Om risk och osäkerhet

24 Pages·2016·0.48 MB·Swedish

Om risk och osäkerhet

GUSTAV ALMQVIST
Kapitel 2, utdrag ur Risker och riskhantering i näringsliv
och samhälle
Richard Wahlund (red.) 2016

ISBN: 978-91-86797-22-5

© Stockholm School of Economics Institute for Research och författaren,
2016
2
L
E
T
PI
A
K
Om risk och osäkerhet1
GUSTAV ALMQVIST
Syfte och innehåll
(cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:13)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:9)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:18)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:20)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:20)(cid:16)(cid:15)(cid:23)(cid:17)(cid:10)(cid:9)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:7)
om framtiden. Kapitlet består av tre huvudavsnitt. Inledningsvis kommer en
historisk tillbakablick att åskådliggöra skillnader mellan olika sorters risk
och osäkerhet. Sedan presenteras ett konceptuellt ramverk över hur dessa
(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:11)(cid:10)(cid:5)(cid:6)(cid:20)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:24)(cid:25)(cid:15)(cid:14)(cid:12)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:17)(cid:5)(cid:16)(cid:15)(cid:9)(cid:26)(cid:7)(cid:27)(cid:21)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:17)(cid:21)(cid:13)(cid:17)(cid:7)
(cid:9)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:18)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:14)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:13)(cid:8)(cid:12)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:28)(cid:16)(cid:7)(cid:23)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:20)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:17)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:8)(cid:15)(cid:23)(cid:23)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:19)(cid:16)(cid:17)(cid:7)
(cid:22)(cid:6)(cid:9)(cid:29)(cid:8)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:17)(cid:4)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:26)(cid:7)(cid:31)(cid:15)(cid:17)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:8)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:11)(cid:17)(cid:28)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:6)(cid:16)(cid:24)(cid:28)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)
frågan om man ska försöka tänka så logiskt som möjligt, helt sonika satsa på
första tillgängliga kandidat eller använda sig av intuition och tumregler när
man ska välja kärlekspartner.
Det är skillnad på risk, risk och osäkerhet
!(cid:6)(cid:9)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)"#$$%(cid:5)(cid:10)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:19)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:8)(cid:10)(cid:5)(cid:6)(cid:8)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:7)&(cid:13)(cid:30)(cid:19)(cid:14)(cid:10)(cid:17)(cid:7)’(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:19)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:13)(cid:7)("#)*+"-/01(cid:7)
(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:10)(cid:14)(cid:3)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:17)(cid:9)(cid:13)(cid:14)(cid:6)(cid:8)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:26)(cid:7)2(cid:15)(cid:23)(cid:23)(cid:6)(cid:23)(cid:7)3(cid:13)(cid:6)(cid:16)(cid:16)(cid:6)(cid:7)
!4(cid:8)(cid:19)(cid:23)(cid:9)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:7)5(cid:19)(cid:23)(cid:5)(cid:8)(cid:19)(cid:16)(cid:5)(cid:7)6(cid:30)(cid:11)(cid:7)(cid:9)(cid:15)(cid:16)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:23)(cid:29)(cid:25)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:19)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:16)(cid:6)(cid:21)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:24)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:11)(cid:23)(cid:6)-
piga problem. I ett av Bernoullis tankeexperiment2(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:17)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)6(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:7)(cid:16)(cid:3)(cid:17)(cid:11)(cid:6)(cid:7)
"(cid:7)(cid:7)(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:4)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:10)(cid:11)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:5)(cid:10)(cid:30)(cid:11)(cid:10)(cid:7)3(cid:10)(cid:5)(cid:16)(cid:13)(cid:30)(cid:7)(cid:27)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:17)(cid:19)(cid:23):(cid:7);(cid:10)(cid:25)(cid:17)(cid:10)(cid:7)(cid:27)(cid:17)(cid:12)(cid:14)(cid:18)(cid:23)(cid:9):(cid:7)<(cid:8)(cid:6)(cid:14)(cid:13)(cid:6)(cid:7)9(cid:16)(cid:29)(cid:22)(cid:6)(cid:16)(cid:20):(cid:7)3(cid:6)(cid:16)(cid:7)=(cid:6)(cid:9)(cid:22)(cid:6)(cid:16)(cid:20):(cid:7)>(cid:10)(cid:22)(cid:16)(cid:13)(cid:6)(cid:14)(cid:7)
Karlberg, Richard Wahlund och Karl Wennberg, alla vid Handelshögskolan, samt Håkan Nilsson vid Uppsala
?(cid:23)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:13)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:16)(cid:9)(cid:6)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:16)(cid:28)(cid:9)(cid:7)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:16)(cid:13)(cid:21)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:17)(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:17)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:3)(cid:23)(cid:12)(cid:18)(cid:23)(cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:13)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:11)(cid:10)(cid:17)(cid:5)(cid:26)(cid:7)?(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:5)(cid:6)(cid:30)(cid:11)(cid:23)(cid:10)(cid:9)(cid:7)
vill även rikta ett stort tack till Jan Wallanders och Tom Hedelius stiftelse samt Tore Browaldhs stiftelse för värdefullt
ekonomiskt stöd.
2 Samma brev innehöll även den så kallade Sankt Petersburgparadoxen. Ett påhittat slantsinglingsvad som – högst
kontraintuitivt – hade ett väntevärde som vida översteg människors faktiska betalningsvilja för att få ingå det.
25
© FÖRFATTARNA OCH SIR
GUSTAV ALMQVIST
(cid:11)(cid:29)(cid:12)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:6)(cid:23)(cid:7)@(cid:10)(cid:13)(cid:18)(cid:17)(cid:7)((cid:23)(cid:10)(cid:8)(cid:23)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:20)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:16)(cid:19)(cid:8)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:8)(cid:19)(cid:5)(cid:17)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:21)(cid:28)(cid:16)(cid:5)(cid:7)A(cid:2)(cid:21)(cid:6)(cid:23)(cid:17)-
(cid:17)(cid:19)(cid:23)A1(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:14)(cid:28)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:19)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:26)(cid:7)C(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:4)(cid:3)(cid:14)(cid:14)(cid:9)(cid:10)(cid:7)
(cid:10)(cid:14)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:14)(cid:28)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:6)(cid:12)(cid:12)(cid:10)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:8)(cid:7)(cid:19)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:27)(cid:8)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:9)(cid:10)(cid:8)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:23)(cid:11)(cid:5)(cid:7)
Petersburg, en seglats under vilken fem procent av alla skepp väntas förlisa.
