OSMANLICA - TÜRKÇE ANSİKLOPEDİK LUGAT (ESKİ VE YENİ HARFLERLE)

1212 Pages·2006·108.971 MB·\1212

by  Ferit Devellioğlu

OSMANL-ITCÜAR KÇE
ANS1KLOLPÜEGDA1TK
(ESKİVE YENi HARFLERLE)
FERDİETV ELLlOÖLU
AYDIKNİT ABEYVAİY INLARI
söZLoütKz :ıt sı
00.06.Y.0176.18
ISB9N7 755-19-02-2
FERİTD EVELLİOGLU
OSMANL-ITCÜAR KAÇNES İKLOLPÜEGDAİTK
(Eskviey ehnarflie rle)
© Hehra kskaıdk ılvrıe ASyadmıGinü neyaçiatlAt'diaırş n.eı k,l ini,
içindeki keliömrnekelleeterriri,kv, ied p ea yçiıamkkllteaa5rmr8iaa4 ln6a, r ı,
say"ıFlivıkeS i arnE aste rKlaenruninag u ö"sr oer umlu olur.
AYDIKNlA TB EVl
İzmCiardN .o1 .3 /52
064Y4e0n i-şAeNhKiArRA
Tevlef. a :k2 s32 075 9
www .aydinki.tcaobemv i
e-mail:bilgi®aydinkitabevi.com
BuL ugat :
MilElğii tim (BTaakvlaeinT mle ırğbDıiai yree s9i.)X'In.tı1an9r 7i0h ,
660/1s7a2yk0ıa9lr ıa TrüırEykdl eab vieyT aütrTıka riilmheei ş oglualn
öğrevteöm ğerne ntcaivlesedimriyieleş tir.
Dizvgesi a ydfüaz: eA yndiKı int a/Ebe lveik Dtirzognii k
Basıldığı yer :AN KARA 2006 -AYDM \m8ms iSLl!Ri
Tol 0:3 1328 500 42l" AX-:38 5 392 3
www.aydan-ltd.com.-trl [email protected]
n
OSMANLI·TC ÜAR KÇE
ANSİKLOPEDİK .
LUGAT
ESKVJE Y ENH!A RFLERLE
HAZIRI.AYAN:
FERİDTE VELLİOGLU
YeniDdüezne nvleeG nemniişş le(t1i99l3m)i ştir.
23.Bas(kı2 006)
YayınHaa zırlayan
AYDISNA MİG ÜNEÇYA L
·a·c·ııı
lll
IIUIIIIIIIIIIII
AYDIN KİTABEVİ YAYINLARI-�
--
-----�
---·- -�--- � -. ---· --
____________
-- ---- - __,,..
·------�-
FERDİETV ELLİOÖLU'NUN
YAYINLAENSMIEŞR LERİ
ı.
FransTıüzrHacklleaçT -ea biSrölzel(rü1iğ9 ü3 7).
2T.ü rkAr g(o1s9u14 914,5 ,1 915[99"5,T5A ü,rrk gS oö zlüğü1"9 71a09d,8ı 0y,l a]
1990).
3Do.b rucaT'üdaErk t nUinks u(Tradleanu Ksozv valçskye'vdie(rn1m 9e4)2,) .
4O.s man-TlürkıçcKeaü çUiügka( t1 949).
5O.s man-TlüırcAkanç sei klLoupedik:g( a1t9 50006 2k)e,l iiJimve2eb .la is( kı1 970),
....,.1 .0b..a. s(.k1.ı9. G9.e2.n).i,.ş lveedt üizleml1ilt bş.ia lsk(mı1i 9ş9 3).
6O.s man-TlürkıçcOeak uvleY azıSşömzlaü( ğ1ü9 64).
7En. YenOik uSlö zlüğü (1972).
8O.n ikibKienl iTmürkçeelS iökz (l1ü9k7 2).
9F.r an-sTıüzrkDecçeya i mSlöezlrü( ğGüe niş2lb.easkı t 1i9l7m3i)ş.
10O.s ma-nTlüırcOkakç uSelö zl(ü1ğ9ü7 5).
11E.nY eBnüiy Tüükrk Sçözel (ü1k9 75).
IV
FERİT DEVELLİOÖLU
18.1-.11.9406. 1985
İÇİNDEKİLER
İlBka s(k1ı9 62Ö)n'snö:ıBz nAü Ş LARKE.N. ............I...X .. ......
Lı1gaGte'niinş lYeetnBiial smkÜiızşse ırB iİnReKS AÖÇZ .....X..I. ..
AÇKILAMALA.R... . . .................................X...I...I. .I. ........ ..
