Table Of ContentHASAN Alt YÜCEL KLASiKLER DiZiSi
J. M.KEYNES
PARA ÜZERİNE BİR İNCELEME
ÖZGÜNA DI
A TREATISE ON MONEY
İNGILIZACSEL INDANÇ EViREN
CiHAN GERÇEK
©TÜRKİYiEŞ B ANKASI KÜLTÜYRA YINLA1R0I0,9
Sertifika No: 29619
EDITÖR
AHMET HAŞİM KÖSE
GÖRSEYLÖ NETMEN
BİROL BAYRAM
DÜZELTİ
NEBİYE ÇAVUŞ
GRAFİTKA SARIVMEU YGULAMA
TÜRKiYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
1.B ASIMA,RA LIK1 011İ,S TANBUL
ili. BASIMO,C AK1 018İ,S TANBUL
ISBN 978-605-360-756-4 (KARTONK APAKLI)
BASKI
AYHAN MATBAASI
MAHMUTBEYM AH.D EVEKALDIRCIAMDIG. E LİNCSİOKK N.O :6 KAT:3
BAÔCILARİ STANBUL
TEL: (0111H)S 313 8F AX:( 0111H)S OS 63
SERTİFiNKAO :1 1749
Bu kitabın tüm yayın haklan saklıdır.
Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla yapılacak kısa alıntılar dışında
gerek metin, gerek görsel malzeme yayınevinden izin alınmadan hiçbir yolla
çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
İSTİKLACLA DDESMİE,Ş ELİSKO KAKN O:U 4 BEYO(;L3U4 433İ STANBUL
Tel. (0212) 252 39 91
Faks (0212) 252 39 95
www.iskultur.com.tr
00
HASAN
ALI
YÜCEL
k: L\ S ı k: l F l\
]) i /ıs 1
CLXXXVll
JOHNM AYNARD
KEYNES
ÜZERİNE BİR İNCELEME
PARA
INGILIZCE ASLINDAN ÇEViREN:
CiHAN GERÇEK
$BANKASI
TÜRKiYE
Kültür Yayınları
......... ......... ......
İçindekiler
Sunuş...·-·······-·-···-·····--··-·····-····-·······----····-·······-········-········-·-·-·---·······-·····- ······--···vii
Yazarın Ônsözü ___· ·-·---·-----··-·---·-·--·-----·-ix
Yabancı Basımlara Önsözler _ ··-- -·· ........ ·- ·······-··········--··-··xii
.. _ _
L Kitap Paranın Doğası .........·- ··--·····. ____ -····---···--- -··--··-·--·-·---···-··---·-·1
Bölüm Paranın Tasnifi _ ·--··---- ----····------ --· ···--···-...· ·--······.3
1.
Bölüm Banka Parası..... . . ....... ·-- ---· . ...... . ............................. 21
il. __ .. . .
Bölüm Banka Parasının Analizi ---· ···-····--· .........
III. _ _ .. .31
Kitap Paranın Değeri..-··----······-···-··-··----·····-···---···--···-·-······-47
iL
Bölüm Paranın Sarın Alına Gücü--···-· 49
ıv.
Bölüm İkincil Fiyat Düzeylerinin Çokluğu___ .._ _ 61
V.
Bölüm Para Standartları________________ _ _71
VI. __
VI.I Bölüm Fiyat Düzeylerinin Yayılması __________8 3
VIII. Bölüm Sarın Alına Gücü Karşılaşnrmalan Kuramı __ ... _89
.
Kitap Temel Denklemler_ _____________ ___ ____ l 11
m. __
IX. Bölüm Belli Başlı Tanımlar_ __________________. ... 113
X. Bölüm Paranın Değerine Dair Temel Denklemler ____ -·- .123
XI. Bölüm Denge Koşullan . .. .... .......-.. ··--·······--·········-········--·······-- ... 139
........ ............. .. .
Bölüm Tasarfru ve Yannm Ayrımına Dair Ek Açıklama_l57
XII.
XIII. Bölüm Banka Haddinin "İşleyiş Tarzı"· ··-···--·---171
xıv. Bölüm Temel Denklemlerin Alternatif Biçimleri ·······--····.205
iV. Kitap Fiyat Düzeyi Dinamikleri. .... _ --····-·-············-- - ··-·········-··... _223
Bölüm Sınai Dolaşım ve Finansal Dolaşım ____ _____ 225
XV.
XVI. Bölüm Sarın Alma Gücündeki
Dengesizlik Nedenlerinin Tasnifi_·- ···-· -· -- -- ... ..... 239
...........
