NTV Tarih - Haziran 2009

85 Pages·2009·21.843 MB·Turkish

by  ?

i
indekiler ............................................:: ..........:.. .. ..........:.. .. ...... :.... ........ :... ..........................................................................................................................
....................... .
·······································'~i~#Ft'·····
26
Bütün babalar Yeniçerüer imparatorluğun Bikininin altı,
özeldir 466 yıl boyunca. .. kaderini belirlediler. plajın üstü
Bazıları silinmez izler Osmanlı Devleti'nin Adetleri, aletleri, duaları, Deniz mevsimi açıldı. ..
bırakır. Ahmet Rasim vurucu gücüydüler. mühürlerinde ve bugüne 1907'den günümüze mayonun
Barkınay'ın kızına "işlediği" Savaşta pervasız uzanan izleri, remizleri ve ve plaj modasının seyri. Deniz
mektuplar sevgi tarihine kahramanlık1arı, barışta mezar taşlarında yaşamaya hamamlarından bikiniye, Süreyya
yazıldı. gündelik zorbalık1arıyla devam ediyorlar. Plajı'ndan bugüne ...
4 NTV TARiH HAZiRAN 2009
...........................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................
HER AY
06 Okurdan
09 Haberler
16 O Kadar da Değil
Derya Tulga
20 Tarihte Bu Ay
21 Tarih O lanlar
22 Ayın Fotoğrafı
50 Dün / Bugün
65 Sahaftan
Nedret İşli
66 Kağıt Üzerinde
Enis Batur
68 Silinmeyen İmzalar
Haluk Oral
70 Kitap
74 Anadolu'nun Ustaları
Ahmet Yeşiltepe
76 Evliya Çelebi
77 BaBuDiyar
BünyadDinç
82 Cahillikler Tarihi
83 Tavanarası
90 Net tarih
91 Ajanda
96 Bulmaca
Sedat Yaşayan
97 Bilmece
Nevzat Erkmen
98 Zamanın İzinde
İsenbike Togan
Normandiya gerçekleşti. Hava berbat, Tarih boyunca
çıkarması deniz fırtınalıydı ama mikrobun gazabı
Normandiya sahillerinde harekat geciktirilemezdi. Salgın hastalıklar insanlığın
tarihin gelmiş geçmiş en Paris kurtarıldı ama Berlin'i kaderini savaşlardan daha fazla
görkemli kombine amfıbik zaptedenler Ruslar oldu. 2. belirledi. Kitlesel ölümlere yol
ve hava indirme harekatı, Dünya Savaşı'nın gidişatını açan hastalıkların 2500 yıllık
65 yıl önce 6 Haziran'da değiştiren "D-Day" ... tarihi ...
s. 50 Hale Soygazi
NTV TARiH HAZiRAN 2009 5
Okurdan.
......................................................................
H
••••• ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
H
Mektuplar-mesajlar i
Bulmacadan bilince i
Fenerbahçe
Ayrıntılarda gizlenen şeytan, doğru çözümü bize ulaştırdı.
geçen ayki sayımızın bulmaca Kimi özel okurlarımız ise, propagandası
sayfasında kendini gösterdi. web sitemizde henüz doğru Ne üzücü ki
Sorular doğru olmakla birlikte, kareler yayınlanmadan; doğru derginin kapağında
kareli alan bir önceki aya aitti cevapları bularak ve bunlara Fenerbahçe'nin 1912'deki
ve çözüm imkansıza yakındı. göre doğru karelendirmeyi ilk şampiyonluğu konu
Bulmacayı hazırlayan Sedat yaparak bize yolladı. Hatta edilmiş. Dergiyi aldığım ,ı\;-W':1G,Ü\:N'1U;\1 \ ıçiN
Yaşayan'la en ufak bir ilgisi bunlardan biri olan, DPT'de gibi rafa bıraktım MKKAıYeISh v2l0ı0, 69 <:55 tTı L
bulunmayan ve tamamen görevli Murad Gürmeriç bize maalesef. Derginizin ilk
bizden kaynaklanan bu hata şu esprili mesajı gönderdi: üç sayısından edindiğim,
üzerine hemen bizi uyaran "Merhaba, reklamı az, okunabilir
okurlarımızın bulmacayı doğru Sedat Bey bulmacanın tarih dergisi imajı
çözdüğünü kabul ettik ve çözülememesi için bu gibi zedelenmiştir. Derginizi n
kendilerine hediye kitaplarını yollara başvurmamalıydı. okunabilir tarih dergisi _.-
gönderdik; yine kısa sürede, Ancak bizi bunlar da olduğu için alıyoruz,
bulmacanın doğru karelerini durduramaz. Fenerbahçe propagandası
web sitemizde yayınladık. Bu güzel dergi için bir kez için değiL. Saygılarımla. beyler? ı 7 Mayıs UEFA
Bu üzücü durumun, sevindirici daha teşekkürler." Anıl Baysal mı, Fenerbahçe'nin ilk
tarafı ise şu: Bulmacayla ilgili şampiyonluğu mu?
bize ulaşan okurlarımızın NTV Tarih, okurlarıyla gurur Hayal kmklığı Mehmet Emin Durmuş
tamamı, kendi ifadeleriyle duyuyor. NTVTarih'i çıktığı andan
"hediyeyi hak etmek" için NTVT itibaren sıcağı sıcağına takip Araştırmacı tarihçilik
ediyorum. Olayları klişe NTV Yayınları'nın
tarih anlayışından çıkarıp takipçisiydim. Ama 4.
