Over het belang van een intersectioneel feminisme

18 Pages·2016·0.3 MB·Dutch

Over het belang van een intersectioneel feminisme
InterviewmetEvelienGeertsenHananChallouki
HananChallouki,SarahDegreef&EvelienGeerts
TVGN１９(４):４５１–４６８
DOI:１０.５１１７/TVGN２０１６.４.CHAL
Abstract
During the summer of 2016, Kif Kif, a local Belgian antiracist movement,
organisedthefirstGender&Super-diversitysummerschoolwithsupportfrom
theBelgianfeministgroupVrouwenOverlegKomitee(nowFuria)andella–
theBelgiannon-profitknowledgecentreforgenderandethnicity.Thisinter-
viewwiththesummerschool’sinitiator,EvelienGeerts,whoiscurrentlyaPhD
studentattheUniversityofCalifornia,SantaCruz,andamemberofFuriaand
Kif Kif, and the summer school’s co-organiser, Kif Kif-employee Hanan
Challouki, addresses the summer school itself, their personal passion for
activism,andtheimportanceofintersectionalfeminisminthesuperdiverse
society of Belgium, both on an academic and activist level. Apart from
addressingthenotionsandtheoriesofintersectionalityandsuper-diversity–
atermthathasgainedmoreandmoreacademicpopularityintheUKand
Belgium, and mainly accentuates the already-existing and ever-increasing
diversity among minority groups, cultures, and subcultures within diverse
societies – the interview also touches upon topics such as the current-day
politicalsituationinBelgiumandFlanders,genderanddiversityinacademia,
theinstitutionalisationofthedisciplineofgenderstudies,andtheriseofa
neoliberaldiscourseinBelgium.
Keywords:summerschoolKifKif,antiracistfeministactivisminBelgiumandFlanders,
GenderStudies,intersectionality,(super)diversity
Tijdens de zomer van 2016 vond de Gender & Superdiversiteit summer
schoolplaatsbijKifKifinAntwerpen,België.EvelienGeerts,PhD-studente
aan de University of California, Santa Cruz en initiatiefneemster van de
summer school, en Hanan Challouki, actua-medewerker bij Kif Kif, een
VOL.19,NO.4,2016 Guest (guest) 451
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
TIJDSCHRIFTVOORGENDERSTUDIES
lokaleBelgischeantiracistischebewegingdiestrijdtvoorgelijkheid,zetten
samen dit project op poten. Zij kregen daarbij ondersteuning van het
Vrouwen Overleg Komitee (sinds oktober 2016 Furia genaamd) en ella
vzw – twee Belgische organisaties die het kruispuntdenken of het belang
van het erkennen van het kruisen van sociale identiteitscategorieën en
structuren van onderdrukking, macht en privilege centraal plaatsen in
１
hunwerk. Inseptember kreegik,als voormalige KifKif-stagiaire endeel-
neemsteraandezesummerschool,dekansomHananChalloukienEvelien
Geerts te interviewen over het belang van een antiracistisch, intersectio-
neel feminisme met oog voor de bestaande maatschappelijke superdiver-
siteit, de rol van gender en diversiteit in de academische wereld en de
institutionalisering van genderstudies, en de opmars van een neoliberaal
discoursenpolitiekinBelgië,enVlaandereninhetbijzonder.
HetdoelvandeKifKifsummerschoolwasomdenotiesvansuperdiver-
siteit en intersectionaliteit ingang te laten vinden bij een divers en breed
publiek van studenten, beleidsmakers, activisten, academici en geïnteres-
seerden,eneenmeerpositiefengenuanceerdverhaalbrengenoverdiver-
siteit en migratie dan dat momenteel in België (en in Europa) de ronde
２
doet. Erwerdoverigensbewustvoordecombinatievanintersectionaliteit
en superdiversiteit – en niet louter diversiteit – geopteerd, omdat deze
laatstgenoemde term (en theorie) steeds vaker opduikt in academische
enpubliekedebatteninBelgiëenVlaanderen.
