Table Of ContentNutrición y Alimentación de Tilapia Cultivada
en América Latina y el Caribe
Sergio José Toledo Pérez y María Cristina García Capote
areuq saeiPrt s ou eidadrnleItsi n,inMotsop maalMocí uncóAicara p oeerrdtPneC ,
,AB U,Canab a aH.Lsaj asL a eléds onJaS Tel: 1 41 36)3735(
E - mail:FAO - [email protected]
PRESENTACION
lE ovitejbo latnemadnuf ed etse ,otnemucod se ratart ed ralipocer y razilautca adot a l
información posible sobre el cultivo de Tilapia en América Latina y el Caribe, haciendo énfasis
ne la nutrición y la alimentación.
La información presentada, ha sido obtenida a través de una compilación bibliográfica, de
setnerefid ,setneuf saicarg a al dadilibama ed sahcum sanosrep a sal euq es el ah ,odaticilos
euq rop u sdaditna c seelbirseompumnie ar.. A todas ellas nuestro mayor agradecimiento.
etn aet dneet sn, eeolormyadpl anea.b aRirorncSRerece peFssdoeamragr aés iessroioLutquA
la FAO en Cuba y a la Sra. Asunción Prats Alemán Oficial del Programa de dicha
Representación, por la ilimitada ayud a adatserp ne sodot sol .soditnes A ortseuno direuq
amigo, el Dr. Albert Tacon, por toda la generosa ayuda, apoyo y amistad siempre mostrada.
.odazil aees re oi otbennusehmu ce otsdsaenos rs ea ap ted nsduaieylSa
RESUMEN
odibeD a us dadicapac edcatpada ,nói y a al dadilibisop ed res adairc ne setnerefid sametsis
de cultivo, su sabor y las características nutricionales de su carne, la tilapia se ha colocado
ne le odnuges ragul ed sol secep ed auga eclud sám sodavitluc ne le .odnum aL nóiccudorp
e dlaidnum ah es etnemlautca euq ,not 000 005 ed arfic al 5991 ne ósaperbos sadavitluc saipalit sal
ecerf oe s,otnemuco detneser pl en E.adname du se dotneimicer counitno cl asaicar godatnemercni
an iy a tacl aiie nLa proeC aaévellmi d iAtlltlaeurd cennóe igasniuv anéleipacn iohdneic a,hebir
etnatropm iets en eodnatnorfno cnenei ve seu qsamelbor pso lnazilan ae S.nóicatnemil aynóicirtun
seadcin co sétaatnl aanuteccer raoícgolodo t aeaenmtdu l:aanlfacat s ee sudeoqrl t,noetcepsa
e ddadisece na l,nóicatnemila ,nóige ra le dortne ddadila ce dsotnemil ae dnóicacirba fa lno cratnoc
le oelpme e dsot n,esmeill aanonónoii ccaanlzeivdnnou cforp ed seno iscaalg intesevnis ol
noicagitsevni ed saígolodotem sal razinegomoh ed dadisecen al omoc ísa ,selanoicirtun sotcepsa se
ne elseod n,áai eca rnlaáeidcinveegr ued raerc nu o rl tasnneeonciogie e crreabdgoistsevni
nói cnióri tceuanm ryof nri erdaotpn oncoc aantusiv e erddadi l eaeucjq eslofdeor tsos lorgol
.aipalit al ed ovitluc le erbos acirémaonitaL ne sodaznacla
odeloT - ,zeréP.S .J y .M .CaícraG - .etopaC .0002 nóicirtuN y nóicatnemila ed aipalit adavitluc ne acirémA anitaL y le 83
.ebi rpapC38 - 731 :nEareviC -zer é, P.,RodecereC -e u ,q,.caJid.RaCrtsE - ,ei r.aDM yzurC - ne secnavA ).sdE( .E.L ,zeráuS
nóici ratluoNcíucA .VI sairomeM led V Il amnuoiiscoapnmri eSetdn Inó i.cailrotcuíNucA erbmeivoN51 -18, 1998. La
.ocixéM ,.S.C.B ,zaP
INTRODUCCION
otneimicer ce dasa troya ma lodine ta heu qotnemil ae dnóiccudor pe dametsi sl es earutluciuc AaL
s anscó e iiene.r cd odntoc0loéd u1ltmnudiasomtrnpem en ,re oacld dnennaaiue mcmaiéltdlú
)mt mn (e4891 a 8 ..7n 2t %mn,8 e5. ,92es95de.1(c4e2p ,3s.a8 c1%i t se á%adu5 tcenadalp
odarapm o%c6 .l9 eodtneimice r ecads aat nautneserp eer u o q,ls)oecátsu r ec%d1 .sy4ocsulom
se ryt s%l e6 eer.ss dr1ea ellnet aó nemierdicda n c coaa%ul tr1deana.odlep3r mpne orlcceni
p omsim le ne sareuqsep sarutpac )7991 ,graB y nocaT( .odoíre
%5. 4 ne1nuded rl oeodd iaoshtneimice rect s,eereif eeersbir aalyCneit aaLcir é em a uAonqlE
O,A F.(etnemavitceps e,rn o9t 224 7na4 o3t 7 13 e 2ad1 e,os49 94a18 9e1rt nleau noaidemorp
)a 7991
eimic ee ortercsdteneD , eaoeuyvsqi t sleeudlcaidrom isrepr a oagsenp uoduuallciop a ,laoilttn
o,d aa atdan anayrísa ebn tóeoidrcpc u a dsraoaalrsppoja tasnváeimvtan r o eamattollncaeserp