2(cid:13)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:22)(cid:19)(cid:16)(cid:5)(cid:17)(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:28)(cid:23)(cid:7)(cid:24)(cid:15)(cid:16)(cid:14)(cid:6)(cid:9)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)@(cid:10)(cid:13)(cid:18)(cid:17)(cid:7)(cid:23)(cid:3)(cid:5)(cid:5)(cid:19)(cid:4)(cid:18)(cid:23)(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:30)(cid:6)(cid:23)-
(cid:5)(cid:16)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:19)(cid:17)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)’(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:19)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:13)(cid:17)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:14)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:6)D(cid:6)(cid:8)(cid:12)(cid:6)(cid:14)F(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:16)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:14)(cid:26)(cid:7)
=(cid:18)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:17)(cid:10)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:24)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:14)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:23)(cid:15)(cid:8)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:19)(cid:16)(cid:6)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:26)(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:7)’(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:19)(cid:18)(cid:14)-
(cid:14)(cid:13)(cid:7)(cid:4)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:5)(cid:16)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:23)(cid:10)(cid:9)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:14)(cid:13)(cid:5)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:17)-
(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:14)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:14)(cid:25)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:14)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:17)(cid:17)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:13)(cid:11)(cid:7)(cid:29)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:14)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:10)(cid:7)
(cid:17)(cid:6)(cid:20)(cid:6)(cid:14)(cid:4)(cid:10)(cid:16)(cid:5)(cid:3)(cid:20)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)@(cid:10)(cid:13)(cid:18)(cid:17)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:24)(cid:28)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:26)(cid:7)<(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:14)(cid:19)(cid:5)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:13)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:21)(cid:17)(cid:17)(cid:6)(cid:20)(cid:14)(cid:10)(cid:5)(cid:17)(cid:7)
var principiellt sett detsamma. I båda scenarierna var risk likställt med givna
sannolikheter, där den underliggande informationen antogs vara exakt lika
tillförlitlig.
Det går naturligtvis att argumentera för att alla sannolikhetsfunktioner
(cid:6)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:5)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:8)(cid:12)(cid:13)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:7)(cid:11)(cid:10)(cid:16)(cid:10)(cid:11)(cid:5)(cid:15)(cid:16)(cid:26)(cid:7)(cid:27)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:18)(cid:12)(cid:12)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)
(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:6)D(cid:6)(cid:8)(cid:12)(cid:6)(cid:14)(cid:7)(cid:14)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:17)(cid:14)(cid:28)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:6)D(cid:10)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:15)(cid:16)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:7)(cid:9)(cid:28)(cid:7)(cid:22)(cid:10)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:17)(cid:10)(cid:8)-
(cid:14)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:9)(cid:10)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:29)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:8)(cid:15)(cid:23)(cid:20)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:5)(cid:15)(cid:16)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:17)(cid:5)(cid:26)(cid:7)5(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:8)(cid:28)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:7)(cid:23)(cid:19)(cid:20)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:23)(cid:7)
6(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:19)(cid:30)(cid:6)(cid:9)(cid:18)(cid:16)(cid:7)(cid:19)(cid:23)(cid:29)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:17)(cid:11)(cid:16)(cid:15)(cid:21)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:30)(cid:30)(cid:6)(cid:12)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:20)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)
(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:9)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:14)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:15)(cid:5)(cid:5)(cid:21)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:3)(cid:23)(cid:5)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:16)(cid:10)(cid:11)-
ta som givna på förhand (a priori)3, till skillnad mot sannolikheten för en
(cid:17)(cid:11)(cid:6)(cid:12)(cid:12)(cid:17)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:14)(cid:13)(cid:17)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20):(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:11)(cid:16)(cid:15)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:20)(cid:28)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:23)(cid:28)(cid:20)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:3)(cid:12)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:17)(cid:22)(cid:10)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:5)(cid:7)
dataunderlag (a posteriori)4(cid:26)(cid:7)(cid:31)(cid:28)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:17)(cid:17)(cid:7)(cid:24)(cid:15)(cid:16)(cid:23)(cid:15)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:20)(cid:29)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:17)(cid:8)(cid:15)(cid:17)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:16)(cid:28)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)
beslutsteoretiska idéhistorien och utreda den frågan vidare.
I en nationalekonomisk publikation på temat risk nästan tvåhundra år sen-
(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:8)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:5)(cid:4)(cid:10)(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:26)(cid:7)(cid:2)(cid:12)(cid:6)(cid:14)5, försäkring och entreprenörskap6
beskrevs återigen som de arenor där fenomenet risk aktualiserades. En av
(cid:23)(cid:3)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:13)(cid:7)Y(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:17)(cid:7)("-$"+"-/01(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:11)(cid:16)(cid:13)(cid:21)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:8)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:7)(cid:28)(cid:5)(cid:17)(cid:11)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:23)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)
(cid:8)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:20)(cid:13)(cid:21)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:13)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:7)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:19)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:13)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:26)(cid:7)(cid:27)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)-
sinformation var alltså inte exakt likadan i epistemologisk7 bemärkelse. När
)(cid:7)(cid:7)(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:26)
4 Efter erfarenhet.
/(cid:7)(cid:7)(cid:7)[(cid:7)"-/0(cid:7)(cid:28)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:29)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:15)(cid:5)(cid:5)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)’(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:19)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:13)(cid:17)(cid:7)(cid:18)(cid:16)(cid:17)(cid:12)(cid:16)(cid:18)(cid:23)(cid:20)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:22)(cid:16)(cid:6)(cid:21)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:21)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:5)(cid:16)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:3)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:19)(cid:12)(cid:19)(cid:17)(cid:13)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)
bland annat omfatta vadslagning. Willett föredrog att skriva gambling i vissa av sina passager medan Knight (1921)
senare kom att föredra engelskans term speculation. Här nöjer vi oss genomgående med den svenska benämningen
spel.
^(cid:7)(cid:7)(cid:7)5(cid:13)(cid:23)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)@(cid:10)(cid:13)(cid:18)(cid:17)(cid:7)(cid:9)(cid:13)(cid:14)(cid:6)(cid:8)(cid:8)(cid:10)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:18)(cid:12)(cid:12)(cid:17)(cid:5)(cid:28)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:6)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:23)(cid:17)(cid:5)(cid:17)(cid:29)(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:5)(cid:10)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:26)
