ORTADOGU'DA OSMANLI MiRASI ve ULUSÇULUK IMGE

224 Pages·2016·3.89 MB·Turkish

'" ,
KemaHl. K arpat
ORTADOGU'ODSAM ANLMIi RASI
ULUSÇULUK
ve
çevirReenc:eB po zternur,
,--�-
ll
IMGE
1
kit abevi /
KemalH .K arpat
Ortadogu'da OsmaMnilrıası Ulusçuluk
ISBN9 75-533-v3' 29-338-X
ClmgKei tabYevta yınla2n00,1
Tümh aklans aklıdır.
Ya}'ıncıIz nio lmadan, losmen de olsa
fotokopfiil,mv be. lektrvoenmik e kanik
yöntemleçrloe& alulamaz.
IB.a skKasıı:m 2001
SorumlYuazı IşleMriü dürü
HasaTna hBs'innl i
"iılY.Jil-3 Hazırlayaı\
plı:tııj(jyıCJ
�9-pakı ..
T. TolOgtaç elthi
Baskıv eC IIt
PeOlfins( 3e1t2 ) 418 70 93194
Imge K!tabevi
YayıncıPlazı.kSa n.v eTi c.L td. Şıi.
KonurSo k.N o:3 Kız ılay 06650Anka ra
Tel(:3 142)1 946 10-44169l l• Faks:( 3124)2 52 98 7
lntfinet:www. imge.co•m ww.w.tri mgekltabevl.com
E-Postai:m � mge.com•. tmırg ı@tmgekitabevl.com
Imge Da&ıtım
Ankara Istanbul
KonuSro kakN o:4 3/AK ızılay MühürdaCra d.N o:8 0K adıkoy
Tel(:3 124)1 75 09 5�-4182 86 5 Tel(:2 163)48 60 58
Faks:( 3124)2 56 53 2 Faks:( 2164)1 82 61 0
Içindekiler
�
GelişmeOkltaÜenl kelÖezre,l lOirktaldeo ğu
ÇalışmalaSnonsdyBaai ll imvlee r
TarihKiunl lanı..l...m...a...s...ı... ...............................7
Gir.i...ş... ......................................................................7.
ABD'dAer avpe T ükr Araştırmaları:
!şbirOlliağnila akn.... ............................................3 1
Ortad'odğaOu smanEltın ivkeD insMeilar s.ı....... .......... 49
CemaavteI nançİ:m paratorDlinusğeuln
GruplÜazreıri ndeEktik iil. ..e...r..........................5 3
Etniki-nDsCeelm aatDiönnü şüm..ü... ....................... 65
Sonuç.l....a..r... ............................................................7 0
Ortadoğ'duaT oplumKsaatlın anlaşDmaaiyra
�·
BazTıa rihvseeM le otdolajDiükş ünce..l...e...r.... 79
MülkiHyaektl avneT oplumsYaalp ..ı... ..................... 79
ToplumsKaatlm an... ...................................................8 3
ToplumsSaıln .ı...f... ................................................... 85
6 OrtadoguO'sdmaaM inrlasııU lusçuluk
ve
TopraMkü lkiyveeOt sim anDleıv leti'nde
ÜretimDienn et.i..m....i... .....................................8. 8
TopraTka sarSriusft eminDdeegkiişv iemY enBii r
MülkiySeits temOirntianÇy ıa kı..ş..ı .....9.8. .............
Sonuçl...a...r... ..............................................................1. 02
MESAv eO rtadogu'da vMei llet
MilliÜyzeetr iDnüeş ünce..l...e...r.... ..................1 05
,..�O rtadogDue vrimleriDneiğniş eDno ğa.s...ı... ...............1 25
· Arap-Tlülrik şrk.i.i....l. ..e...............................................1 41
.T.ü rvke A rap-tlslriaşikli. l.e.r.i..... ......1.6.1. ........................