seiceps esart oe dl eeu qroya ms eotneimicer cu seu q aodibe d,sotneimidne rsotl asus sametsis ne
. eo d tveaeoniddnvesieilnlit eeaTlectcudxn ceienrac y rop ol noót inacanat etnupebecas ol
.sodacrem
aL nóiccu dloaripdnum ed sal sa i,psaaldi atóvsiatpleurcbos ne 5991 al arfic ed 0050 00
,sa coidrnteéims/n oatl ad neuigceesps esámvitluc e,atadndaearm earplouopss al .apraca L
nóiccudorp es , oedungaitsneme racyni euq al adnamed ed sal sa ispaadlaiva tiutnliutcnoc
.odneicerc .)5991 ,ampoP dna nihsvoL(
ss easrl eooasltccoacíiLpuu ridceécoadmnra iponrnepita L49 9:1nor eeulfihC 091( 000t ,)no
52( abuC y )not 000 52( aibmoloC ,)not 000 03( lisarB ,)not 000 07( ocixéM ,)not 000 001 ( rodaucE
.)a 7991 ,OAF(.)not 000
alocíuc anóiccudor pa le d%8 1l eótneserpe reclu daug ae dsece pe dovitlu cl e,oñ aomsi mes enE
lno c,anita Lacirém Ae dlatot ,)%52( ahcurt al ,)%24( aipalit al :eicepse rop nóicisopmoc etneiugis a
.)b 7991 ,OAF( )%9.0( sergab y )%4.5( amahcac ,)%9.71( aprac
e tnonód ei a inoi sab evcao ieaiellea cDttrpediensl cxpteeuan,aeasdclennl inóuiaxeitletger
racifi ssnoeltnitsis same e,dovitl uocl eauvqellno canóicac iaefld i.snnóeit cnaailtn nEemila
otixé le arap sotcepsa selapicnirp sol ed onu eyutitsnoc amsim al ed ojenam neub nu ,aicneucesnoc
udorp ed sotsoc sol ed %06 led acrec atneserper euq ay ,aserpme atse ed ocimónoce .nóicc
sod aanoia clsaa a tlemanei en err,lueseabdesnorarpcpiremao nairtua tL,leu tcanileumclaautcA
aígolodote man ue daicnesu aa lselapicnir pso le don uodnei s,aipali ta le dnóicirtu nynóicatnemila
icifé dl e ynóicatnemil ae dsacincé tsa ln eatcerroc ,otsoc ojab a dadilac ed selaicifitra sotnemila ed t
.ovitluc ne secep sol ed selanoicirtun sedadisecen sal recafsitas nadeup euq
a ncoó rv il eia ce sctis adee alpoomd seualt rníncllneoe aúieedfepetumntr quina lacelEosderp
neicah ,nazilaer ol euq nóiger .eicepse al ed nóicatnemila al y nóicirtun al ed otcepsa le ne sisafné od
84
TILAPIA: DISTRIBUCION Y TAXONOMIA:
r ao and a iganr opiz uaospasispceulel eiiridi oe rc gTtendséenudienpumces regeeér pdtolav
setne iac el;naeeia tcdaarriileaellplmhiocmciaCf nói saeevsriprxe ed e d aa vraibltae aldnap
syemroficr enPed r lnOneeacifisa lescsodilc ís Co.Lz eaPcifing ie su"qepalh t)"aci raf nAa(uhceB
s a n s,r s a,eeeesessstadct ta , raa aiclnesuoabnllaylbiuedogiiooelardicaddlzhfrenaAOMIs
rtne CacirémA .acajaiB ed seicepse sod rop adatneserper ,abuC a odneyulcni ,ebiraC le y ruS led ,la
,noi gSssraa airsbpeam adlenlaoidstr e ovslaóvsit aen dacirfA y le .oeitdneeM inrEOs otse
,so tondeimboemd a nó iucscu droorptni le ,e rabdm aoáthtnsees enreper alnoz a laciporty
ar loapdatrop elraidn unmóiccudo ra.pLaína e acyi OsoAdneyulc n,iodn ulomed oeltdaciportbus
s see e l c aOei aye a,ls uAdc nc du3uangFes oren9ddeap aasesa9a sslc1l 0eaae00ln05o0t
l ed odicudorp ejalenot le ne ovitaler otneimicerc royam .soña 01 somitlú so
sol a nóicatpada ed dadicapac narg us rop oirauca ed secep omoc sodiconoc neib nos sodilcíC soL
soveun .setneibm anéibmaT nartseum nu otne iomva it,trocodupadmzooirclpaeircepsey um
.aaalLvcitul oavíegol oaijbel p nmouoodsccanoicaler aeltnemlaicep ssyeodilc ísC o elndóicacifis
aipal is teovi tno ó me iedssrou tcf.n insesfoeoíc nltyo a nionectUi aecscjeib tfoenidadtosmnoc
ac iatvsiítrneittcsaird aecd sol sorenéG euq nargetni le opurg ed sal saipalit seo tnemanro
odir e,foevritcudorper sore n sé.noGsEla ín sraaucdsn isrebrotineg o sr eopouldqad ioeu pdcliat
Sarotherodon y Oreochro a nadiuc ,somdican zev anu y acob al ne soveuih sol nasbucni serdap sol ,
cen e; t)nserseaueelqpl asceurbodabu clnain(oi coi pdar maionecpuintedne casled oren é lGnae
Oreochromiss ei c o es po,pae ures t d.rtteasrngorreoóatPipoc a,ab zuai c llaonar liebaórmlseh
sal l;esol leerb o"sodi nno"udneyurts n ,ooocdn olnofeej ioftarts unesurb onsóicabuc naailzilaer
orenéG la necenetrep Tilapia.