7 Kunskapsteoretisk.
26
© FÖRFATTARNA OCH SIR
2 | OM RISK OCH OSÄKERHET
Willett berättade om att dra kort från en kortlek var sannolikheterna givna på
förhand men i andra situationer medgav han att de istället måste uppskattas
(cid:18)(cid:5)(cid:13)(cid:4)(cid:16)(cid:28)(cid:23)(cid:7)(cid:6)(cid:8)(cid:12)(cid:13)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:26)(cid:7)=(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:11)(cid:17)(cid:28)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:23)(cid:3)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:8)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:12)(cid:14)(cid:6)(cid:5)-
tera riskbegreppet: Osäkerhet.8(cid:7)(cid:7)=(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:28)(cid:20)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:5)(cid:16)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:5)(cid:7)
sett förväntat utfall samtidigt som osäkerheten snarare utgjorde ett intervall
(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:17)(cid:7)(cid:8)(cid:29)(cid:25)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:16)(cid:13)(cid:9)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:26)(cid:7)(cid:31)(cid:13)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:11)(cid:14)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:20)(cid:28)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:20)(cid:29)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:19)(cid:14)(cid:11)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)
enligt Willetts terminologi var det som borde hända medan osäkerhet var
det som kunde hända. Denna dikotomi var dock förhållandevis rudimentärt
(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:8)(cid:18)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9):(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:22)(cid:10)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:23)(cid:28)(cid:20)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:6)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:5)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:19)(cid:16)(cid:6)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:10)(cid:14)(cid:3)(cid:17)(cid:26)
Den konceptuella uppdelningen mellan risk och osäkerhet kom hur som
(cid:24)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:17)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:26)(cid:7)@(cid:24)(cid:13)(cid:30)(cid:10)(cid:20)(cid:19)(cid:6)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:6)(cid:23)(cid:7)9(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:11)(cid:7)=(cid:26)(cid:7);(cid:23)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:5)(cid:7)("-q"1(cid:7)
kom nämligen två decennier senare att presentera ett teoretiskt ramverk på
(cid:17)(cid:10)(cid:8)(cid:8)(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:8)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:13)(cid:9)4(cid:24)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:17)(cid:14)(cid:10)(cid:20)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:13)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:29)(cid:16)(cid:16)(cid:6)(cid:26)(cid:7)(cid:2)(cid:12)(cid:6)(cid:14)-
(cid:8)(cid:6)(cid:5)(cid:10)(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:11)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:15)(cid:21)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:24)(cid:19)(cid:17)(cid:7);(cid:23)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:5):(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:22)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:6)D(cid:6)(cid:8)(cid:12)(cid:14)(cid:13)6(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)
risk med hjälp av tärningar, lotteriurnor och rouletthjul (likhetstecknet mel-
(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:25)(cid:15)(cid:8)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:11)(cid:5)1(cid:26)(cid:7)5(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:13)(cid:14)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:11)(cid:17)(cid:28)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:5)(cid:21)(cid:28)(cid:7)
olika sorters risk: (matematisk) A priori-sannolikhet respektive statistisk (a
posteriori-) sannolikhet.9
2(cid:10)(cid:16)(cid:13)(cid:7)(cid:14)(cid:28)(cid:20)(cid:7)(cid:24)(cid:18)(cid:21)(cid:18)(cid:9)(cid:23)(cid:3)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:7);(cid:23)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:5)(cid:17)(cid:7)(cid:5)(cid:10)(cid:23)(cid:11)(cid:10)(cid:16)y(cid:7)z(cid:21)(cid:6)(cid:11)(cid:14)(cid:29)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:30)(cid:6)(cid:12)(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)
(cid:9)(cid:13)(cid:11)(cid:19)(cid:5)(cid:19)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:19)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:26)(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:7);(cid:23)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:12)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)6(cid:23)(cid:13)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:14)(cid:13)(cid:11)-
ställt med en känd sannolikhetsfördelning, ett ramvillkor som möjligen gick
(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)6(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:30)(cid:10)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:19)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:9)(cid:10)(cid:20)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:14)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:26)(cid:7)[(cid:7)(cid:22)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:11)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)-
likheter var människan istället utlämnad åt osäkra estimat. Dessa betingelser
kallades sann osäkerhet.10
C(cid:6)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:23)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:14)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:3)(cid:20)(cid:20)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)|(cid:6)(cid:17)(cid:5)(cid:13)(cid:8)(cid:10)(cid:5)}(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:28)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:14)(cid:10)(cid:20)(cid:26)(cid:7)[(cid:7)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:8)(cid:15)(cid:23)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)
beror den framtida situation i förhållande till vilken vi agerar på uppträdandet hos ett
obegränsat antal objekt, och är påverkad av så många faktorer att inget riktigt försök
görs att förhålla sig till dem alla, än mindre estimera och summera deras individuella
(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:26)(cid:7)C(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:22)(cid:10)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:17)(cid:15)(cid:16)(cid:17)(cid:11)(cid:13)(cid:14)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:30)(cid:13)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:20)(cid:29)(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:23)(cid:28)(cid:20)(cid:19)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:8)(cid:13)(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:19)(cid:8)(cid:7)
en matematisk (uttömmande och kvantitativ) undersökning kan ske.11 (Knight, 1921,
ss. 210)
*(cid:7)(cid:7)(cid:7)(cid:7)(cid:7)<(cid:23)(cid:20)(cid:26)(cid:7)(cid:18)(cid:23)(cid:30)(cid:6)(cid:16)(cid:5)(cid:10)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:3)(cid:26)
-(cid:7)(cid:7)(cid:7)(cid:7)(cid:7)<(cid:23)(cid:20)(cid:26)(cid:7)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:13)(cid:19)(cid:16)(cid:3)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:19)(cid:22)(cid:10)(cid:22)(cid:13)(cid:14)(cid:13)(cid:5)(cid:3)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:13)(cid:30)(cid:10)(cid:14)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:19)(cid:22)(cid:10)(cid:22)(cid:13)(cid:14)(cid:13)(cid:5)(cid:3)(cid:26)
"$(cid:7)(cid:7)(cid:7)<(cid:23)(cid:20)(cid:26)(cid:7)(cid:5)(cid:16)(cid:18)(cid:6)(cid:7)(cid:18)(cid:23)(cid:30)(cid:6)(cid:16)(cid:5)(cid:10)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:3)(cid:26)
""(cid:7)(cid:7)(cid:7)(cid:27)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:30)(cid:13)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:29)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:15)(cid:5)(cid:5)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:13)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:20)(cid:25)(cid:19)(cid:16)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:26)(cid:7);(cid:18)(cid:16)(cid:17)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:30)(cid:13)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:24)(cid:15)(cid:23)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:20)(cid:13)(cid:23)(cid:10)(cid:14)(cid:6)(cid:23)(cid:26)
27
© FÖRFATTARNA OCH SIR
GUSTAV ALMQVIST
9(cid:29)(cid:16)(cid:7);(cid:23)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:28)(cid:20)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:24)(cid:29)(cid:20)(cid:7)(cid:20)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:7)(cid:6)(cid:12)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:14)(cid:19)(cid:20)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:22)(cid:3)(cid:20)(cid:20)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)A(cid:18)(cid:23)-
dersökning av själva kunskapens väsen och funktion” (s. 199).
~(cid:19)(cid:24)(cid:23)(cid:7)5(cid:26)(cid:7);(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17)(cid:7)("-q"1(cid:7)(cid:22)(cid:19)(cid:11)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:17)(cid:14)(cid:15)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:20)(cid:10)(cid:21)(cid:17)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:8)(cid:8)(cid:10)(cid:7)(cid:28)(cid:16)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:31)(cid:19)(cid:23)-
(cid:9)(cid:19)(cid:23)(cid:26)(cid:7)5(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:23)(cid:10)(cid:9)(cid:7)(cid:8)(cid:19)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:8)(cid:6)(cid:16)(cid:13)(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:6)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:18)(cid:12)(cid:12)(cid:14)(cid:6)(cid:21)(cid:9)(cid:6)(cid:7);(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)
visst motstånd mot utmaningen att diskutera kunskapens natur: ”Jag vill
inte bli inblandad i epistemologiska frågor som jag inte kan besvara” (s.
9). Kanske var det denna ambivalens som medförde att hans konceptuella
behandling av begreppet (o)säkerhet vid jämförelse framstod som en aning
(cid:5)(cid:16)(cid:13)(cid:21)(cid:13)(cid:10)(cid:14)(cid:26)(cid:7);(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:19)(cid:30)(cid:11)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:12)(cid:16)(cid:28)(cid:11)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:13)(cid:9)4(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:20)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:7)
kunde betraktas som ett kontinuum med säkerhet som något slags naturlig
maximumpunkt.
