örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma

199 Pages·2016·2.48 MB·Turkish

ÖRGÜTSEL ADALET ALGISI VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK
ARASINDAKİ İLİŞKİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR
ARAŞTIRMA
Pamukkale Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yüksek Lisans Tezi
İşletme Anabilim Dalı
Yönetim ve Organizasyon Programı
Pınar UÇAR
Danışman: Prof. Dr. Sabahat BAYRAK KÖK
Haziran, 2016
DENİZLİ

TEŞEKKÜR
Yüksek lisans tez süreci boyunca her aşamada bana yol gösteren, yardımını ve
desteğini esirgemeyen, tüm içtenliğiyle bilgi ve tecrübesini paylaşan, yapıcı eleştirileri
ve önerileriyle çalışmanın daha anlamlı bir hale gelmesini sağlayan, bana karşı her
zaman anlayışlı, yönlendirici, sabırlı ve yüreklendirici olan değerli hocam ve
danışmanın Prof.Dr. Sabahat Bayrak Kök’e, yüksek lisans eğitim ve öğretimim boyunca
bilgi ve tecrübelerini aktaran tüm hocalarıma, yine tez aşamasına geçmemde katkıları
olan, manevi desteklerini her zaman hissettiren kıymetli hocalarım Prof. Dr. Feyzullah
Eroğlu ve Prof. Dr. Ayşe İrmiş’e, tezimin analiz kısmında bana yol gösteren Yrd. Doç. Dr.
Zübeyir Bağcı’ya, tüm süreç boyunca her zaman yanımda olan, bana destek olan, bıkmadan
usanmadan her zaman dinleyen, yol gösteren, destek olan ve motive eden sevgili babam
Halil Uçar’a, sevgili annem Şerife Uçar’a ve canım kardeşlerim Gökçe Uçar’a, Hüsamettin
Utku Uçar’a ve Özge Uçar’a teşekkürü borç bilirim.
i
ÖZET
ÖRGÜTSEL ADALET ALGISI VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ARASINDAKİ
İLİŞKİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
Uçar, Pınar
Yüksek Lisans Tezi
İşletme ABD
Yönetim ve Organizasyon Programı
Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Sabahat Bayrak Kök
Haziran 2016, 185 Sayfa
Örgütsel adalet kazanımların, prosedürlerin ve yöneticiler tarafından
çalışanlara gösterilen kişilerarası davranış ve iletişimin adil olarak algılanmasını
ifade etmektedir. Örgütsel bağlılık, çalışanların örgütün hedef ve değerlerini
benimsemesi, örgüt yararına fazla olarak çaba harcaması ve örgütte kalma
arzusudur. Bu çalışmanın amacı örgütsel adaletin örgütsel bağlılık ile ilişkisinin
olup olmadığını analiz etmektedir. Ayrıca, dağıtım adaleti, prosedür adaleti ve
etkileşim adaleti ile duygusal bağlılık, normatif bağlılık ve devam bağlılığı
arasındaki ilişkiler korelasyon ve regresyon analizleriyle test edilmiştir. Analiz
sonuçları ile dağıtım adaleti, prosedür adaleti ve etkileşim adaletinin duygusal
bağlılığı ve normatif bağlılığı anlamlı ve pozitif yönde etkilediği; fakat dağıtım
adaleti, prosedür adaleti ve etkileşim adaletinin devam bağlılığını anlamlı ve
negatif yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çalışmada örgütsel adalet ve
örgütsel bağlılık boyutlarının demografik özelliklere göre farklılık gösterip
göstermediği t testi ve Anova ile test edilmiştir. Bu kapsamda örgütsel adalet
boyutları medeni duruma, eğitim durumuna, unvana ve çalışma süresine göre
farklılık göstermektedir. Örgütsel bağlılık boyutları medeni duruma, yaşa, eğitim
durumuna, unvana ve çalışma süresine göre farklılık göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Örgütsel adalet, örgütsel bağlılık

ii
ABSTRACT
A RESEARCH ON RELATIONSHIP BETWEEN ORGANIZATIONAL
JUSTICE PERCEPTION AND ORGANIZATIONAL COMMITMENT
Uçar, Pınar
Master Thesis
Department of Business Administration
Programme of Management and Organization
Adviser of Thesis: Prof. Dr. Sabahat Bayrak Kök
July, 2016, 185 Pages
Organizational justice is refers to people’s perception of fairness of
outcomes, procedures and ınterpersonal treatment and communication by
managers to employees. Organizational commitment is to adopt the objectives and
values of organization by employees, spending extra effort for the benefit of
organizations and desire to remain in the organization. The aim of this study is to
analyze whether organizational justice impact on the organizational commitment.
Also the relations between distributice justice, procedural justice, ınteractional
justice and affactive commitment, continuance commitment, normative
commitment was tested by correlation and regression analyses. According to
results of analysis, distributice justice, procedural justice, ınteractional justice
affect affactive commitment and normative commitment significantly and
positively; but distributice justice, procedural justice and ınteractional justice
affect continuance commitment significantly and negatively. In addition, the study
was tested by t-test and ANOVA to showing whether the significant difference in
the perception of organizational justice and organizational commitment dimension
according to demografic factors. In this context, organizational justice dimensions
differs from according to marital status, education level, title and duration on
work. Organizational commitment dimensions differs from according to marital
status, age, education level, title and duration on work.