KıbrÜızse rine SEanvoasşTi:rs ja edi...s...i... .................1 97
GelişmeOkltaÜenl kelÖezre,l likle
OrtadoÇğaul ışmalSaorsıynadla
BilimvleTe arr ihKiunl lanılması*
(A;I
Giriş
Buç alışmaanmına c,ü ıçücnüd ünya,dç aogunludkaOl ra­
tadogut'adravi ehs osybaill imalrears ınidlaikşik çionki n
genebli bri içmdei ncelenmeKsoinduiyuruy. g ubni kra v­
ramsçaelr çevyeeyrel eştirieçbikinei nrndetika rviehs osyal
biliamn layışgıeınnıehnla tlıançrıi zec.eS goiszybaill imler
vet rai,hi idebailbr i çimadyent ıo plumoslaglu niukni gö­
rünüüşnüv eb uo gluyiak yia klaşyıamnıs ittıdkülşaürnı­nı
meklbeir li,ka tçıeklvıekb asitleuşgtriurnsmaoe s ybaill im­
leirl tera ihgie lenebkisşree lk ilde atyarnılı amayyarıcıza .g
Buç aılşmadsao slyb ailimtloeprl,u mssüaerlç rleiv eh atta
özenleçroikk üçüzka mavne m ekabni rimilçeirniid nec e­
lembei mçiindvea rsayılmaSkotsaybdaiıllr i.!m rbi,e librilri
zamavne m ekan biinrdietm,o plumssüaerl� lreit,a irshel
öncülylaed rait ra hiseall tyaypaıh yiıgç ö zö nnüea lmadan
yad ab unlaçroaka zd ikkhaatrc ayarbaekl irlbeiyreveney
* "UsaogfeS ociSacli enacnedH istoirynt hSet udoyfD evdopiNnagt iownsi th
SpecEimaplh asoinst hMei ddlEaes t"y,a yımlanmammaıkşa le.
8 OrıadoOgu'sdmaanM lirasıı Ulusçuluk
ve
grugpü düle,ç rkıianriılnabıra,ğ lılıvkedl 1ağreeıtrnk ıe nle­
rii ncelemleek.Trt arehid,bi irldiamnl ııgnel enseekkll asik
anlanydıatş,oı pluomlsgaul,l b aüryüıkt opluvmess aily asal
biri,mi lmeprarraltuokullaursd,ae lvt lle,ee rtnyiakd ad in­
seglr uprel,k anoomiykad ah ukukssiaeslmlt evreo dlukça
uzudnö nemgliebkrio nvue k uurmlaçreç reveisçii nidne­
celemeedikrBt.a tıh'edmsa o slyb ailimhleemrd ietn a rihin
bibrirlerkianvdmrelanav re y öntemalledrı ğveıd nuıur ­
mung eerklkilleirgiönr,eke apslaamrzıanmıa vnem ekan
açısıgnednainş ylaed tadi apar lttınkıbl eialrrtımgeeyree k
yoktur.
Ortadoğsuo'sdybaai ll imillteear r iilhii sşikvnebi u
ilişköizngiünl liünikinl cemerelyegee çmedöenncta er,t ış­
manıknon usuyblüay üökl çüödrteü şieknsi o urnad eğni­
meki sytoiruGme.ln eekstealrçiahl aısşıöm,z elluilkulsea l
devle,te ltenryiakd ad isneglur platraırnüi zheir çianleı ş­
malaorlu,dk çkaol abyi bri çimiddeej oilvkoed eğyeürk lü
kavramklualrlıa enğmial giömsirt ierlKeurl.l anılan yön­
tebmiliism,be u yönnteke amd öazre nulyig uıtrausnyag ­u
tanskıanv rakmeınnd tiasria fıbneldiarnl etnemdeBikarn.a
gör,he anbgiiç imodlleua rroslas unslaayırvs erailil nek rul­
lanaıslımnyıadn a t arçiahl ısşnımdaae na zındoaglunc u
binre edn-soynaukçl maışnııbne inmsensmiie,d ejokil,o
değyeörn eltiamrliiçh asleılş maflaarrskdolanınu çelladre
etmek biaçztiıen m elslaeğrl iaylaekbcteiÖrrn.e ği,On rta­
doğtua rüizheiirn tei,c avreke etnl teşmeiyllgyeia lkigı enç ­
mişytaeız laknim Mia rksyiasztıM laarrk,st iosptl suaml de­
ğişmtaes arımyıankaı nbdaağnol mlıa klbari liek,ot kuy­u
culaab rağmsııszo nuaçrulal aşomalan asğaığ layyeatne rli
istativseto ilykalsaaed rlay albıi lgiii lçeerrmeekdtiIrd.e al
açıdtaanr siohys,ab li lliemrbliöerçl üdkea vramvsey aöln ­
tembiluiymusmegulö zetçeorkesk a yıtdoap lsuaçmla lış­
may,yı anib ütünoül tuuşrapcaarkç ıak lualrlaakntaBıcur .