oadreu ceaD e dnacifisal ce ssaipali tsa l,)3891 (savawer Tro padacifido m,gre Be dnóicacifisal cal
:arenam etneiugis al
mullyhP atadrohC
mulyhpbuS ataenarC
esalcrepuS atamotsohtanG
eireS secsiP
esalC iigyretponitcA
nedrO semroficreP
nedrobuS iediocreP
aF ailim eadilhciC
orenéG aipaliT )1
eicepsE )a rendalli
)b zillii
simorhcoerO )2
eicepsE )a aureus
)b niloticus
)c mossambicus
)d urolepis hornorum
85
TILAPIA: ANTECEDENTES HISTORICOS
nemlaic i , nssoe i a o gd0rm2ñol0oada5pavit lsneuaascihpa lsiatL loyetpi g eEndóig e ar nleet
ne n see oi usgt .qoo soen loooctulórisingeegdle ltaebieAlMírdibO ms oslenap y s oslecepe s
sall i srnnaoaelbadn u ebsuaequqna tssoesore ma sutaoncle rniódis u al,nnaseua l nlooezcilaer
ono cs enéibma T.aelila Ge dra Mled amsi ma lno cze pn uar edadnaitsir ca le dolobmí sl eeu qodic
ougi tontap i lgseEedlatnemu nsoam rsbeodn a srseagedlvei l as eenioyrueplqa l aiaentmdurof
esdat iscasorem unnecera p,asac ueoLdrb i lnL.eEaicneuce rafnug ln aoscec espot sneaícerapa
.ovitluc ed opit etse ed nóisnetxte sael ed artseum anu omoc ,secep ed aírc ed seuqna
s a lteasdiecre ma eloíauacrlqicd naurMr eaud Gn su eégaduelp S sa ,et oedssntaenhat sobNo
zocerp dadicapac al a odibed ,atnel yum amrof ed euqnua ,egua arboc on seicepse nóiccudorper ed
n óeis dcacl uedtenreiu gsnie osnacnoloi cco at ea lns dc,beal onom leovepue loeauersqupoqp
.laicremoc rolav ed adidrép al y sallat
nE a nc aóillimacóuantuoc tcaliee sd,odnum es sa í nogsado ehalytrounenmencieece gtidfe
ne tsnoivitluc r oeptnemacimóno cneacifits u ejes usqovisnetnirep iohsulc nseiovisnetnirep u,ssovis
.laidnum odacrem le ne oreuqsep osrucer etse ed rolav otla le
sodac rneemts i exoeue hdqd cayledehina moeaucdlhiet otripci foé tdalltean eenunec eieiSst
oirautnus s s onetaucdqun daeomdre pdo do ij,nalebo trenedo tc lsoeevliotCl usecadipale ist
etreiv nnoec av ieatlnabunari evrtolpa duasdi vaitt lcyaud onróp i ecae tilsnsaeobip(umgoics
:)acserf
latot aníetorP -------------------- %2.91
sasarG ------------------ --------- %3.2
loretseloC ----------------------- %0.0
elbazilobatem aígrenE ------- g001/lack 69
.ser y seva ,odrec ed enrac al euq aicitnemila y elbadulas sám ecah al euq oL
BRASIL
GENERALIDADES
ssoo rñen aeadE sdm aoaie llcrdssépo’ dol0er5stni oj uadl Tilapia rendalli e l d eslei ds anreB
,ognoC noc le ovitejbo eadlrazi loimtou cl oorctingoócloi bed sal s aszaecliatmáuc anes ol
se lsbo aderasotovld aun,fséseiernseltabbome ( arumoNi lylongatsaC , 7791 ) ,sartn eeiumqs al
seicepse Oreochromis hornorum y Oreochromis niloticu ara p,s’0 7soñ aso les dsoicin i anorejar te s
a arslaepla iscan ceistesíretca rsnaaecln úsea rm ,sseaa iauyernmlqroóápiccu d roaarlrpojem
,a roudtilbuecdi ca ssiop i, c osiu,totsa ntnmioeieo cdibmnnimáiaepihlrtácagsreirscer sorovíy n
sedraniaM( serodimusnoc sol rop nóicatpeca aneub avliS aD arahnipsE- y 8891 ,otniP et al.)3891 ,
seicepse saL Oreochro us a odibed ,lanmoican oirotirret le odot rop etneimacitcásrp noreyubirtsid es
ll i 0 me2sd áemsodnéicudo r,pnóicatamil claicáf e dsenivel ae dseno Oreochromis niloticus oñ aro p
avisnetxe arutlucicsip al arap etnemlapicnirp sodiubirtsid ,lisarB led arutlucicsip ed senoicatse sal ne
avliS aD arahnipsE( avisnetniimes y et al3891 , ).