Keywords : Organizational justice, organizational commitment.

iii
İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR ....................................................................................................................... i
ÖZET................................................................................................................................. ii
ABSTRACT ..................................................................................................................... iii
İÇİNDEKİLER ................................................................................................................ iv
ŞEKİLLER DİZİNİ ........................................................................................................ viii
TABLOLAR DİZİNİ ....................................................................................................... ix
GİRİŞ ................................................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL ADALET
1.1. Örgütsel Adalet Kavramı ........................................................................................... 4
1.1.1. Adalet Kavramı ................................................................................................... 4
1.1.2. Örgütsel Adalet Tanımı ....................................................................................... 8
1.2. Örgütsel Adalet Boyutları ........................................................................................ 12
1.2.1. Dağıtım Adaleti ................................................................................................. 14
1.2.2. Prosedür Adaleti ................................................................................................ 18
1.2.3. Etkileşim Adaleti ............................................................................................... 24
1.2.3.1. Bilgisel ve Kişilerarası Adalet ................................................................... 28
1.3. Örgütsel Adaletle İlgili Teorik Yaklaşımlar ............................................................ 30
1.3.1. Reaktif İçerik Teorileri ...................................................................................... 31
1.3.1.1. Homans’ın Dağıtımsal Adalet Teorisi ....................................................... 31
1.3.1.2. Adams’ın Eşitlik Teorisi ............................................................................ 32
1.3.1.3. Crosby Göreli Yoksunluk Teorisi .............................................................. 35
1.3.1.4. Walster ve Arkadaşlarının Eşitlik Teorisinin Versiyonları ........................ 37
1.3.1.5. Berger ve Arkadaşları Statü Değeri Teorisi ............................................... 38
1.3.2. Proaktif İçerik Teorileri..................................................................................... 39
1.3.2.1. Leventhal Adalet Yargı Teorisi .................................................................. 39
1.3.2.2. Lerner Adalet Güdüsü Teorisi .................................................................... 41
1.3.3. Reaktif Süreç Teorileri ...................................................................................... 42
1.3.3.1. Thibaut ve Walker Prosedürel Adalet Teorisi ............................................ 42
1.3.4. Proaktif Süreç Teorileri ..................................................................................... 43
1.3.4.1. Leventhal, Karuza ve Fry Dağıtım Tercih Teorisi ..................................... 43
1.4. Örgütsel Adaleti Açıklayıcı Diğer Modeller ............................................................ 44
1.4.1. Folger Bilişsel Dayanaklar Teorisi ................................................................... 45
1.4.2. İlişkisel/Grup Değeri ve Araçsal Model ........................................................... 46
1.4.3. Lind (1992) Kestirme Adalet Teorisi ................................................................ 47
1.4.4. Folger Ahlaki Erdemler Modeli ........................................................................ 48
iv
1.4.5. Folger ve Cropanzano (1998) Adalet Teorisi.................................................... 48
1.5. Örgütsel Adalet Sonuçları ........................................................................................ 49
1.6. Örgütsel Adaletsizlik Sonuçları ............................................................................... 53
1.7. Örgütsel Adaletsizliğe Karşı Düzeltici Yöntemler ve Çözüm Yolları ..................... 57

