objektif cezalandırılabilme koşulları bağlamında türk ceza kanunu'nda yer alan suçlar

369 Pages·2017·2.95 MB·Turkish

by  Mehmet Serkan Ergüne

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
KAMU HUKUKU ANABİLİM DALI

Doktora Tezi

OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME
KOŞULLARI BAĞLAMINDA
TÜRK CEZA KANUNU’NDA YER ALAN
SUÇLAR

Elif BEKAR
2502100452

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Adem SÖZÜER

İstanbul, 2016
ÖZ
OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME KOŞULLARI
BAĞLAMINDA TÜRK CEZA KANUNU’NDA YER ALAN
SUÇLAR
Elif Bekar
Objektif cezalandırılabilme koşulları, tipik hareketi gerçekleştiren kişinin ce-
zalandırılması için aranan suçun unsurları ve kusurluluk dışında kalan koşullardır. Bu
koşulların objektif yapısı ve failin kusuruna bağlı olmayan özelliği, doğurduğu sonuç-
lar ve bu koşulların tartışma konusu olduğu Türk Ceza Kanunu’nda yer alan suçlar,
çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır.
Dört bölümden oluşan çalışmada, birinci ve ikinci bölümde bu koşulların teorik
temeline dair açıklamalara yer verilmiştir. Bu kapsamda suç öğretisindeki yeri, kusur
ilkesi ile bağdaşabilirliği, suçun unsurları dışında kalan diğer hallerden farkı ve sonuç-
ları değerlendirilmiştir. Üçüncü ve dördüncü bölümde ise, objektif cezalandırılabilme
koşulları bağlamında tartışma konusu yapılan Türk Ceza Kanunu’ndaki suçlar ince-
lenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Objektif cezalandırılabilme koşulları, suç, kusur, suç öğretisi,
Türk Ceza Kanunu.

iii
ABSTRACT
THE CRIMES IN TURKISH CRIMINAL CODE IN THE
CONTEXT OF OBJECTIVE CONDITIONS FOR
PUNISHABILITY
Elif Bekar
Objective conditions for punishability refer to those conditions which are nec-
essary for punishment other than the presence of the elements of crime and culpability.
This study examines the objective nature of these conditions, their being independent
of the presence of culpability, the consequences of these conditions as well as the re-
lated crimes within the Turkish Criminal Code that are mostly disputed in relation to
these conditions.
This study consists of four chapters. The first and the second chapters set the
theoretical background for the objective conditions for punishability. More specifi-
cally, these chapters focus on the place of objective conditions for punishability within
the crime theory, how compatible they are with the principle of culpability, the differ-
ence between these conditions and others which provide partial or total refuge from
punishment and finally the consequences of these conditions. The third and the fourth
chapters examine highly controversial issues with regard to specific crimes within the
Turkish Criminal Code in relation to the presence of objective conditions.
Keywords: Objective conditions for punishability, crime, culpability, crime theory,
Turkish Criminal Code.

iv
ÖNSÖZ
“Objektif Cezalandırılabilme Koşulları Bağlamında Türk Ceza Kanunu’nda
Yer Alan Suçlar” başlıklı bu çalışmanın ceza hukukunun temel bir alanına işaret etme-
sinin yanı sıra birçok ceza hukuku kurumu ile yakın ilişkili olması ve uygulamaya
yönelik önemli sonuçlar doğuran yanının bulunması, konunun araştırılmasındaki
önemi göstermektedir. Bu nedenle çalışmada, öncelikle bu kurumun teorik temeline
ilişkin açıklamalara yer verilmiş olup, ardından benzer kurumlardan farkı ve sonuçları
değerlendirilmiştir. Son olarak bu kurumun tartışıldığı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan
suçlar, konu ile irtibatı ölçüsünde incelenmiştir.
Söz konusu kurum oldukça tartışmalı olup, hakkında az sayıda eser mevcuttur.
Bu alanda yeterli bilimsel çalışmaların bulunmaması nedeniyle konunun teorik teme-
linin detaylı şekilde irdelenmesi ve çalışmanın yabancı literatürden yararlanarak ta-
mamlanması gerekmekteydi. Bu kapsamda yabancı literatürden etkin şekilde faydala-
nabilmek için yurt dışı araştırma bursu ile Augsburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde
misafir araştırmacı olarak bulundum. Augsburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve
Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı’nda görevli olan Prof. Dr. Henning Rose-
nau’ya gerek Almanya’da bulunduğum süreçte danışmanlığımı üstlenmesi gerekse
araştırma sürecimin yurt dışında bulunduğum kısmında gösterdiği ilgi ve destek için
teşekkür ederim. Bunun yanı sıra çalışmanın yurt dışındaki kısmı için önemli bir katkı
sağlayan TÜBİTAK’a (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’na) da ay-
rıca çok teşekkür ederim.
Değerli Hocam Prof. Dr. Adem Sözüer’e hem yüksek lisans hem doktora aşa-
masında danışmanlığımı üstlenmesi, konunun belirlenmesi ve çalışmanın tamamlan-
ması aşamasında desteğini hiçbir zaman esirgememesi, çok yoğun olduğu zamanlarda
dahi ilgisini eksik etmeyip, değerli görüşlerini her fırsatta paylaşması nedeniyle teşek-
kür etmek isterim. Doktora tezimin hazırlanması ve tamamlanması aşamasında göster-
miş olduğu desteğin yanı sıra bizleri birçok bilimsel faaliyete dâhil etmesi ve akademik
v
çalışmalarımızı her daim desteklemesi nedeniyle Hocam’a ne kadar teşekkür etsem
azdır.
Diğer yandan tez izleme komite üyesi olan değerli Hocalarım Prof. Dr. İzzet
Özgenç ve Yrd. Doç. Dr. Selman Dursun’a ayırdıkları vakit ve gösterdikleri ilgi için
çok teşekkür ederim. Bununla birlikte her fırsatta bilgi ve tecrübelerinden yararlandı-
ğım kürsü Hocalarım Yrd. Doç. Dr. Serdar Talas, Yrd. Doç. Dr. Tuba Topçuoğlu, Yrd.
Doç Dr. Mehmet Maden ve kürsü arkadaşlarıma ayrı ayrı çok teşekkür ederim.

