NILS ANDERSEN, SY LEvJE EN SY VJERKo

155 Pages·2016·17.37 MB·Afrikaans

NILS ANDERSEN, SY LEvJE EN SY VJERKo
'n Kritiese beskouiing van sy skilderkuns.
deur
PIERRE VOLSCHEm(
"
VOORGELE TEn VERVULLING VAN 'N DEEL VAN
DIE VEREibTES VIR DIE GRAAD

:tviAGI&TER ARTIUN
IN DIE FAKULTEIT
LE'I'TEHE EN viYSBEGEEETE
Universiteit van Pretoria
9
PRETORIAo
Julie 1964.
©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
- i -
INLEIDINGo
Nils Andersen en sy kuns~ is 'n onderwerp wat ny
reeds baie jare vasgegryp het; en ck Eoet erken, dat
dit heelwat bygedra hct o~ ~Y te intoressecr in die
skildorkuns asook on ny necr krities oor dio kunslewe
Suid-Afrika te laat nadinko Daar was van vroeg
v~n
iots onbcpaald vir ny wat ok in sy work kon geniot en
'n uitst~lling van hon in 1943~ was vir ny 'n boeiende
ondervinding. Sy kleurgebruik en vlotte kwastogniek
hot 'n nens beindr"ik - in een woord, ek het daarvan
t;ohouo
Met hiordie rudincntare uit£angspunt, het
~Y
vordere kritiose ondersoek begin. Die sensasie wat
ek in 1943 ervaar hot, noot ek eerlik beken, het ek
nio in dioselfde nate van intensitoit weer beleef nic
9
want by elkeen van sy latere uitstallinc;s we.t ek kon
besoek het ek reeds geweet wat om te verwago Die
9
gevoelsgewaarwordingo op eorste indrukke ge-
vroe~re
basecr, het begin plck naak vir 'n intollektuele
~eor
bonaderingo Meer kennis aancaandc die work het ny
smaak langsamerhand laat verander aangesien ek dour

versigtige vcrg9lykonde studie tn nugterder kyk
9
daarop begin kry hoto Dit is hicrdie ontdekking
wat as prikkel·godien hot on later die onderwerp van
hierdio verhandelin£ voor te lC vir 'n nagrnadse
want ok wou dit graag diaper
studie~ ondersoek~
onorsyds teen die agtorgrond van die kunstenaar se
cie historiose groo.i en anersyds uit 'n nadere
krities8 ontleding op grond van sy worke self.
Die beskeio poging daartoo aangewond in hier-
die verhandeling in die wete dat die groat
1~
9
kritikus net so skaars is soos die groot kunste
naar 'n gedagto van Sir Robert Clercont
self~ o~
a an/
©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
- ii -
aan te haal; ek ken DY eie tokorte daarino Wat rn.y
egter aancoedig is sy woorde t.oov. die kritikus se
1
taak in sy bonadering van "He must COI!lbine
kunsworke~
keen powers of observation? judger.ent and discrimination
with something of the sacred flane and inspired enthu-
siasn of the artist."
Nadat ek Met Andersen gaandoweg nadcr persoonlik
kcnnis genaak het, het ck in hoo 'n sinpatioke onder-
stouner gevind O!:rl dio voorgonone ondersoek vir ny
P!Oontlik to naak Hy hot geduldig ny baie vrae be-
o
antwoord, ny rn.et die grootste gasvryheid tot sy huis
on ateljee toegelaat on sy lewens- en werkwyse te be
studeor, sy hole vorsaneling van fotografiese afdrukke
en kleurskyfies vnn baio van sy werk la2t besigtig,
sekore werke wat hy berg, tot ny beskikking te gestel
en sy uitgebreide kunsbibliotook vir my laat deuxkyk.
Ongelukkig is uitknipsuls uit blaaie dikwcls nie ge-
dateer nie en bet dit heelwat problor.e opgelewer,
hoewol 'n dankbare gebruik daarvan geBaak kon word
ondat dit ny neer nale op 'n goeie spoor gebring bet~
Too ek op 'n le.ter stadiUEl indirek te woto cekon het
dat sy huis baie jaro lank in Durb~n ook 'n gereelde

