Oorzaak schade aan gebouwen nabij Grou

139 Pages·2003·3.27 MB·Dutch

Geo-energie
Princetonlaan6
Postbus80015
3508TA Utrecht
TNO-rapport www.tno.nl
T 0302564600
NITG03-062-B
F 0302564605
Oorzaak schade aan gebouwen nabij Grou [email protected]
Datum 31maart2003
Auteur(s) B.M.Schroot,TNO-NITG
J.H.A.Bosch,TNO-NITG
H.S.Buitenkamp,TNO-Bouw
J.H.J.Ebbing,TNO-NITG
G.deLange,TNO-NITG
C.Lehnen,GeoDelft
W.vanderLinden,TNO-NITG
W.Roos,TNO-Bouw
Exemplaarnummer
Oplage 220
Aantalpagina's 138
Aantalbijlagen 6(opbijgevoegdeCD-ROM)
Opdrachtgever MinisterievanEconomsicheZaken
Projectnaam OorzaakschadeaangebouwennabijGrou
Projectnummer 005.72015
Allerechtenvoorbehouden.
Nietsuitdezeuitgavemagwordenvermenigvuldigden/ofopenbaargemaaktdoormiddelvan
druk,foto-kopie,microfilmofopwelkeanderewijzedanook,zondervoorafgaande
toestemmingvanTNO.
Indienditrapportinopdrachtwerduitgebracht,wordtvoorderechtenenverplichtingenvan
opdrachtgeverenopdrachtnemerverwezennaardeAlgemeneVoorwaardenvooronder-
zoeksopdrachtenaanTNO,danweldebetreffendeterzaketussendepartijengesloten
overeenkomst.
HetterinzagegevenvanhetTNO-rapportaandirectbelang-hebbendenistoegestaan.
©2003TNO
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
Inhoudsopgave
Samenvatting 3
1. Inleiding 5
2. Aanpakvanhetonderzoek 7
3. Hypothesenmetbetrekkingtotschadevorming 11
4. Regionaalonderzoek 15
4.1 Opbouwvandeondiepeondergrond 15
4.2 Diepeondergrondenaardgaswinning 21
4.3 Waterhuishoudkundigegeschiedenisenhuidigesituatie 28
4.4 Bewegingenvanhetmaaiveld 35
4.5 EvaluatievanwaterpassingenaanNAP-peilmerken 43
4.6 Trillingen 47
5. Selectievandepanden 49
6. Onderzoekenperpand 57
6.1 Gevolgdeonderzoeksmethoden 57
6.1.1 Bouwkundigeinspectie 57
6.1.2 Waterhuishoudkundigeinventarisatie 57
6.1.3 Ondiepehandboringen 58
6.1.4 Overigeboringen,sonderingenenlaboratoriumproeven 59
6.1.5 Berekeningenvanlokalezettingenendraagvermogen 61
6.2 Onderzoeksresultatengerangschiktperpand 63
7. Analysevanderesultatenperpand 119
8. Synthese 129
8.1 Beschouwingenopregionaleschaal 129
8.2 Vergelijkingtussenpandenbinnendepandenparen 132
8.3 Vergelijkingtussenpandenvanverschillendepandenparen 133
9. Conclusies 135
10. Literatuur 137
AppendicesopbijgevoegdeCD-ROM:
AppendixA Modelleringvandedalingskomsamenhangendmetgaswinning
AppendixB Resultatengrond–enlaboratoriumonderzoek
AppendixC Waterpeilen
AppendixD Detailsbouwkundigeinspectie
AppendixE Methodiekvoorhetberekenenvanzettingenendraagvermogen
AppendixF Berekeningsresultatenzettingenendraagvermogenvoorelkpand.