‘Superdiversiteit’is an sich eenrelatief recentemaar erg populaire notie
die voor het eerst in de academie binnengebracht werd door de sociale
antropoloogStevenVertovecomdeveranderendesocialerealiteitenmigra-
tieontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk eind jaren ’90 te beschrijven
３
enteanalyseren. Superdiversiteitwijstexplicietopdeonderlingeverschil-
len die kunnen worden teruggevonden binnen bepaalde groepen in een
samenleving, en zorgt er, meer dan het wat ‘traditionelere’ multiculturele
analysemodel, voor dat deze interne verschillen mee in kaart worden ge-
bracht – wat resulteert in meer complexe, en meer nauwkeurige, analyses
van de sociale werkelijkheid. Hoewel er volgens de organisatrices ook kri-
tisch dient om gesprongen te worden met de term superdiversiteit (aange-
zien niet alle superdiversiteitstheorieën evenveel hameren op machtsrela-
ties, zoals intersectionele theorieën dat wel doen), heeft de term het voor-
deeldatdezenietonmiddellijknaareenmakkelijkaanteduiden‘Ander’in
de maatschappij verwijst (en zo dus eventueel nog meer stigmatisering en
uitsluitingcreëert),maaruitgaatvaneencomplexerideevandiversiteit.
Tijdens de intensieve summer school week in augustus 2016 werd er
daarom ingegaan op vijfverschillende thema’s: theoretische kaderingvan
452 Guest (guest) VOL.19,NO.4,2016
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
OVERHETBELANGVANEENINTERSECTIONEELFEMINISME
intersectionaliteit ensuperdiversiteit,arbeidsmarkt, politiekenactivisme,
onderwijs, beeldvorming en (im)migratie. Daarbij werd steeds rekening
gehoudenmetzoweleenintersectioneelalssuperdiversperspectief,ende
nieuwegezichtspuntendiedekritischecombinatievandezetweeperspec-
tievenopleverden.Zokwamdeconcretetoepassingvandetheorieënvan
intersectionaliteit of kruispuntdenken en superdiversiteit aan bod in een
theoretisch luikover intersectionaliteit en superdiversiteit, met onder an-
dere een lezing over superdiversiteit door Ico Maly (Universiteit Tilburg)
eneenworkshopvanellaoverkruispuntdenken,endetoepassingervan.Er
was ook ruimte voor een uiteenzetting over diversiteitsmanagement in
België en Europa en daaropvolgende rondetafelgesprekken over gender
en superdiversiteit op de Belgische arbeidsmarkt, in de politiek en het
activisme. Eén van de vele workshopthema’s was bijvoorbeeld genderste-
reotypen in de klas. En Iris van der Tuin (Universiteit Utrecht) hield een
kritischpleidooivooreenhedendaagsantiracistischfeminismeeneenop
interferentie-gebaseerdeontmantelingvanhetwij-zij-denkeninhetkader
vanbeeldvormingomtrentgender,superdiversiteitenhetfeminisme.Ten
slottevonderopdelaatsteavondvandesummerschool,onderdenoemer
van gender, superdiversiteit en (im)migratie, een afsluitend debat plaats
overimmigratieendeEuropesevluchtelingencrisismeteenmixvanspre-
kers uit het Belgische middenveld, het sociale werk en de beleidsmakerij.
DeGender&Superdiversiteitsummerschoolbooddusvooriederwatwils,
４
endatallemaalvanuiteenkritischintersectioneeloogpunt!
EvelienGeertsenHananChalouki
FotoOrlandoVerde
CHALLOUKI,DEGREEF&GEERTS Guest (guest) 453
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
TIJDSCHRIFTVOORGENDERSTUDIES
Sarah Degreef (SD): Kunnen jullie de lezers allereerst wat meer vertellen
over waar jullie naast de organisatie van deze summer school zoal mee
bezig zijn? Bij welke projecten zijn jullie momenteel betrokken, en waar-
doorzijnjulliegepassioneerd?