on inspirerende saankoDplek van kunstenanrs was, kon
ek self getuig van sy tcgeBoetkoncndheid, ope natuur
like gasheerskap en groat boskeidcnheid asook stork
individualitoit as mens en kunstenaaro
Behalwo op vorsoek, hot Anderson nooit 'n datun
by sy work aangebring nio en hot eebrok aan hierdie
gegewens 'n probleen geskepo
so~s
Tydens ny laastc besook aan hor. gedurende April
1964, was dit vir ~y duidelik, dat sy lowe fisies en
ook geestelik geknak is en dat sy skildertyd verby is.
~'Jetende/
©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
- iii -
Wetende dat sy taak, nenslikerwys afgedaan
gesproke~
is, kon ek ny studie afsluit in dankbaarheid dat
~Y
die gelecntheid_nog gcgun was on in hierdie laaste
fase van sy arbeid regstrecks not die kunstenaar en
sy \verk te kon kennisMaak oor die afgelope paar jaar.
Dat hy 'n plek in die hart van 'n groot deel van die
volk van Suid-Afrika verower hot on nog lank sal behou,
is sonder tvJyfelo Ek vertrou dat hierdie studie iets
sal bydra hon as kunstenaar beter te begryp en
Or:!
bator to
we~rdccr.

©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
- iv -
Dit was vir 'n besondere voorreg hierdie
~y OM
studie onder die uiters bekwane leiding van Profo
HoMo van der ;Jesthuysen te onderneem" Hiermeo
gaan my hartelike dank vir sy geredelike hulp, ge
sindheid? insig en belangstellings
My oprogte d2nk gaan a8n Nils Lndcrsen vir die
gasvrye en bsreidwillige wyse waarop hy steads ge
willig wo.s om inligtine rakonde sy lewe en sy kuns,
tot rny beskikking te stolo
Vir diegene 1"'1Gt wic ek ondorhoude kon voer of
wat my deur korrospondensie gehelp het met die in
sa~eling van sateriaal, wil ok s~~ baie dankieo
-------oOo--------

©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
- v -
INHOUDo
Blag_sy.
Inleiding. i
Bedankings. iv
Inhoud. v
Lys van afbee1dings wat in die
eksamen eksemp1are voorkom. viii
HOOF&TUK I LEwBNSLOOP EN ALG~:t-'IENE
ONTwiKKELING TOT DIE HEDE.
A. 1ewensjare. 1
Vroe~
B. Be1angrike 1ewensvor~ing 1914-1918. 4
C. Vormingsjare aan die Tegniese
Kol1ege in Durban en die
ontwikke1ing daarop. 5
HOOFSTUK II - WERKPLEK EN vJERK~WYSE.
A. A1gemeen. 13
B. Sy sket stoere. 14
c.
Sy ate1jee. 16
D. Sy tegniek.
1. 01ieverf. 18
2. Akware11e. 24
3. Paste11e. 16

ROOFSTUK III - TEKENWERKo
A. A1gemene aspekte van sy
benadering en tegniek.
1. Skctse die natuur. 28
v~n
2. Tekenwerk in sy ski1derye 28
B. Verteenwoordigende stukke
in 'n besondere medium.
1. Potloodsketse. 30
2. Grafiese werke.
a. Houtsnee. 33
b. Etswerk en gravure. 34
©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
vi
HOOFSTUK IV - KOMPOSISIONEIE ELEMENTE
EN STYLAANLEG BY ANDERSEN()
A. Komposisie. 38
1. Volumes en massas. 39
2. Soliditeit. 40
B. Sy persoonlike opvattings en
aanvoeling vir styl.
1. Ritme. 42
2. Kleur. 44
HOOFSTUK V ANDERSEN 8E TOENErlENDE GROEI EN
ONTwiKKELING VAN SY ~f.ERK OOR
DIE JARE 1927 -...~ 1962. 51
HOOFSTUK VI - HISTOBIESE EN OORLOGSSKILDERYEo 68
A. Skilderye wat die Suid-Afrikaanse
Geskiedenis illustreer. 69
B. Andersen se werk as Tweede
74
vJ~reldoorlogskunstenaar
0
HOOFSTUK VII - ANDERSEN SE BYDHAE TOT DIE
SUID-AFRIY~A~SE SKILDERKill~So
A. Die Suid-Afrikaanse tcma
by Andersen. 76
1. Andersen as skilder van
hawe- en see-tonele. 77
ao Hawetoneleo 78
b~ Tonele op dio oop see. 79