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
-2-
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
Samenvatting
InopdrachtvanhetMinisterievanEconomischeZakeniseenonderzoekuitgevoerdnaardeoorzaak
vanschadeaanpandennabijGrouindeprovincieFryslân.Indieregiobestaatalgeruimetijd
ongerustheidmetbetrekkingtotwaargenomenschadeaangebouwenenongelijkmatige
bodemverzakkingen.Inhetverledenisregelmatiggeopperddatereenrelatiezoubestaantussende
schadeendewinningvanaardgasinhetgebied.Deconclusievaneerderonderzoekinopdrachtvan
hetMinisteriein1990luiddedataardgaswinningslechtseenverwaarloosbareinvloedkonhebben
gehadopdeschadeaangebouwen.Omdatdezeconclusieterdiscussieisblijvenstaan,onderandere
vanwegehetfeitdatheteerdereonderzoeknietheeftvastgesteldwatdeoorzaakwelzoukunnenzijn,
isdoorhetMinisterieeind2001omeennieuwonderzoekgevraagd.
Hetnieuweonderzoekisin2002uitgevoerddoorTNOenGeoDelftenhadalsdoelstellinghetgeven
vanduidelijkheidomtrentdeoorzaakvanschadeaanpandennabijGrou.Decentralevraagnaarde
oorzaakvandeschadeishiermeebrederdandeonderzoeksvraagvoorheteerdereonderzoek.Om
dezebrederevraagtekunnenbeantwoordenheeftdeopdrachtnemergekozenvooreen
multidisciplinaireaanpakvanhetonderzoekwaarbijonderzoekerssamenwerktenmetexpertiseopde
gebiedenvandediepeenondiepeondergrond,effectenvangaswinning,waterbeheer,geomechanica
enschadeaangebouwenenfunderingen.
Indeeerstefasevanhetonderzoekzijnzoveelmogelijkhypothesenmetbetrekkingtotdeoorzaken
voorschadeaandepandeninmiddenFrieslandgeformuleerd.Daarnazijnindeeerstefasevanhet
onderzoekverschillendedeelonderzoekenmeteenregionaalkarakteruitgevoerd.Hierbijwerden
aspectenbestudeerddierelevantzoudenkunnenzijnvoordegeheleregioendienietslechtsspecifiek
vooreenindividueelpandgelden.Zulkeaspectenkondenveelalbestudeerdwordenmetbehulpvan
bestaandegegevens.Hetgrootstedeelvandebenodigdegegevenswasreedsinbeheerbijhet
NederlandsInstituutvoorToegepasteGeowetenschappen(TNO-NITG).Waarnodigzijndeze
gegevensaangevuldmetinformatieverkregenvanolie-engasmaatschappijen,waterschappen,
provincieFryslân,gemeentenendeDienstLandelijkGebied.Allebenaderdeinstantieshebbenhun
volledigemedewerkingverleendaanhetbeschikbaarstellenvanaanvullendeinformatie.Uitde
analysevandezegegevenskondenconclusiesgetrokkenwordenomtrentdeopbouwvandediepeen
vandeondiepeondergrondinderegio,deeffectenvangaswinninguitdediepeondergrond,het
waterbeheergedurendedelaatstedecenniaendewisselwerkingvandatwaterbeheermetde
ondergrond.HieruitonstondeenbeelddatgeldigheidheeftingeheelmiddenFriesland.Eenaantal
conclusiesisoverigensniet(zondermeer)geldigvooranderedelenvannoordNederland.
Detweedefasevanhetonderzoekbestonduiteenvergelijkendonderzoekaantiengeselecteerde
pandeninderegio.Dezepandenzijnzodaniggekozendathieruitvijfzogenaamdepandenparen
kondenwordengevormd.Perpaarwassprakevaneenminofmeergelijkebouwstijl,waarbijhetene
pandwelschadehadenhetanderepandrelatiefschadevrijwas.Bijdeselectievandetienpanden
voorgedetailleerdonderzoekiservoorgekozenomviervandepandentekiezenineen
referentiegebiedwaargeensprakeisgeweestvanaardgaswinning.Ditreferentiegebiedmoestvoor
watanderefactorenbetreft,zoveelmogelijkgelijkenisvertonenmethetgebiednabijGrou.Als
referentiegebiediseengebiedrondomIJlstgekozen.Daarheeft-integenstellingtothetgebiedrond
Grou-geengaswinningplaatsgevonden,maarbevindenzichgoedvergelijkbarepanden,waaronder
ookpandenmetschade.Deopbouwvandeondiepeondergrondendegeohydrologischesituatiezijn
goedvergelijkbaarmetdieindeomgevingvanGrou.
