ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME VE ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞME ARASINDAKİ İLİŞKİ: BİR ...

177 Pages·2014·2.01 MB·Turkish

ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME VE ÖRGÜTSEL
ÖZDEŞLEŞME ARASINDAKİ İLİŞKİ:
BİR ARAŞTIRMA

Yussuf ALİYEV

Yüksek Lisans Tezi
İşletme Anabilim Dalı
Prof. Dr. Fatih KARCIOĞLU
2014
Her Hakkı Saklıdır
T.C.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI

Yussuf ALİYEV

ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME VE ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞME
ARASINDAKİ İLİŞKİ: BİR ARAŞTIRMA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TEZ YÖNETİCİSİ
Prof. Dr. Fatih KARCIOĞLU

ERZURUM – 2014

I

İÇİNDEKİLER
ÖZET..............................................................................................................................IV
ABSTRACT .................................................................................................................... V
KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................................................VI
ŞEKİLLER DİZİNİ .................................................................................................... VII
TABLOLAR DİZİNİ ................................................................................................ VIII
ÖNSÖZ ............................................................................................................................ X
GİRİŞ ............................................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME
1.1. SOSYALLEŞME KAVRAMI ................................................................................. 6
1.2. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞMENİN TANIMLANMASI ..................................... 7
1.3. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞMENİN AMACI ........................................................ 9
1.4. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞMENİN ÖNEMİ ...................................................... 10
1.5. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞMENİN ÖZELLİKLERİ ........................................ 11
1.6. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME SÜRECİ VE AŞAMALARI ............................ 12
1.6.1. Örgütsel Sosyalleşme Süreci .......................................................................... 12
1.6.2. Örgütsel Sosyalleşme Aşamaları ................................................................... 13
1.7. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME TAKTİKLERİ .................................................. 19
1.8. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME YAKLAŞIMLARI ........................................... 25
1.9. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞMENİN İÇERİĞİ VE BİLGİ EDİNME
SÜRECİ .......................................................................................................................... 29
1.9.1. Bilgi Edinme Süreci ........................................................................................ 30
1.9.2. Örgütsel Sosyalleşmenin İçeriği .................................................................... 31
1.9.2.1. İş Eğitimi ................................................................................................. 37
1.9.2.2. Örgütü Anlama ....................................................................................... 38
1.9.2.3. Çalışma Arkadaşlarının Desteği ............................................................ 39
1.9.2.4. Geleceğe İlişkin Beklentiler ................................................................... 40
1.10. ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞMENİN ÇIKTILARI ............................................ 45
1.10.1. Örgütsel Sosyalleşme Belirtileri .................................................................. 45
1.10.2. Örgütsel Sosyalleşmenin Sonuçları ............................................................. 46
II

İKİNCİ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞME
2.1. ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞME KAVRAMI .......................................................... 48
2.1.1. Örgütsel Özdeşleşmeye İlişkin Erken Kavramsallaştırmalar .................... 49
2.1.2. Sosyal Kimlik Yaklaşımı ve Örgütsel Özdeşleşme ...................................... 55
2.1.2.1. Sosyal Kimlik Yaklaşımı ........................................................................ 56
2.1.2.2. Sosyal Kimlik Yaklaşımı Çerçevesinde Örgütsel Özdeşleşmenin
Kavramsallaştırması............................................................................................ 64
2.1.3. Örgütsel Özdeşleşmenin Tanımlanması ....................................................... 69
2.2. ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ÖNEMİ ......................................................... 72
2.3. ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN BOYUTLARI .............................................. 74
2.4. ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN BAZI ÖNCÜLLERİ VE ARDILLARI ..... 75
2.4.1. Örgütsel Özdeşleşmenin Öncülleri ............................................................... 76
2.4.2. Örgütsel Özdeşleşmenin Ardılları ................................................................ 77
2.5. ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ÖGRÜTSEL BAĞLILIKTAN FARKI ..... 79

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME VE ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞME
ARASINDAKİ İLİŞKİYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
3.1. ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ ............................................................. 87
3.2. ARAŞTIRMA HİPOTEZLERİ ............................................................................ 88
3.2.1. Örgütsel Sosyalleşme ve Örgütsel Özdeşleşme Arasındaki İlişki .............. 88
3.2.2. Araştırma Hipotezlerinin Oluşturulması ................................................... 100
3.3. ARAŞTIRMANIN VARSAYIMLARI VE SINIRLILIKLARI ...................... 101
3.4. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ .................................................................................. 102
3.4.1. Veri Toplama Araçları ................................................................................. 102
3.4.2. Araştırma Örneğinin Seçimi ve Verilerin Toplanması ............................. 103
3.4.3. Anketin Güvenilirliği ve Geçerliliği ............................................................ 104
3.4.3.1. Örgütsel Sosyalleşme Ölçeğine İlişkin Faktör ve Güvenilirlik
Analizleri ............................................................................................................ 105
3.4.3.2. Örgütsel Özdeşleşme Ölçeğine İlişkin Faktör ve Güvenilirlik
Analizleri ............................................................................................................ 108
III