İstanbul, 2016
Elif BEKAR

vi
İÇİNDEKİLER
ÖZ ............................................................................................................................... iii
ABSTRACT ............................................................................................................... iv
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v
KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................... xiii
GİRİŞ .......................................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM
OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME KOŞULLARINA DAİR GENEL
BİLGİLER
I. GENEL OLARAK .................................................................................................... 6
A. Kavram ................................................................................................................ 6
B. Tarihsel Gelişim ................................................................................................ 17
II. SUÇ ÖĞRETİSİNDEKİ YERİ ............................................................................. 22
A. Haksızlık İle İlişkisi .......................................................................................... 22
1. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Tipiklik ........................................ 25
a. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Tipikliğin Objektif Bir Unsuru
Olarak Hareket ............................................................................................... 31
b. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Tipikliğin Diğer Bir Objektif
Unsuru Olarak Netice ..................................................................................... 36
c. Objektif Cezalandırılabilme Koşullarına Yer Veren Suçlarda Nedensellik
Bağı ve Objektif İsnadiyet ............................................................................. 46
d. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Tipikliğin Sübjektif Unsurları.. 53
2. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Hukuka Aykırılık ......................... 56
B. Tipiklik Eklentisi Olarak Değerlendirilmesi ..................................................... 59
vii
C. Suçun Unsurları ve Kusur Dışında Değerlendirilmesi ...................................... 62
III. KUSUR İLE BAĞDAŞABİLİRLİĞİ .................................................................. 69
A. Kusur Kavramı .................................................................................................. 69
B. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Kusur ............................................... 75
1. Kusur ile Bağdaşabilirliğini Reddedenler ...................................................... 77
2. Kusur ile Bağdaşabilirliğini Kabul Edenler ................................................... 79
a. Genel Olarak Cezaya Liyakat ve Cezalandırma Gereksinimi Ayrımı ....... 85
b. Objektif Cezalandırılabilme Koşullarının Cezaya Liyakat Kapsamında
Değerlendirilmesi ........................................................................................... 86
c. Objektif Cezalandırılabilme Koşullarının Cezalandırma Gereksinimi
Kapsamında Değerlendirilmesi ...................................................................... 89
d. Tipik Haksızlık Bakımından Arz Ettiği Öneme Göre Çıkarma Tezi
Kapsamında Değerlendirme ........................................................................... 95
IV. TÜRLERİ ............................................................................................................. 97
A. Gerçek Objektif Cezalandırılabilme Koşulları .................................................. 97
B. Görünüşte Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ............................................. 99