Hanan Challouki(HC):Ikwerkalscommunicatiemedewerker bijKifKif,
een beweging die strijdt tegen racisme en voor gelijkheid. Dit gebeurt
zowel via de website, als door het organiseren van workshops, debatten
en andere activiteiten. Wij hanteren binnen onze werking vier pijlers:
woord geven, woord maken, woord nemen en woord doorgeven. ‘Woord
maken’ betekent dat Kif Kif mensen de juiste instrumenten in handen
tracht te geven om hun stem te laten horen. ‘Woord geven’ duidt op de
websiteenonzeaanwezigheidopdesocialemedia,enhetplatformdatwe
hierbiedenaaneendiversiteitvanstemmen.‘Woordnemen’gaatoverhet
feit dat Kif Kif ook zelf regelmatig met duidelijke standpunten omtrent
thema’salsracismeensuperdiversiteitnaarbuitentreedt.En‘woorddoor-
geven’duidtopdevelesamenwerkingendiewemetKifKifaangaan,zoals
bijhetorganiserenvandesummerschool.NaastmijnwerkbijKifKifben
ik ook mede-oprichtster van Mvslim.com, een online internationaal plat-
form dat er op gericht is de stereotypen rond moslimjongeren te door-
breken, mensen te inspireren en te verenigen en verhalen te delen die
andersnietgehoordzoudenworden.
EvelienGeerts(EG):IkbenmomenteelPhD-studenteaandeUniversityof
California, Santa Cruz, in de Verenigde Staten, en werk op het kruispunt
van continentale wijsbegeerte en genderstudies. In mijn onderzoek focus
ik me op het problematische samengaan van enerzijds de Westerse wijs-
begeerte met haar eeuwige verlangen naar sociale rechtvaardigheid, het
Idee van het Goede, en het droombeeld (of de illusie) van de West-Euro-
pesedemocratie,enanderzijdshetonomstotelijkefeitdatdewijsbegeerte
zelfwerduitgedachttentijdevandeGrieksepolisvanPlatoenAristoteles,
waarinexclusievandeAnder–indietijddeniet-Griekendeniet-burger–
samenmetgeïnstitutionaliseerdeslavernij,gangbaarwaren.
Daarnaast ben ik ook gepassioneerd door hedendaagse feministische
wijsgerige stromingen, zoals new feminist materialisms en feminist science
studies, waarin de epistemologische kritiek op ons Westerse filosofisch
denkmodel, dat zogenaamde objectiviteit, neutraliteit, universaliteit en
niet-gesitueerdheideeuwenlangvooropheeftgeplaatst,centraalstaat.Fe-
ministische filosofen vertrekken in het algemeen van de veronderstelling
datwealssubjectennetallemaalpolitiek,sociaal,enhistorischgesitueerd
454 Guest (guest) VOL.19,NO.4,2016
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
OVERHETBELANGVANEENINTERSECTIONEELFEMINISME
engelokaliseerdzijn,endatdezegesitueerdheid–ofcontextzoalsjewil–
meegenomen moet worden in ons denken en in onze analyses van de
wereld. Wat niet wil zeggen dat deze denkers pleiten voor een ‘alles kan-
’houdingofeenproblematisch relativisme.Zijwillen eerderbepaaldetra-
ditionele denkbeelden over onze samenleving en onze existentie kritisch
invraagstellen,envanuiteenutopisch,feministisch-politiekverlangende
maatschappijendefilosofischetraditieinhetbijzonder,eenspiegelvoor-
houden.
Het zijn deze ideeën van uitsluiting en van het belang van gesitueerd-
heiddiemeoverigensookbezighoudenopactivistischvlak:Sindsrespec-
tievelijk 2011 en 2014 ben ik actief bij Kif Kif en bij het Vrouwen Overleg
Komitee(sindskortFuria),omzo,doormiddelvandialoog,opiniestukken
en workshops, mee te denken en te bouwen aan een andere samenleving
waarin alle gezichtspunten, opinies en kennisvormen een plek zouden
kunnenkrijgen.
SD: Waarom was het voor jullie belangrijk om deze summer school over
genderensuperdiversiteitoptestarten?Enwaaromwerdergekozenvoor
de term superdiversiteit in combinatie met gender, en niet gewoon voor
superdiversiteitofzelfsdiversiteit?