BBİLİYOGFRYAA. ............. ............"XV.. ...... ......................
KISALTMAL..A ...R... . ............. ....... .......... .. ..... .. ......X.. V. I.II.
LÜGAT XIX
VII
İlkB askın(ı1n9 Ön6sö2z)ü :
BAŞLARKEN
Biliyoarrskuan6oomu ıszze,dn ame alzioikls baiinO r sm anEldıe böinyüamtdüıez, d e
bue deböiğreynamtaeırzk u sduunyuha anbttı,a hzaıl lerdei·çmibenucdlbeubiil nrra iny et
genvçalMrii.klE ğliiBt akiamn lımğüfredaıt' mpırzoıgnra mglöabrrıugen e an çdlaihğai n;
lisbeadşelnıD yiavTraaaknn,,z SiemravFteü.tn F-fuıei,c Artie- die bidyiağtaraftıetnraı n,
İlahiyat dFiantaklrüeiAlrhrt iaee,pds eib'inydaett eıfA,sr iaşhrpaa,v id eeri d si,p lerinin
biyoegririlta eaf sial�vsevruglfiöe zrgdiee çni drimğfeerakk ü,l tdeelveeadrmee n dlee,r in
biraçroakfpç aar,ks eçlai mheulketurakivlb eeıi srt ıölğarhelzonarmruekınb dual unduk­
largıönzöın ütnudtea yrıalkbd eaü1rnz3i e rmienşdogelu alg e"lOdsimğa-iTnmül rıkcçae
AnsiklLoupegdadailtkesı" e rbiumgitaü mna mibyilteiv rebm aisşkıb saışnlbaau mlıuşn ­
maktaByuLı umg.ba atşN,ta acl iu gSaatliva,eAh liSi e ydi'niOns mKaanim'ulse-rii
olmüazkeK rea muTsür-kiBi,a hLaO gHaütsie,Ky aizKnıa md (rŞieM yuhh sin-i Fani),
MustNaifhÖaaz tö n'üni slMiöelz liEl ğükiBltaerikiman DliıEnğğ ıi DtiamiiMre üsdiü rü
KemEadlKi üprk çüvoedğ elğude irllic ilOesrmiNamenid zTidumen nah 'unsnıuonsit ları
taranmsaakei;dr ee bsviee ar n siklopedilerdseunr emfteaiyyyddglanaeeall vameni mşa k
başısnodnakunan ddaaaü r s tKa.Ed K. ürkçüoteğtlkuvi'etakn s uhni hgiençdmeinş tir.
Lugatins ıhraazbsıüırynblüdiıktarğ i ıtv iezh laisks agsöisyteetrN iiltmeikşitmi r.
sıhhaştiünpedhdeeibn li aerrn a kpçeal iiçmien ,A krAehbt-eriü,l R-edMheovariAudss,ıe m,
EfenLdOig atfiarnsekç;ea l biimGree nicçGiiünnfeB,ta-u rirh, a Kna-tFııe 'r,hN eansgı-rii,
FerheŞnuguŞ-riei,m s-üelm-sLgaOilgebianig , ü veknaiylniarmk ülraarecata maetk
külfkeatitnleab nivıral hatdreeamiotknl uncmiahsegıtii nedi işltmir.
Bue seors,m ankluılclaaa'rndaıavpl efça aanr assçıkale llıi imhetleietvrmaie ktedir;
türkkeçlei moeslmearnbllıaecdt aiıyl al egreçimkniedşle inmy eevlree rriel mBeumniaş tir.
muka:hb ai,bkl e rhga,c. eg.ri. db iil ikmuilzldaevn eaıe llnAmilı;eş m şbüemşuiılş;;
mütene.k.gk.iik bruiel nl anoıllbamünakt otüsanm an(laırac-fpaaç raks eçlai)m eler
alınbmusı uşr60,e btliekn e libmilerOl giakt hbauzlıurnlmaYanekgmrteıialş dim ıkireş.n
şudnaua rezt mieskt kebeir niş ma hMsuealnlN iamc i, ŞemAselStiet yiSdnai l,Sa ahmii ,
merhguimeb silk uig atçuizlueynro,ir mvuieycz ıuip nrm aetsıabciuısr imanidina vn ee t
şükrkaanrlşkaıe lnadrih,lü ervrmerie anthi m yeaedtdel reBi um .z meevmalthe ekseatb ına
zamaincıanpıglnöa rçreoıf,kna ay hdaaylvııesr,e l mıei rşgelölerirm b üüşyb,ükis re bvaet
ferabgaütltöeüm nü rilrfeaarelnim nivina ek fektimmisşe mleeyrdgdaeintirar; d eiskelrelreir
kuvvbeiitrrl avideaz e m in moalhmsabeukrllaüaşbe urdn aui fadeet mekliib,yuç i omk
değzeervlkaiet l,i mehlüerviintay yeiıetltnimm nihei uk s udseuğnkidaşayik n afaklayr­dan
dalaynomlahuken nrue densee uinhimşaMllee sr:eSd laiAlr a.Kh aim'ôdTseü-,ri ki 'de,
Nadcevf e AylaSi e ydia'rdea dbıikeğrlı inmıçezoy ki dzaimğaenr dleae yrşnieınki izadelh d e
ediollmaigrşöa rkü rbsiürnbiüunzld;aıe mş asömatneıkbziu nldaecş aüğpıhnLeıelzhi çdei-ri.