Soru Makedonya'nın birçok daha ilgi çekici bir üslupta sayınızda Fenerbahçe'ye tarih
kentinde aynı anda anlatmanız tarihi sevdiriyor. üretme çabasına girmişsiniz.
gerçekleştirilmiştir. NTV Derginizin son sayısını büyük NTVTarih "taraf' olmuştur.
Üsküp mü Tarih'in Üsküp'ten söz bir heyecanla kaptığımda çok Türkiye'de ilk kurulan spor
Selanik mi?
etmesinin nedeni, Vasil büyük bir hayal kırıklığına kulübü BJK'dir; armasındaki
Son sayınızda Osmanlı Glavinofun 1910'da uğradım. Kapakta bahsi geçen bayrak, Türkiye'mizi
kentlerindeki ilk 1 Mayıs Sosyalist Enternasyonal kulüp ülkemizin en büyük uluslararası müsabakalarda
işçi gösterilerinin Üsküp'te Başkanlık Kurulu'na sunduğu kulüplerinden biridir, ama temsil etmesinden dolayı
olduğunu kesin bir dille raporunda, 1 Mayıs'ın henüz 4. sayısını çıkaran bir verilmiştir.
yazmışsınız. Tarafgazetesi, "Türkiye'de ilk kez 1909 derginin kapağına bunu alet Serhat Öner
3 Mayıs yılında etmesi kesinlikle bir hatadır.
2009 tarihli Üsküp'te" Kapakta Galatasaray'ın olması NTVT Dergimizin kulüpler
sayısında "ilk kutlandığına da başka kesimlerden tepki arasında taraf olması mümkün
gösterinin ilişkin görebilirdi. İlerleyen sayılarda değiL. Türkiye'nin önde gelen
Selanik'te bir iddia daha dikkatli olacağınızı ve en eski takımlarından
olduğu rivayet bulunmasıdır. umuyorum. İyi çalışmalar. birinin, daha önce hiçbir
edilmektedir" Ama Barkev Keskin yerde yayımlanmamış, ilk
demiştir. Hem Selanik ve defa gün ışığına çıkan ve
söylenen yerler çevresindeki Hangisi tarih? ilk şampiyon kadrosunun
farklı hem de birinde kesinlik sosyalistleri İttihat ve Bugüne kadar büyük bir fotoğrafı; her gazete, dergi
söz konusuyken diğerinde Terakki'nin yönettiğine ilgiyle takip ettiğim derginiz veya TV için önemli, öncelikli,
rivayet deniyor. Bu kesinliğin ilişkin, inanılması güç bir bugün itibariyle bitmiştir. ayrıcalıklı bir haberdir.
sebebini açıklarsanız iddiası da olan Glavinof, Türk futbol tarihinin en Fenerbahçe'nin kuruluş
sevinirim. tabii buralardaki gösterileri büyük olayının yaşandığı öyküsü ve Mustafa Kemal'in
ismail Cem Arslan, Ankara raporuna dahil etmemişti. mayıs ayında Fenerbahçe kulübü ziyareti ise, imzasını
Meclis-i Mebusan' da haberi yaparak bakışınızı kullanmayı unuttuğumuz
NTVT Bilgilerin ikisi Selanik temsilcisi olarak belli etmiş bulunmaktasınız. Sertaç Kayserilioğlu tarafından
de doğru, ama eksik. bulunan Dimitar Vlahof ise, Yazık. Galatasaray'ın başarı yazılmış; tarihte geçen
İlk 1 Mayıs yürüyüşleri, anılarında, "Selanik'te ı 909 ve kupa haberini küçücük aya, mayısa denk düşmesi
başta Selanik ve Üsküp yılının ı Mayıs'ı çok başarılı vererek kıskançlık ve haset bakımından kullanılmıştır.
olmak üzere, 1909'da geçti" der. duygularınızı tarih dergisine
Okur/ardan gelen mesajlar, gerektiğinde
taşımışsınız. Hangisi tarihtir kısaıttlarak ve tlüzeltilerek yayımlanmaktatlır.
6 NTV TARiH HAZiRAN 2009
· ......................................................................................................................................................................................... .
...........................................................................................................................................................................................
Katkı işgalinden daha öndedir.
Editör
Yazıda 16 Mart 1920'yi "bir Gürsel Göncü
................................................................................
İstanbul'un işgali tarafın güç kullanarak diğer
değil, tarafın idaresini bastırdığı gün"
parlamento baskını olarak belirtirken kastedilen Muhteşem ve zorba
NTVTarih'in Mayıs sayısında şey; sadece İstanbul'un
yer alan 19 Mayıs'la ilgili işgali değil, parlamentonun Tarih denizinde yolculuk ettiğimiz geçen sayıdan sonra, bu
yazısında Ahmet Kuyaş (Meclis-i Mebusan) basılması ay karaya çıkıyoruz. Karada bizi Yeniçeriler karşılıyor.
doğru bir tespitte bulunuyor. ve işlemez hale getirilmesidir. Osmanlı Beyliği'nin imparatorluğa doğru yürüyüşünde,
"Kurtuluş Savaşı ne zaman Nitekim başkentin her yeri ayakları Yeniçerilerdi. Tarihin kaydettiği bu en etkili piyade
başladı? Samsun'a çıkış işgal edilip, parlamento sınıfı, askeri örgütlenmenin vurucu gücü olarak üç kıtadaki
değil, İstanbul'un İşgali" baskını gerçekleşmemiş
savaşlarda tayin edici bir roloynadı. Yeniçeriler Osmanlı
başlıklı yazıda; Mustafa olsaydı; işgalciler ateşkes
sistemi içinde, yeri geldi baş oldu, isyan edip padişahı
Kemal'in Samsun'a çıkış anlaşmasından gelen
öldürdü; devlete hükmetti.
tarihinin "Kurtuluş Savaşı'nın haklarını kullanmış ve
başlangıcı" sayılmasının hukuk dışına çıkmamış Havalar ısınmışken denizden vazgeçilmiyor. Plaj, moda ve
yanlışlığı belirtiliyordu. olacaklardı. O zaman mayo yüz yıldır sahillerin görsel tarihini biçimlendiriyor.