Terplaatsevanalletiengeselecteerdepandenisoplokaleschaalaanvullendgedetailleerdonderzoek
uitgevoerd.Ditlokaleonderzoekbehelsdeonderandereeengrondigebouwkundigeinspectieeneen
analysevandevervormingendiezichaandepandenhebbenvoorgedaan.Vervolgenszijnde
-3-
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
verkregenbouwkundigegegevensgeanalyseerdinsamenhangmetdegegevensomtrent
bodemopbouwengrondwaterstandenopdelokaleschaal.Hetresultaatvanhetlokaleonderzoekvoor
elkpandwasdevaststellingvandemeestwaarschijnlijkeoorzaakvanschadeaandegeselecteerde
panden.
Doordeovereenkomstenendeverschillentetussendepandenbinneneenpandenpaartebeschouwen,
maarookdietussenpandenuithetenepaarenpandenuitandereparen,koneensynthesegemaakt
wordenenconclusiesgetrokkenworden,dievoordeheleregiogeldigzijn.
Deresultatenvanhetonderzoekgeveneengedetailleerdbeeldopregionaleschaalvaneenaantal
belangrijkefactorenzoals:deopbouwvanenvariatiesindediepeondergrond,deeffectenvande
opsporingenwinningvanaardgashierop,deopbouwvanenvariatiesindeondiepeondergrond(de
holoceneslappebodemkarakteristiekvoorditveenweidegebied),hetwaterbeheerende
zettingsgevoeligheidvandebodem.Hetonderzoekvandepandenheeftuitgewezendatbijde
onderzochtepandendewaargenomenschadevoorhetovergrotedeelhetgevolgisvanongelijkmatige
zettingen,dieverbandhoudenmetvariatiesindeopbouwvandeondiepeondergrondenmet
verlagingvandegrondwaterstanden.InhetreferentiegebiedrondomIJlstkomtdezelfdesoortschade
vooralsrondomGrou.Debodemdalingtengevolgevandewinningvanaardgasuitdiepereservoirs
bijGrouismaximaal3,5cmendezedalingisopdeschaalvaneenpandalsgelijkmatigte
beschouwen.Eendergelijkebodemdalingkannietdeoorzaakvandeschadezijn.Deopbouwvande
diepeondergrondinmiddenFrieslandisinvergelijkingtotanderedelenvanNederlandzeerstabielen
maakthetvoorkomenvanaardbevingendieschadekunnenveroorzakenonwaarschijnlijk.Deze
vaststellinggeldtoverigensspecifiekvoordesituatieinmiddenFriesland.
Deeindconclusievanhetonderzoekisdat,hoeweloplokaleschaalaanindividuelepanden
verschillendeoorzakenvanschadezijntevinden,opregionaleschaalbeschouwddeoorzaakvanhet
hogeaantalschadegevallengelegenisindeopbouwvandeondiepeondergrond-metnameinde
inherentekwetsbaarheidvanhetholocenepakketmetzijnzettingsgevoeligeslappebodem-in
combinatiemetenversterktdoordedalingvandegrondwaterstandengedurendedelaatstedecennia.
Deopsporingenwinningvanaardgasheeftgeenbijdrageaandeschadegeleverd.
-4-
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
1. Inleiding
Ditrapportvormtheteindverslagvaneenonderzoeknaardeoorzaakvanschadeaangebouwennabij
GrouinmiddenFriesland.Deopdrachttothetuitvoerenvanditonderzoekisop24april2002
verstrektaanhetNederlandsInstituutvoorToegepasteGeowetenschappenTNO(TNO-NITG)door
hetMinisterievanEconomischeZakennaeenEuropeseaanbestedingsprocedure.Deaanbestedings
procedure(ref.nummerME/EP/MA/A001)werdgestartinnovember2001,conformdeEuropese
RichtlijnvooroverheidsopdrachtenDiensten(92/50/EEG).