Osmagneiç'bediynera nlKıaşmluTısük-r ikiA 'lSdiee y,di S'adlaehid,'ea d yeşn eıki lde tek­
raerd ebMielsie"rle.akb ,ei nçç,ei nfm,tan çaisg"ıe nlfaeA nkl eilhi KmaemsôTisü,-r ik i'de,
IX
AlSie ydKia'mnıiiOsns- mia niv'eRs eidnhdoleuıi sgea tyloekrNtiauncrLdi.ıie g a:t inde
"es,be akakbdf,e rkee"l imaellıenrmiaS maılşatKhıairm'.ıinO sis-nmi a ni:' sciünrdôef
vef ettkr eelimyeolketuŞrrei.m seStatmmiien r hôKmaumnıiT sü-riki 'smiünrdteec :i ,
tedmaüit,e ammeikmb,at de,sc bevivtl,ai, n kıilsamtpai,rsm ,ü tekaarbrii­r,
de k.e.l.i mbeullemraikn idm eüğmikBlüadnhli aur g.a :tf iansedimehv,.a .kç.e limeleri­
ney evre rilmSeamliaşhKtiai'mrnıi.Ois sn-m ia ni:"' psairnümdzaeükm( ük"ad ream)e k
olaens a'b-iüalrt-iıe zrykiabnil eısşatbıir',- vüelye-asa azbair'i- oüllm-aazsaır a
lazıAmldSiıe ry.dK ia'mnıiiOsns- mia ni:"' kseisnkkdeiesn mi,ac nia"gs eılnbeaün r ran
keliarmaepçsai; KTaümrıikias'y-dknieeı l biemrerş aenk lfiarnsodçleaa g reaçkm ektedir.
KeliNmaec io'lddeug ğibubü ir rşaenk lfianarddseıçM ru.s tNaifhaa 1d9'5ı5n' te,
geniş2ln ectbiia lsomılimaşy r aaykı nladı-ğTıü rSOkösçzmela ünhklu'ırückıinaamfd e-e­i
riyyoel'cadh nea nhr fieta rr ahfutar şıiefm-sioi lyaygreöa skter ilMmeiseş:lct aeimr'.- üc­
-cemmu,k amddeiütc--cdeayrş-,ü c-sceiürhcia--dca,en r,te ayybeitc-eü.yc.s- .
gibBiu.nm au kahbuirlşıi efm-sii yoyleka'endr einh -ütenr-kinkbeeifr eish -öl-nefes
şeklyienarld meı Yşitnaıeyr en.sı e "rodteu ryaenrllmaiarln,ea rgs"eı lnveaekn a t'ıınn
cemo'lika unt tkaenl ikmuaetnsş ie kl"iunlduebl;üu ykü,kg löüskt,e rmiaşnlaislıinka"
gelüebbne hkeetl iümbeeshişh eektl oiknudnemh uuşn;fk eeslai hmuenseivf es a
zübnôkre lizmeenôsbriu; s fkôerl iamsefôşsrei k lyianndolekı uşn muBşukt aubri.l
örnekldearhdyaeü nz lerbciensliesnrıicr,ea slmiaünmmiak kü nBdaüsrı.lo mlabakunt a
sözlgüeğl:eiE nscaeeyr zn aım aanndsai klmoapehdiaiyrkez te tkmeelkvitetme ae,b irler
genmiaşn filairzıayhl eo luMnemseablkiatr maeüdrztı ierkr. oi lmarika ukl lahniıclaazn,,
niharvaeusnştdş,,fea rka,h fteabpziıiars, ve els iakig rikebe il itambevi,ret erkeispklie r,
osmanllıigıactal seard:ie" mcmieaz kdaemm ıiasti-kıi ycyüem'ldieelksneaid r işrı"l anmıştır;
bul ıigiastbetü etm üünzt iekr imtlıebrhbiuiyk,lue ekd,iet ,ba irv,.i blh.ıii g vaetat b irlerin
ilimzia hylaaprıbılu mnıllşaü,rz aum milsuav lelreirlD miivşEatdnie rb.i ymaetşıh'unrı n
şavieer d iplİesrliaymülineyşl eaüth isni yebtalzeırlkıiasnhradaı telnen ır nc üdmebe ulrear­i
day earl mıştır.