Bu noktada yazılanlarla "iradenin bastırılmasından" Domuz gribi sevimsiz bir konu ama, bugünün gerçeği. Aynı
hem fikirim. Ama, neden da söz edilemezdi. Bu hayati gerçeğin, asırlar boyu insanoğluna korku veren salgınların
İstanbul'un işgalinin Kurtuluş ayrıntının mutlaka belirtilmesi devamında yaşandığını anlamak, "bilinç aşısı" etkisi yaratıyor.
Savaşı'nın başlangıcı gerektiğini düşünüyorum. Karaya ikinci çıkışımız Normandiya'dan bu ay. 20. yüzyıl
sayılması gerektiğini açıklama Emrah Boztepe tarihini değiştiren bu çıkarma harek:itına tanık olacağız.
konusunda bir eksik kaldığını Bu sayımızdan itibaren, iki yeni sahne daha açıyoruz
düşünüyorum. NTVT Okurumuz haklı. Türk
tarihten: Derya Tulga'nın hazırladığı bölümde, tarihle ilgili
Yazıda savaşı kaybeden tarafının ulusal iradesinin,
tarafın topraklarının, Meclis-i Mebusan'a baskın yazılan-edilen isabetsiz sözlere dikkati çekiyoruz. Haluk Oral
kazananlarca işgalinin doğal düzenlenerek susturulduğunu ise özel koleksiyonunda bulunan özel imzalı kitapların özel
olduğu belirtilirken (zaten söylememiz gerekirdi. Ayrıca hikayelerini paylaşıyor NTVTarih okurlarıyla.
Mondros'un 7. maddesi, 16 Mart ı920'de gerçekleşeni İ yi tarihler. ..
bu durumu hukuki hale "işgal" olarak nitelememiz
de getiriyor), İstanbul'un de doğru değildir; çünkü • Vakit gazetesi, "NTVTarih'in geçen sayısında İstanbul'un
işgalinin savaş halini tekrar İstanbul, Kasım 1n8'den beri fethini yok saydığını" ve "konuyla ilgili yetkililerin sorulara
başlattığı, yani Kurtuluş zaten işgal altındadır. cevap vermediğini" yazdı. İki kelimeyle: Tamamen yalandır.
Savaşı'nı başlattığı
_-' '---_&:-======================o=!i
söyleniyor. Yazıdaki 19 MAYIS
temel eksik, İstanbul'un ; linrlu ~~lV~"'ı ne 'f"'~ fi. b~i~'I-"~ı Sakınan göze batanlar
işgalinin, ülkedeki diğer i/ Samsun'a çıkış değil,
işgallerden (örneğin İstanbul'un İşgali S. 81 "Havana'da Türk Tutku S. 91 HaBuDiyar bölümünde
İzmir'in işgalinden) farkının ! su" başlıklı yazıda adı geçen yer alan Kayseri'deki Döner
S
belirtilmemiş olmasıdır. 'l'k . l~,.l J\., ~'I':-t~.· Selanik Merkez Kumandanı Kümbet; Tavas değil Talas
Yaşanan vahşet açısından )",1 ( N azım Paşa, general değildir. yolu üzerindedir. Sayın Cev
İzmir'in işgali, İstanbul'un Doğrusu Nazım Bey'dir. det Timuçin'e teşekkürler.
_ik
GÖRSELYÖNETMEN Bünyad Dinç, Semavi Eyice, Emre Gönen, HALKLA iLişKiLER VE PAZARLAMA Eski Büyükdere Cad. No: 245 A
Füsun Turcan Elmasoğlu Raşit Gürdilek, Hüseyin ırmak, DiREKTÖRÜ 34398, Masıak, istanbul
Yavuz Selim Karakışla, Siren Uludağ T: O2 t2 335 47 58, F: O2 12 335 03 26
DOGUŞ GRUBU iLETişiM YAYıNCılıK YMAeZlıd ai ŞBLağEdRait lMı ÜDÜRÜ (Sorumlu) FHeazluak KOürrakçl,ü oiığbleur, O rSteaynliı h, OGnüul rP, ulhan, OPERASYON MÜDÜRÜ [email protected]
iVYMÖETN TiYEICATAZiMR S EKATUH RAiB.UŞi L. U BAŞKANı VE YAAyZşıe giüŞl LPEaRrila yan LCDueeclrayiela n ŞnTeeun glgTöahr,y, sA C·heŞmmeanelot ecYtaeıkşii,nl tTeapşek,ı ran, CSPeaAnnZa AP URazpLuuAnçMoçğuAlo uğM luÜ DÜRÜ A0B2bA1oS2nı3eMl3Yik5Ele4R 8iil 0g1il i sorularınız için:
Erman Yerdelen GRAFiK Hayri F. Yılmaz Promat Basım Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Yavuz Dürüst iNTERAKTiF 1673. Sokak No: 34, 34510 Esenyurt,
GENEL MÜDÜR REDAKSiYON KATKıDA BULUNANLAR Özgüç 'fiğit (Prodüktör) Büyükçekmece, istanbul
Cem Aydın Evren Barın Egrik BEmudraek E Arkgaülıvne,n ,B Cadaen BGaiyrgsaiçı,, F(Inattiehr nMeut rParto Ejey iSoğolruu mlusu) T: O2 12 622 63 63
GENEL MÜDÜR YARDIMCISI YAYıN KURULU Gülşah Seyhan, Kansu Şarman, RENKAYRıMı
Görkem Yaşayan (Operasyon) Enis Batur, Nedret işli, Efialin Tekeli, Ömer Uzun, YAYıNTÜRÜ XL Print House
Ateş ince (Reklam satış) R. Sertaç Kayserilioğlu, Ceyda Yüksel Aylık yaygın süreli yayın
Ahmet iren (Finans) Ahmet Kuyaş, Masis Kürkçügil, Her hakkı saklıdır.