EG: Ik speelde al langer met het idee om een summer school te beginnen
waarwe hetactivistischeaanhetacademischezoudenkunnenkoppelen,
en waarin we zouden kunnen ingaan op lokale issues en specifiekesocio-
politieke gebeurtenissen in Vlaanderen en België vanuit een intersectio-
neelperspectief.DeterroristischeaanslageninParijs,ZaventemenBrussel
(die uiteraard niet noodzakelijk meer schokkend en gewichtig waren dan
hetdagdagelijkseleeddatzichoveralterwereldafspeelt,maardekwesties
weldichterbijhuisbrachten)endedaaropvolgendealsmaartoenemende
maatschappelijkeverzuringenpolariseringinFrankrijk,BelgiëenEuropa,
maaktenhetuitdenkenvanditprojectvoormijalleenmaarurgenter.
HC:Wijzijnvanmeningdatermomenteelmaareenbeperktaanbodisaan
feministisch-multiculturele projecten en online dossiers in België. Daarom
was een journalistiek en educatief project dat ruimte gaf aan de stemmen
van jongeren van etnisch-culturele minderheden, en van jonge vrouwen in
hetbijzonder,volgensonsbroodnodig.Wewildenmetditprojectnietalleen
bijdragenaandehuidigemaatschappelijkediscussiesovergender-endiver-
siteitskwesties,maarookexplicietvertrekkenvanuiteenkruispuntperspec-
tiefdatdezekwestiessamenkannemenenanalyseren.
CHALLOUKI,DEGREEF&GEERTS Guest (guest) 455
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
TIJDSCHRIFTVOORGENDERSTUDIES
EG:Wekozenoverigensbewustvoor‘gender&superdiversiteit’alsbena-
mingvoordesummerschoolenhetbijbehorendedossier,waardeamper-
sand de intersectionele verbinding tussen beide elementen symboliseert.
En dit omwille van twee redenen: in 2014 had ik al een activiteitenreeks
overintersectioneeldenkengeorganiseerdbijKifKifinsamenwerkingmet
Merel Terlien en Fatma Arikoglu van ella. In deze reeks zoomden we
specifiek in op de verbinding tussen gender en diversiteit, zonder daarbij
uit het oog te verliezen dat de term diversiteit in se een problematische
bijklank heeft, net omdat deze oorspronkelijk gesitueerd dient te worden
binnen de Amerikaanse equal opportunity- en affirmative action-bewegin-
gen, en de huidige (neoliberale) managementdiscoursen. Deze manage-
５
mentstoetskleeftmijnsinziensookwelwataandetermsuperdiversiteit.
Hoewel superdiversiteit inderdaad beter dan bijvoorbeeld de concepten
vaninterculturaliteitofmulticulturaliteitdehuidigeimmense–ensteeds
toenemende – diversiteit aan mensen, perspectieven, culturen en menin-
gen beschrijft, en dus mee opgenomen moet worden in ons analytisch
kaderalswedesamenlevingvannuwillenonderzoeken,lijktdetermzelf
vaakopeennon-politieke,contextlozewijzegebruiktteworden,waardoor
superdiversiteit in sommige theorieën en vertogen afglijdt naar het hele
discoursoverdiversiteitalseen‘temanagenprobleem’.Vandaardatwe–
zowel in 2014 als nu – gender en (super)diversiteit hebben samen willen
brengenopintersectionelewijze,waarbijgendercentraalstaatalskritisch-
feministischeterm.
Detheoretischeconfrontatietussensuperdiverseenintersectionelethe-
orieën waarmee we tijdens de summer school experimenteerden, is overi-
gens ook enorm interessant. Het intersectionele denken – dat niet enkel
een beschrijvende theorie is maar echt politieke verandering voor ogen
heeft door de samenleving in al z’n complexiteit te onderzoeken en te
tonen hoe individuele subjecten steeds geraakt worden door de intersec-
ties van discriminatie, machtsstructuren en privileges – kan enerzijds als
theorie die eind jaren ’80 uitgedacht is misschien wel een update gebrui-
kenomdealsmaarmeergeglobaliseerde,doortechnologiesupergeconnec-
teerdesamenlevingmetzowelenormediversiteittussenverschillendebe-
volkingsgroepenenbinnendezegroepenteanalyseren.Anderzijdsbehoeft
denotieentheorievansuperdiversiteiteenbroodnodigekritischepolitie-
keinjectie– netwegensz’n(opheteerstegezicht) louteredescriptiviteit.