Uzuynı llbearrdide avenad me gyeorluevcneyu ı prçaatlıırcşlımma ea yldagaenlbaeu n
esheergr,ü b ni rdaayzhü ak seollmkaeünkl tvteeeü ğri atbiimd eemnki üzçbeüiy kra tpaış ı
olabnieml uitrblsauen a.
FERİDTE VELLİOÖLU
X
LÜGATİN
GENİŞLETYİELNMBİİA ŞS KÜIZSEIR İNE
BİRKASÇÖ Z
Bue sergienn işleetkillvemegme erese dikünlzeeil, U nyealpeıdrliiaznrvg aebik ay se­
kıhyaadz ıururmg ae tir1i9ly8mı1el sbıiannşdelaR a anhdmFıeer.tDi letiv el-lziaomğalnu ,
içiknodreu yavcega eğlıimşatirece gğüivmdeeun y giuçsieuns deriebann-ai d evrederken,
"İl2a'vbneaclskiiı s"ondrgaaen ç oenbn iy rı lydae ndierdlenedb iiğnilfi eşdrievc eer mişti.
Bufi şlyearzdoıelkl aeınl vietm eer kitapdvlieiel kr migMnei,re mkaend bdaekş eıl imelerin
kitagbiar şeecketikel rdtiep yleernlyeeererrkil neeşi tşdiiern-,iib l iymzaezpsamitta emlık in
edebraeynküa-k leHmefiirşş dtteeiğ .ki eşlieikrtm ,ee rlkdiepylidemürlz,ee rl,aU nnlealme r,
eklemvealredrıi.2 'BbnuacnsilSk aaırydCııae n Dm i lçyianr'diinmk liatsraoıbnyıulnna a
ekl1e1nsa8ey nf a"lİılka vmea"dddeekliete rlketer e bakiyerırlsr iııkrpta ey as oknoryad,u m;
baskıiltsıaa py fyaelyrarerk ı enseıarare yka g erdeekğliiş iikşlliekvmleeee kkyr eeil imeleri
yerleşbatşilrSamadeyıyfhmeaa. lz aırrl daarn adhımkieçlbtaeil rkile ilkitem aellfaeribenti k
sıraluaymgauynkoaln utrğedouilny uo Brduuçk al.ı şümçyal ıkaaldr a srü ramnücşa,k henüz
ibşi Une:Om tikuşaztid k aerl iAmreahnpadli enr yiayzlıevl eteı reşdıdnyüıednr üel sekiri n
lOgvaebetn zkearyinaklar daraaşntı rıklimtabasabışı,sotan nn ya e niodkunarake, ny eyrer
rastvledan eağnai nşliakvm elyyaaarn aal nılşa myaoallça arb-aig löezkaçndm eınşd -izgi
yanlıgşildaerrgıienlrımenek AslriiaDe yyvdaei l.l iboiğyrlı ulf'danazsunlün arh eans talığı
veö lüamc ısgıinrımenys aivyalşbelui a şyl1ae9nry9 eı0,l basoşnırdnaid ziaglbniei rlikte
yürüUünzeeykre en biadşelnBa udgıbeümnn.ui, z suüngre ec eglüin duüğrzalşüdt iıkkraatn ,
vet itiiszltizekoyf rea nokk, aa tdd aazr e vokllbaiuin şs ioe nrad ibrumliuşn uyorum.
LOga8t3'5t0fe'a ddzeelnğa i vşeyi eknlöiizlkei lkl iğiişnlyiea mpta ışlBımüyıtaşüntın r .