Sevin Okyay, Necdet Sakaoğlu, REKLAM NTV Tarih Bu dergide yer alan yazı, makale, fotoğraf
YAYıN DiREKTÖRÜ isenbike Togan Banu Acar (Reklam Satış Koordinatörü) Sayı 5, Haziran 2009 ve if/üstrasyonlarm elektronik ortamlar
M(NuTsVta Yfaa Ayılnpl aDraığ) ıstanlı YMA. YTıaNn juD AANkaIdŞ, MMAuNzLaAffeRrı Albayrak, FŞ0ue2nb1dn2ae3 mT3u 5Dra4ünz8 c(6üR5 e( Rkleamze rSvaatsıyşo Gn ruMpü dMüürüd)ü rü) IYSÖSNN E1T3iM08 -Y7E8R78i dDoalom ğdauakşsh ıiilzolıelnmti hşaiakmn' eüg zia eidttriielrd . eçY oavğzeaı llh,t arölnnmg aii zohinartk almardı a
YAYıN YÖNETMENi Şahin Aldoğan, Serpil Bağcı, Mustafa Çardak (Teknik sorumlu) Doğuş Grubu iletişim Yayıncılık olursa olsun materyalin tamamının ya da
Gürsel Göncü M. Burak Çetintaş, Turgut Çeviker, 02123354404 ve Tic. A.Ş. bir bölümünün çoğaltılmasr yasaktif.
NTV TARiH HAZiRAN 2009 7
abe ......................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
• Kültepe: 4 bin yıllık tarih dijitalortama taşınıyor . İhale: Müze ve ören yerlerinde satışlar özelleşti
• Antalya: STK'lar inşaatı durdurdu . Auschwitz: Şişedeki mesaj . Almanya: En eski kadın vücudu
• Gündemin tarihi: Dağlık Karabağ . Anılarma saygı: Burhan Oğuz: Yüksek tarih mühendisi
KONİKı KUBBELİ EVLER AZALıYOR
Harran 'da
sıfıra doğru
UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi adayı Harran'ın konik kubbeli
evlerinin sayısı 1979'da 960'tı; 1992'de ll7'ye, 2007'de 100'ün altına
düştü. Günümüzde bunlardan yalnızca biri turizme açık.
t
H
arran adı MÖ 2000 başlarına ait Şu anda Harran sur içi sit alanın­ kubbeli evlerde yaşamak istemiyor ve ev
Kültepe çivi yazılı tabletlerinde, da 80, sur dışı sit alanında ise 70 kaçak lerin çoğu ahır ve depo olarak kullanılıyor.
" Har-ra-na" vey"a H a-ra-na" ola- yapı yargıya bildirilmiş durumda. Ancak Ancak kaçak yapılar engellenmediği ve
rak geçiyor. Şanlıurfa'nın 44 km görevli kurumların resmi başvurularına mevcut olanlar yıkılmadığı sürece, tarihi
güneydoğusunda bulunan Harran, ı 979'da rağmen bugüne dek tek bir kaçak yapı MÖ 7 binlere uzanan Harran'ın tarihi do
"1. derece kentsel ve arkeolojik sit alanı" dahi yıkılmadı. T urizme açık sadece tek kusundan hiçbir eser kalmayacak. •
ilan edilmiş ve her tür yapılaşma yasaklan bir evin kaldığı Harran'ın sakinleri artık Cihat Kürkçüoğlu
mıştı. ı 992'de "Harran Koruma Amaçlı
İmar Planı" yürürlüğe girdi. Harran'da ilk
tahribat ise yüzlerce elektrik direğinin di
kilmesiyle ı 980'lerin başında devlet eliyle
gerçekleşti. Daha sonra 2863 no'lu yasa
nın öngördüğü ilk cezaların tecil edilme
siyle bölgede yokoluş süreci de başlamış
oldu. Harran'ı Harran yapan konik kub
beli evlerin beton yapılar içinde boğulma­
sı ve kaçak yapılaşmanın giderek artması
üzerine, Urfa'daki 24 sivil toplum örgütü
tarafindan 9 Şubat 2009'da "Harran Yok
Olmasın Sivil Girişimi" başlatıldı.
NTV TARiH HAZiRAN 2009 9
..........................................
....................
·. ........................................................................ .
..........................
..................... .