yapıldldğatı ainrhdk,al astairkiö hnie mli söılnçıürdlea n-
GdişmOdlıaültnke d cOr,:ı:c lllOcirt kadoÇgaul ışmSaolsyaBariilılm nr.lda.e .9
dıravreab ke ldkeiu zudnö nemtdaem amoenun ny enrii
alartaokp lubmsialtlia mr ihia lhaaclaikntiı r.
l. Bu çmaaldıiaşz lenen tyaörnitvheeskm ea lrı şltaımşra­
lıy önte.ml dliokrl aakrO,r tadoğuö'zdgaüt na rvieh
toplçuamşl mıalabreılnliıer yekno şullbairtrıa nr tış­
masyıa pcıalkab,u nBua tık'ayrlşaı lavşemB aanteııtn ­
kileröiznlibüni i rn celeimzeleseciye kn,r ags üonü­
müzdedkuir uimdr elenevcese okno alraAkm erika
BirlDeeşvilke it'lnedOrerktia dçoağlmuıa şlıad rad ahil
olmaükz eeü rçnücü.düünleyklaen rigine leeckeik tça­
lışmıanlıianzr leydeocğerğuil itlugyoilallari ab kid ri zi
önerilbeurludulenaa kctır.
2.Ö zgüOnrt adotğaur vieth o plubmislaçilam şl mıal,a rı
Tanrvıek ull,a nyaMnüis lümüamnm etatra fından
simgetliierlşegne ndeiln sbeilrv leit ke vhkiadv ramla­
rıybleal irledni.mlr iişdklö enreMmü slümualne smıa­
nın baaşmalcııcKa,u r ant'adnaı mlaşnedlkıiğyvıle e
Peygaemribns ünneitzilneiy yeerreykü ziüdnedeeav l­
rensceelm aati yaBröayetlcmeea,nkb taşıı.n diatni ba­
reMnü slümaaynd ınlçaarbıanlh aermbı i tro upmlsal
vet ariyhösneell hiemmed em erkezib rilbeişrt irici
amacsaa hi.Bp utn iedenblüet,üt no pmlsuaoll gular,
bribirlbearğiınvmeel g ıe ntealr ishüsreelpc airnç ıa lar
oalarkd üşünüldüuTy.ario hry,e ryünzdüekiil aahmia ­
cıfni itleiz ahürlkearyidneidnii yldmPieey.sg maberin
ilayhoil tgeörsiiclşiel,visi okn nudac meaatgeem çivşe
icm,ya anvia hiyyol uyTlaan rtıa rafıbnliddainr ildiği
içyiann loımlşa soıln aaskıozl aontr aikr aödğer etisin­
dei fadebsuilnmiuu rşD.to layıstıaiyrhli,al abhiibr i ­
çimdyeön tenditroiupllleunğd uenn eyimlkearyiınti­n
laormlıa k onumunkuo rumuşOtnubre.ş iynücziyg ıil­
big ebçi tarri htMeı sıbrillıai dma meıl -aSve,ith ahriin
savnuusnudaT,a nrıkneınnsd iiniinna,n anilmaarnı­n
largıünçıl iernmdevkeh akikgaötsit erammeakc ıyla
lO OrtadoguO'sdmaan lMıi rasUlıu sçuluk
v�
anıloaalrr agkö rülgeenç miöşyiknü learnilnait atraa­k
rihkiu llandiıdğdıeintaım iş(tKiurr aXnl/,1 20T)a.r ih­
yazcıılıağyınz,ıa mandhaad,i çsa lışamrıa,yl anPie y­
gambeartef edsiölze niv şel egrüivne niliralriağşitnıi­n
rılmasiılyglöiazl eikl o şultlaarra fıdnade atnk ilenmiş­
tiHr.a dlissl,ahm u kukunidkai nöcnie mklaiy nak ha­
lingee lesnü nnoleutuşritd uğiuç isna,h ivhes ahiohl ­
mayahn aidlsebriirb irianydıermna yyaa rdıomlcaıms ı
amayclıab iry öntembilgiemliiinşl tmiergseir ekliydi.