amelbor podatnorfno cna hsaipali tsa l,etnatsb ooN ,síap led etseroN led nóicpecxe a oedacrem ed s
nóicazilaicremoc us odidnapxe ah es ednod ( oriergeN et al3991 ).
86
esdetneref isdeicep s eeodtneimazu r ecsdop istosrev isd o elodrtn e,dsodirb ísh ooaltceps enroC
aipalit euq es ,neconoc ne le lisarB átse Sarotherodon euq es eneitbo noc sarbmehe d
Sarotherodon niloticus s oe hdycam hornorum ,eub aS( et a naera enóSeznem ollca ul,ce)48 9,1
esodnéinetbo ,sétsocetneP ed secep ed ovisnetni ovitluc ed senoicagitsevnI ed nóicatsE al ne ,9691
%001 led aicnednecsed 4791 ,dleifneerG( ohcam ).
ar leescer aspadavitl us cas maea ldn,ulisa rnsBeodicudort nsiocitó xseec eespdeicep ss eaelD
Oreochromis niloticun óic cs uesn dreao alrsgpourle m,si 8ore7lp d9os1denda peu nc, leoaailuvc
latnen i etsdna od,casleocretppnoc ro ollteanne omSiaCctO arNeNaDdpe Ds(a rabrOtnoca
not 4 ,4115 ed launa aidem anu odnatropa ,)saceS aratnac3lA( 7891 atsah - ,ohliF et al.)4991 ,
núgseeSraniaM - otniP ,)8891( atse eicep saetluser res al sám adacidni arap aa lrutlucicsip
e u,qantvuiasnetni s o rso ovsd íeaanl iraycanocosiacn esvonvo icotdlaulc lnoé rie rbsnamasahed
.serodaderp
s ,es leoai vt cnoieeédt d pialen,s bjuseo essmac valáaabi sihemmtaleeaterroddtldotpsuAfec
omoc Cyprinus carpio communis (aipali te dodirbí h, Sarotherodon hornorum xohca m Sarotherodon
hornorum ) arb myeh Rhamdia hilarii , otsuJ( et.al , ),1891 Colossoma brachyopomum ode i drebíh
aipalit( Oreochromis hornorum x Oreochromis niloticus) y Cyprinus carpio, s s oonddoracercgetni
ednezeR( - ,oleM et al.)7891
odneineT neeuc atn sadot sal sei cseapdsaevitluc y sol setner esfoid do,tséomdaelpmea l
oriergeN (no t034,4 1e darfi ca lósaperbo so n099 1atsa heclu daug ae dsece pe dnóiccudorp et. al,
.)3991
FORMAS DE PRODUCCION
Cultivo extensivo
et soEpit oevdit laeuzscil aneer ,sesl aabme esdonl o n peóasui leqcrr roreoyodpacomrpa l
aug ae dsece pe dm t00 06 2e dnóiccudor pe dodamits enemulo vn uno c,etnemlautc aarutlucicsip
nóiccud olearadlp t lo%et6d ,ól6te8neser paerr f.aiA tc Mso AEdaBrIe u,ec2da 9a9t1 seachlud
locíuca oriergeN( síap ed a et al.)3991
a lro p,oñelisar betsedro nl en eetnetsix enóicp oacin úa letnemacitcár ps e,avisnetx earutlucicsi paL
no cetnemlatnemadnu facitcar pe sats é,ano zas ee dacitámil cdadilibatsen ia l ysoí re datlaf Tilapia
rendalli y Oreochromis nilot avliiS aD acrahnipsE( oña/ah/ugk 001 ed otneimidnesr nu esodnáznacla ,
et 499a1 ,odnanreF y legruGl ;3891 , ).
sea d e2no s r or aa,áa 0ceslae2palhdhe c,usmas en00re05pt0s ioxñeelis aertbse d nrlEoen
t nsaecmr os na reteesdneo p rseaidsdep aa rlsaopdauc eedtanemlaicne tsoeptnei bsemedadadi
n eotneimaroses aneu bn ue denopsi de so n,adaiporp aaígolonce tritsix ee domo cís a,arutlucicsip
.senoicidnoc satse noc edroca nóicatolpxe anu atimrep euq ,nóiger atse ne dadivitca al
D le ,0791 edseD latot led % 7,14 le norejudorp 1991 ne euq ,seslabme sotse ed 001 alortnoc SCON
seslabme a óidnopserroc otser le euq sartneim ,áraeC ed odatse le ne )mt 000 61( nóiccudorp al ed
sodavirp ( oriergeN et. al,.)3991
87
dseiceps e4 1 anednopserro csarutpa csatsE a lnartneucn ee seu qsa lertn e,sece pe Tilapia rendalli
le y Oreocromis niloticus4991 odnanre F y lehruG( ).