Haber
...................
........................................
. . . . . . . . . . . . . .
KÜLTEPE TABLETLERİ
4 bin tarih
yıllık
dijitalortama
taşınıyor
1948'de "hocaların hocası" Tahsin Özgüç'le
ilk bilimsel bu yana
başlayan kazılardan
bulunan 25 bin tablet ve binlerce
çiviyazılı
eser, elektronik ortamda incelenebilecek.
ültepe'nin, Anadolu tarihinin mila Kayseri' nin 20
dını işaretleyen dört bin yıllık çivi km doğusunda yer
azılı belgeleri, dijital ortama aktarı­ alan höyükte ilk sis
Kaniş kralı Warşama'ya yazılmış
lıyor. Kültepe-Kaniş Kazıları Başkanı Prof temli kazıları başlatan Prof Dr. mektubun ön ve arka yüzleri.
Dr. Fikri Kulakoğlu,NTVTarih'e verdiği rö Tahsin Özgüç'tü. 61 yılda 25 bine yakın
portajda, yoğun ve zengin buluntu çiviyazılı tablet ve zarf ile 10 Tahsin Özgüç'ün ardından ...
akışının Kültepe'yi tüm Önasya'da binlerce eser keşfedildiğini ve Özgüç'ün 2005'te vefatından sonra Kültepe
önemli bir arkeolojik merkez ko Anadolu'da Kültepe dışında sürprizlerine devam etti. 2006'da Karum ka
numuna getirdiğini, ancak bulun bir merkezde henüz benzeri zılarında bulunan altın folyo üzerine tama
tu1arın işlenmesi ve analizinin de bulgulara rastlanmadığını vur men Hitit üslubuna uygun bir tanrı fıgürü
aynı oranda zahmedi olduğunu gulayan Kulakoğlu, gelecekteki işlenmişti. Bu, Anadolu'da keşfedilmiş en
belirtiyor. 2008'de bilgi teknoloji hedeflerini de anlattı: "İleride erken "Hitit sanat üslubuna göre yapılmış"
leri geliştiren Doxoft'un desteğini Anadolu -Mezopotamya ara eserdi. Ayrıca, Asur ticaret kolonileri çağı ile
alan Kültepe'de bulguların dijital sında yürütülen ticaretin mer eski Hitit devletinin kuruluşu arasında ge
ortama işlenmesine 2009 kazı se- Altın tolyo üzerinde kezi olan Bit-Karim'i (karum! çen süreyi ortadan kaldınyor ve iki dönem
zonunda başlanacak. Elektronik Tanrı figürü. limanevi) keşfetmeyi umuyo arasında boşluk yaşanmadığını gösteri
ortamda farklı formattaki verile- ruz. Son yıllarda Bit-Karim'e ait yordu. 2007'de
rin analizinin kolaylaşacağını ve istatistik 'karum mektupları' nın sayısı arttı. Şimdiye ortaya çıkarı­
sel bilgilere daha hızlı erişileceğini belirten dek çok geniş bir alanın araştırılmasına rağ­ lan Helenistik
Kulakoğlu'nun açıklamasına göre, "50 bini men henüz Bit-Karim ve ona bağlı binalara surun yaklaşık
aşkın veri dijital ortama işlendikten sonra, ulaşamadık. Kültepe'yi sona erdiren fela 300 metrelik
yazılım programına aktarılarak verilere her kette bina tahrip edilmiş veya keşfedilme­ kısmı ise, Orta
ortamda ulaşmak mümkün olacak. Türk ar yi bekliyor olabilir. Verilerin dijital ortama Anadolu'nun
keolojisinde bu denli geniş çaplı veri arşiv­ taşınması bu aşamada araştırmalarımızı ko nadir örnekle Tahsin Özgüç
lemesi de ilk kez Kültepe'de gerçekleşecek." laylaştıracak. " rindendi. ekibiyle Kültepe'de.
Adası, Patara, Ihlara Vadisi, Alanya
MÜZE VE ÖREN YERLERİ
Kalesi, Didim, Milet, Mrodisias,
Sümela Manastın, Myra ve Perge
özel
Satışlar gibi ören yerlerinin de bulunduğu
56 noktadaki satış alanlarının işlet­
mesi sekiz yıl süreyle özel sektöre
ültür ve Turizm Bakanlığı Döner devredildi. Yüklenici fırma tüm
Sermayesi'nin (DÖSİM) 4 Mayıs'ta satışlarda tek yetkili olacak, dijital
açtığı ihaleyle, 56 müze ve ören ye ve basılı yayıncılık ile internet üze
rinin satış noktalarının özelleştirme ihalesi rinden kültür varlıklarının tanıtım
Bilintur'un oldu. Böylece, aralarında Topka ve satışını yapabilecek, yurtdışında
pı, Ayasofya, Anadolu Medeniyetleri, Bod şubeler açabilecek. İhale Kültür ve
rum Sualtı, Gaziantep Mozaik, Hacıbektaş, Turizm Bakanı Ertuğrul Günay'ın
Mevlana ve Antalya Arkeoloji müzeleri ile onayını aldı. Uygulamanın sonuçları ise OÖSiM'in ihalesiyle Topkapı Sarayı'nın satış
Efes, Olympos, Aspendos, Kayaköy, Sedir uzun vadede netleşecek. işletmesi de özel sektöre geçti.