Beschrijvende analyses zijn uiteraard belangrijk, maar een expliciet femi-
nistischeanalyse,zoalshetkruispuntdenkendieaanbiedt,vraagttochnet
altijddattikkeltjemeer!
456 Guest (guest) VOL.19,NO.4,2016
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
OVERHETBELANGVANEENINTERSECTIONEELFEMINISME
SD: Vanwaar komt jullie eigen interesse in feminisme en (super)diversi-
teit?
HC: Als vrouw die deel uitmaakt van een etnische minderheid in België
besef je dat je je op verschillende manieren in een benadeelde positie
bevindtindemaatschappij:omdatikvrouwben,vanMarokkaanseorigine
ben,moslimaben,eneenhoofddoekdraag,etcetera.Deveelheidvanmijn
identiteiten wordt niet door iedereen in de samenleving als vanzelfspre-
kendgenomenofaanvaard,enhierwasikmijalvrijvroegvanbewust.Dit
heeftbijmijaltijdvooreenhoudinggezorgddieeropgerichtisomdingen
teveranderenindesamenlevingenmijnengagementisdaaruitgegroeid.
EG: Ik ben, denk ik, om het met een door Simone de Beauvoir-geïnspi-
reerde boutade te zeggen, tot feministe verworden doordat ik ben opge-
groeid in een familie met sterke vrouwen. Daarnaast kom ik uit een ar-
beiderswijkinAntwerpen, waarsocialeongelijkheden altijdergzichtbaar
zijn geweest. Dit was eigenlijk een buurt waar vele jongeren hun weg
zochten,maarnietaltijdevengoedvonden.
Alswitte,autochtoneBelgischevrouw,hebikuiteraarddoorheenmijn
leven van heel wat privileges kunnen genieten – zo ben ik bijvoorbeeld
nooitmetdiscriminatieinhetonderwijsgeconfronteerdgeweest,integen-
stellingtotheelwatvanmijnvriendenmetandereroots.Maaralsiknuop
mijn jeugdjaren terugkijk, realiseer ik me meer en meer dat ik toch heb
moeten opboksen tegen vooroordelen omtrent mijn eigen sociale klasse-
achtergrondenfamiliesituatie.Eigenlijkishetalseerstegeneratie-studente
niet zo evident geweest om te slagen aan de universiteit, en heb ik veel
geluk gehad dat ik door mijn ouders, grootmoeder en enkele fantastische
leerkrachten steeds geïnspireerd en ondersteund ben geweest. Bovendien
wasikeenvreselijkenerd,enkonikme,doordatikopschooldoorallerlei
rare hobby’s een buitenbeentje was, me beter inleven in anderen die ook
watindemargestonden.
SD:Evelien,naastjeacademischejob,benjeookalsactivisteactief.Waar-
omishetvolgensjoubelangrijkomdezetweeaanelkaarteverbinden?
EG: Op persoonlijk vlak heb ik die maatschappelijke betrokkenheid zelf
altijdalbelangrijkgevonden,zoalsikookaleerderstelde.Daarnaastdenk
ikdatuniversiteitenmeerzijn–oftochzoudenmoetenzijn–danloutere
leerinstellingen waarin studenten opgeleid worden om later één of ander
vaktebeoefenen.Naarmijnmeninglijkenindiezindeuniversiteiteninde
CHALLOUKI,DEGREEF&GEERTS Guest (guest) 457
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
TIJDSCHRIFTVOORGENDERSTUDIES
VS en Europa langzaam maar zeker hun kernactiviteiten uit het oog te
verliezen: het aanleren van kritisch, argumentatief denken, tezamen met
hetdenkenpuurvoordeschoonheidvanhettheoretische,staannietlan-
ger meer centraal in het universitaire model dat onder druk van een ge-
corporatiseerde neoliberale samenleving meer en meer het utilitaire cen-
traal is gaan zetten. Filosofiedepartementen, en de humane en sociale
wetenschappen, staan bijvoorbeeld in de publish or perish-cultuur enorm
onder druk, wat bedroevend is voor een instelling die eeuwenlang het
vormenvandemensinz’ngeheelalsdoelstellinghad.
