİS 1830-1848
BÖLÜM I
Modernitenin Mitleri, Balzac'm Paris'i..............................35
bölüm n
Politik Bedeni Hayal Etmek
Devrimci Politikalar ve Ütopyacı Planlar 1830-1848....... 83
2 GERÇEKLEŞMELER: PARİS 1848-1870
BÖLÜM IV
Mekân İlişkilerinin Örgütlenmesi......................................141
BÖLÜM v
Para, Kredi ve Finans ...........................................................155
BÖLÜM vı
Kira ve Arazi Çıkarları.........................................................165
bölüm vn
Devlet ......................................................................................185
BÖLÜM vın
Soyut ve Somut Emek...........................................................201
BÖLÜM IX
Emek Gücünün Alım Satımı ...............................................255
BÖLÜM X
Kadınların Durumu...............................................................239
BÖLÜM XI
Emek Gücünün Yeniden Üretimi ......................................253
bölüm xn
Tüketici lik, Gösteri ve Boş Zaman Uğraşları....................271
BÖLÜM Xffl
Cemaat ve Sınıf .....................................................................289
BÖLÜM xıv
Doğayla İlişki..........................................................................315
BÖLÜM xv
Bilim ve Duygu, Modemite ve Gelenek............................325
BÖLÜM xvi
Retorik ve Temsil...................................................................345
bölüm xvn
Kentsel Dönüşümün Jeopolitiği..........................................379
3 KODA
bölüm xvm
Sacre-Coeur Bazilikası'nın İnşası.........................................403
İllüstrasyon Listesi.................................................................441
Notlar........................................................................................443
Kaynakça..................................................................................459
Dizin..........................................................................................469
Giriş
Kopuş Olarak Modemite
Modemiteye dair mitlerden biri de onun geçmişle kökten bir kopuş
oluşturduğudur. Bu kopuşun dünyayı bir tabula rasa, geçmişe referans
vermeden -ya da engel oluşturduğunda geçmişi yok sayarak- yeninin
üzerine yazılabileceği boş bir sayfa olarak görmemize olanak sağlayan
bir durum olduğu varsayılır. Bu nedenle modemite her zaman, ister
nazik ve demokratik, ister devrimci, travmatik ve otoriter olsun “ya
ratıcı yıkım”la ilgili olmuştur.
Bu köktenci kopuş edebiyat ve sanat, şehir planlama ve sanayinin
örgütlenmesi, politika, yaşam tarzı vb. gibi farklı alanlarda bir şeyleri
nasıl yaptığımız ya da sunduğumuzda gerçekleştirdiğimiz değişimlerle
mi ortaya çıkar, yoksa tüm bu alanlardaki değişimler modemitenin
toplam güçlerinin dünyanın geri kalanım yutmak üzere dışa doğru ya
yıldığı kritik önemdeki kimi zamanlarda ve yerlerde mi toplanır; buna
karar vermek çoğu zaman zordur. Modemite miti ikinci yoruma ya
kınlık gösterir (özellikle de modernleşme ve gelişme terimlerinin ak
rabalığı aracılığıyla) ancak ayrıntılara inildiğinde bu yorumun çoğu
taraftarı epey kafa karışıklığı üreten eşitsiz gelişimleri kabul etmeye
meyillidir.
Bu modemite fikrine mit diyorum çünkü köktenci bir kopuş gö
rüşü, böyle bir şeyin olmadığı ve olamayacağı yönündeki çok sayıdaki
kanıta rağmen belirli bir ikna gücü ve yaygınlığa sahiptir. Saint-Simon
kaynaklı ve Marx’ın içtenlikle benimsediği alternatif modernleşme -
modemiteden ziyade modernleşme- teorisi hiçbir toplumsal düzenin
zaten var olan durumunda kuluçkada bulunmayan değişimleri gerçek
leştiremeyeceğini söyler. Modem düşünce panteonunda baş köşeyi
PARİS, MODERNİTENİN BAŞKENTİ
işgal eden iki düşünürün bir yanda devrimci değişimin önemi konu
sunda ısrar ederken aynı zamanda kökten bir kopma ihtimalini bu
kadar açık biçimde inkar etmeleri tuhaf değil midir? Ancak bu görüşün
iki yönü “yaratıcı yıkımı” merkez alarak birleşir. “Yumurta kırmadan
omlet yapamazsınız,” der eski bir deyim; bir biçimde eskiyi hükümsüz
kılmadan ya da hatta yok etmeden yeni toplumsal düzenlemeler ya
ratmak imkansızdır. Eğer modemite terimin bir anlamı varsa, bu
anlam yaratıcı yıkımın bazı karar anlarını işaret eder.
