Table Of ContentNiv anI•sıl am
FATMA ALiYE HANIM
HAZIRLAYAN
ProDfr.H. ü lAyrag unşah
NİSVAİNS-L1A M
FatAmlai Kyiet aplığı
ISB9N7:8 -605-4646-07-4
YayDıann ışmanı
HayBaatyir ak
DiEzdii törü
HülAyrag unşah
Kapak
SalKiohc a
İDçü zen
İbraAhkidma ğ
BasvkeCı i lt
ÇalOıfşs et
DavutCpaadYşl.ıaa Anylaız Smka.
No8:T pokapı/İstanbul
BirBiansckiı
Eyl2ü0l1 2
K[iST YAYINLARI
AnkaCraad dNeos1:i5
KonHaakKn a 1tC :a ğaloğlu/İstanbul
Te0l2:1 25-65-1/032 23-1 2-511-68-28
Fak0s2:1 2-512-56-63
webw:w w.kesityayinlari.com
e-mkaeisli:t @kesityayinlari.com
©K esYiaty ınları
Yz,. rın liakznuny ıil, n onl,mı,no lAll,lıı ıı:ı:lm ı:ı:.
Vl'
ııyl· ıı yııı lıgıı �ıı t1)ıı, ,ı 1 ıV1.ı1. . ,
ııııııııllıııı ı
• •
NISVAINS-LAM1
FatmAal iHyaen ım
Yayına Hazırlayan
ProDfr..
HülAyrag unşah
Içindekiler
Sunuş. ................................................................................................. 7
Fatma Aliye Hanım ve Nisvan-ı İslam Üzerine ....................... 13
Nisvan-ı İslam ................................................................................ 29
Mukaddime ................................................................................ 31
Birinci Muhavere ...................................................................... 37
İkinci Muhavere ......................................................................... 63
Üçüncü Muhavere .................................................................. 105
Sözlük ............................................................................................ 147
5
Sunuş
g
atma Aliye Hanım, 19. yüzyılın önemli devlet
adamlarından Ahmet Cevdet Paşa'nın kızıdır. Kız
kardeşi Emine Semiye Hanım ve ağabeyi Sedat
Bey'le birlikte Osmanlı'nın farklı yönelişleri, hatta buhran
ları içinde geçen son yüzyılında, bütün yönleriyle bir dev
let adamının çocuğu olma ayrıcalığını yaşamış, babalarının
kendilerine sağladığı imkanlar sayesinde üçü de iyi bir eği
tim almışlardır. Sedat Bey'in mantıkçı olduğu ve erken yaşta
vefat ettiği bilinmektedir. İki kız kardeş ise, yaşadıkları hayat,
aldıkları eğitim ve bu eğitimin kendilerine verdiği özgüven
sayesinde 19. yüzyılın 20. yüzyıla bağlandığı dönemde seç-·
kin kadınlar olma ve Türk tarihinde kadınlık adına birtakım
ilkleri gerçekleştirme gibi bir öncülüğü üstlenirler.
Ahmet Cevdet Paşa sadece Osmanlı'nın 19. yüzyılında
ki yeni siyasal yapılanmaları içerisinde fark edilen bir kim
lik değildir. Aynı zamanda bir tarihçi ve dilcidir de ... Çok
tabii olarak devlet adamlığının kendine kazandırdığı maddi
imkanlar, hayat tecrübesi ve bilgi birikimiyle aydınlanma
hareketine daha yakın olmuştur. Bu sebeple genel olarak
7
Nisvan-ı İslam
çoc�klarının ama özel olarak da kızlarının çağlarına yakı
şır bir eğitim almaları kpnusunda fırsatlar yaratmış, onların
özgüven sahibi birer insan olarak hayata hazırlanmalarına
destek olmuştur. Özellikle de Fatma Aliye Hanım üzerindeki
etkileri ve onun yetişmesine katkıları bilinmektedir. Kadınla
rın eğitim almaları ve yabancı bir dil öğrenmeleri bir yana,
ciddiye dahi alınmadıkları bir dönemde Cevdet Paşa, kızını
karşısına almış ve ona tarih, felsefe, hukuk ve din konusun
da eğitim vermiş, bilgi birikimlerini aktarmış, yeri geldikçe
onu dinlemiştir. Ancak Fatma Aliye Hanım'ı bugün tanıdığı
mız seçkin bir kimlik haline getiren, sadece babasının sundu
ğu imkanlar ve teşvikler değil kendisinde bulunan doyumsuz
okuma ve öğrenme arzusudur. O kendisine sunulan imkan
ları en iyi şekilde kullanabilen ve bu imkanları kendi kim
liğini yaratma yönünde dönüştürebilen kadındır. Şimdilik
,
Türk edebiyatı tarihi Fatma Aliye Hanım'ı ilk kadın roman
cı olarak tanımlamaktadır. Fakat y�ı faaliyetlerine bakıldı
ğında sadece roman yazmadığı, tarih kitapları kaleme aldığı,
döneminin gazete ve dergilerinde görüşlerini bildiren maka
leler yayımladığı da görülmektedir. Öte yandan savaş yılla
rında öncülük ettiği ve içinde bulunduğu dernek çalışmala
rıyla da kadınların toplumsal hayata katılması ve hayatlarını
kendi başlarına sürdürmeleri gerektiğinde kazanca dönüştü
rülebilecek nitelikte bir eğitim almaları konusunda ilk teklif
leri de o yapmıştır. Kısacası Fatma Aliye Hanım kadınların
diplomalı birer çalışan olmasını arzulamıştır.
Fatma Aliye Hanım, babasının kızıdır. Ancak o, devlet
adamı ve tarihçi Ahmet Cevdet Paşa kadar Tanzimat yılla
rının Hace-i eweli, yazar Ahmet Mithat Efendi'nin de kızı-
8
