Osmanlı Yer Adları

1150 Pages·2017·10.68 MB·Turkish

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
YAYIN NO: 26
OSMANLI
YER ADLARI
TAHİR SEZEN
ANKARA 2017
Proje Yöneticisi
Doç. Dr. Uğur ÜNAL
Devlet Arşivleri Genel Müdürü
Proje Sorumluları
Hüsnü ÖZER
Genel Müdür Yardımcısı
Nurullah İŞLER Mustafa PARILDI
Daire Başkanı Daire Başkanı
Hazırlayan
Tahir SEZEN
İlave Yer Adlarını Hazırlayan
Arif TORUN
Yayına Hazırlayanlar
Murat ŞENER
Salih DUTOĞLU
Dizgi
Filiz EŞLİ
ISBN: 978-975-19-6682-7
Genişletilmiş İkinci Baskı
Baskı
Sistem Ofset Bas. Yay. San. ve Tic. Ltd. Şti.
Strazburg Cad. No: 31/17 Sıhhiye - Ankara
Tel: [phone]
www.sistemofset.com.tr
OSMANLI
YER ADLARI
Genel Müdürlüğümüz Personeli
Rahmetli Tahir SEZEN’in aziz hatırasına ithaf edilmiştir.
Tahir SEZEN
1934 – 2014
ÖNSÖZ
Günümüzde Osmanlı Devleti’nin bakiyesi durumunda olan kırktan fazla ülkenin tarihi ve kültürü
üzerine araştırma yapanlar, bu coğrafyada yer alan idarî birimlerin ad ve idarî statülerinin değişmesi
sebebiyle yerlerinin tespitinde güçlük yaşamaktadırlar.
Bu sebeple konuyla ilgili çalışan kişi ve kuruluşların çalışmalarını kolaylaştıracak yer adları kılavu-
zuna ihtiyaç duyulmuş, bu ihtiyacı gidermek için Genel Müdürlüğümüz personeli Tahir SEZEN’e sözlük
mahiyetinde bir başvuru kitabı hazırlama görevi verilmiştir. “Osmanlı Yer Adları” ismiyle hazırlanan
kitabın 2006 yılında ilk baskısı yapılmıştır.
Araştırmacılar tarafından büyük ilgi gören bu kitabın birinci baskısındaki eksiklikler giderilmiş,
yeni ilavelerle hacmi genişletilmiş, ancak Tahir SEZEN’in vefatıyla ikinci baskı aşamasına geçileme-
miştir. Eldeki çalışma dosyaları Genel Müdürlüğümüz personeli Arif TORUN ve Osmanlı Arşivi Yayın
Koordinatörlüğü personeli tarafından incelenerek gerekli ilave ve kontroller yapılmıştır.
İlk baskıda yer almayan çok sayıda idarî statüdeki yer adları da sonradan çalışmaya dâhil edilmiştir.
Çalışmanın başında ilk dönem için “Tahrir Defterleri” son dönem için ağırlıklı olarak Tanzimat’tan son-
ra hazırlanan “Devlet ve Vilayet Salnameleri ile Vekiller Heyeti (Bakanlar Kurulu) Kararları, Düsturlar”
kullanılmıştır. Ayrıca valiliklerce hazırlanan il yıllıklarından da faydalanılmıştır.
Bu çalışmada idarî açıdan nahiye ve üstü (kaza, sancak, vilayet ve eyalet gibi) birimler esas alınmış-
tır. Bazı tarihî köyler dışında, köy ve mezralar “Nahiye” statüsü kazanmamışsa bu çalışmanın alanına
girmemiştir.
Kitapta aynı adla anılıp farklı bölgelerde bulunan bazı yer adlarında bâlâ ve ulyâ kelimeleri “yuka-
rı”; zîr ve süflâ kelimeleri “aşağı” anlamında kullanılmıştır. Tahrir Defterleri, Ruznamçeler, Temettuatlar
ve Nüfus Kayıt Defterlerinde vilayet ve eyalet merkezleri “Liva” (Sancak); Liva (Sancak) merkezleri
“Kaza”; Kaza merkezleri “Nahiye”; Nahiye merkezleri ise “Merkez Köy” olarak kaydedilmiştir.
Telaffuzda değişikliğe uğramış yer adlarının “Demirkapı-Timurkapu”, “Ören-Viran” örneğinde gö-
rüldüğü gibi Arap harfleri ile yazımında eski yazımı tercih edilmiştir. Birinci baskıda uygulanan imla
esasları aynen muhafaza edilerek ilk baskıda olduğu gibi yer adları alfabetik verilmiş, araştırmacıların
işini kolaylaştırmak için de kitabın sonuna bir indeks ilave edilmiştir.
Genişletilerek ikinci baskısı yapılan “Osmanlı Yer Adları” kitabı, mesai arkadaşımız merhum Tahir
SEZEN’e ithaf edilmiştir. Bu yayının ikinci baskısında emeği geçenlere teşekkür eder, araştırmacılara
faydalı olmasını dilerim.
Doç. Dr. Uğur ÜNAL
Genel Müdür
V

OSMANLI İDARÎ BİRİMLERİNİN OLUŞUMUNA DAİR
Osmanlı ülkesine ilk katılan şehirlere “Bey”ler tayin edilerek sancak teşkilâtları kurulmuş, böylece
ilk idarî birimlerin temeli atılmıştır. Daha sonra Rumeli ve Anadolu’da ülke sınırları genişleyince 1362
yılında ilk merkezi Filibe olan Rumeli eyâleti ve 1391 yılında ilk merkezi Ankara olan Anadolu eyâleti
kurulmuştur.
Fetihlerle birlikte ülke sınırları genişledikçe yeni eyaletler kurularak sancakların da sayısı artırılmış-
tır. Kanunî döneminde eyalet sayısı 37 sancak sayısı da 377’ye ulaşmıştır. Bazı sancaklarda “Mütesel-
limlik” ve “Voyvodalık” adı altında idari birimler de oluşturulmuştur.
Tanzimatla birlikte II. Mahmut devrinde idari birimler Eyâlet, Sancak ve Kaza olarak üç kademeye
ayrılmıştır.
1864’te eyâletlerden “ Vilâyet” sistemine geçilmesi kabul edilerek, müteakip yıllarda vilâyetler ku-
ruldu. 1870 yılında idarî birimlere “Nâhiye” teşkilatı da eklenmiştir.
TBMM Hükümeti döneminde Misak-ı Millî sınırları içinde 15 vilâyet, 19 müstakil liva (sancak), 34
mülhak liva, 302 kaza ve 679 nâhiye bulunuyordu.
Cumhuriyetin ilânını müteakip 1924 yılında vilâyetler ülke şartlarına göre yeniden düzenlendi.
1960’lı yıllarda ülkemiz 67 il, 572 ilçe ve 888 bucağa ayrılmıştı.
Bugüne kadar yapılan değişikliklerle (beliren ihtiyaçlara göre) yurdumuzda ilçe sayısı bir hayli artı-
rılmış, il sayısı da 81’e ulaşmıştır.
VVIIII

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ....................................................................................................................................................V
OSMANLI İDARÎ BİRİMLERİNİN OLUŞUMUNA DAİR ...............................................................VII
İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................................IX
OSMANLI YER ADLARI (Alfabetik Sırayla) ........................................................................................1
İNDEKS (Osmanlıca Alfabetik) ...........................................................................................................841
BİBLİYOGRAFYA.............................................................................................................................1133
IX