10 NTV TARiH HAZiRAN 2009
ANTAl1.YA NEKROPOLÜ TARİH GAZETESİ
i
STK'lar inşaatı Şişedeki mesaj parılmış bir kağıt parçasına
yazılı "mektup", 20 Nisan'da
Polonya'daki Auschwitz
Auschwitz'in bulunduğu Os
d'urdurdu toplama kampında yedi
wiecim kasabasında bir okul
gencin kurşun kalemle yazıl­
binasının onarımı sırasında
mış isimlerinin bulunduğu
ortaya çıktı. Yedi isimden
Antalya tarihini bilinenden yüz yıl önceye bir not 65 yıl sonra ortaya
ikisinin kamptan sağ çıktığı
götüren ve "potansiyel sit alanı" ilan edilen çıktı. 9 Eylül 1944 tarihli biliniyor. 12063 numaralı
mektupta, altısı Polonyalı,
nekropolde süren harekete Fransız Albert Veissid (84)
inşaat, STK'ları biri Fransız yedi kişinin
ise halen hayatta ve İstanbul
geçirdi ve durdu. kamp numaraları ve isimleri
inşaat -şimdilik- doğumlu. Belge Auschwitz
yer alıyor. Büyük olasılıkla
Müzesi'nde sergileniyor.
çimento torbasından ko-
ntalya Nekropolü, Gelişmeler üzerine, dokuz sivil
Doğu Garajı bölgesin toplum kuruluşu (STK); "sit
de 2 km'lik yol boyunca alanı" ilan edilmesine karşın
uzanıyor. Antalya Büyükşehir Büyükşehir'in 13 bin ml' lik
Belediyesi'nin alışveriş mer bölümde süren inşaatını 2863
kezi (AVM) temel kazılarında sayılı Koruma Kanunu'nun su
ortaya çıkarılan 556 antik me iistimali olarak niteledi. Alanın
zar Roma, Bizans ve Helenis "arkeolojik park" olarak düzen
tik döneme ait. Nekropolü de lenmesini isteyen STK' lar, nek
içine alan 55 bin m2'lik alana ropolün Antalya Kent Müzesi
yayılan A VM projesi için 2008 projesine dahil edilmesini ya
Şubat'ında başlatılan temel ka da Arkeoloji Müzesi ek binası
zısı., iş makinesi bir oda mezara için yer arayan Kültür ve Tu-
düşünceye kadar üç gün rizm Bakanlığı'na müze En eski kadın Eylü1'ünde altı parça halinde
sürmüş, oda mezarla yeri olarak tahsis
vücudu bulunan heykelciğin sol kolu
birlikte sekiz lahit edilmesini önerdi.
ve omzu kayıp. Kafası yerine
tahrip olmuştu. STK'ların uyarı­ Almanya'da Hohle Fels bir halkaya sahip olan fıgür
sı üzerine temel bölgesinde bir mağarada büyük olasılıkla kolye ucu
kazısını durdu bulunan heykelcik, kadın olarak kullanılmış.
ran Büyükşehir vücudunu yansıtan, bilinen
Belediye Başkanı, en eski fıgür olarak kabul
"arkeolojik park"
edildi. Mamut dişinden
önerisini inceliyor.
yapılan, 6 cm boyunda, 33
Hasan Üstün
gram ağırlığındaki hey
kelciğin 31 bin ile 40 bin
yıllık olduğu anlaşıldı. 2008
Karikatür tarihe Önder
~~~ Önerbay'ın
sahip çıktı karikatürü
Aktüel Arkeoloji dergisinin
düzenlediği "1. Ulusal
Çizgilerde Anadolu" karikatür
yarışması sonuçlandı. Kültürel
ve tarihi mirası koruma,
sahip çıkma bilincini en iyi
yansıtan karikatürlerin seçildiği
yarışmada 210 eserden 8'i ödül
aldı.
www.aktuelarkeoloji.com
NTV TARiH HAZiRAN 2009 11
Gündemin Tarihi
ÇOCUK GÖZÜYLE
Karabağ düğümü
Tolstoy, 191 O'daki ölümüyle yarıda
kalan son çalışması Çocuklann
Bilgeliği'nde çocukları çeşitli konular Türkiye ve Ermenistan için
yakınlaşmak çabalıyor. Soykınm
hakkında konuşturur. Diyaloglardan
gibi bir mesele bile bu
biri "Anavatan: Devlet" üzerinedir tartışmaları ağır çabayı önleyebilmiş,
ve ikisi Rus, biri Alman üç çocuk çözüm yolunu tıkamış değil. Ama Ermenistan'ın işgal ettiği
konuşmaktadır: Azerbaycan çekilmesi bir haline
topraklarından önşart
KARLHEN şMiT [9 yaşında]:
gelmiş durumda. Bunun merkezinde de Dağlık Karabağ var.
Prusyamız, Ruslann bizden toprak
almasma izin vermeyecek!