HetonderzoekisuitgevoerddooreenonderzoeksconsortiumbestaandeuitdeTNO-institutenTNO-
BouwenTNO-NITG(NederlandsInstituutvoorToegepasteGeowetenschappen),alsmedeGTI
(GrootTechnologischInstituut)GeoDelft.Inditonderzoeksconsortiumisexpertisegebundeldopde
terreinenvan:deopbouwvandediepeondergrondenaardgaswinning,deopbouwvandeondiepe
ondergrondenbodemgesteldheid,dezettingsgevoeligheidvanbodem,grondwater,grondmechanica
enschadeaangebouwenenfunderingen.
Deachtergrondvoorhetverlenenvandeopdrachtwasdeongerustheid,dieinderegioaljarenbestaat
metbetrekkingtotwaargenomenscheureningebouwenenongelijkmatigebodemverzakkingen.Al
aanheteindvandejarentachtigheefthetMinisterievanEconomischeZakenonderzoeklaten
uitvoerendooreenonderzoekscommissieondervoorzitterschapvanprof.Ir.W.C.Reijnaarde
mogelijkedirecteofindirecterelatietussenaardgaswinningenschadeaangebouwen.Deresultaten
vandatonderzoekzijnin1990neergelegdinhetrapport“BodemdalinginFriesland”,
[OnderzoekscommissieBodemdalingFriesland,1990].Decommissieconcludeerdedatde
aardgaswinningslechtseenverwaarloosbareinvloedkanhebbengehadopdeschadeaangebouwen.
Vervolgensisdezeconclusieindejarennegentigterdiscussieblijvenstaanendoorverschillende
partijenaangevochten.Particulierenzijnblijvenstellendatschadeaanhunpandenweldegelijk
veroorzaaktisdoorgaswinning.Nadatin1999deTechnischeCommissieBodembeweging(Tcbb)
doordeMinisterwasingesteld,onderkendediecommissiedenoodzaaktothetuitvoerenvannieuw
onderzoek.Argumentenhiervoorwarendatmetdevaststellingin1990datderolvandegaswinning
verwaarloosbaarzouzijn,deproblemenvandeeigenarennietwarenopgelost,endatdetotdantoe
uitgevoerdeonderzoekennietduidelijkhaddengemaaktwatdeoorzaakvandeschadedanwelwas
geweest.Bovendienwerdvastgesteld,dathetfeitdatbijbodemdalingdegrondwaterstandnietdirect
meedaalt,inheteerdereonderzoeknietinbeschouwingwasgenomen.
Hetnieuweonderzoek,uitgevoerdinopdrachtvanhetMinisterievanEconomischeZaken,heeftals
doelstellinggekregenhetgevenvanduidelijkheidomtrentdeoorzaakvandeschadeaanpandennabij
Grou,alsmedehetaanleverenvanbouwstenenvoorhetafsluitenvandediscussie.Hetdocument
ME/EP/MA/A001metdetitel“Europeseaanbestedingvooronderzoeknaargebouwschadenabij
Grouw”vanhetMinisterievanEconomischeZakenformuleertdedoelstellingvanhetonderzoekals
“hetbeantwoordenvandevraagwatdeoorzaakisvanschadeaangebouwen”.Alsrandvoorwaarde
wordtmeegegevendatvoorhetprojectgegevensmoetenwordengebruikt,dieinzichtgeveninde
aardendeomvangvandegasproductieinhetgebied.Eendeelvandezegegevensdraagteen
bedrijfsvertrouwelijkkarakter.
VoorhetonderzoekisdoordeopdrachtgevereenBegeleidingscommissieingesteld,bestaandeuit
zowelvertegenwoordigersvandeTcbbalsvertegenwoordigersuitderegio.