Beträffande sannolikhet kan vi inte säga mer än att den utgör en lägre grad av rationell
tro än säkerhet; och vi må säga, om vi så vill, att den adresserar grader av säkerhet. Eller
så gör vi sannolikhet till den mer grundläggande av de två och betraktar säkerhet som
ett speciellt fall av sannolikhet, utgörande, i själva verket, den maximala sannolikheten.
(;(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17):(cid:7)"-q":(cid:7)(cid:17)(cid:26)(cid:7)"/1
?(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:30)(cid:6)(cid:23)(cid:23)(cid:13)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:7);(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:15)(cid:20)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:15)(cid:23)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:5)(cid:10)(cid:23)(cid:11)(cid:6)(cid:11)(cid:16)(cid:10)(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:28)(cid:5)(cid:7)
frågan om begränsad kunskap, och i en 1930-talsartikel12 underkastades tem-
(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:10)(cid:14)(cid:3)(cid:17)(cid:26)(cid:7);(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17)(cid:7)("-)#1(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:9)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:9)(cid:6)6-
(cid:23)(cid:13)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:19)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:8)(cid:13)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7);(cid:23)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:5)(cid:17)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:11)(cid:16)(cid:13)(cid:21)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:26)(cid:7);(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17)(cid:7)
ansåg exempelvis att varken rouletter eller premieobligationer förtjänade att
kallas osäkra, emedan både de möjliga utfallen och sannolikheterna för vinst
(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:11)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:7)((cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:17)(cid:28)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)1(cid:26)(cid:7)(cid:128)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:23)(cid:28)(cid:20)(cid:19)(cid:23)(cid:5)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:24)(cid:6)(cid:14)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:5)(cid:26)(cid:7)C(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:18)(cid:12)(cid:12)(cid:17)(cid:5)(cid:19)(cid:9)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)
följd av komplexitet eller när konsekvenserna låg så pass långt fram i tiden
att det inte gick att göra några tillförlitliga sannolikhetsbedömningar alls.
5(cid:6)(cid:9)(cid:7)|(cid:19)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:6)(cid:16)}(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12):(cid:7)(cid:14)(cid:28)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:11)(cid:14)(cid:10)(cid:16)(cid:10):(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:25)(cid:10)(cid:20)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:13)(cid:14)(cid:25)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:9)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:11)(cid:15)(cid:23)(cid:5)(cid:7)
med säkerhet från vad som endast är troligt. Spelet roulett är inte underkastat, i denna
bemärkelse, osäkerhet; ej heller förutsättningen att en vinnande premieobligation ska
(cid:9)(cid:16)(cid:10)(cid:17)(cid:26)(cid:7)<(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16):(cid:7)(cid:28)(cid:23)(cid:3)(cid:19):(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:21)(cid:15)(cid:23)(cid:5)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:14)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:23)(cid:28)(cid:20)(cid:19)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:26)(cid:7)z(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:9)(cid:16)(cid:6)(cid:5)(cid:7)
är endast en aning osäkert. Den bemärkelse i vilket jag använder begreppet är den i
vilken förutsättningen för ett europeiskt krig är osäker, eller priset för koppar och rän-
(cid:5)(cid:6)(cid:23)(cid:13)(cid:21)(cid:28)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:5)(cid:25)(cid:18)(cid:20)(cid:19)(cid:7)(cid:28)(cid:16):(cid:7)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:23)(cid:3)(cid:7)(cid:18)(cid:12)(cid:12)6(cid:23)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:17)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:28)(cid:14)(cid:9)(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6):(cid:7)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:8)(cid:29)(cid:20)(cid:23)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:13)(cid:7)
12 En samling kommentarer mot bakgrund av publiceringen av sitt magnum opus The General Theory of Employ-
ment, Interest and Money under föregående år.
28
© FÖRFATTARNA OCH SIR
2 | OM RISK OCH OSÄKERHET
(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:30)(cid:13)(cid:10)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:3)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:8)(cid:6)(cid:5)(cid:7)"-#$(cid:26)(cid:7)’(cid:6)(cid:5)(cid:16)(cid:15)(cid:4)(cid:4)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:17)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:28)(cid:20)(cid:19)(cid:16)(cid:7)6(cid:23)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:22)(cid:10)(cid:17)(cid:13)(cid:17)(cid:7)
(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:14)(cid:11)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:23)(cid:28)(cid:20)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:24)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:16)(cid:15)(cid:11)(cid:23)(cid:10)(cid:17)(cid:26)(cid:7)2(cid:13)(cid:7)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:24)(cid:6)(cid:14)(cid:5)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:11)(cid:6)(cid:14)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:26)(cid:7)(;(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17):(cid:7)
1937, ss. 213)
?(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:16)(cid:14)(cid:9)(cid:17)(cid:11)(cid:16)(cid:13)(cid:20)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:16)(cid:6)(cid:9)(cid:7)~(cid:19)(cid:24)(cid:23)(cid:7)(cid:21)(cid:19)(cid:23)(cid:7)&(cid:6)(cid:18)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:128)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:16)(cid:7)5(cid:19)(cid:16)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:7)
("-00+"-0#1(cid:7)(cid:12)(cid:6)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:22)(cid:10)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:11)(cid:14)(cid:10)(cid:17)(cid:17)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:26)(cid:7)!(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:14)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:28)(cid:20)(cid:17)(cid:7)(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:5)(cid:17)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)
tätt sammanlänkade, men spelteoretiska exempel hämtades nu gärna även
från schack och poker.13(cid:7)(cid:7)5(cid:13)(cid:14)(cid:5)(cid:19)(cid:23)(cid:7)9(cid:16)(cid:13)(cid:6)(cid:9)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:31)(cid:6)(cid:19)(cid:23)(cid:10)(cid:16)(cid:9)(cid:7)~(cid:26)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:6)(cid:7)("-0*1(cid:7)
befäste sedan den utvecklingen. De höll sig också gärna inom ramarna för
(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:13)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:9)(cid:3)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:18)(cid:17)(cid:5)(cid:16)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)F(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:16)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:14)(cid:26)(cid:7)[(cid:23)(cid:5)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:17)(cid:6)(cid:5)(cid:7)
för den epistemologiska dimensionen av begreppen risk och osäkerhet var
därmed väsentligt lägre. Det handlade i stället om ett beslutsteoretiskt uni-
(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:18)(cid:8)(cid:7)(cid:18)(cid:12)(cid:12)(cid:22)(cid:3)(cid:20)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:23)(cid:15)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:23)(cid:19)(cid:20)(cid:7)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:26)(cid:7)C(cid:15)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:22)(cid:14)(cid:6)(cid:21)(cid:7)(cid:17)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)
(cid:8)(cid:15)(cid:23)(cid:23)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:14)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:11)(cid:17)(cid:28)(cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:14)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:9)(cid:18)(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:26)(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:4)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:28)(cid:20)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:15)(cid:30)(cid:11)-
te om individer betedde sig som om14 de räknade fram och jämförde värdena
av de förväntade utfallen när de fattade beslut. Hur människor egentligen
tänkte ansågs ovidkommande.