XVII. Bölüm Parasal Faktörlere Bağlı Değişmeler ----···· ......... 243
XVIII. Bölüm Yatırım Faktörlerine Bağlı Değişmeler ... _255
XIX. Bölüm Kredi Çevriminin Bazı Özel Yönleri ..... ___. ·-·-····2 71
Bölüm Kredi Çevrimi Kuramı ile İlgili Bir Alışnrma.. . -...2 83
XX.
XXI. Bölüm IBuslararası Dengesizlikten
Kaynaklanan Değişimler -···-··---···----··---··---··-303
... ... ·····················-·······. . . ... . ······-··-····· ............. _J37
Ele... ..
Sunuş
John Maynard Keynes hiç kuşkusuz iktisat disiplininin
en önemli köşe taşlarındandır. Temel eseri The General The
ory of Employment, Interest and Money (1936) olarak bili
nir. Ama Keynes ardında Keynesçiliği tartışmaya açacak ka
dar çok eser bırakmıştır. Keynes Ricardo'yu ve o gelenekten
Mill, Marshall, Edgeworth gibi neo--klasik iktisatçıları para
sorununu ihmal etmekle suçlar. Bu geleneğin temel yetersiz
liği parasal bir üretim teorisine sahip olmayışı ve basit bir
takas ekonomisinin varsayımlarıyla sınırlı kalmasıdır; ona
göre ekonomi teorisi ancak doğru bir para teorisiyle müm
kündür. Bu ana saptama Keynes'in tüm temel eserlerinde yer
alır. Keynes'in para teorisine ilişkin belki de en önemli eseri
1930 tarihli A Treatise on Money'dir. Büyük bunalım orta
mında yayınlanan eser spekülatif ataklar altında sıkışan reel
ekonominin refah-bunalım salınunlarına bir yanıt getirme
çabasıdır. İnceleme makro ekonomik kavramların ilişkisel
düzeyde inşa edildiği bir ilk deneme niteliğindedir. İnceleme
nin para teorisi açısından temel katkısı miktar teorisine yö
nelik eleştirilerinde yatar. Keynes bu incelemede ekonomiyi
endüstri ve finans şeklinde ikili bir yapıda kurgular, para
sal dolaşımı da bu yapılara içkin kurumsal ve davranışsa!
özelliklerle tanımlar. Endüstri kavramı içinde hane halkları
nın ve firmaların yer aldığı, para talebinin değişim-dolaşım
amacıyla gerçekleştiği iktisadi alanı karşılar; finansal alan ve
dolaşım ise varlıklarla ilgili parasal işlemleri içerir ve büyük
Vll
ölçüde spekülatörlerce manipüle edilir. Keynes finansal dön
güyü mevduatlar-banka kredileri ve menkul kıymet fiyatları
arasında, spekülatörlerin "ayı" ve "boğa" olarak adlandır
dığı davranışlarıyla biçimlenen anarşik bir durum olarak
sunar. İncelemenin para arzına yaklaşımı da yine miktar te
orisinin reddiyesi temelinde şekillenir; bu teorideki paranın
dışsallığı varsayımını terk eden Keynes, para arzı üzerinde
şirketlerin sermaye ihtiyaçları ve kredi taleplerinin rolünü
vurgular ve para arzını, para otoritesinin tam kontrolünde
olmayan içsel (endojen) bir değişken olarak tanımlar.
Büyük yapıtların etkileri hiç kuşkusuz sadece kendi dö
nemleriyle sınırlı değildir. A Treatise on Money de Keynesyen
gelenek içinde böyle bir konuma sahiptir; özellikle Keynes'in
ardılı Post-Keynesyen iktisatta, para arzının içselliği konu
sunda süren tartışmada son derece önemli bir yeri vardır.
General Theory'nin Türkçede değişik çevirileri bulun
maktadır. Öyle sanıyorum ki A Treatise on Money'nin bu
çevirisi, Türkçe iktisat yazını için önemli bir katkı işlevi
yüklenecektir. Orijinali iki ciltten oluşan çalışmanın bu ilk
cildi teorik bir inceleme, ikinci cildi ise uygulamalı bir ana
liz niteliğindedir. Kitabın İngilizcesi henüz Keynes için bile
makro kavramların sadeleşmemiş olmasından olsa gerek,
epeyce zorlu ve yoğundur. Cihan Gerçek bu zorlu çeviriyi
yetkinlikle gerçekleştirdi. Ben, Aydın Ördek ve Oktar Tü
rel Cihan Gerçek'e önerilerde bulunduk; Aydın Ôrdek'in
titizliği, hocamız Oktar Türel'in değerli ilgisi ve zahmeti her
türlü minnettarlığın üstünde. Katkılarından dolayı hepsine
çok teşekkür ediyorum. Elbette son teşekkürüm de, kitabın
basımını kabul ederek bu önemli eserin Türkçeye kazandı
rılmasına aracılık eden Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi'ne.