Inhetaanbestedingsdocumentiseenaantaleisengesteldmetbetrekkingtotdeaardendeconclusies
vanhetonderzoek.Teneerstedienthetonderzoekeenvergelijkendonderzoektezijn,waarmee
bedoeldwordtdathetdientuittegaanvanrepresentatieveparenvanpandenindebuurtvanGroumet
gelijkebouwstijl,waarbijhetenepandwelschadeheeftenhetanderegeennoemenswaardigeschade.
-5-
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
Verderisopgelegddatdeconclusiesvanhetonderzoekdevolgendeelementenzullenbevatten:
1. Keuzevoordepandenparen.
2. Deverstoringenenvariatiesindeondergrondendeoorzakendiedaaraantengrondslag
liggen.Ditdienenzoweldiepealsondiepeoorzakentezijn.
3. Deveranderingeninhetdraagvermogenvandegrondenderelatiemetdeonder2
genoemdeverstoringenenvariaties.
4. Eenanalysevandestaatvangebouweninhetgebiedendeveranderingendiezichdaarin
hebbenvoorgedaaninhetverledenenderelatiemetdeonder3genoemdeveranderingin
hetdraagvermogen.
5. Deinvloedvaneengelijkmatigebodemdalingophetdraagvermogenvaneenondiepe
fundering,indiendegrondwaterstandnietdirectmeedaaltmetdebodem.
Inditrapportwordtallereerstinhoofdstuk2deaanpakvanhetonderzoekgeschetst.Dezeaanpakis
vooralbepaalddoorderandvoorwaardenopgelegddoordeopdrachtgever.Inhoofdstuk3worden
vervolgenshypothesengeformuleerdvoordemogelijkeoorzakenvanschade.Hetuitgevoerde
onderzoekomvatzowelregionaalonderzoekalslokaalonderzoek(terplaatsevanindividuele
panden).Hoofdstuk4beschrijftderesultatenvandeverschillendeonderzoekenopeenregionale
schaal.Vervolgenswordtinhoofdstuk5hetprocesvandeselectievanpandenbeschrevenende
keuzesvoorpandenenpandenparenduidelijkgemaakt.Inhoofdstuk6wordenderesultatenvande
onderzoekenperpandgegeven,waarbijeenrangschikkingperpandwordtgehanteerd.Hoofdstuk7
bevateenanalysevandeinhoofdstuk6gegevenresultaten,d.w.z.datperpandconclusiesworden
getrokkenomtrentdeoorzakenvanschade(indienvantoepassing)aanelkindividueelpand.In
hoofdstuk8wordttenslotteeensynthesegemaaktopbasisvandeanalysesenconclusiesuit
hoofdstuk7.Eénenanderwordtgeïntegreerdtoteentotaalbeeld.Hoofdstuk9geeftdandealgemeen
geldendeconclusiesenenkeleaanbevelingen.
OmdatdeAppendicesteomvangrijkzijnomoppapieraanditrapporttoetevoegen,zijndeze
beschikbaargemaaktalsdigitalefilesopCD-ROM.Elkexemplaarvanhetrapportgaatvergezeldvan
eenkopievandeCD-ROM.
Gebruikteafkortingen
Inditrapportwordendevolgendeafkortingengehanteerd:
xm–NAPstaatvoorxmeterbenedenNormaalAmsterdamsPeil
xm+NAPstaatvoorxmeterbovenNormaalAmsterdamsPeil
xm–MVstaatvoorxmeterbenedenmaaiveld
muisdeafkortingvanmicrometer,gangbaarvoorkorrelgrootteinsedimenten
-6-
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
2. Aanpak van het onderzoek
Deopdrachtgever(hetMinisterievanEconomischeZaken)heeftindeonderzoeksopdrachtenkele
aandachtspuntenvoorhetonderzoekaangegeven.Hetonderzoekzouzichvoornamelijkmoeten
richtenop:
q verstoringenenvariatiesindeondergrond(intijdrespectievelijkplaats)
endeoorzakendiedaaraantengrondslagliggen;
q veranderingeninhetdraagvermogenvandegrondenderelatiemetdeverstoringenen
variaties;
q eenanalysevandestaatvangebouweninhetgebiedendeveranderingendiezichdaarin
hebbenvoorgedaan;
q derelatiemetdeveranderingeninhetdraagvermogen;
q deinvloedvaneengelijkmatigebodemdalingophetdraagvermogenvaneenondiepe
fundering,inrelatietotdegrondwaterstand.
