nieuw licht over het oude testament

326 Pages·2011·13.34 MB·Dutch

NIEUW LICHT OVER HET
OUDE TESTAMENT

NIEUW LICHT OVER HET
OUDE TESTAMENT
VERSPREIDE OPSTELLEN
VAN
Dr. G. WILDEBOER
HOOGLEERAAR TE LEIDEN
HAARLEM
DE ERVEN F. BOHN
1911

INHOUD.
Bladz.
VOORWOORD VII
I DE TEGENWOORDIGE STAND VAN HET 0.-TEST. VRAAGSTUK 1
II JAHWEDIENST EN VOLKSRELIGIE IN ISRAËL 28
IIIIEENE DIPLOMATIEKE BRIEFWISSELING UIT HET LAATST
DER 15e EEUW V66R CHRISTUS (EL AMARNA) . . 62
IV IETS OVER BABEL EN DEN BIJBEL .. . 107
V DE WETGEVING VAN HAMMOERABI . 151
VI:DE PATRIARCHENVERHALEN DES OUDEN VERBONDS EN DE
WETGEVING VAN HAMMOERABI 190
VII OPGRAVINGEN IN PALAESTINA 217
VIII DE VROUW IN ISRAËL . 264
IX PSALM 32 . . 303
REGISTER • • 305