(cid:129)C(cid:130)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:4)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:17)(cid:7)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:8)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:8)(cid:15)(cid:16)(cid:11)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:6)(cid:9)(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:7)(cid:20)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:24)(cid:3)(cid:12)(cid:19)(cid:5)(cid:6)(cid:17)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)
biljardspelaren gjorde sina stötar som om han kände till formlerna, träffsäkert kunde up-
pskatta vinklarna med sitt ögonmått etc., beskrivande klotens positioner, kunde utföra
blixtsnabba beräkningar utifrån formlerna, och därefter kunde få klotet att färdas i den
(cid:16)(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:8)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:9)(cid:13)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:26)(cid:7)(9(cid:16)(cid:13)(cid:6)(cid:9)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:131)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:6):(cid:7)"-0*:(cid:7)(cid:17)(cid:26)(cid:7)q-*1
9(cid:16)(cid:13)(cid:6)(cid:9)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:7)("-/)1(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:17)(cid:5)(cid:28)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:14)(cid:29)(cid:21)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:16)(cid:15)(cid:9)(cid:11)(cid:16)(cid:19)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:12)(cid:14)(cid:10)(cid:30)-
erade ”som om varje löv avsiktligt försökte att maximera mängden solljus
(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:28)(cid:16):(cid:7)(cid:20)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:20)(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:19)(cid:17)(cid:13)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:16)A(cid:7)((cid:17)(cid:26)(cid:7)"-1(cid:26)(cid:7)<(cid:23)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:17)(cid:17)(cid:7)(cid:9)(cid:19)(cid:20)(cid:8)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:8)(cid:7)(cid:5)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:17)(cid:7)
sålunda ha präglat den samtida tilltron till optimeringstanken. Den fran-
(cid:17)(cid:11)(cid:6)(cid:7)(cid:23)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:10)(cid:14)(cid:6)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:6)(cid:23)(cid:7)5(cid:10)(cid:18)(cid:16)(cid:13)(cid:30)(cid:6)(cid:7)(cid:27)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:13)(cid:17)(cid:7)("-/)1(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:17)(cid:5)(cid:28)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:17)(cid:3)(cid:11)(cid:19)(cid:14)(cid:19)(cid:20)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)
(cid:9)(cid:13)(cid:8)(cid:6)(cid:23)(cid:17)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:7)(cid:8)(cid:19)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:29)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:17)(cid:4)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:26)(cid:7)(cid:31)(cid:13)(cid:11)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:8)(cid:28)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)
(cid:17)(cid:13)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:5)(cid:16)(cid:15)(cid:9)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:5)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:21)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:14)(cid:19)(cid:5)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:13)(cid:6)D(cid:6)(cid:8)(cid:12)(cid:6)(cid:14)(cid:7)(cid:9)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:14)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:7)
(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:12)(cid:6)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:26)(cid:7)<(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:6)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:19)(cid:20)(cid:17)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:11)(cid:14)(cid:10)(cid:16)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:12)(cid:17)(cid:3)(cid:11)(cid:19)(cid:14)(cid:19)-
(cid:20)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:23)(cid:3)(cid:5)(cid:5)(cid:5)(cid:19)(cid:4)(cid:18)(cid:23)(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:24)(cid:15)(cid:16)(cid:14)(cid:6)(cid:9)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:10)(cid:8)(cid:26)(cid:7)5(cid:6)(cid:9)(cid:7)9(cid:16)(cid:13)(cid:6)(cid:9)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:8)(cid:13)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:19)(cid:20)(cid:13)(cid:7)
13 Den som vill fördjupa sig i tankarna bakom den spelteoretiska forskningsfåra som växte fram ur bland andra
(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:17)(cid:10)(cid:7)(cid:20)(cid:16)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:20)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:8)(cid:6)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:14)(cid:15)(cid:17)(cid:10)(cid:7)(cid:31)(cid:18)(cid:30)(cid:6)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)!(cid:10)(cid:13)(cid:4)(cid:4)(cid:10)(cid:7)("-/#1(cid:26)
14 Eng. as if.
29
© FÖRFATTARNA OCH SIR
GUSTAV ALMQVIST
(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:27)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:13)(cid:17)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:8)(cid:19)(cid:9)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:11)(cid:3)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:17)(cid:25)(cid:15)(cid:14)(cid:21)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:7)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)
(cid:19)(cid:8)%(cid:12)(cid:17)(cid:3)(cid:11)(cid:19)(cid:14)(cid:19)(cid:20)(cid:13)(cid:26)
Små och stora världar
&(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:6)(cid:7)("-/01(cid:7)(cid:28)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:19)(cid:16)(cid:6)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:19)(cid:11)(cid:18)(cid:17)(cid:7)
innebar detta emellertid ett visst återupprättande av frågan om begränsad
kunskap vid mänskliga bedömningar. I några länge underskattade passager
gjorde Savage skillnad på vad han kallade små respektive stora världar.15
En värld var benämningen på ett objekt som var underkastat ett presum-
tivt utfallsrum (saker som kunde inträffa med en viss sannolikhet). Här kan
(cid:21)(cid:13):(cid:7)(cid:3)(cid:5)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:11)(cid:14)(cid:10)(cid:5):(cid:7)(cid:5)(cid:15)(cid:23)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:19)(cid:17)(cid:17)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:5)(cid:21)(cid:28)(cid:7)(cid:10)(cid:14)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:11)(cid:14)(cid:10)(cid:7)((cid:17)(cid:8)(cid:28)1(cid:7)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:7)
mer avancerade (stora) betingelser (världar) under vilka beslut kan fattas.
Konceptuellt utgör den lilla världen ofrånkomligen en förenkling, men den
möjliggör därmed tillämpandet av strikt logik och matematik. Å andra sidan
Figur 1.16(cid:7)(cid:7)(cid:128)(cid:30)(cid:11)(cid:24)(cid:10)(cid:8)(cid:17)(cid:7)(cid:16)(cid:10)(cid:11)(cid:11)(cid:23)(cid:13)(cid:21)(cid:26)17 Beslutsfattande givet kognitiva begränsningar?
15 Eng. small world respektive large world.
"^(cid:7)(cid:7)(cid:7)[(cid:14)(cid:14)(cid:18)(cid:17)(cid:5)(cid:16)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)@(cid:24)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:7)5(cid:10)(cid:9)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:26)
"#(cid:7)(cid:7)(cid:7)<(cid:17)(cid:17)(cid:6)(cid:23)(cid:17)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:30)(cid:13)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:17)(cid:11)(cid:16)(cid:13)(cid:21)(cid:17)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:30)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:8)(cid:18)(cid:23)(cid:11)(cid:6)(cid:23)(cid:7)Y(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:13)(cid:10)(cid:8)(cid:7)(cid:128)(cid:30)(cid:11)(cid:24)(cid:10)(cid:8)(cid:26)(cid:7)3(cid:28)(cid:7)")$$%(cid:5)(cid:10)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:23)(cid:6)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:16)(cid:20)(cid:18)(cid:8)(cid:6)(cid:23)-
terat för den vetenskapsteoretiska principen att av två förklaringar med samma förklaringsvärde så är den enklaste att
föredra.