İKİNCİ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL BAĞLILIK
2.1. Örgütsel Bağlılık Kavramı ....................................................................................... 60
2.1.1. Örgütsel Bağlılık Tanımı .................................................................................. 60
2.1.2. Örgütsel Bağlılığın Önemi ................................................................................ 63
2.1.3. Örgütsel Bağlılığın Göstergeleri ....................................................................... 65
2.1.3.1. Örgütün Amaç ve Değerlerini Kabul ve İnanma ....................................... 65
2.1.3.2. Örgüt İçin Fedakarlıkta Bulunabilme......................................................... 65
2.1.3.3. Örgüt Üyeliğini Devam Ettirme ile İlgili Güçlü İstek ............................... 66
2.1.3.4. Örgüt ile Özdeşleşme ................................................................................. 66
2.1.3.5. İçselleştirme .............................................................................................. 66
2.2. Örgütsel Bağlılık Oluşum Süreci ............................................................................. 67
2.2.1. İşe Alma ve Seçme Süreci................................................................................. 67
2.2.2. Sosyalleşme Süreci ........................................................................................... 68
2.3. Örgütsel Bağlılık Türleri .......................................................................................... 70
2.3.1. Duygusal Bağlılık ............................................................................................. 70
2.3.2. Devam Bağlılığı ................................................................................................ 72
2.3.3. Normatif Bağlılık .............................................................................................. 74
2.4. Bağlılık Profilleri ..................................................................................................... 76
2.5. Örgütsel Bağlılık Sınıflandırması ............................................................................ 80
2.5.1. Tutumsal Bağlılık Yaklaşımları ........................................................................ 80
2.5.1.1. Allen ve Meyer’in Yaklaşımı ..................................................................... 81
2.5.1.2. Etzioni’nin Yaklaşımı ................................................................................ 82
2.5.1.3. Kanter ‘in Yaklaşımı .................................................................................. 83
2.5.1.4. O’Reilly ve Chatman’in Yaklaşımı ............................................................ 84
2.5.1.5. Penley ve Gould’un Yaklaşımı .................................................................. 85
2.5.2. Davranışsal Bağlılık Yaklaşımları .................................................................... 86
2.5.2.1. Salancik’in Yaklaşımı ................................................................................ 87
2.5.2.2. Becker’ın Yaklaşımı................................................................................... 87
2.5.2.3. Çoklu Bağlılık Yaklaşımı ........................................................................... 89
2.6. Örgütsel Bağlılığı Etkileyen Faktörler ..................................................................... 89
2.6.1. Kişisel Faktörler ................................................................................................ 90
v
2.6.1.1. Cinsiyet ...................................................................................................... 90
2.6.1.2. Yaş ............................................................................................................. 92
2.6.1.3. Medeni Durum ........................................................................................... 93
2.6.1.4. Çalışma Süresi ............................................................................................ 94
2.6.1.5. Eğitim Durumu .......................................................................................... 95
2.6.2. Örgütsel Faktörler ............................................................................................. 95
2.6.3. Örgüt Dışı Faktörler .......................................................................................... 97
2.7. Örgütsel Bağlılığın Sonuçları ................................................................................... 98
2.8. Örgütsel Adalet ve Bağlılık .................................................................................... 105
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÖRGÜTSEL ADALETİN ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNE ETKİLERİNE
YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
3.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi .............................................................................. 110
3.2. Araştırmanın Modeli ve Hipotezleri ...................................................................... 111
3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi ........................................................................ 114
3.4. Araştırmanın Sınırlılıkları ...................................................................................... 115
3.5. Veri Toplama Yöntemi ve Araçları ....................................................................... 115
3.6. Araştırmada Kullanılan Ölçeklerin Güvenirlik Analizleri ..................................... 117
3.6.1. Örgütsel Adalet Ölçeğinin Güvenirlik Analizi ............................................... 117
3.6.2. Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Güvenirlik Analizi ............................................. 119
3.7. Araştırmada Kullanılan Ölçeklerin Geçerlilik Analizleri ...................................... 121
3.7.1. Örgütsel Adalet Ölçeğinin Geçerlilik Analizi ................................................. 121
3.7.2. Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Geçerlilik Analizi .............................................. 123
3.8. Araştırma Bulguları ................................................................................................ 124
3.8.1. Katılımcıların Genel Özellikleri ...................................................................... 125
3.8.2. Araştırmada Kullanılan Ölçeklere Yönelik Temel Göstergeler ...................... 127
3.8.3. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki ilişkiye Yönelik Hipotez
Testleri....................................................................................................................... 132
3.8.4. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık Boyutlarının Demografik Değişkenlere
Göre Değerlendirilmesi ............................................................................................. 141
3.8.4.1. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık Boyutlarının Cinsiyete Göre
Karşılaştırılması .................................................................................................... 141
3.8.4.2. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık Boyutlarının Medeni Duruma Göre
Karşılaştırılması .................................................................................................... 142
3.8.4.3. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık Boyutlarının Yaşa Göre
Karşılaştırılması .................................................................................................... 143
3.8.4.4. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık Boyutlarının Eğitim Düzeyine Göre
Karşılaştırılması .................................................................................................... 145
vi
3.8.4.5. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık Boyutlarının Unvana Göre
Karşılaştırılması .................................................................................................... 147
3.8.4.6. Örgütsel Adalet ve Örgütsel Bağlılık Boyutlarının Çalışma Süresine Göre
Karşılaştırılması .................................................................................................... 150
SONUÇ VE ÖNERİLER .............................................................................................. 153
KAYNAKÇA ................................................................................................................ 159
EKLER .......................................................................................................................... 183
ÖZGEÇMİŞ .................................................................................................................. 185

vii