Cultivo Semiintensivo o Convencional
,saíd 081 etnarud ,selarur sedadeiporp ne setnetsixe seuqnatse ne azilaer es lanoicnevnoc ovitluc lE
nojcab s ee ndsi ave redsbl emaededaidsi ssnaed Oreochromis niloticus ed( 5 . m1c/1 ó 2m 2 )y
sodazil intorce fatercxe ed ,sev asodrec o odan aognivob ai rn aóytinceamtn enolecpmuisla
f osep nu y oña/ah/not 3 ed nóiccudorp anu esodnéinetbo ,salocírga sotcudorpbus g005 ed lani
nE le odatsE ed oíR ednarG led ruS netsixe sám ed 0021 ah ed , oovviitslnuectniimes
setneice naetre p s se0or0do5at1cciuddeo drap ,sai rs aesuda caleeddpiovrigtac asals elauc
nene iatnbíoetorp ed otla rolav arap raelpme ne etse ,ovitluc aap ritr led ejalcicer eds ol
.salocírga sotcudorpbus
n oocdaico soavit l suoecicep seoedvitlucil on poaczila eenrséibm aatvisnetniim easrutlucics iapL
.cte ,sotap ,sodrec omoc ,sertserret selamina
Cultivo integrado
tsé ,secep/odrec odargetni ovitluc le nE sol ed sohcesed sol ed etnematcerid natnemila es somitlú so
oe n t ierlcse ari .uovea s dp lrselinbaocEse ipleen0 rpr e7oe, i tgset%nioun edrqoemecdimliarp
n e oomsi ml eerbo sneyurtsno ce ssodre cso le dselarro cso leu qa y,seuqnats eso l aetnematcerid
sort o usatelana cetnaide meuqnats el anavel le sselaudise rso l,osa comitls úets en e;senegrá msu
.soidem
s a s oe ,ros dd0 oadee0r6g ovpad0ekesie1cdev lpspemle an móeiidncar o, plaoalrrp ennEeg
n oo1dp caaó rl 2 bie emt u,de1qasnha trnsauezilitref m/sai esratnemi 2le aunqene istodr es co.L
.sairatinas senoicidnoc satcefrep ne y sodanucav ratse y adaecnalab ateid anu noc
roP us,seecte r po aae/dolpzssaveioii ltctnaaoloepsu cracá0h0/2s1e vya d aadniuse nded
m/s ase ie d 1pc aeaeór dlpb2imteis 2 syacitáu csaat n. a slyeplocar aencdatnemi lesasot aspoL
n oll teao cdue tlncsneaedl ipomd inlceeeircce r,o evnuaa qfzla nieulalget iadsstearte efsrucsxe
.secep sol natnemila
Cultivo Intensivo
,soersov ísnerraoc do adndaoe i crocopv ot insnltEaaaluucc n óei5 dc,c 3u odad onirun peathbo
a,ho/ ñmnate a l e euey qi uecalselcpnsie Oreochromis niloticus ,yar o ava lí llnearnuaeccia tl
nóicnuf ed ranimile le osecxe ed savral y osdenneiivteilm arneup ortonjeeimmic eerdcs ol
es roa;tlcsneer osyearmalpmeje ér(an u aclruettne u sceonsdeazil istourovínr Cicla ocellaris ara p)
set nys ee skinlácl oemaasilcagbler - ssab ( Micropterus salmoides . s s e sa)naá íormsriaafgpler
( oariart le odazilitu ah es néibmaT Hoplias lacerda4891 ,ojeetnoG ereifer ol omoc ) .
artO etnaide ms esece pe davisnetn iaír ca ln esenivel aysavra le daicneser pa lralortno ce damrof
,e oc lleheoaedcrxu acec2oms vo ei na d , tloo .sal e mtsaeru4eesárcgc suEmbeoaqmvlleh
omo c en e, tónsl,nióaeac iub iaa cxaaddlocesleiesmrlbe isahlever nlóaiu a sxnnreooscmroh
anilucsamafla( -litem ,)-anoretsotset al lauc es acilpa a savral noc 7 saíd ed, sadican
yacitcár psá metnaira va lre satluse ramitl úats E.saí d0 3etnaru dotnemil al en ealesodnártsinimus
a ia cconidem o dhórtencnedeaoncmcesetebdo o y róeazstnne emn moeaicr e lplexiesarBa
.s’08 sol ed adacéd al ed selanif
88
oevdisne tonviit lleuidcs asnlroeeBdazil aseorjab anrEt Oreochromis niloticus ,ohca moxesono m
u arap ,sem omicéd le y ovatco le ertne g 005 ed otneimicerc nu odinetbo ah es 51 ed nóiccudorp an
8891 ,otniP sedraniaM( ah/mt ).