30
© FÖRFATTARNA OCH SIR
2 | OM RISK OCH OSÄKERHET
(cid:134)(cid:14)(cid:15)(cid:8)(cid:23)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:8)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:19)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:16)(cid:14)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:11)(cid:14)(cid:10)(cid:16)(cid:10)(cid:9)A(cid:7)((cid:17)(cid:26)(cid:7)-1(cid:26)(cid:7)<(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:19)(cid:16)(cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:16)(cid:14)(cid:9)(cid:7)
brottas istället nödvändigtvis med en viss vaghet18 eftersom komplexiteten
(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:23)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:8)(cid:29)(cid:25)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:22)(cid:14)(cid:13)(cid:16)(cid:7)(cid:135)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:18)(cid:5)(cid:17)(cid:15)(cid:5)(cid:5)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:8)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:13)(cid:4)(cid:4)(cid:18)(cid:17)(cid:10)(cid:26)(cid:7)
Vaghet är ett begrepp som Savage inte har varit ensam om att använda. Även
(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7);(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17)(cid:7)("-q":(cid:7)"-)#1(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:6)D(cid:6)(cid:8)(cid:12)(cid:6)(cid:14)(cid:21)(cid:13)(cid:17)(cid:7);(cid:6)(cid:23)(cid:23)(cid:6)(cid:5)(cid:24)(cid:7)~(cid:26)(cid:7)(cid:27)(cid:16)(cid:16)(cid:19)(cid:137)(cid:7)("--q119 var
(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:15)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:5)(cid:16)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:14)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:23)(cid:28)(cid:20)(cid:19)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:12)(cid:16)(cid:6)(cid:30)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:7)(cid:29)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:7)
som rådde.
De traditionella spel- och lotteriexemplen (risk) kompletterades hos Sav-
(cid:10)(cid:20)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:24)(cid:3)(cid:12)(cid:19)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:6)(cid:9)(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:12)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:5)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:10)(cid:16)(cid:5)(cid:13)(cid:6)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:10)(cid:8)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:17)(cid:18)(cid:5)(cid:17)(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:16):
(cid:9)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:8)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)=(cid:10)(cid:14)(cid:6)(cid:3)(cid:17)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:6)(cid:5)(cid:17)(cid:7)(cid:28)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:17)(cid:5):(cid:7)(cid:8)(cid:19)(cid:16)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:27)(cid:22)(cid:16)(cid:10)(cid:24)(cid:10)(cid:8)(cid:7)(cid:31)(cid:13)(cid:23)(cid:30)(cid:19)(cid:14)(cid:23):(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:8)-
(cid:12)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:7)@(cid:24)(cid:13)(cid:30)(cid:10)(cid:20)(cid:19)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:21)(cid:13)(cid:17)(cid:17)(cid:7)(cid:9)(cid:10)(cid:20):(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:24)(cid:18)(cid:16)(cid:18)(cid:21)(cid:13)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:21)(cid:15)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:18)(cid:5)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:15)(cid:20)(cid:20)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:7)
komma att förstöra en i övrigt perfekt omelettsmet (osäkerhet). Ett väl eta-
(cid:22)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:20)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:5)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:17)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:13)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:11)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:14)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:8)(cid:13)(cid:17)(cid:17)(cid:21)(cid:13)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)
(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:14)(cid:17)(cid:13)(cid:5)(cid:18)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:15)(cid:20)(cid:14)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:12)(cid:6)(cid:16)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:5)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:26)(cid:7)(cid:27)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:15)(cid:23)(cid:23)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:19)(cid:16)(cid:7)
skulle ha givna sannolikheter att förhålla sig till när de fattade beslut ansågs
vara orealistiskt.
[D]et är till och med bortom vår förmåga att planera en picknick eller spela ett parti
schack i enlighet med principen [”om perfekt information och förutseende”20], även när
(cid:18)(cid:5)(cid:4)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:17)(cid:16)(cid:18)(cid:8)(cid:8)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:18)(cid:12)(cid:12)(cid:17)(cid:15)(cid:5)(cid:5)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:20)(cid:15)(cid:23)(cid:20)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:14)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:10)(cid:16)(cid:5)(cid:13)6(cid:30)(cid:13)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:7)
underkastas den snävaste rimliga avgränsning. (Savage, 1954, p. 16)
Det har föreslagits att Savage-termerna stora och små världar kan använ-
(cid:9)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:10)(cid:14)(cid:19)(cid:20)(cid:13)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:29)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:20)(cid:16)(cid:6)(cid:12)(cid:12)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(2(cid:19)(cid:14)(cid:140)(cid:7)(cid:131)(cid:7)>(cid:13)(cid:20)(cid:6)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:140)(cid:6)(cid:16):(cid:7)
2014). I så fall följer att risk utgör en liten värld medan osäkerhet motsvaras
av en stor värld.
=(cid:6)(cid:16)(cid:22)(cid:6)(cid:16)(cid:5)(cid:7)(cid:27)(cid:26)(cid:7)(cid:2)(cid:13)(cid:8)(cid:19)(cid:23)(cid:7)("-0#:(cid:7)"-//:(cid:7)"-/^:(cid:7)"-/*1:(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:8)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:6):(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:6)-
senterade en modell över människan som begränsat rationell beslutsfat-
tare.21 Inte heller han ansåg att en individ kunde besitta fullständig kunskap
i verkliga valsituationer.
18 Eng. vagueness.
"-(cid:7)(cid:7)(cid:7)(cid:2)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:6)(cid:12)(cid:13)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:8)(cid:19)(cid:14)(cid:19)(cid:20)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:16)(cid:10)(cid:11)(cid:5)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:16)(cid:6)(cid:21)(cid:7)(cid:27)(cid:16)(cid:16)(cid:19)(cid:137)(cid:7)("--q1(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:24)(cid:18)(cid:16)(cid:7)(cid:134)(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:8)(cid:19)(cid:14)(cid:23)A(cid:7)((cid:17)(cid:26)(cid:7)0^1(cid:7)((cid:6)(cid:23)(cid:20)(cid:26)(cid:7)clouds of vague-
ness) fördunklade människans strävan efter fullständig kunskap.
q$(cid:7)(cid:7)(cid:7)C(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:4)(cid:19)(cid:20)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:8)(cid:18)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:14)(cid:28)(cid:23)(cid:10)(cid:9)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:28)(cid:23)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:8)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:8)(cid:10)(cid:16)(cid:11)(cid:23)(cid:10)(cid:9)(cid:17)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:17)(cid:10)(cid:16)(cid:5)(cid:13)(cid:11)(cid:6)(cid:14)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:12)(cid:17)(cid:3)(cid:11)(cid:19)(cid:14)(cid:19)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)>(cid:6)(cid:19)(cid:16)(cid:20)(cid:6)(cid:7);(cid:10)(cid:5)(cid:19)(cid:23)(cid:10)(cid:7)
("-/):(cid:7)(cid:17)(cid:26)(cid:7)"q^1(cid:26)(cid:7)C(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:20)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:30)(cid:13)(cid:17)(cid:7)(cid:17)(cid:18)(cid:8)(cid:8)(cid:6)(cid:16)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:20)(cid:16)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:20)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:26)
