Table Of ContentO.trav ez
ernesto
CHE
guevara
{ i né .d i t )
o
Y"'��
���
CASA EDITORAA BRIL
Edición:
MaríaC ristiEndau ardVoá zquez
Cubiery tdai seño:
AlexiMsa nuelR odríguDeize zcabedzeaAs rmada
Fotos:
ErnestGou evardae laS erna
ErnestGou evarMaa rch
Confeccdiem6 anp as:
RafaeVlaal eriRnoom eroy AlexiMsa nuelR odríguDe.zd eA .
Corrección:
Rafaela ValReormienrooy Marbelys Sánchez Águila
Sobrleap resenetdiec ión:
© CasaE ditoArbar i2l,0 00
© ArchivPoe rsondaellC he,2 000
ISB9N5:9 -210-174-4
CasaE ditoArbar il
Pradon o.5 53e,n trDer agoneys T enienRteey ,
LaH abanaV iejCai,u dadde La HabanaC,u ba.
C.P.1 0200
Notaa ll etcor
Otrave zt, exítnot iytm eos timionneilauplda;irp bael nee etnr ar
lfaé rpreeras onqaulleio dgarda ra forGjuaevrasdreela aE rnesto
Serennca o,m padñelí paaa lacbormcaoó mppleircmea ndeonntdee,
entrellaia rzoayn e ílha u mocro lna p ercepprcoifuónndd eal
entoproneroql u ter anseinst uaa bfaád ned esculbatrsii err ras
americnaoonsfra esuc,ne pa a norádmiimcean sdieso upn raolp io
futuriom,b udiepd eon samyia ecnctioó n.
Anteceddeee nsDttieeas sr oilnoa c sr ónrieccarsed aedsapsu és
des up rimveirap joeerlC ontinpeunbtlei,pc oaerds amtsia s ma
.
editolrliedanelaa ,sl ieynj tuov enetnlu adqs,u c eo mun"ie cló
aleigmrpeu qlusleol ega nohsaostytvra ao a sp erdeenre sle
horizaomnetrei cano".
1 Ernteos"Che"
1
ElD iarqiusoeep resaelln etcayt c oorm,to aa lp unetsee sl, Gu evara.
preludsiufo o rdmear ceivóonl uciinotneaqgrurieeaans l u,m oNotadse viaje.
mentpoo drhíaabne erlsaeb ocroamrdoeo l aatlio gsuq aulle o sE diciAobnreisl ,
1992.
primeArnotlseaa. u sednece isatp ooisrn cuestriaoznoanbelse,s
sup ublicsaeic mipóopnno eer vl a liloesgoha idsot aólrt iecsot i
monihaerc hdoesc iseinsv uto rsa yepcot"roN ruieasM taryaú s
cuAlmaé rica".
Paraal caunnzmaaa ry coorm prednestlie óxsnte po r,e senta
unae dicicóonna nexdoosn,de ell ectpouerd sae ntirse
compenectorenalr d eoly aa tsoi meintl oeds aup rofunedli dad
tonroe flexypi uvnot dueamllu ndqou ees jtoev seepn r opuso
asumeiner dl e cudressa uvr i dfuat uryla i gpaadrosa i emap re
undoe l oasc ontecimmáiste rnatsocse nddeselin gtleosl a
XX,
RevoluCcuibóann a.
A la papsolireaó s nc ridtefu orrapm,ea r manleaonc toem,p a
ñal af otogcroamfíuoan c, o mplemveintetansol u asn spioars
profundeinsz uea nrt oErnne otl.e xqtuose ep reseanñtaad esne
fotionsé ddiertlea cso rcroimtdoeo s,t imonidoel mav uilvtiie-nte
plíidcdaede xperiaecnuucmliaadssau s ddeeds eejoa prllaass
y
madeansi m ágenes, squfiun eas eenxspirbepisalasinid óand
y
parcaa pttoaldrqoo u eens ua ndlaeors tremeciera.
ArchiPveor sdoenClah le
6
N
>
o
Prólg_o�o����-
Prolougnla irb ersoc rpioutrno h ombcruey oab ryva i dlaoc on
vieretnpe anr adidgesm eharu maensuo ntaa rdeiafí cyiaql u,se e
corerrlei edsegc oa eenr l ate ntadceti róann sfaoe rsmeae rsnu e nr
mitaol ejdaed role aa lqiudleaor d o ddeuór asnutv ei da.
Perdoi cdhiafi cuelsat úandm ayocru anedlqo u leo e scribe
tuvloae nordmiec dheas epra rtícdielp aet ransfordmea ción
"suedñeol su jurviioasjoeesnrs e"a licdoandecsr etas.