dyadil a acnlertsini me u ussqadaecnal asbate ind orcatnemi loairasec e snoevisnet noivitl u lcneE
solleuq aeu qsá msece v5isa cnecer cselau cso l,sece pso lara pselaicnes esetneirtu ne ddaditnac
ós euq .nóicazilitref etnaidem larutan nóicatnemila nebicer ol
Manejo comercial de los estanques
o ts ne, oed) ntir8esúnma8tegi an9nePlti1eSea a(irlMute goi dssaáem lnpeme ,lleia sraarpB
a ereifer es euq ol ne ,euqnatse ne laicremoc ovitluc ed opit reiuqlauc .ojenam l
- Estanque de mantenimiento de reproductores eadrre i etoddn onf. ooctnem e ec sdeuqnat sneoS
m 0002 a 005 m/secep neneitnam 2es euq le ne 2 .
- Estanque de reproducción y alevina 001 ed jarreit eed odnof noc otnem.ec ed seu qnatse noS - 002
m 2 . n ,eeebuje qado nh, snicn yeovaóe ucem id2ql/3cna scaóautr d beo3 mur eeqpndhneUart
ed senivela 00001 ricudorp Tilapia nilótica.
- Estanque para crecimiento y engorde 0002 ed arrei.t ed seuq natse noS -m 0005 2 .
- Limpieza de estanques y fertilización.
od ooTpi te ueaqdv neaa lztalesn ieunpom ci0l001 gk ed , alh a /scs aaosvndeiatvmnease d
g k000 1nedañ ae soíca veuqnats el eno c,odalacn ele dséupse D.ominí momo csece pso lrarbmes
néibmat euqnua ,euqnatse led odnof le ne asrepsid ,ah/eva ed atercxe ed o odrec ed atercxe nazilitu
. osnéiuvposbe Des anell leeuqnats ey é s eetvnleem u lnvrao ancazeic ln0ii0tu5rqef gke d
o iys a etelodpp moitsaf s 4os 1fey(r l e9a gprekued snsiemtnazili t arel edcaf zhaye/nmautercxe
.)etnemavitcepser ,áh/oinoma ed otaflus
- Cultivo en jaulas flotantes
saeodd la ecnatéelsded r loneNód i ógnaieelc r i,enssial usnae e jcoeevdpit l,lulecis anlrEeB
,s’0 7 nsealu a oejoñdñeaumqae t pysed an doaeicrdsbn meye duismsajab y nnóiiscie dda
ar e sm.ailtraspiEci foittnreamila oevsit loeu pdcei tt es roue,olqopt inxoérei vsouanticneire psxe
.sadacéd sod isac etnarud odal nu a ójed
ased od asl ecoasdéñlodami tas elto,dúaledtne i scsaee lr ounvaeij t ,lllueics a lnrrleEuBeds
ertn edadeico Sa lro poba c aóvel le s ys’08 rotce Sl e yodecna Mopur G,luz Aahnaba Caserpm Ea l
l a s rd e eeaal ne dddreo doei udi.lníFsetc )eaRrdlisrdre u dauGvSacenLSiGlidonRucUFc(UA
,odn ulm eodts e lreyetsedr olN endóig e ar elsd asaletneref iyd unmore usfadatnemirep xoevitluc
odnaelpumaej sal ed oñe uoqñeapmat syseadmaidsiís tneled adarbme i0s52( a 003m/je 3 )
sadatpada a sssaeelnloaitcniedinb omecad ahnabaC luzA y eu q,nareidu pnocs añeuqep
.odatsE led setrap sasrevid ne sadazilitu res ,senoicacifidom
o vl iEze titsnlliaeuimlctruueapj s e ntoon dc ena s ntutsaoesiorsimctu xiioselr odrs íarshuocler
ar anpevr ies uaqu g easdoirovres e ersderanetn e ecods a lc seoem o,csairaucepor gsaedadivitca
ragir rziorra y sám ed so dsenollim seadserpo recuiqm es nazili tsouomroecdava errabpa
naimur .ruS led ednarG oíR ed nóiger al adot rop sodicrapse nátse selauc sol ,set
89
euq a odibeD Oreochromis niloti sal a yc aluaj ne ovitluc ula sadatpada sám seiscepse sal ed anu se
o pdei ttas reaalprael pómiedi c,eelsdis a l rr elBusdesadcitám islecnoicidnoc e dabeur p;ovitlu ce
sa le d000 1e dsá m;eiceps eahci dro pnóige rats ee dserotlucicsi pso le dséretn iemron el es eotse
0 0ss0ae3 dln ab áávinthinos toce.lpauslci ld,e eotNnats bos ans maoeetnslnubegoslreaprp