KısaTcaab eorlia rtaakn ınEabnu C afeMru hammed
binC eri(r8 38-9b2u3l )s,l atmair ihyaozkıumlıu nun
enb üyütke smiclisoiml uşutr_A!y rıİcsal 'aımni ldkö ­
nemlesrnüin, heatk kınbdial giyi kuşaktan kuşağa geçi­
renb ireyldeerğienri iç,t envleis ğoiy lahraık kında
olaylaayrrıınn tıbiealnginiranb iirl gdiyegi e liştirmiş­
tiBrö.y le,b cieyogrçaafilkı şmyaald aavr f eaayte,ni yi
şekilldbenH ia llik(a1n21 1-12)8 t1arafıtnedmasn il
edilöenne mltia rihyatzüırmlıe ribnidrhaeiln i ngee l­
miştir.
Gelenekoçlialrebarik l ibnuet ne meyla zarelkaor­
lünkeo şuotl aakrb,i radzag özledmaey abliıdr e ğin­
meyled,o ğaglü çlekriem bie ilrleyrioclilyü ekrl eyen
başkbai rta rihyaezkıomldıüe g elişCtoiğ.r afbyua ,
ikingcruib und üşünbciemç iind,ye ata rihmienk ansal
bibro ytuuo laryaakd at oplsuamölr gütlevnetm oep ­
lumsdaalv ranbıeşlıi rlbeiygreü nço alraökn emli bir
yeri şgeatl.t B iöyelcei,k inecnib üyüMkü slümtaan­
rihiç,Me sudyiad aA raplaHreırne dootlua rbaikl inen
Albii Hnü sey(iönl üü9 m56b)ü,t ükna ynaklabridla­n
git oplamv�e* bbui lg,ai çyıifikk iirliivkelt ea rafsızlık-
1 Taberiça'lnıişnmas iıl bki çimioyk aldea gre nikşito ig rencidleerrsil,e rbiun de
eseorik umaypıe şinreend detmişTlaebredrii., ümitsizlik içinde, "ögrenme is­
tegöil düd"i yaeç ıklama yapmıştbıerr.a bTeBarub,ne urnil ae ksısearlitnmiı ş
veb ue sebru,g ündee ky aşayşaunb içiamlim ışAtnınra:ol fts h Aep ostles and
Kingansd thTea fs(iCorm mentaries).
GelişmOelkaıÜntl keölzeer,l lOirkıladoegu Ç alışmalSaorsıyBnaidall imlelr.l. .
lao utzc iltAlhibka Zraüm'a(znZ a manlHaarbıenr leri)
adleıs eriynadzem iaçki gne zilkeurlilnaiBn udg ıe.l e­
neğoin,d ördüynüczüyı lldbanB ia tuvteoa n yedinci
yüzyıOlsdmaa ndlöın emiOnrdtea dovğeBu a lkan­
la'rınnü fuvsek entta riiçhiiçn o ök nemlbii kra ynak
oalnS eyahatsniaymElevel iÇyeal eibzil eTdair.i he
'
eleişrytealak şlılmb,nK iu tey(blöeü m8ü8 9e)l,Y -aku­
biv ed iğertlaerraif ıtnedmasenid li lmekTtaerdviiehr .
corğfayaa rasıbnidoratr açtaoğp lumbsiallit amr ihi
-devltepotliunm sbaiolrgl uo dluğguö rüşünü- oluş­
turmaamka cıgyellai ştmiürkielmemsnee len z,th içbir
kuşkuyyear b ıarkmaycaakş eki,l ldbenHia ldun
(1 33214- 06t)a rafıKnidtaablnüb 'e(lNru umnelKeirt a­
bıa)d lmıu azzagme ntaerli khi tabıinlıckni lodlia n
Mukdaidm(eÖsn öza)d leıs ertieymlseei dli lmektedir.
