Table Of ContentOver kleine dingen
Iemand vertelde mij dat haar man vaak zei dat hij zielsveel van haar hield, maar er
waren van die kleine dingen die haar deden twijfelen.
Iemand zei mij dat de waarde van zijn leven niet werd bepaald door extravagante
gebeurtenissen, maar door kleine dingen.
Zij zei: ‘Als kind voelde ik mij vooral miskend in kleine dingen. Een miskennen dat
dag na dag binnensijpelde. Ik kon het niet verwoorden en niemand uitleggen. Op
een dag wist ik niet meer wie ik was.’
In dit boek zal het gaan over kleine dingen waaraan het grote leven doorgaans
voorbijgaat. Het gaat over een oogopslag, een handdruk, en over de melodie
waarmee het woord gesproken wordt.
Over kleine dingen
Een inleiding in de haptonomie
Drs. T.A.C.M. Gerritse
Eerste druk, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2000
Tweede, licht herziene druk, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2002
Derde (ongewijzigde) druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2016
ISBN 978-90-368-1268-9 ISBN 978-90-368-1269-6 (eBook)
DOI 10.1007/978-90-368-1269-6
© 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b
Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23
augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde
vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor
het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere
compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te
verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere
onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
NUR 860, 883
Basisontwerp omslag: Martin Majoor, Arnhem
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
Inhoud
Inleiding 13
Hetonderwerpvanditboek 13
Eenmerkwaardigewetenschap 14
Schrijvenenlezenoverhaptonomie 15
Waaromikschrijfenwatikhooptebereiken 16
Dezeinleidingindehaptonomie 16
Deopbouwvanditboek 17
Deel A
Driehoofdstukkenteroriëntatie 19
1 Hetontstaanvandehaptonomie 21
1.1 De gevoelens krijgen ruimte 21
1.2 Een kijk op de menselijke lichamelijkheid 23
1.3 Op weg naar de haptonomie 24
1.4 De haptonomie in vogelvlucht 27
2 Viermensendieopmijnnetvliesbleven 29
3 Hetfundamenteleuitgangspuntvandehaptonomie 33
3.1 Het persoon zijn in de haptonomie 33
3.2 Waardoor mens en dier zich onderscheiden 34
3.3 Twee gedaanten van de menselijke redelijkheid 36
Deel B
Demenselijkelichamelijkheid 37
Ter inleiding op deel B 39
Hetlichaamindehaptonomie 39
Hetgebruikvanhetwoordlichaam 39
Eenanderekijk 40
Hetlevendelichaam 40
Deziel 41
Inhoudenopbouwvanditdeel 41
4 Overhetlevendelichaam 43
4.1 De bescheidenheid van mijn ding-lichaam 43
4.2 De dienstbaarheid van mijn levende lichaam 44
4.3 Mijn ik kan het functioneren van mijn levende lichaam verstoren 46
4.4 De gevoelens 46
4.5 Het lichaam kent mij vaak beter dan ik mijzelf ken 47
4.6 Het levende lichaam onthoudt 48
4.7 Het levende lichaam geeft menselijke betekenis 48
4.8 Het lichaam is een sociaal en een seksueel lichaam 49
4.9 Het levende lichaam schept ook een territorium 50
4.10 Het levende lichaam trekt een grens 51
4.11 De uitbreiding van ons lichaam 52
5 Overhettasten 53
5.1 De tastzin als orgaan 53
5.2 De fundamentele functies van de tastzin 55
5.3 Het tastapparaat bij uitstek 58
5.4 Tasten en voelen 59
5.5 Het bewegen in het tasten 60
5.6 Vitaliseren via de tastzin 63
5.7 Het tasten en de ruimte 64
6 Desocialeaardvanonslichaam 69
6.1 Het levende lichaam is een sociaal lichaam 69
6.2 Het levende lichaam is een sociaal-cultureel lichaam 78
7 Hetgehooralsonzetweedetastzin 79
7.1 Ter inleiding 79
7.2 Het karakter van horen en zien vergeleken 80