Als academicus voel je die druk trouwens momenteel enorm; alsof we
binnen de academie allemaal in een soort van ‘Trump academic’ moeten
transformeren, die 7/7 met zelfpromotie van diens onderzoek dient bezig
te zijn, en met veel baldadig gezwets een hogere positie tracht te verwer-
６
venindeacademischerankings.
Als iemand die werkzaam is binnen deze wereld, en sinds een aantal
jaarookzelflesgeeft,lijkthetmeontzettendbelangrijkomuitdetypische
academischeivorentorentebrekenendezepositietegebruikenomwaar
mogelijkietsvanconcreteveranderingteweegtebrengen.Datisuiteraard
nietevenevidentinelkeacademischediscipline,enerbestaanhelaasook
geen specifieke blauwdrukken voor, maar het lijkt me wel essentieel. Als
lesgeverstaikbovendiennooitalseen‘neutraal’subjectvoordeklas;uiter-
aard zijn er zaken in de maatschappij waar ik me aan erger en die me
aangrijpen, en deze zaken vormen steeds ideale vertrekpunten om het
met studenten naast de te kennen leerstof ook over onze hedendaagse
conditionhumainetehebben.
Overigens weet ik niet goed of ik mezelf wel een activiste zou durven
noemen – ik geef het woord liever door aan anderen – maar ik probeer
alvastwelommijnstudenteneenkritischbewustzijnbijtebrengen.
HC:MetKifKifbestedenweergveelaandachtaanvormingenopleiding.
Eén van onze vier pijlers is net ‘Woord maken’. Maar ook in de pijler
‘woordgeven’zitnatuurlijkeenheelduidelijkeeducatievelijn.Enmetde
anderepijlerswillenwenetonzelezersenbezoekersvanonzeactiviteiten
opleiden. Hiervoor hanteren we terug velerlei kanalen: debatten, artikels,
interviews, boeken en e-boeken, ... Ook het feit dat we veelvuldig een
beroep doen op tal van vrijwilligers brengt met zich mee dat begeleiding
en explicitering van de werkvorm een absolute noodzaak is. We doen
hiervoor vaak beroep op gerenommeerde begeleiders in hun vakgebied,
zoalsprofessorenofjournalisten.
458 Guest (guest) VOL.19,NO.4,2016
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
OVERHETBELANGVANEENINTERSECTIONEELFEMINISME
SD:Hogeronderwijsdraaitvaaknogomdeperspectievenendebelangen
van de witte, middenklasse, en in dit geval Belgische, man. Er zijn nog
steedsveelmindervrouwelijkeprofessorenenprofessorenmeteenandere
etnisch-cultureleachtergrond,enindecurriculaligtdenadruknogsteeds
ergveelopmannelijkeauteursendenkers.Watdenkenjulliehierover?En
hoe kan er een meer intersectioneel perspectief in het academische veld
binnengebrachtworden?
EG: Hoewel er zich zeker en vast een democratiseringsproces heeft door-
gezetinhetBelgischehogereonderwijsenhetonderwijsinhetalgemeen,
klopthetdatmenopuniversiteitenenhogescholennogaltevaakvertrekt
vanuithetperspectiefvandewitte,middenklasseman.Watnietbetekent
dat dit geen geldig of goed gezichtspunt is; het is alleen niet het enige
relevante en interessante gezichtspunt dat momenteel in onze superdi-
versemaatschappijbestaat.Ditwordtuiteraardookgereflecteerdinonze
curricula–ennietalleenindecurriculavanhethogeronderwijs,maarook
indehandboekenvanhetbasis-enmiddelbaaronderwijs.Zoherinnerik
mebijvoorbeeldnogerggoeddatertijdensdelessenLatijnampertotgeen
aandachtwerdbesteedaanvrouwelijkedenkersenfiguren,tenzijzenetjes
inderollenpastenvandominantemoederfiguur,zoalsAgrippinaMajor,of
exotischliefdesobject, zoals Cleopatra. Tijdensmijn eigen opleiding inde
filosofie was het al iets beter, omdat denkers zoals Hannah Arendt en
Simone de Beauvoir waarschijnlijk al iets meer maatschappelijke promi-
nentie hadden (al werden ook deze filosofes vaak in één adem genoemd
met hun respectievelijke partners, Martin Heidegger en Jean-Paul Sartre)
endusdemoeitewaardwerdengevondenomtochtendeleinhetonder-
wijspakket opgenomen te worden. Maar over vrouwelijke en niet-witte
denkersdiein(ofbuiten)demargesopereerdenvandeWestersefilosofie
of tot die marges verbannen werden, zoals Luce Irigaray, Hélène Cixous,
Frantz Fanon en Sylvia Wynter, om maar enkele voorbeelden te noemen,
werdermaarweiniggezegd,endatisbijzonderspijtig.Uiteraardhebben
de disciplines van critical race studies, postcolonial & decolonial studies,
genderstudies,enqueerstudiesdelaatstejarenheelwatopmarsgemaakt
binnen de academie, en heel wat positiefs verwezenlijkt, maar er zal pas
echt iets aan de academische (onderwijs)structuren veranderen als deze
uitgesloten en gemarginaliseerde subjecten zélf de toegang krijgen tot de
universiteit, en hun stemmen, als denkers, maar ook als docenten en stu-
denten,hoorbaarkunnenenmogenmaken.