Yazılarıknüdçaübnki arl tı,ınl bnHia lduunnt 'airh,
toplvuemo alylanreıdne nleringeö riülşileşenkr iinni
iybiçi imdaen tlmaaktadır:
"Bilmeliksiit,n airizh igne rçeakm acbıi ziin,s atno plumu,
yandiü nyanuıyng arlıvkelo annu nd ogaoll gul.a.ar.iı l vee
aşirebtaeg lılbıikrk, i msendiing erlüezreiri ndkea zandıgı
çeşitülsit ünlbüikç iml.e.ir.ni s anlarrııznk lakraıznaın mak
amacıyklean dilevraiknfie ttizkalnearaitv leay ro rucum es­
leklbeirl,i mvleeg rü zesla natluayrg;a rlıkglealrıinş iminde
dogaoll aroarkt açyıak apne kç okv eç eşiktolşiu lhlaakrk ın­
dab ilgilendinnektir."2
Onbeşiynücziys ıonlr asıensdaoasl aakrs artaaryi hçi­
lertia rıanfdna geliştOisrmialntelanır iıhcyıalzTı­eğı,
vahr-Aiil O-sim nva em enaıknbame(ltareirh osaleyll ar
hakıkndahkailö ky kül,fe terii)hna(mfeelötyiekhrü le­
riv)eg a zavatn(gaam-zekalu etssraa vlaö şy-külielrei )
zengbiiner d eobrit aimç ingdeel .iB şuty ialzaırbıinr -
2 R.A .N icholsAo Lni,ı erHairys toofryt hAer abs,4 37-3Cam8b.ri dge Uni·
ss.
versPirıeys Lso,n dr1a96,9 .
12 OrtadoğOus'mdaanM liır asVıl usçuluk
ve
çoğ,yu önetmbiliimlshealmk ılnaısi iskl akmaiy nak­
lardaaln,df ıakoaalty lvaenç eşibtögllevi e dönemle­
rint oplsuamölz leilklegröiznöin üanlea rkaekn di
farnkilıti ekllesrienrig iOlsemadniha.lr t,a rvieht op­
luma nlayışilbanrHiıa nlddau gne'nubi işmç diek ul­
lanadrıA.ly nız aamnda1,75 2y ılıntadmaa mnlaan
1650'dae kF ransızg itbkaiir miAihvr iu pdae evltl­eri
nint arihldeerrilneidH ialcHeıar l.ei (föülmü 1567,)
Avrubpliag iilnedirü,n ycao gyraasüfız erçianleı ış­mas
na( CihananlüdmıAd lv)mea t na rçijihohanCna iro'na
(4199-5137)a iotlu dğua nalşılbaiFnrra nstıza rkiih­i
tabtıenrıc üetmtieO. s mnah-uAsvtyuasr avaşülzaenr i­
neç aşlaısna rtaayir hçiihsria hPiemç e(v17i52 1-569,)
düşmaanrtlıa rafıynazdıal,nAa v nustyuarlılMaohraıçn
Sava(ş51ı2 6h)a kkınadçaıkkil amdaail çaerrıe n kitap­
larbaa şvur.d uBgue lekn,Me üneccoilmaabkrdaş aıh a
iytia nıvneay na lnıAzvrcuapta ar ihyianzim akkalla­
mayıapy nzıa manEdram eniYlaeuhrd,i lveehr a tta
ÇinliilleHeri ntlhialkekrı dnady aa zan Abhimne d
Lütfu(iöllaüüh 1m 072i)l seon rayküiz yaırlddlaas ür­
düO.s manlılAavrurpıan'o ylaa inl gilaeçrıiknliann ma­
sınnıend e,ny ialnızöcrnae ko alrafko rmailciatbeı
Haçldıalnba arhseidleMknü slümanelsaerrılne rinde
karşıtaşbıilorml agoyuala rna Oks manalrııntl arvieh
toplukma vranmnılnag enişlembeeslitinirilnm esi
amacıylaOdısrm.a nslaır taaryi yhaızcğııhnaısnık lo ­
nusuS,u alntlayraışna mvleay na ptıvkelb aurnaılr ilal ­
giloily alarFdaık.ab ta ztıa rihçtiolpelrüuz,me rinde
TanrıvneSı unal ntıins teğidnadhaeazne ktisomila sı­
nar a�etno plugmiuşdnai teıktniıl eyeçno ksp oe­k
mute ktendleei lgilenmekteydiler.
3.Ç eşittolpils uaml grautpfleadriiaşl leevnv eyül keürm ­
lüleürkoeldl uğkua datro plvuemö zelltiokplleu msal
gurplvaers ındıüfz enoialnnei l,gç ioğunlukaldaa p