21 Eng. bounded rationality.
31
© FÖRFATTARNA OCH SIR
GUSTAV ALMQVIST
!(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:10)(cid:14)(cid:13)(cid:5)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:12)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:5):(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:19)(cid:18)(cid:12)(cid:12)(cid:23)(cid:28)(cid:6)(cid:14)(cid:13)(cid:20):(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:6)D(cid:10)(cid:11)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:17)(cid:6)(cid:11)(cid:21)(cid:6)(cid:23)(cid:17)(cid:6)(cid:16)-
na av varje val. I verkligheten har människan aldrig mer än fragmentarisk kunskap om
de betingelser som omger hennes handlande, ej heller mer än en ringa insikt i de regel-
bundenheter och lagar som skulle medge ett härledande av framtida konsekvenser ur en
(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:16)(cid:28)(cid:9)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:26)(cid:7)((cid:2)(cid:13)(cid:8)(cid:19)(cid:23):(cid:7)"-0#+"--#:(cid:7)(cid:17)(cid:26)(cid:7)-01
Enligt Simon var nationalekonomins Homo economicus22 dödfödd som
deskriptiv beslutsmodell.
z(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:13)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:6)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:18)(cid:5)(cid:17)(cid:15)(cid:5)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)}(cid:6)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:7)(cid:8)(cid:15)(cid:23)(cid:23)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:10):}(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8):(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:10)(cid:7)
}(cid:6)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:13)(cid:17)(cid:11)}(cid:7)(cid:15)(cid:21)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)}(cid:16)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:26)}(cid:7)C(cid:6)(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:18)(cid:14)(cid:14)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:14)(cid:6)(cid:21)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:17)-
pekterna av sin miljö vilken, om inte fullständigt komplett, åtminstone är imponerande
(cid:11)(cid:14)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:4)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:26)(cid:7)=(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:11)(cid:17)(cid:28)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:14)(cid:19)(cid:16)(cid:20)(cid:10)(cid:23)(cid:13)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:10)(cid:22)(cid:13)(cid:14)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:16)(cid:6)(cid:23)(cid:17)(cid:17)(cid:3)(cid:17)(cid:5)(cid:6)(cid:8):(cid:7)
och en beräkningsförmåga som möjliggör för honom att beräkna, för de olika handling-
salternativ som är tillgängliga för honom, vilka av dessa som låter honom nå den högsta
möjliga punkten på hans preferensskala. (Simon, 1955, s. 99)
I Simons egna beskrivningar av människans försök att förutse framtiden
fanns det sällan tillgång till några givna sannolikheter.23 Indirekt talade han
alltså om osäkerhet snarare än risk. Exemplen kunde dessutom lika gärna
komma från evolutionsbiologin som från ekonomins värld.24 Bedömning-
(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:24)(cid:18)(cid:21)(cid:18)(cid:9)(cid:17)(cid:10)(cid:11)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:5)(cid:6)D(cid:5)(cid:18)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:22)(cid:3)(cid:20)(cid:20)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:8)(cid:28)(cid:20)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:6)(cid:9)(cid:13)(cid:30)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:16)(cid:7)
anpassa sig till skeenden i en viss miljö. Vid en beslutsforskningskonferens
som Simon besökte förekom till exempel den okonventionella liknelsen vid
(cid:24)(cid:18)(cid:16)(cid:7)A(cid:129)(cid:6)(cid:130)(cid:23)(cid:7)@(cid:24)(cid:13)(cid:30)(cid:10)(cid:20)(cid:19)%(cid:17)(cid:14)(cid:10)(cid:11)(cid:5)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:21)(cid:15)(cid:23)(cid:5)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:29)(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:11)(cid:29)(cid:5)(cid:5)(cid:12)(cid:16)(cid:13)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:23)(cid:29)(cid:17)(cid:5)(cid:19)(cid:16)-
(cid:8)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:16)(cid:10)(cid:22)(cid:22)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:23)(cid:29)(cid:5)(cid:11)(cid:16)(cid:6)(cid:10)(cid:5)(cid:18)(cid:16)(cid:7)(cid:13)(cid:7)z(cid:6)D(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)Y(cid:3)(cid:19)(cid:8)(cid:13)(cid:23)(cid:20)A(cid:7)(5(cid:6)(cid:16)(cid:6)(cid:9)(cid:13)(cid:5)(cid:24):(cid:7)"-/*:(cid:7)(cid:17)(cid:26)(cid:7)#-1(cid:26)(cid:7)
(cid:27)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:21)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:13)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:30)(cid:6)(cid:23)(cid:10)(cid:16)(cid:13)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:22)(cid:10)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:11)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:6)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:5)(cid:16)(cid:10)-
ditionella försäkrings- och spelexempel som länge hade dominerat inom
(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:17)(cid:11)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:17)(cid:4)(cid:28)(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:9)(cid:13)(cid:16)(cid:6)(cid:11)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:14)(cid:25)(cid:9)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:16)(cid:14)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:17)(cid:3)(cid:23)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:17)(cid:8)(cid:13)(cid:14)(cid:25)(cid:29)(cid:23)(cid:26)
I en senare analogi beskrev Simon (1990) mänsklig rationalitet som
formad av en sax med två blad: ”uppgiftsmiljöns struktur och aktörens
beräkningsförmåga” (s. 7), en liknelse vid ett interaktivt och gradvist
(cid:14)(cid:15)(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:3)(cid:23)(cid:10)(cid:8)(cid:13)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:24)(cid:28)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:26)(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:2)(cid:13)(cid:8)(cid:19)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:25)(cid:15)(cid:23)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:22)(cid:13)(cid:14)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:16)-
ganisms anpassning till en ekologi under decennier som en lämplig metafor
22 Eng. economic man (jfr. administrative man).
23 Därmed föredrogs schack och husförsäljningar som exempel framför klassiska lotterier.
24 Knight hade tidigare gjort likadant.
32
© FÖRFATTARNA OCH SIR
2 | OM RISK OCH OSÄKERHET
(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:7)(cid:14)(cid:15)(cid:16)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:6):(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:9)(cid:29)(cid:8)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:5)(cid:7)(cid:18)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:19)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:26)(cid:7)!(cid:19)(cid:22)(cid:13)(cid:23)(cid:7)5(cid:26)(cid:7)=(cid:19)(cid:20)(cid:10)(cid:16)(cid:5)(cid:24)(cid:7)
(2001) kom så småningom också att intressera sig för interaktionen mellan
särskilda betingelser och möjligheten till lärande. Han skilde på snälla25 re-
spektive skruvade26 lärandemiljöer. I en snäll miljö antogs intuition, givet
(cid:11)(cid:19)(cid:23)(cid:5)(cid:13)(cid:23)(cid:18)(cid:6)(cid:16)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:14)(cid:13)(cid:5)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:28)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:11)(cid:19)(cid:12)(cid:12)(cid:14)(cid:13)(cid:23)(cid:20):(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:20)(cid:29)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:3)(cid:30)(cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:6)(cid:4)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:5)(cid:13)(cid:21)(cid:5)(cid:7)
(cid:21)(cid:6)(cid:16)(cid:11)(cid:5)(cid:3)(cid:20)(cid:26)
En teori om vag kunskap
;(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:9)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:18)(cid:11)(cid:5)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:5)(cid:10)(cid:23)(cid:11)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:12)(cid:28)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:24)(cid:29)(cid:21)(cid:10)(cid:7)(cid:12)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:6)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:7)A(cid:5)(cid:6)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:7)
om vag kunskap” (1921, s. 17).