Poers coo,m poa rdetlme e dqiuole oc irculnoqdsuó ge,o zamos
des ua misytp audd impoasl psaucr a pacmiodraeadi l n telectual,
poern cidmela am eddieal ah umanitdeande,qm uotese nperre
senstiee mpqrueees, gt rea anm igeoss óluonh ombyrs eo lamente
unh ombyrn eou ns emri tológico.
Conseccuoeenns tieed eeasql u,ae c epltaro e sponsadbei lidad
seyro s,ua migdoes iem-pdrees udnle e jaoncot udbe1r e9 42-,
quiheang laai ntrodudcesc uis óeng unddioa rdievo i apjoer
AmériLcaa tiyqn uape r emonitotriitaumOeltnartrveaeaz .
Set radteua n v ívirdeola a tloa rdgeocl u aslee ncueanlt ra
In
ErnesGtuoe vadrel aaS erndae ca rne yh uesqou,ec ,os nu tse me
rar2io5as ñ onso,vs a m ostralnaddsio v efrascaesdt eua nspa e r
sonaleindp ardo cfeosrom atqiusveeo p ,r opeonnfree nttoadra s
ladsifi culteaxdperse,ss iandtaést iccuaamnednot ee,mv piraejndee
con asmui gCoa rlFoesr r(eCra liscona:) v"odlousn tdaidses
perseaxste ndipéonArdm oésrei csaa bspeirrne cisaqmubeéun ste
canni c uáelse nlo rte".
Sienm baragp oa,r dteil rad ecidseid óenje atlr r ilcalmaidon o
quseel eofr eceínVa e nezupealriaaar,c onoycp earr tiecnli ap ar
revoluqcuiseóe en s talblae vaanc daobe onG uatemyaals ae,
pallpata r ansforqmuasecee i sóotnpá e rayns deeo xp erimlean ta
certdeeqz uahe a e nconterlca admoib nuos cado.
Síe lp rimreerc orproiSrdu od amélresi icrvapi aór haa cmeárs
profundsauscs o nviccsiooblnraeedss i feresnocciiayasl l oe s
se11sicboinll aii z1ó1 1pordteal 1u1cchciaoarn terlal eanss ,us egun
dov iavjaec o12solisduascn odnoo cimientosy speoa lcírteicos
cienltana e cesiddepa rdo fundieznas ru se studpiaosrd,ae tenni
narc o1121 1acyloarr iedlap do rqyu ée lc ómod eu nal uchqau e
cul111ein1u 2naarr evao lucvieórnd adera.
Conl oosj odse rle cuerrdeoc,re esoda e spedeindm ae,d idoes us
fa111iyl ai1a1r1eiqsgu oess i,e1 n2t enedlep ro rqpueér soi guielnad o
conducftoan 1d1eda els pre duaín m iembdreos ug rupooc laqsuee
salaeb uscnaure vohso rizonltale lse,av c aa boa,u 12qeunee s te
caseolq ues ev al oh acreo mpietnodod olsoc sá nondeesgl r upao
8 qupee rtenyec coent raditcioednoldoseos s quemparse establecidos.
N
Lov eov estidol arc oop1da2e " fagid1e1elaj "é rcairtgoe ntino,
pantalón ecsat1r1er1cúilss1ta0i ,yc b ao,r cegcuoínel soc so rdo12es
seguramdeenstae1 11anrorp aodruo nss ,i gndoed esidsiianp,oa ra
> secro nsecuens;uee sccoadnlev a a lordeosn,de ela tuendnoo e sl o
111iá1s1 1portante.
Así,c olgaddeovl a gódnes eguncdlaa csoens ua mplia sonrisa,
erguildaca a beszeam ria padeal", p elGauoe vardaes" i empsree ,
vaa lejadnedalon dépno rteynv oae ntranednlo ah istoria.
A partdieer s 1e1 1011a1l eoln atrogd,eo l apsá gindaesDl i ario,
apareceenun n a lucinacnatlee idostcoodploio qo u ec onsidera
o
digndoes earn otayds oi empprree senetnpe e,r manesnitmeb io
sisel,e stilliistteary ae rloi bos ervapdroorfu ndo.
Del av isiatB ao lsNae grhaa cuen ad escripmcuiyóv nív ida
depla isqaujee rodea yll au emgaiogn rae g"aP:e rloam inan os e
sentpíaal piFtaalrt.a eblea m pujdeel obsr azoqsu,et odolsod sí as
arranlcaac na rgdaem aterail aal tiyeq rureaa h oreas tabeanLn a
Pazd efendienldaoR evolucpioórsn e rel 2 d ea gostdoí,ad el
indiyod e l aR eformAag rar"i a.