2. Argitektuur as motief in
die landskap. 80
a. Wonings van die vissers. 80
b. Die Kaaps-Hollandse Bolli{uns. 81
c. Ander Boerewonings on
agterplase. 82
do Historiese geboue. 83
e. Inboorlingwoningso
3o Suiwer landskap as motief. 84
4. Die menslike figuur as
hoofmotief. 84
©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
- v:ii -
b1ads_yo
Bo Andersen se betekenis uit
s~"ogpunt gesieno
BESLUITc 98
Addendum Io 101
Addendum IIo 103
Addendum IIIo 110
Addendum IVo 111
Kunstenaarsregister 113.
Bcsonderhede van die afbee1dingo
in die cksamenkopie~. 114
Literatuur1ys 117
-------oOo-------

©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
- viii -
..
LYS VAN AFBEELDINGS IN EKSAMENKOPIEEo
Afbo Blo
HOOFSTUK Io
1. Walvisstasie. 3a
Man. 3a
Walvisboot op die Golf. 3a
HOOFSTUK II o
4. In die Brandberg (kleur). 16a
5. Grondplan van sy waning. 16a
6. Sketse van sy ateljee. 17a.
7. Tegniek lste stap. 20a
8. Tegniek 2de stap. 2 Oa
9. Tegniek 3de stap. 20a
10. Tegniek 4de stap. 20b
11. By die voltooide werk. 20b
12. Andersen by sy palet. 20b
13. Waterverf tegniek. 25a
14. Waterverf tegniek. 25a
15. Umgoni-mond (kleur). 27
HOOFSTUK III o

16. Spitzkopje. S.~.A.

(kleur).
30a
17. Drakensberge (k1eur). 30a
18. In die Namib. S.W.A.
(kleur).
30a
Kremetartboom.
3la
20. Suid-Afrikaanse Toneel I. 31a
21. Suid-Afrikaanse Toneel II. 32a
22. Walvis bote
32a
23. Oorlogshawe
33a
24.
Oorlogsboot in die
Droogdok.
33a
25 Boot in die Hawe.
0 34a
26. Eikeboom en waning.
34a
27. Boot en Vissershuisie.
34a
©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016
- ix -
Afb.
28. Maanligtoneel.
29. Drie Walvisbote.
30. Seesleg langs die
Noorweegse kus. 35a
HOOFSTUK IV
o
Boot in die Durbanse
Hawe (kleur). 44a
Naby Satara (kleur). 47a
Saldanhabaai (kleur). 47a
Dio Berg (kleur). 47a
34b. Die Berg - detail (kleur).
HOOFS'TUK V
o
Die walvisboot. 63a
36. Bol=tndse plaaswerf (kleur )• . 63a
HOOFS'l'UK VI
o
37. van Hiebeeck land 69a
in die Kaap.
38. Vergrote gedeelte.
39. Aankoms van Jan van
Riebeeck in die Kaap
(kleur). 70a
40. Drommedaris (kleur). 70a

41.
Voortrekkers oor die

Drakensberge.
73a
42.
Die oprigting van die
eerste houtgebou.
73a
43. Die slag van Hagersfontein.73a
HOOFS'IUK VII
o
44. Vissers by hul boot. 78a
45. Oos-Afrikaanse Seegesig
(kleur). 79a
46. Vissersbote, Houtbaai
(kl£ur). 79b
47. Seilboot in 'n storm. Boa
48. Gansbaai by Hermanus
(kleur). 8la
Wynkelder (kleur). 8la
©© UUnniivveerrssiittyy ooff PPrreettoorriiaa Digitised by the Open Scholarship & Digitisation Programme, University of Pretoria, 2016