~(cid:10)(cid:20)(cid:7)(cid:11)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:24)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:17)(cid:29)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:10)(cid:14)(cid:3)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:26)(cid:7)C(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:17)(cid:15)(cid:11)(cid:6)(cid:16)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:7)
inte densamma som riktig kunskap, vare sig säker eller sannolik, och det förefaller inte
troligt att den är mottaglig för strikt logisk behandling. I alla händelser vet jag inte hur
(cid:25)(cid:10)(cid:20)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:24)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23):(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:5)(cid:16)(cid:19)(cid:5)(cid:17)(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:17)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:5)(cid:3)(cid:9)(cid:6)(cid:14)(cid:17)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:25)(cid:10)(cid:20)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:12)(cid:14)(cid:13)(cid:30)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:6)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:21)(cid:28)(cid:16)(cid:5)(cid:7)(cid:15)(cid:8)(cid:23)(cid:6)(cid:7)
(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:17)(cid:29)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:11)(cid:21)(cid:10)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:24)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:14)(cid:10)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:23)(cid:7)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:20)(cid:7)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)(cid:26)(cid:7)(;(cid:6)(cid:3)(cid:23)(cid:6)(cid:17):(cid:7)"-q":(cid:7)(cid:17)(cid:17)(cid:26)(cid:7)"^1
Samtidigt förde han faktiskt ett epistemologiskt resonemang om hur det
skulle gå till att vikta ”de absoluta mängderna av relevant kunskap respek-
(cid:5)(cid:13)(cid:21)(cid:6)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:14)(cid:6)(cid:21)(cid:10)(cid:23)(cid:5)(cid:7)(cid:19)(cid:11)(cid:18)(cid:23)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:12)A(cid:7)((cid:17)(cid:26)(cid:7)#*1(cid:7)(cid:13)(cid:7)(cid:22)(cid:6)(cid:9)(cid:29)(cid:8)(cid:23)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:17)(cid:17)(cid:13)(cid:5)(cid:18)(cid:10)(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:16)(cid:26)(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:17)(cid:29)(cid:11)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:11)(cid:15)(cid:23)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:7)
igen från Knights (1921) beskrivning av ”två separata bedömningsmoment,
formandet av ett estimat och värderingen av dess värde” (s. 227), tankar som
(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:28)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:11)(cid:19)(cid:8)(cid:8)(cid:10)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:23)(cid:3)(cid:10)(cid:9)(cid:7)(cid:11)(cid:16)(cid:10)(cid:4)(cid:5)(cid:7)0$(cid:7)(cid:28)(cid:16)(cid:7)(cid:17)(cid:6)(cid:23)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:26)
[(cid:7)(cid:22)(cid:29)(cid:16)(cid:25)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:21)(cid:7)"-^$%(cid:5)(cid:10)(cid:14)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:14)(cid:10)(cid:23)(cid:17)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:17)(cid:7)(cid:23)(cid:15)(cid:8)(cid:14)(cid:13)(cid:20)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:30)(cid:13)6(cid:11)(cid:7)(cid:17)(cid:28)(cid:9)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:19)(cid:16)(cid:13)(cid:26)(cid:7)(cid:31)(cid:19)(cid:5)(cid:5)(cid:6)(cid:16)-
ierna27 må ha bestått i Daniel Ellsbergs (1961) artikel, men de var okonven-
(cid:5)(cid:13)(cid:19)(cid:23)(cid:6)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:7)(cid:18)(cid:5)(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:8)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:26)(cid:7)9(cid:29)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:9)(cid:13)(cid:20)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:17)(cid:12)(cid:6)(cid:14)(cid:10)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:17)(cid:14)(cid:18)(cid:8)(cid:12)(cid:8)(cid:15)(cid:17)(cid:17)(cid:13)(cid:20)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)
dra en boll ur en av nedanstående urnor, som båda innehåller 100 bollar av
färgerna röd eller svart (gissa rätt färg, och du får dubbla insatsen tillbaka).
[(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:4)(cid:29)(cid:16)(cid:17)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(cid:18)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:11)(cid:15)(cid:23)(cid:23)(cid:6)(cid:16)(cid:7)(cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)(cid:17)(cid:10)(cid:23)(cid:23)(cid:19)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:24)(cid:6)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)F(cid:7)C(cid:6)(cid:5)(cid:7)6(cid:23)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:14)(cid:13)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:8)(cid:28)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:16)(cid:29)(cid:9)(cid:10)(cid:7)
(/$1(cid:7)(cid:17)(cid:19)(cid:8)(cid:7)(cid:17)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:5)(cid:10)(cid:7)(/$1(cid:7)(cid:22)(cid:19)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:16)(cid:26)(cid:7)[(cid:7)(cid:9)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:18)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:21)(cid:6)(cid:5)(cid:7)(cid:9)(cid:18)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:28)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:15)(cid:16)(cid:20)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)6(cid:23)(cid:23)(cid:17)(cid:7)
representerade, men har ingen aning om deras relativa proportioner. Där kan
(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:4)(cid:15)(cid:16)(cid:20)(cid:7)(cid:9)(cid:15)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)6(cid:23)(cid:23)(cid:10)(cid:17)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:12)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:6)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:9)(cid:7)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:7)(cid:4)(cid:16)(cid:28)(cid:23)(cid:7)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:5)(cid:13)(cid:14)(cid:14)(cid:7)--(cid:7)(cid:22)(cid:19)(cid:14)(cid:14)(cid:10)(cid:16)(cid:26)28 Vilken
25 Eng. kind.
26 Eng.wicked.
27 Tillsammans med ett och annat cricketexempel.
q*(cid:7)(cid:7)(cid:7)5(cid:13)(cid:23)(cid:23)(cid:17)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:18)(cid:8)(cid:8)(cid:10)(cid:23)(cid:7)(cid:10)(cid:14)(cid:14)(cid:5)(cid:25)(cid:15)(cid:8)(cid:5)(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:22)(cid:14)(cid:13)(cid:7)"$$(cid:7)(cid:19)(cid:30)(cid:24)(cid:7)(cid:10)(cid:5)(cid:5)(cid:7)(cid:22)(cid:28)(cid:9)(cid:10)(cid:7)(cid:4)(cid:15)(cid:16)(cid:20)(cid:6)(cid:16)(cid:23)(cid:10)(cid:7)((cid:8)(cid:6)(cid:23)(cid:7)(cid:13)(cid:23)(cid:20)(cid:10)(cid:7)(cid:10)(cid:23)(cid:9)(cid:16)(cid:10)1(cid:7)(cid:17)(cid:11)(cid:10)(cid:7)(cid:21)(cid:10)(cid:16)(cid:10)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:12)(cid:16)(cid:6)(cid:17)(cid:6)(cid:23)(cid:5)(cid:6)(cid:16)(cid:10)(cid:9)(cid:6)(cid:26)
33
© FÖRFATTARNA OCH SIR