Sep uede enceonne tsrtpaeár r raefnao p,r etsaídnat elsoqi use,
parEar nesytaco o menzaabs aeur n a xiomlaai: m portadnecli a
hombreent odalsaa sc tividdaeld ave isd Pae.r aolm ismtoi empo
dichcoo nl ab elldeezu anl iterdaefut sot e.
Otrdoe l oass pecatr oess aletnae rlD iareisos up rematura
multiplipcaitdeandet,nle a nsu merosya dsi verascatsi vidades
quel leavc aa beon e lc orto pedresí uov dioa je.
Esa sqíu ee mprentdaer etaasnd isímicloemsod aru nac anfe
rencsioab !reaa sc tividdaodceesne tnel saU niversdiedB aude nos
Aireosd iscursrobirrie n vestigaccoineo len meisn efinstieó logo
espmlPo.Sl w levrí,c tid1el1 ap1 ear secufcriaónnq uista.
Co111ic11zaw rnse rdieei 11tercac1o1np1 ebrisoosn alidades con
quiendeiss cutlilóW]c/lv we.cc.ed si screpó.
Dec aduan ad el aesn trevhiascutenab sa lacnrcíet yis ceo
obsecrvoaan s omblrac oa ntiddeaa cdi eqrutseoee s n cuenetnr an
estaonsá livsiisastl ,oal s u dzec amseid isiog dledo i stancia.
All legaaC ro sRtiac cao,n oacv ea rieoxsi lipaodloíst icos,
enterleld oosqs u teen druánnaa c tuapcoilóíndt eti rcaas cenden
ciean s urse specptaiívdsooesns ld el egaarl íaapn r esiddeen cia
lomsi smos.
De elnat revconis jtauan B osddmzn,i nicaynR oó,m uBleot anmurt,
venezosluarngoe, espontuánnpaer aemgeu¿nncttóeame ,so jt oev en
descondoecsipdroe,j eunie clai taudeoni dnoc,i ysc irvíote inec lo
diálpoudgoor ,o mpeeclr e rocfioc iqousleoo r so deaban?
Lar espuneoes sft áac pielrl oor eeaslq uien terccaomenbl ilóo s
ya lh aclearcs o ncludseie osneoessn cuentérsotnosa ,ps u edseenr
máse xactas.
A Boslcorh e tractoam fuote ea nls ua ctivgiudbaedrn amental,
enp ocpaasl abras.a B Reetsapnecacontutori tcc,oi cnpr au rdeoa
lislmaco o nduqcutleal evaac raíbRaoó multoa,nen t sou asñ odse
presiddeeV netnee zuceolmaaolfr, e ndteel am aquinealreicat oral
deA cción Demdoecsrddáoetn iendctear ,el gaógs r anrdieqsue zas
al atsr ansnacdielo onEsas lteaUsdn oisd os.
Nof aletnea lD iaruinto o qdueae l egyrv íiat alyij duanadtl o
hombdreei dehaasl,l aamlo sj voivgeonr lolseodn,eeo n ergías,
sensail baplr ee sefnecmiean cianpada,ez darploecd oecu anr iño
yc onsuae" llnoae grSiotcao rsriotn"r aiciaos nímai rssmyeo
juzglaaar v entcuoranau ténmtaitciocse s.
Extraordiniamrpioarmteranentsteue ll topasan s adjeessc ri
todses ue staenncM iéax ipcoolr,ad iverdseii dnatdey rf éacse tas.
Vismiutsae aodsm,i lroams u radleeO sr ozco, Riveyr a, Tamayo
Siqueyir reocsol,ra frsae s cinpainrtáemasiz dteessc iaonsl ,v idar
suvse rdadoebrjoestA i vlfoaas s.c indaelc aci uólnt muerxai cana
laeg reugnta o qdueet ermiein rarnetvee crusainbedlsoec ,rq iubee
har"áu nvai ddaep roletario".
Dee sfao rrnnosa ed, e jtae ntalra aspy ourdq ausle oe fr ecleons
UliPseetsdi eMt u raHti,l da, Pseupt rrooptniiaBaa,e atqruiez ,
lol levaaru ínc aanm ibnuor guPéesr.m aneensc uee s taptruosl e
tarcioo"n l rau tincaardiedane ea s peraynd zeassen gaqñuoes "
caractleavr iidzdaaee n s ctlaa dsuer alnalt uec phoalr at omdae l
verdapdoedreor .
Esaac tintuuedvfr ae natl eo psr oblpeomlaíst qiucleoo rs o
deaqnu,e cdlaa rameexpnuteese tnua n dai scusi�eór nep,r oqduce,
counn g rupdoee xiliaardgoesn teni Mnéoxsi cEos.to s querían
enviuanra ndoeat pao yaoln uevgoo biearnrog entsuirngoi,d o