Voortsisdoordeopdrachtgeveraangegevendatdemethodiekvanhetonderzoekvergelijkendmoest
zijn.Hiermeewerdbedoelddatpandenmetschadevergelekenzoudenmoetenwordenmetpanden
zonderschade.
Opbasisvandezeeisenisdoorhetonderzoeksconsortiumgekozenvooreengefaseerdeaanpakvan
hetonderzoek.Bijhetopzettenvanhetonderzoekiserkenddateenaantalaspectenzichhetbestlaten
bestuderenopeenregionaleschaal,terwijlandereaspectengedetailleerdonderzoekperindividueel
pandbehoeven.
Ineeneersteeninventariserendefaseisvooralgekekennaareenaantalaspectenopregionaleschaal,
waaronderdeglobalebodemopbouwinhetgebied,demogelijkeverstoringenindeondergrondten
gevolgevangaswinningendepeilveranderingenenhetgevoerdewaterpeilbeheer.Bovendienzijnin
dezeeerstefasedehypothesenmetbetrekkingtotschadeopgesteld,eniseeninventarisatievan
pandengemaakt,o.a.opbasisvaneerdereonderzoeken.
Indetweedefaseis-nabezoekenaanderegio-eeneersteselectievanpandengemaaktopgrondvan
criteriauiteengezetinhoofdstuk5vanditrapport.Insamenhangmetdebevindingenophetgebied
vandeondergrondenhetwaterbeheerindeinventariserendefase,isvervolgenseenverdereselectie
vandepandengemaakt.Deindrukkenvandepandenopgedaanbijdebezoekenspeeldenhierookeen
belangrijkerol.Uiteindelijkzijnindezomervan2002detienpandengeselecteerdvoorhetmeer
gedetailleerdeonderzoekoplokaleschaal.Ditonderzoekbehelsdeverschillendeveldwerkenbijde
panden.Naasteenmeergedetailleerdbeeldvandebodemopbouwbijdepandenwerdookeen
nauwkeurigebouwkundigeanalysevanelkpandgemaakt.
Dederdefasevanhetonderzoekvondplaatsnahetuitwerkenvanallemeetgegevensenbestond
voornamelijkuiteensynthesevanallebevindingen.Deverschillendehypothesenwerdenophun
relevantiegetoetst.
Hetopstellenvanhypothesenaangaandedemogelijkeoorzakenvanschade
Alvorenstotdefeitelijkeselectievanpandenparentekomeniseenlijstgemaaktvanalledenkbare
oorzaken,mogelijkverantwoordelijkvoordewaargenomenschade(ziehoofdstuk3).Dezelijstgaf
sturingaanhetverdereonderzoekenvormdedebasisvoordeuiteindelijketoetsing.Tijdenshet
onderzoekkondenhypothesenwordenafgevoerdalsuitdeverzameldeinformatiebleekdatzij
uitermateonwaarschijnlijkzijn.