Ahmet Haşim Köse, Ankara Üni., S.B.F.
vııı
Yazarın Ônsözü
Bu incelemenin III. ve rv. Kitaplarında, para kuramının
temel sorunlarına dair yeni bir yaklaşım aracı öneriyorum.
Benim hedefim, sadece statik dengenin değil, fakat dengesiz
liğin de karakteristiklerini tasvir etmekte yararlı bir yöntem
bulmak ve parasal sistemin bir denge konumundan diğerine
geçişini yöneten dinamiğin kanunlarını keşfetmek olmuştu.
Bu tartışma Salt Para Kuramı ile ilgili birinci cildin çekir
değini oluşturur. Uygulamalı Para Kuramı ile ilgili ikinci
ciltte ise, kalitatif yöntemi kantitatif ile bir araya getirmeye
uğraştım ve başlıca Büyük Britanya'daki ve Birleşik Devlet
ler'deki olguları esas alarak, tezin kapsamına giren nicelik
lerin büyüklüklerinin düzeniyle ilgili, yapabildiğimce iyi bir
rahminde bulundum. Bu ciltte ayrıca, çağdaş bankacılığın
ve para sistemlerinin göze çarpan yönlerini tasvir edip, para
idaresinin yöntemlerini ve hedeflerini pratik bir çerçeve için
de tartıştım.
Kitabın provalarını okurken, arızalarının çok yoğun bir
şekilde farkındaydım. Başka meşguliyetlerimin arasında,
düşüncelerimin değişip geliştiği birkaç yılımı işgal etmiş
ti ve sonuçta parçalar birbiriyle tamamen uyumlu değildi.
Bitirdiğimde ortaya çıkan fikirler, başladıklarımdan epeyce
farklı olmuştu. Sonuç olarak bu kitapta, korkarım, zama
nında sahip olduğum fikirlerden kurtulma ve şu anda yürü-
ix
]. M. Keynes
düğüm yolu bulma sürecini temsil eden bayağı sağlam bir
malzeme bulunuyor. Değiştirdiğim deriler hala sayfalarında
duruyor. Hani bir daha başlayacak olsaydım, daha iyisini ve
çok daha kısasını yapabilirdim. Kendimi karmakarışık bir
cangıla sokmaya zorlamışım sanki. Artık oradan çıktım, gö
rüyorum ki çok daha dolaysız bir yol izleyebilirmişim ve bu
yolculuk boyunca rahatsızlığını duyduğum pek çok sorun
ve zihin karışıklığı, kesinlikle o sırada zannettiğim ölçüde
anlamlı değilmiş. Bununla birlikte, bitmiş bir çalışmadan
ziyade bir malzeme derlemesini temsil etse de, geldiği şu
aşamadaki değeri nedeniyle, kitabımı dünyaya sunmak için
gereğini yapacağımı umuyorum.
İkinci olarak, ayrı incelemelerin konusu olabilecek bir
dizi tartışmayı, aptal gibi, hem salt ve hem uygulamalı
olarak sistematik bir incelemede birleştirmeye kalktım.
Bu daldan dala atlama benzeri hallerin en önemlileri, il.
Kitapta endeks sayıları ve iV. Kitapta da yatırım haddin
deki dalgalanmalar üstünedir. Özellikle il. Kitap, tezin 111.
ve iV. Kitaplarda işlenen temel kurama doğru ilerleyişiy
le ilgili pek çok sayfa içerir. Bazı okurların bu kısımları
göz ardı etmeyi veya sonra dönüp bakmayı tercih etmeleri
mümkündür.
Sıkıntı veren bir diğer dezavantaj da, söz konusu muh
telif başlıkları gereğince derleyip düzenlememde rehberlik
edecek örneklerin yokluğu olmuştur. Bu türden bir konuyu
izah etmenin en iyi yolu, sadece önceki yazarların tecrübele
ri sayesinde yavaş yavaş keşfedilebilir. Lakin çalışma saham
dünyanın bütün üniversitelerinde ders olarak işlenmekle bir
likte, fevkalade bir şekilde, çağdaş dünyanın olgusu olarak
temsili parayı olgusal ve kuramsal açıdan derinlemesine ve
sistemli ele alan herhangi bir dilde basılmış hiçbir inceleme
yoktur. Kazandığım bu tecrübeyi, konuyu açıklamanın en
iyi yolunu bulmaya çalışacağım daha küçük çaplı bir şey ha
zırlamakta kullanmayı ümit ediyorum.
x