u q,ovitcudorpe rlaicneto pnar gu s aodibed nóicalbop repus anu ranoisaco edeup sesem socop ne e
.saluaj sal ne
:nátse amelborp etse a sadacsub senoiculos sal ed ortneD
.sarodaderped seicepse noc aipaliT ed -ovitluciloP
.senivela ed launa-m nóicceleS
.eicepse retni nó-icazidirbiH
es -nóisreveR .lanomroh otneimatart noc senoicalbop sal ed laux
.acimósomor-c nóicalupinaM
:nos sodaelpme sám saluaj sal ed samrof y soñamat soL
e-d sacirdnílic m 02.1 x m 02.1
:e-d sadardauc m 02.1 x 76.1 x 02.1
m 02.1 x 02.1 x 02.1
m 02.1 x 04.2 x 04.2
-gnatcer :seralu m 0.1 x 02.1 x 0.1
m 02.1 x 02.1 x 04.2
se ls aos iLosrdáeamtea lmnp emneóic ca ulerdtsn osc asl anleuda ej :u,rpae, rsúebdmaamb
.cte ,CVP ssalg rebif ,oinimula ,orreih
ALIMENTOS Y ALIMENTACION
, n aóailcatn eo mt aina lalnauEc Tilapia rendall ,serioirep us sellate g neyovtcna ln poncatnemi laa
.selaicifitra sateid y selairtsudni e salocírga soudiser edaña el es néibmat euqnua
núg e,snóicatnemi leaadmeuq seetneiug ilaseelp me,essadaecnal asbate in doscovitl us coalraP
.secep sol ed allat al
- a stses a na5 va ih:rtyn v maeoae% cLi cil5l, Dnra3eB n óadP%o alii5clnac deutaedordta l
22 ed arutarepmet anu arap ,asamoib o.C
2 2no catei D:m c 5e dsá me dsenivel ae dedrogn e- yotneimicer C %3 led airaid nó-icar y BP %52
,assa ml eoaa ditllboetd 2esa2derutarepm eaitl aira indóic a ar,lseron esmoarutarepm eatr a;pC
.asamoib al ed latot led %5.1 la eyunimsid es
%2 3enei tsalua jsa laedañ ae le seu qlaicifitr aotnemil al E:salua jn eovitlu cl ear-a pnóicatnemil A
eoddneyulc n,iatu raBníeto rePd azneimo cotnemil ale dnóicid aa L.odacse pe danira he d%0 1 a 5
noc nu %l5 a2al ,rre osoadssap paevrnlpro uacs le% n 5aiervd aegpl0a2 y ed 1 a %2a rap
e nssae e e oi e,ds5lteua e bsqh0sam soc 5ot 0eee o 0a3ls,5drses,8ag2aodeg3hlcppmeje
e ovitluc ).lanosrep nóicacinumoc ,nnamremmiZ( .saluaj sal n
90
necudo rep usq aslac oyp unm o,ssodaecnal asbotnemi l easdarotcudo rspacirb ás f aoaltna uncE
5oló s,lisar Ble dru Sl en esetnetsix esedaditn e37 5e d,eu qatneu cn eesagné T.arutluciuc Aa larap
a necudorp .aprac y ahcurt ralucitrap ne ,secep arap sotnemil
s e ls aalr naey imn ymii s axm ean t óndlósi1rEbiavpac lT iys nsos eeot o2dcpa alemdelrosfco
, l l ai lalslauaet cr dia Ba v crpausi orrNorapaadblcpaárfo bsao lt,en ee etmsdnioellmaavitcepser
azilituoc , osao:danmsaiiazr rmiezain tíhrieaaptdmm aaltesgap ed , aaynoisra h, eoddacsep
oicl aeocdtanobr a,cociclác iodtafsofot r,oodaces eadírecevr eeocdtnemr e,fogi restdotcudorpbus
e selautneve sotutitsus soL .sovitida y sotnemelpus ,númoc las ,oisengam y ed aplup :nos sodaelpm
soicidrep s,e z dníeead mm arenedig r,aohd a agenídih r,anhór a amenadic r,aahdace seetdamot
otaflu syoido se dotafso f,aírelitse de dsodacese dselbulo s,aflafl ae dadatardihse danira h,sev aed
.)3991 ,arievliS( oiclac ed
albaT.1 Composición proximal de los alimentos elaborados para carpas por la fábrica Nuvital en
Brasil.
Indicador (%)
dademuH omixáM 5.21
aturB aníetorP ominíM 0.34
oeréte otcartxE ominíM 0.4
asorbif airetaM omixáM 0.5
larenim airetaM 0.51
oiclaC mixáM 2.3 o
orofsóF ominíM 9.0
3991 ,.N .rJ arievliS :etneuF
.a2lbaT Mezcla de vitaminas y minerales añadida a los alimentos elaborados para Carpas por la fábrica
Nuvital en Brasil.