3.5. ARAŞTIRMANIN BULGULARI ...................................................................... 109
3.5.1. Araştırma Örneğine İlişkin Bulgular ......................................................... 109
3.5.2. Örgütsel Sosyalleşmeye İlişkin Tanımlayıcı İstatistikler .......................... 110
3.5.3. Örgütsel Özdeşleşmeye İlişkin Tanımlayıcı İstatistikler .......................... 113
3.5.4. Araştırma Ölçeklerinin Korelasyon Katsayılarının Değerlendirilmesi .. 114
3.5.5. Örgütsel Sosyalleşmenin ve Alt Boyutlarının Örgütsel Özdeşleşme
Üzerine Etkisi .......................................................................................................... 116
3.5.6. Kontrol Değişkenleri Açısından Örgütsel Sosyalleşme ve Örgütsel
Özdeşleşme .............................................................................................................. 118
3.5.6.1. Cinsiyet Değişkeni Açısından Örgütsel Sosyalleşme ve Örgütsel
Özdeşleşme ......................................................................................................... 118
3.5.6.2. Yaş Değişkeni Açısından Örgütsel Sosyalleşme ve Örgütsel
Özdeşleşme ......................................................................................................... 120
3.5.6.3. Eğitim Durumu Değişkeni Açısından Örgütsel Sosyalleşme ve
Örgütsel Özdeşleşme ......................................................................................... 121
3.5.6.4. İş Deneyimi Değişkeni Açısından Örgütsel Sosyalleşme ve Örgütsel
Özdeşleşme ......................................................................................................... 122
3.5.6.5. İşletmede Çalışma Süresi Açısından Örgütsel Sosyalleşme ve
Örgütsel Özdeşleşme ......................................................................................... 124

SONUÇ VE TARTIŞMA............................................................................................ 126
KAYNAKÇA ............................................................................................................... 131
EKLER ......................................................................................................................... 161
EK 1. ........................................................................................................................ 161
ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................. 163
IV

ÖZET
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME VE ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞME ARASINDAKİ
İLİŞKİ: BİR ARAŞTIRMA
Yussuf ALİYEV
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Fatih KARCIOĞLU
2014, 163 sayfa
Jüri: Prof. Dr. Fatih KARCIOĞLU
Doç. Dr. Orhan ÇINAR
Yrd. Doç. Dr. Canan Nur KARABEY
Bu çalışmanın temel amacı, örgütsel sosyalleşme ve örgütsel özdeşleşme
arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu çerçevede, çalışmanın birinci bölümünde örgütsel
sosyalleşme kavramı ile ilgili teorik bilgiler verilmiştir. İkinci bölümünde ise örgütsel
özdeşleşme kavramı ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Çalışmanın uygulama bölümünde, ilk
olarak, örgütsel sosyalleşme ile örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişkiye dair yabancı ve
yerli literatürde yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Bunun ardından, söz konusu
kavramlar arasındaki ilişkiyi incelemek için Erzurum’daki bir bankanın operasyon
merkezinde görev yapan 156 çalışana uygulanan anketlerden elde edilen bulgular
belirtilmiş ve yorumlanmıştır.
Bu çalışmanın sonuçları, örgütüyle yüksek düzeyde sosyalleşen bireyin aynı
zamanda örgütüyle özdeşleşeceğini göstermektedir. Başka bir ifadeyle, örgütsel
sosyalleşme ve onun alt boyutları olan iş eğitimi, örgütü anlama, çalışma arkadaşlarının
desteği ve geleceğe ilişkin beklentiler ile örgütsel özdeşleşme arasında anlamlı ve
olumlu bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiştir. Son olarak, örgütsel sosyalleşmenin
örgütsel özdeşleşmeyi olumlu yönde etkilediği de görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Örgütsel Sosyalleşme, Örgütsel Özdeşleşme
V

ABSTRACT
MASTER THESIS
AN EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN
ORGANIZATIONAL SOCIALIZATION AND ORGANIZATIONAL
IDENTIFICATION
Yussuf ALİYEV
Advisor: Prof. Dr. Fatih KARCIOĞLU
2014, Page: 163
Jury: Prof. Dr. Fatih KARCIOĞLU
Assoc. Prof. Dr. Orhan ÇINAR
Assist. Prof. Dr. Canan Nur KARABEY
The main purpose of this study is to investigate the relationship between
organizational socialization and organizational identification. In this respect, theoretical
framework of the organizational socialization concept is presented in the first chapter of
the thesis. In the second chapter, the concept of organizational identification is
explained in detail. In the last chapter, firstly, there is a literature review of the studies
that examined the relationships between organizational socialization and organizational
identification, both theoretically and practically. Afterwards, in order to investigate the
relationship between above mentioned constructs the data collected from 156 employees
who work in an operation center of one bank in Erzurum, Turkey, is analyzed. In the
end, it is given place to the comments about the obtained findings from the analysis.
The results of the study suggest that the employees who are socialized well with
their organization are going to identify themselves with it. That is, there is a strong
positive relationship between organizational socialization with its sub dimensions
(training, understanding, co-worker support, future prospects) and organizational
identification. Finally, it is found that organizational socialization has positive effects on
organizational identification.
Keywords: Organizational Socialization, Organizational Identification
VI

KISALTMALAR DİZİNİ
bkz. : Bakınız
bs. : Baskı
Çev. : Çeviren
diğ. : Diğerleri
ed. : Edition
Ed. : Editör
Eds. : Editors
örn. : Örneğin
s. : Sayfa
ss. : Sayfalar