PETYA ORLOV [10 yaşında]: Biz de tarafından (Gürcü ve Azeri muadilierinin
diyoruz ki, önce biz fethettiğimize göre aksine) kabul görmemişti ve 1830-1840
toprak bize ait. aşa'nın dediği gibi, hep be arasında Ağvani Ermeni Katogigosluğu ile
MAŞA ORLOVA [8 yaşında]: "Biz" raber olmak (olabilmek) eşzamanlı olarak ortadan kaldırıldı.
kimiz? özellikle Kafkasya söz ko Çarlık dönemindeki 1905 ve 1907
PETYA: Sen daha çocuksun, nusu olduğunda çok iyi Zemstvo kuruluşunda da Ermeniler dil,
anlamazsm. "Biz", ülkemizin halkı olurdu. Çünkü Kafkasya, çoğu küçük, bir din, kültür, nüfus, tarih gibi gerekçelerle
demek. kaçı irice çok sayıda halkın yaşadığı dar kendilerinin çoğunlukta olduğu bölgenin
KARLHEN: Her yerde böyledir. Bazı bir bölge. ''Anavatan''lar, net çizgilerle ay ayrı bir birim olmasını talep ettiler.
rılamayacak kadar iç içe geçmiş durumda. 19 ı Tde Yukarı Karabağ'da, Ermeni
insanlar bir ülkeye, bazılan da diğerine
Birinin anavatan dediği bir yer başkasının ler 150 bin, Azeriler 58 bin ve Ruslar beş
aittir.
da anavatanı ya da anavatanının bir parçası bindi. Devrim sırasında ve bağımsızlık
MAŞA: Ben kime aitim? olabiliyor. Üstelik, bu iç içe geçmişlik sade döneminde buraya gelen sığınmacılarla bu
PETYA: Rusya'ya, hepimiz gibi.
ce mekana has bir şey de değil; zamanı, bu oranlar Ermeniler lehine daha da değişti.
MAŞA: Ama ya istemezsem? bölgenin tarihini de kuşatıyor. Yani bir yer
PETYA: istesen de, istemesen de bir zamanlar şunlarınmış, başka zamanlar Çarlık yıkılınca
Russun. Ve her ülkenin kendi çan ya da bunların. Rusya sosyalizm bayrağıyla ihtilale koşu­
da krali vardır. Şu anda kimsenin tanımadığı bağımsız yordu, fakat ulus devlet meşalesi en parlak
KARLHEN (araya girerek): Ya da bir cumhuriyet olan Yukarı Karabağ'daki halindeydi ve onun aydınlattığı yol her
Parlamentosu ... durum tam da bu. İlk önce kimin geldiği, kesin yürümeye can attığı bir yoldu. Rus
PETYA: Hepsinin kendi ordusu vardır tarih yani, yaşadığımız zamanın boynunu ordularının 1917 Şubat devrimiyle dağıl­
ve hepsi kendi halkmdan vergi toplar. vurmamalı ki, Maşa'nın temennisini ger dığı bir dönemde Transkafkasya'da etnik
çekleştirme yoluna koyulabilelim. adiyet, sınıfsal veya ideoloik bilinçten çok
MAŞA: Ama niye böyle aynımışlar?
daha önemliydi. Ulusal varlıklarını güven
PETYA: Ne demek? Her ülke farklidır. Rus ilhakı ceye almayan herhangi bir siyasal çözüm
MAŞA: Ama niye böyle aynımışlar? Eskiçağ ve Ortaçağ'da Karabağ' ın kimlerin bölgedeki halklar tarafından kabul görmü
KARLHEN: E çünkü, her insan kendi
egemenliği altında olduğu, kimlerin nüfus yordu.
anavatamm sever. yoğunluğuna sahip olduğu üzerinde bir Yine de, Karabağ, bütün Kafkasya
MAŞA: Neden ayn olduklanm mutabakat yok. gibi, Şubat devrimini heyecanla karşıladı.
anlamıyorum. Hep beraber olmak 1813'te çarlık tarafından ilhak edilen Şuşa'da partilerarası (Azeri-Ermeni) bir
daha iyi olmaz mıydı? Karabağ, coğrafi ve etnik özellikleri dikka büro kuruldu ve karma bir heyet idari işleri
PETYA: Oyun oynamak için beraber te alınmadan yapılan 1868'deki idari taksi yürütmekle görevlendirildi. Siyasi merkez
olmak daha iyi, ama bu oyun değil, matta Tatar bozkırındaki bölgeyle bağlan­ lerde -Bakü ve Yerevan'da- olup biterrin
önemli birşey. dı. O tarihte Ermeniler Azerilere göre bire aksine, Ekim devrimi topluluklararası uyu
iki azınlıktaydı. Yukarı Karabağ, Civanşir, mun değişmesine yol açmadı. Ama 1918
MAŞA: Anlamıyorum.
Cibrail, Şuşa'da ise Ermeniler açık bir bi başında Transkafkasya Cumhuriyeti'nin
KARLHEN: Büyüyünce anlarsm.
çimde çoğunluktaydı. kurulmasıyla sınırların çizilmesi günde
MAŞA: Öyleyse büyümek
Ermeni aristokrasisi geniş bir özerkliğe me gelince işler değişti. Temmuzda Kara
istemiyorum.
sahipti. Yüzyıllar boyu Karabağ'da, Ermeni bağ Meclisi, özerkliğini ilan ederek, Azeri
L.N. Tolstoy, Vatanseverliğe Karşı, yazar, devlet adamı, asker, entelektüel ve ki ve Ermenilerden oluşan bir Komiserler
Yokuş Yaymlan, 2007. lise adamı yetişti. Rus fethine kadar Erme Konseyi görevlendirdi ve Karabağ Halk
ni feodalitesi kendini korumuşsa da çarlık Hükümeti'nin temelini attı. Gandzak'ta
12 NTV TARiH HAZiRAN 2009
Azeri müzisyen Üzeyir Hacıbeyov (üstte solda)
ve ailesinin Şuşa'da 1915'te çekilmiş fotoğrafı
(üstte). Bir Ermeni ailesinin 1900'lerin başında
çekilmiş fotoğrafı (solda).