1848 yılında Avrupa genelinde, özellikle Paris’te, dramatik bir olay
gerçekleşti. Bu tarihte Paris’in ekonomi-politiğinde, yaşamında ve
kültüründe bazı köktenci kopuşlar gerçekleştiği üzerine öne sürülecek
iddialar, en azından görünürde, bütünüyle akla yatkındır. Ondan önce
ortaçağ kentinin altyapı sorunlarını, en iyi ihtimalle düzeltmeye çalı
şan bir kent vizyonu vardı, daha sonra ise kenti zor yoluyla modernliğe
sürükleyen Haussmann geldi. Daha önce Ingres ve David gibi klasik
ler, Delacroix gibi renkçiler vardı, sonrasında Courbet’nin gerçekçiliği
ve Manet’nin empresyonizmi geldi. Öncesinde romantik şairler ve ya
zarlar (Lamartine, Hugo, Musset ve George Sand) varken sonrasında
Flaubert ve Baudelaire’in sıkı, özlü, bilenmiş romanı ve şiiri vardı.
Daha öncesinde zanaatkâr usulüne göre düzenlenmiş dağınık imalat
atölyelerinin çoğu yerini makinelere ve modem sanayiye bıraktı. Ön
cesinde dar kıvrımlı sokaklar boyunca ya da pasajlarda sıralanan
küçük dükkanlar varken sonrasında bulvarlara taşan geniş mağazalar
geldi. Öncesinde ütopyanizm ve romantizm varken sonrasında ger
çekçi işletmecilik ve bilimsel sosyalizm geldi. Daha önceleri önemli
bir meslek olan su taşıyıcılığı, şebeke sisteminin geliştiği 1870’lerde
neredeyse ortadan kaybolmuştu. Bütün bunlar ve daha fazlası nede
niyle 1848 yeni olan pek çok şeyin eskinin içinden belirginleştiği kritik
bir nokta olarak görünür.
O halde 1848 ’de Paris’te tam olarak ne oldu? Açlık, işsizlik, sefalet
ve huzursuzluk bütün ülkeye yayılmıştı, ekmek arayışıyla insanların
akın ettiği Paris bütün bu olumsuzlukların toplandığı yer olmuştu. Mo
narşiye karşı çıkmaya, en azından onun ilk baştaki demokratik vaadini
tutmasını sağlayacak reformları gerçekleştirmeye kararlı cumhuriyet-
RESİM 1 Ernest Meissonier'in Haziran 1848'deki Rue de la Mortellerie'deki
barikatı resmettiği tablo, Paris'i daha ütopyacı ve sosyalist çizgide
bir politik beden olarak yeniden kurmak yönündeki devrimci hareketi
bastıran ölüm ve yıkımı tasvir eder.
PARİS, MODERNİTENİN BAŞKENTİ
çiler ve sosyalistler vardı. Bu reformların gerçekleşmediği durumda
devrim zamanının geldiğini düşünenler her zaman vardı. Bu durum
zaten yıllardır böyleydi. Grevler, sokak gösterileri ve 1840’lann ayak
lanmaları bastırılmıştı ve çoğu kişi onların hazırlıksız durumlarına
baktığında bu kez de farklı olmayacağını düşünüyordu.
Şubat 1848’de Boulevard
des Capucines’de Dışişleri Ba
kanlığı önündeki küçük çap
lı bir gösteri kontrolden çık
tı, askeri birliklerin gösterici
lere ateş açması sonucunda elli
kadar sivil hayatını kaybetti.
Bundan sonra olanlar ise sıra
dışıydı. Öldürülen birkaç kişi
nin cesedini taşıyan bir at ara
bası meşalelerle şehirde dolaş
tırıldı. Daniel Stem’in yazdığı
daha sonra Flaubert’in Duygu
sal Eğitim ’de ele aldığı efsane
vi öykü bir kadın cesedine
odaklanır. (Efsanevi diyorum
RESİM 2 Daumier'in 1848 tarihli
çünkü arabanın sürücüsü ara
L'Emeute'si (Ayaklanma). Şubat 1848'deki
bada hiç kadın olmadığına dair
ayaklanmanın karnavalımsı ve dehşetli
niteliğini yakalar. Ölümcül sonu adeta tanıklık etmiştir.)1 Stem’in ak
katı bir önseziyle haber verir. tardığına göre sokaklarda top
lanmış çoğunluğu sessiz kala
balığın önünde bir oğlan çocuğu belirli aralıklarla genç kadının cese
dini meşaleyle aydınlatıyordu. Diğer zamanlarda bir adam cesedi kal
dırıp kalabalığa gösteriyordu. Bu güçlü bir semboldü. Özgürlük
eskiden beri bir kadın olarak hayal edilmişti, görünüşe göre şimdi öz
gürlük kurşunlanmıştı. Bunu izleyen gece anlatılanlara göre ürkütücü
bir sessizlikte geçti. Pazar yerleri bile sessizdi. Şafak söktüğünde teh
like çanları bütün şehirde yankılandı. Bu devrim çağrısıydı. İşçiler,
öğrenciler, muhalif burjuvazi, küçük toprak sahipleri sokaklarda bi-
10