In die zin heeft de wijsbegeerte als academische discipline overigens
nogeenlangewegtegaan–misschienweldelangste,enzwaarste,weg
CHALLOUKI,DEGREEF&GEERTS Guest (guest) 459
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42
TIJDSCHRIFTVOORGENDERSTUDIES
vanalledisciplines?–endatzowelspecifiekinEuropaalsindeVS.Daar
het witte, mannelijke subject in de Westerse filosofische traditie steeds
als rationeel (en als de standaard) beschouwd werd, en de vrouwen en
niet-witte subjecten als irrationele personen werden gezien die het nog
nieteenswaardwarenomdestatusvansubjecten(enburgers)tekrijgen,
maar, zoals de feministische filosofe Rosi Braidotti het ooit zo passend
verwoordde in Patterns of Dissonance (1991), eeuwenlang enkel gezien
werden als ongenode gasten aan het filosofische banket. Dit is helaas
nogsteedshetgeval–wat,meerpositiefbekeken,gelukkigookbetekent
datdefeministischefilosofiealsinterdisciplinaireenmeerinclusieveon-
derneming nog heel wat positieve zaken zal kunnen bereiken in de toe-
komst.
SD:Tijdensdesummerschooldraaideééndagvolledigomhetonderwijs.
FannyD’HondtgafsamenmetFarahLaportevanhetVlaamseKinderrech-
tencommissariaat een lezing over haar onderzoek dat draaide rond de
effectenvanetnischediscriminatieophetonderwijswelbevindenvanjon-
geren.Daaruitbleekdatetnischediscriminatieduidelijknogeenprevalent
probleem is in België en Vlaanderen. Toch wordt etnische discriminatie
nog altijd niet echt serieus genomen, zowel door scholen als door het
beleid.Hoekomtditenhoekanditooitrechtgezetworden?
HC: Het feit dat je met een migratieachtergrond veel meer hindernissen
ondervindtinhetonderwijs,opdearbeidsmarkt,bijhetzoekennaareen
woning,enindegezondheidszorg,wijstopstructureelracisme;hetonder-
wijssysteembevoordeeltinstitutioneeleenaantalleerlingen,terwijlande-
renbenadeeldworden.HetBelgischeonderwijsisdusnognietafgestemd
oponzesuperdiversesamenleving.Denkbijvoorbeeldmaaraandeverge-
lijkendeOESO-studiewaarvanderesultatenrecentelijkindepersversche-
nen. Er is bovendien ook politieke onwil: Begin dit jaar was er een veel
besproken poging tot onderwijshervorming maar de politieke meerder-
heid koos ervoor om de stand van zaken te behouden, omdat de ruimte
die een school zelf al heeft om veranderingen door te voeren voldoende
geachtwordt.UithetrapportvanhetKinderrechtencommissariaat,waar
wemetKifKifookaanhebbenmeegewerkt,isduidelijkoptemakendat
dieveranderingen nietgrondiggenoegzijnom hetprobleemaantepak-
ken.
460 Guest (guest) VOL.19,NO.4,2016
IP: 45.144.0.104
On: Thu, 16 Feb 2023 00:39:42