İKİNCİ BÖLÜM
OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME KOŞULLARININ
BENZER KURUMLARDAN FARKI VE SONUÇLARI
I. BENZER KURUMLARDAN FARKI ................................................................. 106
A. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ile Unsurlar ve Kusur Dışında Kalan
Diğer Haller .......................................................................................................... 106
1. Şahsi Cezasızlık Sebepleri ........................................................................... 110
2. Cezayı Kaldıran veya Azaltan Şahsi Sebepler ............................................. 116
3. Muhakeme Koşulları .................................................................................... 120
viii
a. Muhakeme Koşullarının Ortak Özellikleri ............................................... 120
b. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Muhakeme Koşulları Ayrımı . 121
(1) Maddi Hukuk-Şekli Hukuk Ayrımı .................................................... 123
(2) İlgili Koşulun Mevcut Olduğu Zamana Göre Yapılan Ayrım............ 126
(3) Failin Dışında Bir Kişi veya Organın İradesinin Varlığı.................... 127
(4) Verilecek Hüküm Esas Alınarak Yapılan Ayrım ............................... 128
(5) Ayrıma Dair Örnekler......................................................................... 131
(6) Değerlendirme .................................................................................... 135
B. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suç ve Objektif Cezalandırılabilme Koşulları .. 136
II. OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME KOŞULLARININ .............................. 140
SONUÇLARI ........................................................................................................... 140
A. Objektif Cezalandırılabilme Koşullarında Hata .............................................. 140
B. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Suçun Özel Görünüş Biçimleri ..... 145
1. Suça Teşebbüs .............................................................................................. 145
2. Suça İştirak ................................................................................................... 149
3. Suçların İçtimaı ............................................................................................ 152
C. Objektif Cezalandırılabilme Koşullarının Yer Aldığı Suçlarda Zamanaşımı . 155
1. Zamanaşımı Kavramı ................................................................................... 155
2. Objektif Cezalandırılabilme Koşuluna Yer Veren Suçlarda Zamanaşımının
Başlangıcı ......................................................................................................... 158
D. Objektif Cezalandırılabilme Koşullarının Yer Aldığı Suçlarda Suçun İşlendiği
Yer ........................................................................................................................ 162
E. Objektif Cezalandırılabilme Koşulları ve Ceza Muhakemesinde Verilecek
Karar ..................................................................................................................... 165
F. Objektif Cezalandırılabilme Koşullarının Tazminat Sorumluluğuna Etkisi .... 167

ix
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK CEZA KANUNU’NDA YER ALAN
VE FAİLİN HAREKETİ İLE DOĞRUDAN BAĞLANTILI
OLMAYAN ÖZELLİKLER GEREKTİREN SUÇLAR
I. VATANDAŞ VEYA YABANCI TARAFINDAN YABANCI ÜLKEDE
İŞLENEN SUÇLAR (TCK m.11, 12)...................................................................... 172
A. Genel Olarak ................................................................................................... 172
B. Failin Türkiye’de Bulunması Koşulu .............................................................. 173
II. HAKARET SUÇUNDA İSNADIN İSPATI (TCK m.127) ................................ 175
A. Genel Olarak ................................................................................................... 175
B. İsnadın İspatının Hukuki Niteliği .................................................................... 180
III. İFLAS SUÇLARI (TCK m.161, 162) ................................................................ 184
A. Genel Olarak ................................................................................................... 184
B. İflas Kararının Hukuki Niteliği ....................................................................... 194
1. Suçun Unsuru Olarak Değerlendirilmesi ..................................................... 195
2. Objektif Cezalandırılabilme Koşulu Olarak Değerlendirilmesi ................... 197
a. Genel Olarak............................................................................................. 197
b. Objektif Cezalandırılabilme Koşulu Olarak Değerlendirilmesinin
Sonuçları ...................................................................................................... 201
IV. DENETİM GÖREVİNİN İHMALİ (TCK m.251) ............................................ 207
A. Genel Olarak ................................................................................................... 207
B. Görevin İhmal Edilerek Zimmet veya İrtikâp Suçunun İşlenmesi .................. 208
V. KARŞILIKLILIK KOŞULU (TCK m.343) ........................................................ 210
A. Genel Olarak ................................................................................................... 210
B. Karşılıklılık Koşulunun Hukuki Niteliği ......................................................... 210

x
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK CEZA KANUNU’NDA YER ALAN VE FAİLİN
HAREKETİ İLE DOĞRUDAN BAĞLANTILI ÖZELLİKLER GEREKTİREN
SUÇLAR
I. GIYAPTA HAKARETTE İHTİLAT (TCK m.125) ............................................ 217
A. Genel Olarak ................................................................................................... 217
B. İhtilatın Hukuki Niteliği .................................................................................. 222
II. TEHLİKE SUÇLARI .......................................................................................... 227
A. Genel Olarak ................................................................................................... 227
B. Somut Tehlike Suçlarında Tehlikenin Hukuki Niteliği ................................... 234
C. Türk Ceza Kanunu’nda Tehlikenin Arandığı Bazı Suçlar .............................. 239
1. Genel Güvenliğin Kasten ve Taksirle Tehlikeye Sokulması
(TCK m.170, 171) ............................................................................................ 239
2. Radyasyon Yayma (TCK m.172) ................................................................. 241
3. Atom Enerjisi ile Patlamaya Sebebiyet Verme (TCK m.173) ..................... 242
4. Akıl Hastası Üzerindeki Bakım ve Gözetim Yükümlülüğünün İhlali
(TCK m.175) .................................................................................................... 243
5. Hayvanın Tehlike Yaratabilecek Şekilde Serbest Bırakılması
(TCK m.177) .................................................................................................... 245
6. Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçu (TCK m.179) ........................... 247
7. Halkı Kin ve Düşmanlığa Tahrik veya Aşağılama (TCK m.216) ................ 250
8. Kanunlara Uymamaya Tahrik (TCK m.217) ............................................... 252
9. Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma (TCK m.220) .................................... 254
10. Gizliliğin İhlali (TCK m.285) .................................................................... 260
11. Yabancı Devlet Aleyhine Asker Toplama Suçu Bakımından Özel Haller
(TCK m.306) .................................................................................................... 263

xi