Composición de Composición de
U.I. o mg/kg Dieta mg/kg Dieta
Vitaminas Minerales y aditivos
A animatiV .I.U 005 6 erboC 05.0
D animatiV I.U 004 cniZ 05.0
3
E animatiV I:U 05 osenagnaM 0.03
K animatiV gm 5.2 orreiH 0.4
animaiT gm 0.5 odoY 3.0
anivalfobiR gm 5.21 anixotE 0.001
ocilóf odicA gm0.2 ocirtíC odicA 0.001
anitoiB 52.0 gm ocinóiporP odicA g 0.01
animalaboconaiC gm 0.01
lotisonI gm 0.5
C animatiV gm 0.05
aniloC gm 0.057
ABAP gm 05.2
3991 ,.N .rJ arievliS :etneuF
91
PROBLEMAS Y RECOMENDACIONES
ssae orcndaee app lecoecrd neis amboal eta aDnbat ellemadifla s erot c, ulsdaoonl roopidcaan
sosrevi dnatnorfno cnéibma tlau co letn a,sotnemil asoipor psu sricudor pe davitnuysi da lnatnerfne
os d a ayra ctnes oideerpraoh bleaaultqe aatcs iea r ioe ab,cmdon ásnolusf aeceamsleulaborp
noc otla ro l,aovcietorp ayeuq netsix eyum sacop ed etse .opit nE ots eedicni eda renam
sr r a eoocudptiso lr psabaa árve f uedeeotu tdhr n laeniceeAeld apepuMlnmhaqAeiiBmIreted
anidras al y odacsep ed sarecsív sal omoc amirp airetam etneicifus ritsixe ed rasep a ,etnanimatnoc
liS( .)3991 ariev
odneinet ,aipaliT eicepse al arap sateid ed lairtsudni nóiccudorp y nóicalumrof al ,airasecen ecah eS
s sn aeeestdton anpesd e iu oiorrtcellvea daifl, itilsscl d ooa nuayrileectrdutiaaqomstpresedep
nse o eleds a abelrb ossí alp esdalocíuca e dretcára cu s yatneu ceu qno csocirdí hsosruce rsemro
a nyi taacLir élnmaeAm innóaiccud oar rpsaopdaecna lsaobtnem ieeltdanatro p smráiomtcudorp
.ebiraC le
COLOMBIA
GENERALIDADES
sod rop adacram otsiv ah es aibmoloC ne arutluciuca al ed nóicaulave aL :sotneve ed sopit sednarg
anre taxiecnets isesadamarg osreptnere fs siayodclit ósxeeice psesedenoiccudor tsnaivise cauls
.)6891 ,zenítraM(
lE negiro ed ar uatllu cnaieiubcmaol oe Csatn oamiecrah le oña ,8 3o9d1nauc e sózilaera l
nói cecdud oarltnirt s iarhicoucra Oncorhynchus mykiss, os t aeneudeo dgisamua lab rolapeper
ocilbú pne aeltne ma rn .oooeajizsnuridedotnrs AtoanPli aprac Cyprinus carpio y ala rrajom
Oreochromis mossambicu,seuqnat snseeovitl uscosremi rs poo lb naaocrave lee lsuan qlo,c no c
.soirotcafsitas yum on sodatluser
nE 5691 ó iecselb a ltaaeslmeoacrígco sreipdp da dailsr eev di,nsUad l oaoyCvuicteje buof
a da a r aia anrpíe póeogt alilr on.l ecap alesedataa nomídrelsonaaefozccpns aDeieoctsgñáab
séupsed e sojudortn ial Tilapia rendalli , noc al euq es óicini le amargorp ed otnemof eda l
arutluc iecdsip naólicare d.eesdForete fnaEC etse omsim oña óeysutits n looectutitsne Id
l ealatc arnia nu epm eo tlnio oedi,leódrendgaudinTlóegcceltR uiapaul aBcreVAelsoddipProC
)CVC (acuaC selbavone Rselaruta Nsosruce Rso le dlanoica Notutitsn Il eóer ce setneiugi soñ al a y
y l e ed,tAnNeEiRbEmDA NlIe lauc ,ovu tertn e,ssaerntooic naulf, r ea,drrtesvionmiomrdpa
uaszneim oec u nq,e19 9 e1sdelan iafts aahrutluciu c aarlatnem oryfagitsevni otutitsn Il eseroba ls
.APNI arutluciucA y acseP ed lanoicaN
ANERED NoItceyo r lpóeici n ei2s7 9 e1od ñ laneE ,latnenitno cacse pa le dollorr-ase dl eara pOAF
uqsep laicnetop led nóicaulave al y oidutse le aicah etnemlapicnirp noratneiro es sovitejbo soyuc ,ore
seicep sse a elndóicaula vnyeóicacifitne d ailylaicrem oscéret nrioy a emsdec esp o eladígolo iabl
.savitan
ollorraseD ed amargorP le ahcram ne osup es y óicelbatse es ,atnetes led adacéd al ed sodaidem A
o dl,aa)rrIguReR Dtn(noIc et nneunoepdmoc otnemof a ar ua,tlllaurcui ruecuaq ovus torgol
.onisepmac oñeuqep la sodigirid samargorp sol ne sosoilav
92
Description:América Central, del Sur y el Caribe, incluyendo a Cuba, representada por dos especies de Biajaca. Sin embargo, las verdaderas tilapias son sólo