VOORWOORD.
De schrijver der opstellen, in dezen bundel verzameld,
beeldt zich volstrekt niet in, dat zijn studiën nieuw licht
over het Oude Testament verspreiden. Maar hij heeft
getracht van het nieuwe licht, dat in de laatste jaren
door ethnologische studiën en opgravingen in het verre
Oosten door anderen is opgegaan, iets in ruimer kring
te verspreiden en te laten zien, hoe inderdaad veel in
het Oude Testament daardoor wordt opgehelderd.
Wanneer echter in een donker vertrek plotseling het
licht wordt ontstoken, is men op 't eerste gezicht meestal
verbijsterd. Het duurt bij den een korter, bij den ander
iets langer, eer hij de dingen goed en beter ziet dan
voorheen.
Dit is ook hier geschied. Nadat men voorheen voor
de verklaring van het Oude Testament bijna uitsluitend
was aangewezen op deze verzameling zelf van ge-
schriften, dikwijls zoo fragmentarisch, uit een tijdvak
van 9 á 10 eeuwen, valt daarop op eenmaal licht van
buiten door vergelijkende studiën op archaeologisch en
ethnologisch gebied.
Het kan ons niet verwonderen, dat aanstonds velen
— vooral onder hen, die onwillig het grootendeels
litterarisch-historisch onderzoek hadden gadegeslagen —
zich verheugden, dat de dagen dezer onderzoekings-
VIII VOORWOORD.
methode geteld schenen te zijn, om nu plaats te maken
voor de comparatieve wijze van werken.
De auteur, die in dezen bundel opnieuw aandacht
vraagt voor zijn overwegingen, is steeds vaster over-
tuigd geworden, dat de beide methoden volstrekt niet
tegenover elkander staan, dat veeleer de jongere methode
een gewenschte aanvulling van de oudere moet heeten.
Dat vele resultaten, en nog wel de voornaamste, thans
zouden moeten worden prijsgegeven, kan alleen beweerd
worden door buitenstaanders, die èn van de litterarisch-
historische èn van de archaeologisch-ethnologische wijze
van werken slechts oppervlakkig kennis genomen heb-
ben, of door archaeologen, die de waarde hunner
vondsten overschatten en zich den achtergrond der
onderstellingen van de oudere school niet genoeg
hebben ingedacht.
Om over deze casuspositie eenig licht te verspreiden
is 1". opgenomen een inaugureele oratie te Leiden ge-
houden in 1907, over den tegenwoordigen stand van
het Oud-Testamentisch vraagstuk. De tweede verhan-
deling, een rectorale rede in 1898 te Groningen uitge-
sproken, wil doen zien, uit welk oogpunt men den
inhoud van het Oude Testament met vrucht kan lezen :
noch uit de vooronderstelling der evolutieleer, noch uit
die van een verbasteringstheorie : een gestadigen afval
van een eenmaal ingenomen veel hooger standpunt.
De feiten, na nauwkeurige chronologische dateering
der berichten volgens de historisch-kritische wijze van
werken, komen in een geheel ander licht te staan, dan
men zoowel links als rechts door vooringenomenheid
met theorieën geconstrueerd had. Israël's Jahweveree-
ring blijkt een ingeplante Godsvereering te zijn geweest,
met moeite gehandhaafd ; niet „ontwikkeld" uit het
natuurlijk godsdienstig gevoel van »het volk van den
godsdienst."
VOORWOORD. IX
Nu ‘, olgen vier opstellen over opgravingen in Egypte
en Babel. De vondst te El-Amarna van niet minder dan
een geheel diplomatiek archief uit de 15e eeuw vóór
Chr. heeft ook groot belang voor de kennis der
geschiedenis in het Oude Testament ons verhaald.
Meer, en vooral helderder, licht zou in dit opzicht
zeker gewenscht zijn, maar, met voorzichtigheid
gebruikt, kan het ons toch veelszins dankbaar
stemmen.
In „Iets over Babel en den Bijbel" trachten wij te
doen zien, hoe men de verhouding van beide dient te
beschouwen, wil men aan „Babel" zoowel als aan den
„Bijbel" recht laten wedervaren.
Over de Wetgeving van Hammoerabi, welker ont-
dekking in het begin dezer eeuw den naam van dezen
ouden Babylonischen koning in zoo ruimen kring be-
kend maakte, handelt het 5e en het 6e opstel. Het
laatste om te doen zien, hoe anti-critici wat al te ge-
makkelijk zich van de moeielijke studiën van echt
historisch onderzoek afmaken.
Over het allernieuwste op 't gebied der opgravingen
wil de 7e verhandeling inlichten. Zij wil niet alleen
mededeelen wat er alzoo uit Palaestina's bodem te
voorschijn gebracht is, maar ook, hoe die vondsten de
resultaten van vroeger onderzoek deels bevestigen,
deels nader toelichten en ook wel corrigeeren.
„De Vrouw in Israël" brengt ons op het terrein van
ethnologische vergelijking. De legende, dat de Bijbel
anti-feministisch zou zijn, alsof onze Heilige Schrift één
boek ware met ééne leer over welk onderwerp ook,
blijkt voor de historische verklaring geen stand te
kunnen houden. En het geschiedverloop ontvangt door
de comparatieve methode veel licht.
Als tegenhanger van de Babylonische boetpsalmen,
was in de vierde studie de 32e psalm genoemd. Ten
X VOORWOORD.
slotte geven we van dit heerlijk gedicht een nieuwe
vertaling, waarin door tekstverbetering de oorspronke-
lijke schoonheid beter uitkomt.
De schrijver hoopt, dat deze opsomming niet moge
afschrikken hen, op wie hij juist in het bijzonder het
oog heeft : den beschaafden, ontwikkelden lezer, de
jonge studenten en theologen, die door de drukke
praktijk van hun ambtelijk werk zoo moeielijk op de
hoogte kunnen blijven. Al de genoemde opstellen zijn
geschreven, en vijf van de negen stukken ook voor-
gedragen, voor een gemengd publiek. Zij zijn dus
ongeveer wat men bij onze naburen noemt: „ge-
meinversdndliche Vortdge." En het is hem niet alleen
bekend, dat zij buiten de zoogenaamd „geleerde"
kringen met belangstelling gelezen zijn, maar het is
mede op herhaald verzoek van niet-geleerden, dat
hij aan een verzameling dezer opstellen is gaan
denken.
Moge ook door dezen arbeid de liefde voor het Oude
Testament toenemen, waar de kennis daarvan er door
vermeerdert. Ook hier toch geldt : „onbekend maakt
onbemind". Om dat veelszins duistere boek goed te
verstaan, d. w. z. om in den geest der oudheid, waarin
we hier verplaatst worden, zooveel mogelijk door te
dringen, moet men allereerst de chronologische orde der
berichten in het oog houden. Dit hebben ons vooral
de oudere geschiedvorschers der vorige eeuw geleerd,
op wier schouders wij mogen staan. Maar dan moeten
wij ook dankbaar gebruik maken van het nieuwe licht,
dat steeds helderder gaat schijnen op 't gebied van
volkenkunde en oudheidkunde, waardoor we beter en
veiliger dan voorheen ons kunnen verplaatsen in de
denkbeelden en zeden van een tijdvak, dat zooveel
eeuwen achter ons ligt.
Zoo leeren we het Oude Verbond verstaan, gelijk