bui şleFmelDreeirvtde el luiyogğullu(adı"'LğnuıuOg nsam ta nvleöı gcraeo tlidicuiçg iun
lmlKıal akvuurzaul blaagrlıın ak alBıknAzmaç.mı ıkşlt:a5ı m)ira m.lö"laz are lliklerini
koruçmaalyıabeş luiğrıiUmsnıtie yko ruemk.l veYedma eepğ ıilşayinakk llaisşkaılykerı id a
şöyslıera ablia:ly2 i8r4yi0emm n aid bdaekş eıl 3i1m8et0,e rvkedi epy 8i8mi0,k inci,
üçüvnbca.ün leakml en4m9açe0ıs klia;mm aadldıde ankhioanl a anyl adşurıulgmıearti ril­
mesiilb;ka sykıadnaal nılşa ml2a0kn addıkarerıl liaamynen neciskvanie ,y eynaiz raısdta­
lan1a6ön3ne milmiyl aan ldıüşzılenmlıe8tns00i i';fd aezn lab amkşaeıdl didemeh e annigni
Arakpçöak gteelnd iişğlienniAmnye rseıidc.ea.bt,.ier yiamtlaç eıriknliranım nvadelara ilen
manzöurnme kbliekrrı isdnmü ız elbtikirıl sdmmaidı şa u,hy ag un düdşeeğnilşetriiryill­e
miştir.
FerDietv elliboağnölazu e'lenlmuianken lteettb i uiğ şeiil ,i mgdeelnkd aidğariı yla
oniusnt şeedkibiğilitd ieçr amleıByşüetıt bmüug.n a yrestolneurkicitumabkniıuun l lanan­
larıvneb ui şleradnelna ytaakndlibarrııirnnak eşı urbenkluei nr itsmtee:rBk iü mthüanvta e
sevaobtıyuyızll ad ah" mbeevrceiuni d yuivnsa isk"fo ırmu omlueaşln i nbiusz ödzelküik ,
XI
-------- - -- -- - ------
yenilbeuhn amliidşya lhyeaı, l learcnga ü veOnsimlainr-Tl üırcskaöç zeol lümökaz elliğini
koruyacaktır.
Yapıdleağni şikelkilkevlmedee ür zdee,l tramhemleeDtreldviee ,l litoeğrleud'dnüudne
düşiülpe braikdmeüa zkebo reşb ırakuyğeır lkearrişnı lıklaarrıanşıtıE rlsdiüımrmde.ek klii
kaynaykeltaekrırsanil zdd uırğuım ilrafsarahdniaar b,ki a daSşaıyHmıa nlE irld oCğeanng iz,
basazyıf al"a?ir"şd aakr oeytdiu yğeurmdl iekrvkieıa str tarelktaee rkg eörz dgeenç irmek
külfgeötinnüekl adtelnza enndkgıii;tan p lıeğsıkknaidy ankaisak altalrekırar cıeş tırarak
takılydeırğlıezmro drelkuçikö lzaürlısamnğe lsaiDdnTıiC.E F s.kT üir Ekd ebBiöylaütmıü '
nüaranş tırmgaö revlilSearyAiıbdnnüd leknGa üdredirerb uç amlaılşardyaa rdoılmdcuı. Her
ikidseni enk ea dtaerş eektkseaümzr d Yıırl.lardan be rLiıi,g at'tei çbbiuinklr ea nmaardaı ğı
kayde5t00kti ağdika erl iymeebnyaiis keıkylae ünzmeerke lvüetrfbmuuenlkdu dane ağne rli
hocamPrıozf .H aDsrMi.abe z ıoğdlabu u'rngaaöd naü tledşeenk kürB uek deilyiomreu­m.
leridşelne dnumriuşom lda1an00 k adbaubr aıs kyıedralk eorniddniueğ;4 e 00rk addaar ı
işlensdoinkyrteaebn nai s keıkllarean eYcienykeati,rr aa.çr ılkıl aimlçaeal laırşım alarıma
katkıbdual udneağnae rrklaidD aoçş.Dı rCm.e m Didletç eişnee'kdeki üyro rum.
Masaüysatyüı nkcoınluıskbu uni dşbaiik, rü lhtiüzrmk eatbiu l edekraedka rs onuna
hiçtbeikrn ik esdiersgteeBmğieily geiHnii şzlmeemTt ilLcet.rd Şi.i rkMeatcir om'un
lütusfakhSaiarby Biıa nr bLaervoKaesrn atd adğai' çate ntleişkeleketk müberory bçii lirim.
1N isa1n9 8P5azarte sig ecesi aayrraFımelıraDzinedt va enl l"iOosğmlaun,l ıca-Türkçe
AnsiklLoıipegdaihtka" ziınry laaynıınpl açnoamkra ezsttuıi bnğuıdi ü zelvtegi elnmiişşl e­
tilbmaisşk nıeys aıznkııigk ö remBeibodrri çv.e g örkeavbe utlt ibğui ma rzgeucsiukn­u
midşeo lysear gientei orlmaibşi tlemseeniliçlinis anizdD ieez,v ellibouğrrlaaudh'amn eut
ves ayiglaıen ıyorum.
AYDINS AMGİÜ NEYÇAL
Anka1rH aa,z i1r9a9n3
XII