Od ludus do agora

122 Pages·2017·4.21 MB·Polish

by  Alicja Baluch

Alicja Baluch
OD LUDUS DO AGORA
Rozważania o książkach
dla dzieci i młodzieży
i o sposobach lektury,
które wiodą od zabawy
do poważnej rozmowy
o literaturze
Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej. Kraków

OD LUDUS DO AGORA
Akademia Pedagogiczna
im. Komisji Edukacji Narodowej
w Krakowie
Prace Monograficzne nr 369
Alicja Batach
OD LUDUS DO AGORA
Rozważania o książkach
dla dzlcd I młodzieży
I o sposobach lektury,
które wiodą od zabawy
do poważnej rozmowy
o literaturze
Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej
Kraków 2003
Recenzenci
prof, dr hab. Jolanta Ługowska
prof, dr hab. Gertruda Skotnicka
© Copyright by Alicja Baluch & Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2003
redaktor Zuzanna Czarnecka
projekt okładki Jadwiga Burek
rysunek na okładce Alicja Baluch
ISSN 0239-6025
ISBN 83-7271-225-5
Redakcja/Dział Promocji
Wydawnictwo Naukowe AP
31-116 Kraków, ul. Studencka 5
tel./fax [phone]
e-mail: [email protected]
łamanie Jadwiga Czyżowska
druk i oprawa Wydawnictwo Naukowe AP, zam. 44/03
Dedykuję tą książkę Karolowi Lwie Serce
z powieści Astrid Lindgren
i Karolowi o „lwim sercu" z krakowskiej pielgrzymki
w sierpniu 2002 roku

Wprowadzenie do tematu
Rozważania o książkach dla dzieci i młodzieży i o sposobach lek­
tury muszą rozpocząć się od refleksji dotyczącej naturalnych, tj.
motorycznych zachowań dziecka - ujawniających się w zabawie,
często związanej z tekstem literackim. Działania takie, w swoim
rytmie powtarzania i akcentowania pewnych czynności znaczących,
nabierają niekiedy znamion rytuału (obrazują go ludyczne wzorce
koła, węża, a także kształty słońca, czyli światła i opozycyjnej
ciemności). Z źródeł tych - rytuału i epifanii według archetypowych
teorii sztuki - wywodzą się formy proste literatury, a potem zróżni­
cowane rodzaje literackie.
Dziecięce zabawy grupowe lub tematyczne są więc zacząt­
kiem, rozrusznikiem radości słuchania bajek i wierszyków oraz
samodzielnej lektury. Nauka lektury zaczyna się zatem od zabawy
(czyli od emocjonalnych i w dużej mierze spontanicznych reakcji
dzieci, powtarzających zachowania ludzi pierwotnych), z czasem
nabiera cech świadomej refleksji, polegającej na wymianie opinii
na temat przeczytanej książki. Taka płaszczyzna porozumienia
poprzez sztukę zakłada równoprawny dialog, dlatego przywołane
tu zostało pojęcie starożytnej agory - placu, rynku miejskiego, na
którym młodzi adepci sztuki i wiedzy o niej mogli spotykać się
i rozmawiać z Mistrzem.
Wiedza o literaturze dla najmłodszych i starszych dzieci oraz
młodzieży wymaga od pośredników lektury i doradców (czyli mi­
strzów) znajomości podstaw literaturoznawczych (w dziedzinie po­
etyki i teorii literatury, mitologii, a także antropologii literatury), psy­
chologii rozwojowej, pedagogiki i socjologii. Przedstawione w tej
książce etapy wychowania dla literatury obejmują zagadnienia:
kontekstów literackich i kierunków lektury, problemów odbioru i dzie­
cięcego odbiorcy, także anagnorisis, czyli właściwego rozpoznania
zjawisk i faktów literackich, dotyczących m.in. ilustracji w książkach
dla dzieci, kategorii humoru i wartości ludycznych, związanych np.
z grami RPG, jak również specyfiki gatunków literackich, charaktery­
stycznych dla literatury osobnej i literatury, w której temacie mieści
się dziecko.
Świadomy, wsparty odpowiednią wiedzą kontakt dzieci i ludzi
młodych z książką wzmaga emocje czytelnicze, będące nieodzow­
nym składnikiem procesu lektury prowadzącego do właściwego
przeżycia i zrozumienia tekstu literackiego, a całość tego estetycz­
nego doświadczenia - kontaktu ze sztuką słowa - wyzwala pro­
cesy integracyjne, kształcące otwartą osobowość najpierw małego,
a potem młodego człowieka.