7.3 Muziek 87
8 Hethaptonomiebegripbasis 91
8.1 Een leerzame demonstratie 91
8.2 De basis 93
8.3 Een rampzalige mode 95
Deel C
Hetmenselijkgevoelsleven 97
Ter inleiding op deel C 99
9 Woordenzijngeengevoelens 101
9.1 Gebruik van verzelfstandigde woorden 103
9.2 Woorden kunnen je eigen gevoelens verborgen houden 105
9.3 De suggestieve kracht van woorden 105
9.4 Woorden die in de mode zijn kunnen veel verbergen 106
10 Voelen 109
10.1 Op zoek naar de aard van alle voelen 109
10.2 Een enkel aspect is benoembaar 110
10.3 Menselijke kronkels in het menselijke voelen 111
10.4 Voelen legt concreetheid voor mij open 112
10.5 Voelen veronderstelt een aanvaarden van jezelf 112
10.6 Gevoelens en moraal 113
11 Debevestiging 117
11.1 Twee gebeurtenissen en hun impact 117
11.2 De bevestiging 118
11.3 Toelichting en overwegingen 119
11.4 Het effect van de bevestiging 121
11.5 Vormen van bevestiging 122
12 Tederheidbinnenmenselijkerelaties 127
Enkeleopmerkingenvooraf 127
12.1 Op zoek naar de aard van de tederheid 128
12.2 Het gedrag van degene die vertederd is 133
12.3 De uitwerking van de vertedering op de vertederende 137
12.4 De communicatie binnen wederzijdse vertedering 138
12.5 Imitatie van de tederheid 140
13 Effectiviteit 143
13.1 Effectiviteit 143
13.2 Vormen waarin effectiviteit zich voordoet 144
14 Voelenennietvoelenwiejebent 149
14.1 Wie ben ik? 149
14.2 Mensenkennis en zelfkennis 152
14.3 Het voelen wie je bent 155
14.4 Een excursie naar het lachen 160
14.5 Wegen tot een dieper voelen wie je bent 162
14.6 De gelaagdheid van het gevoelsleven 164
15 Injelichaamzijn 167
15.1 Het lichaam dat in zijn totaliteit goed bewoond wordt 167
15.2 Het niet goed bewoonde lichaam 168
16 Hetgemoed 173
16.1 Het gemoed 173
16.2 Enkele lessen van de leegte 175
16.3 Nogmaals het gemoed 176
16.4 De affecten 178
16.5 De stemmingen 181
16.6 De morele gevoelens 183
16.7 De emoties 184
16.8 Gevoelens die niet zetelen in het gemoed 187
17 Deliefde 191
17.1 De liefde voor een tuin 191
17.2 De structuur van dit affect 193
17.3 Complicaties 195
17.4 Ubi amor ibi oculus 197
17.5 Over een band en zijn veelzijdige uitwerking 197
17.6 Over de zorg 199
17.7 Zelfliefde 200
17.8 Een problematische liefde 200
18 Verzelfstandigdeaffectendieonsnarigheidbezorgen 203
18.1 Over de tol die we betalen voor het zien van rijkdom en voor innerlijke
vrijheid 203
18.2 Over het verlangen 204
18.3 Over de angst 206
18.4 Een verzelfstandigd streven 208
18.5 Beheersen en verdringen 209
19 Overhetomgaanmetpijnenleed 213
19.1 De aanleiding 214
19.2 Op zoek naar verantwoording 214
19.3 De troost 216
19.4 Ondraaglijke en draaglijke pijn 219
19.5 Het troostende gebaar 219
20 Deontwikkelingvandeaffectiviteit 221
20.1 De grote lijnen 221
20.2 Omstandigheden waarbij de affectieve ontwikkeling is gebaat 224
20.3 Volwassenheid 228
Deel D
Hethartvandehaptonomie 229
Ter inleiding op deel D 231
Eenwarmestroom 232
Deinhoudvanditdeel 233
21 Elkaaraankijken 235
21.1 Bekijken en aankijken 235
21.2 Het bekijken 236
21.3 Elkaar aankijken 237
21.4 De ander aankijken als je kwaad op hem bent 240
22 Elkaareenhandgeven 243
22.1 Ter inleiding 243
22.2 De ingrediënten van een goede hand 244
23 Drievormenvansamenzijn 249
23.1 Samen zijn in de wachtkamer 249
23.2 Gezellig samenzijn 252
23.3 Ontmoeten 254
23.4 Elkaar de waarheid zeggen 260
24 Aanrakenenaangeraaktworden 263
24.1 Het aanraken dat in dit hoofdstuk wordt bedoeld 263
24.2 Het naderen uit liefde 263
24.3 Dit aanraken is een adapterend gebeuren 265
24.4 Een intermezzo over het kietelen 268
24.5 Verborgen implicaties bij het aanraken 270