-7-
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
Selectievanpanden
Deselectievandepandenvoorhetvergelijkendonderzoekheeftdeelsindeeerstefaseendeelsinde
tweedefasevanhetonderzoekplaatsgevonden.Vooreengoedeonderbouwingvanhetinschattenvan
mogelijkeeffectenvangaswinning,iserindeeerstefase allereerstvoorgekozenomookenkele
pandenbuitendeinvloedssfeervandegaswinninginbeschouwingtenemen.Erwerdinditverband
ineersteinstantiegedachtaantweereferentiegebiedentewetenOosterzee-BurenenIJlstconformhet
rapport‘BodemdalinginFriesland’,[OnderzoekscommissieBodemdalingFriesland,1990].De
gebiedenIJlstenGroukomenvolgenshetrapportgoedovereenquahydrologie(kwelgebieden),
verloopvandegrondwaterstandenenbodemopbouw(klei-op-veengebied).HetgebiedOosterzee-
Burenisookeenvergelijkbaarvoorwatbetreftgrondwaterstandenenbodemopbouw,maarwijkt
hydrologischaf.UiteindelijkisdaarombeslotenalleenhetgebiedrondomIJlstalseen
vergelijkingsgebiedvoorhetgebiedrondomGroutebestuderen.Methetnemenvandezebeslissing
warenerdusvoorhetonderzoektweeafzonderlijkestudiegebiedenbepaald,namelijkeen
studiegebiedrondomGroueneenstudiegebiedrondomIJlst.
Binnenelkvandezetweegebiedenisvolgenscriteriabeschreveninhoofdstuk5eenaantalpanden
geselecteerdvoorhetdetailonderzoek.BijGrouginghetomzesenbijIJlstomvierpanden.Methulp
vanvertegenwoordigersuitderegiozijneigenarenvanpandenbenaderd.Debereidwilligheidvan
eigenarenomaanhetonderzoekmeetewerkenbleekgroot.
Verstoringenenvariatiesindeondergrond
Bijhetopzettenvanhetdeelonderzoeknodigomvariatiesindeondergrondtebeschrijveniseen
gangbaretweedelinggehanteerdtussenenerzijdsdeondiepeondergrondenanderzijdsdediepe
ondergrond.Hierbijbestaatdediepeondergronduithetbereikdieperdan500m.
Ondiepeondergrondenbodemopbouw
Eencompilatieisgemaaktvandebeschikbareondiepgeologischegegevensvandebeide
onderzoeksgebieden,zoweluitdeliteratuuralsuitniet-gepubliceerderapportenendeeigenDINO
databasevanboringenvanTNO-NITG.Eriseenregionaallithologischmodelgemaaktvanlagentot
30mondermaaiveldopbasisvandebijTNO-NITGaanwezigeboringen.Inhetdetailonderzoekbij
depandenzijngemiddeldviernieuwehandboringenperpandgezet,waarmeedeondiepgelegen
holocenekleienveenlagenendedaarondervoorkomendepleistocenezandlaagkondenworden
gekarakteriseerd.VerderzijnsonderingenenbijdriepandenBegemannboringengezet,ominzichtte
krijgenindemogelijkeaanwezigheidvandieper(tot30m)gelegenzettingsgevoeligelagen.
Diepeondergrond
Voorwatbetreftdediepeondergrondisonderzoekgedaannaarmogelijkeverstoringeninde
ondergrondtengevolgevanhetzoekennaarenwinnenvanaardgas,inclusiefverstoringendoor
industriëleactiviteitengerelateerdaangaswinning.Allerelevantegegevensm.b.t.deexploratie
(waaronderboorgegevensenseismischonderzoek)endeproductiegeschiedenisvandeAkkrumen
Leeuwardengasveldenzijnverzameld,eneengeologischmodelvandediepeondergrondopbasis
vanputtenenseismischonderzoekisopgesteld.Aandehandvanditmodelisdebodemdalingten
gevolgevangaswinningisberekenddoormiddelvaneengeomechanischemodellering.
Historiewaterhuishoudkundigesituatie
Dezesub-activiteitbehelsdeeeninventarisatievanveranderingenindetijdvande
waterhuishoudkundigesituatiesindegebiedbijGrouenIJlst.Zijmoestinzichtgeveninde
hydrologischerandvoorwaardenvandemogelijkviahetgrondwateraangestuurdecompactie-en
consolidatieprocessen.Alsersprakeisgeweestvansignificanteveranderingeninde
waterhuishoudinggedurendedelaatstedecennia,dankunnendieinbeginselbijgedragenhebbentot
dewaargenomenschadeaangebouwen.