(Gence) Nuri Paşa ve İslam ordusunun be Şuşa çevresinde birkaç gün içinde altı bin mermi atmadan 27-28 Nisan gecesi girdi.
linnesi ve Osmanlı ordusunun 26 Eylül'de Ermeni öldürüldü. Haziran katliamı bütün Ertesi gün, Azerbaycan Sovyet Cumhuri
Şuşa'ya girmesiyle hayli kırılgan olan den Kafkasya'da yankılandı. Yerevan ve Tiflis'te yeti üç gün içinde Karabağ ve Nahçıvan'ı
ge bozuldu. Karabağ Meclisi, kendini ko büyük gösteriler oldu. İngilizler müdahale boşaltma hususunda Ermenistan hüküme
rumak için, Azerbaycan'ın egemenliğini etti ve Sultanov katilama karışmak veya tine bir ültimatom verdi. 26 Mayıs'ta Dro,
kabul etmeye karar verdi. Ama ekimde Er müsamaha göstermek itham edilerek gö Zangezur'a çekildi.
menilere karşı şiddet hareketleri karşısında revden alındı.
Zangezur'da bulunan Antranik Paşa, Kara Ama haziran sonunda İngilizler Sovyet dönemi
bağ Ermenileri tarafından yardıma çağrıldı. Kafkasya'dan çekildikten sonra, Sultanov' un Moskova-Ankara yakınlaşması bölgenin
Kasımda Antranik Şuşa'ya yönelmişken, ı. silahlı müdahale tehdidi karşısında yal sınırlarının çizilmesinde önemli bir rol oy
Dünya Savaşı sona erdi. Osmanlı ordula nız kalan Karabağ Meclisi boyun eğdi nadı. Transkafkasya ile Türkiye sınırı Mos
rı çekildi, İngilizler Bakü'ye girdi. Şuşa'ya ve 22 Ağustos 1919'da Sultanov'la Bakü kova ve ardından Kars anlaşmasıyla çizildi.
birkaç kilometrelik mesafedeki Antranik, Anlaşması'nı imzaladı. Sovyetleştirilmiş Kafkasya cumhuriyetleri
İngilizlerden yürüyüşüne son vermesini Genel valinin nezdinde üç Müslüman arasındaki sınır meselelerinin halli için 25-
emreden bir telgraf aldı. üç Ermeniden oluşan bir konsey oluşturul­ 27 Haziran 1n1'de Tiflis'te toplanıldı. Er
du. Şuşa ve Hankenti'nde garnizon bulun menistan delegesi Ermenilerin çoğunlukta
İngiliz müdahalesi durma hakkı olan Azerbaycan, Ermenilere olduğu Gürcistan sınırlarındaki Ahılkelek
Aralıkta Şuşa'ya bölgenin statüsünü be idari ve kültürel geniş bir otonomi tanı­ (%72) ve Yukarı Karabağ'ın (%94) ve
lirlemek için bir İngiliz askeri heyeti geldi maktaydı. rilmesini istedi. kLeri Komünist Partisi
ve Karabağ ve Zangezur'un Azerbaycan'a Tarih tekerrür etti O) ve baskıyla varılan Sekreteri Kirov ise ülkesinde milliyetçiliği
bağlanması gerektiğini belirtti. 15 Ocak anlaşmanın sorunu çözmediği ortaya çıktı: tetikleyeceği için buna karşı çıktı.
1919'da Azerbaycan hükümeti İngilizlerle 22-23 Mart 1920 gecesi Karabağ Ermeni Nihayetinde 4 Temmuz'da Stalin'in
anlaşarak Sultanov'u Karabağ ve Zangezur leri, Azerbaycan' a karşı ayaklandı. Kanlı ça katılımıyla toplanan Kafkasya Bürosu,
yönetimine atadı. tışmalar Ermenilerin aleyhine oldu. Canlı Karabağ'ın Ermenistan'a bağlanmasına
Sultanov, Ermeniler için katliamcı ve bir ekonomik ve kültürel merkez olan Şuşa karar verdi. Kararın en yüksek merciye
Ermeni düşmanıydı; dolayısıyla bu gelişme yağma ve yangın yerine döndü. 13 Nisan'da götürülmesi teklif edilince, Orconikidze
Bakü ve Yerevan arasındaki gerilimi art Dro (Taşnak devrimci General Drastamat ve Nazeretyan, Müslümanlar ve Ermeni
tırdı. Sultanov göreve başlamaya gelirken Kanayan) geldi ve Azeri ordusunu etkisiz ler arasında ulusal barışın sağlanması için,
Karabağ Meclisi bölgeyi Ermenistan'ın ay hale getirdi. Bu sırada KızılOrdu Azer Karabağ' ın Azerbaycan'abağlanması, ama
rılmaz bir parçası ilan etti. baycan kapısına dayanmıştı. geniş bir otonomiyle donatılması gerekti
İngiliz desteğindeki Sultanov'un 3 KızılOrdu, başta Enver Paşa'nın am ğini açıkladılar. Aslında bu karar İngilizle­
Haziran'da Azeri birlikleriyle Ermeni ma cası Halil Paşa olmak üzere Osmanlı rin 1919'daki tasarılarının aynısıydı.
hallesini işgal etmesiyle başlayan olaylarda Türklerinin de yardımıyla Bakü'ye tek bir Sorun, canlı olduğunu 40 yıl son- ~
NTV TARiH HAZiRAN 2009 13