-8-
TNO-rapport|NITG03-062-B|OorzaakschadeaangebouwennabijGrou|31maart2003
InformatieisverzameldbijdeprovincieFryslân,bijwaterschappen,enbijdeLandinrichtingsdienst.
VerderbeschiktTNO-NITGzelfovereenuitgebreidedatabasevangrondwatergegevens.
Historievanbewegingenvanhetmaaiveldendieperelagenuitgeodetischewaarnemingen
Eeninventarisatievanveranderingenindetijdvandemaaiveldhoogteenvandebewegingvan
dieperelageninhetgebiedGroumoestzichtgevenopdewaargenomenbewegingeninhetgebieden
dienenomdeberekendeengeschattebewegingentetoetsen.Geodetischegegevensinhetgebied
Grou,inclusiefhetgebiedbuitendedalingskom,zijnverkregenviahetStaatstoezichtopdeMijnen.
Hetbetreftwaarnemingendiedoorverschillendeinstantiesindeloopderjarenzijngedaanaanhet
maaiveldenaandiepergefundeerdemerken,waaronderwaarnemingenvandeMeetkundigeDienst
Rijkswaterstaat,NAP-peilmerkenenmetingenuitgevoerddoorderdeninhetkadervanwaterbeheer,
landinrichtingendegaswinning.
Ongelijkmatigezettingenenveranderingeninhetdraagvermogenvandegrondenderelatiemetde
verstoringenenvariaties
Inhetlaboratoriumzijnbodemmonsters(genomenbijdepanden)onderzochtophun
zettingsgevoeligheid.Ongestoordemonsterszijngenomenmetbehulpvanhet66mmBegemann
monsterapparaatbijdriepanden.Samendrukkingsproevenzijnuitgevoerdomhetzettingsgedragvan
debodembetertebeschrijven.
Berekeningvanzettingenvanondiepelagen
Zettingsberekeningenvandeondiepegrondprofielenterplaatsevandepandenzijnuitgevoerdop
basisvandegeologischeengeomechanischekarakterisatievandelocatiesendegrond-en
oppervlaktewatergeschiedenismetbehulpvandeformulesvanTerzaghi-BuismanenKoppejan.
Aandachtisgegevenaanheteffectvanveenoxidatieopzetting.
Berekeningvandeveranderingvanhetdraagvermogenvandefunderingen
Veranderingenindegrondwaterstandhebbenookinvloedophetdraagvermogenvande
funderingsgrondslag[Verruijt,2000].Degevolgenvoorhetdraagvermogenzijnberekend.
Analysevandestaatvangebouweninhetgebiedenderelatiemetdeveranderinginhet
draagvermogenvandegrond
Depandenzijngeïnspecteerdmetalsdoelhetinbeeldbrengenvandebouwkundigeopzet
(massaverdeling,materialen,funderingenkrachtswerkinginhetgebouw)endeaanwezigeschade.
Devervormingendiezichinhetgebouwhebbenvoorgedaanzijninbeeldgebracht,aandehandvan
veldmetingenendeaardvandescheurvorminginhetpand(praktijkanalyse).Vervolgenszijnde
inspectiegegevensgeanalyseerdinsamenhangmetdegegevensvandeondergrond..
Syntheseenhetformulerenvanconclusies
Dezelaatstefasebestonduithetinterpreterenencorrelerenvandeverzameldegegevens,enhetin
kaartbrengenvandehieruitafgeleidemogelijkeoorzakenvanschadeaandepanden.Dehypothesen
dieeerdergeformuleerdwaren,zijnvervolgensgetoetstenquaeffectenmetelkaarvergeleken.Deze
evaluatieleidttoteensynthese,tothetbeantwoordenvandeonderzoeksvraag,entothetinschatten
vandebijdragenvandeverschillendemogelijkeoorzakenvanschadeaandepanden.
-9-