Table Of ContentAzərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Təhsil islahatı fəaliyyətdədir
ALİ TƏHSİLDƏ YENİ YANAŞMALAR
Cəsarət Valehov
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Açar sözlər: akademik qloballaşma, multidisipilnar təhsil, transformasiyalar,
ömürboyu təhsil, şəbəkələşmə kriteriyası.
Ключевые словы: академическая глобализация, мультидисциплинарное образо-
вание, трансформации, обучение на протяжении всей жизни, сетевые критерии.
Key words: academic globalization, multidisciplinary education, transformations,
lifelong education, networking criterion.
Müasir universitetlərdə akademik qlo- 1000 nəfər) görə, tələbə mobilliyi nisbətində
bal laşma ali təhsilin məzmununu da yeni qapalı ölkələr sisteminə aidik.
trendlərə uyğun dəyişir. Universitetlər təkcə Dünya universitetləri sıralanmasında
diplomları ilə tanınmamalı, həm də insanlara ilk beşlikdə yer alan ABŞ-ın MİT-si dünyada
sər həd ləri aşmağı öyrətməlidir. Yeni gerçək- təhsil, araşdırma və innovasiyalara verdiyi
lik ali təhsil məkanının qaynaqlarını səfərbər töhfələrə görə örnəkdir. 1861-ci ildə qurulan
etməyə təşviq edir. Ali təhsilin beynəlxalq bu universitet ABŞ-da sənayeləşməni sü-
miqyası haqqında araşdırmalar qloballaşma rətləndirmişdir. MİT tələbəsinə təşəbbüskar
və dünya çapında rəqabətin artması ilə öz olmaq dəyərlərini öyrədir ki, nəticədə bu
coğrafiyasını daha da genişləndirmişdir. uni versitet məzunlarının qurduqları və döv-
Uni ver sitetlərin dəyərləndirilməsində kə- riyyəsi 2 trilyon dollar olan 25 800 şirkətdə
miy yət amilinin deyil, keyfiyyətin önə çıx- 3,3 milyon insan çalışır. Nobel mükafatını
ması düşüncəsi hakim olmuşdur. Buna görə qazanan elm adamlarını ən çox əməkdaşlığa
də, ali təhsilin gələcəyi haqqında düşüncələr cəlb edə bilmiş bu universitet akademik
bu günün meyillərini formalaşdırmaqda çox jurnallarda istinad edilmiş mənbələrə görə
güclü təsirə malikdir. liderdir. Universitetdə doktorluq tədqiqatları
Bu gün dünyada 150 milyondan çox aparanların-kompyuter və iqtisadiyyat üzrə
universitet tələbəsi var. Təxminən 3 milyon- 65%, fizika üzrə 56%, riyaziyyat üzrə isə
dan çox tələbə öz ölkələrindən kənarda 55%-i əcnəbidir. MİT daha çox araşdırma
təhsil alırlar. İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf universiteti kimi fəaliyyət göstərir. Bunun da
Təşkilatına üzv ölkələrində təxminən 7% xa - nəticəsində yeni araşdırma mövzuları uni-
rici tələbə təhsil alır. versitetin əsas gəlir qaynaqlarını təmin edir.
Müasir Avropa ali təhsil kriteriyalarına Məsələn, yeni enerji qaynaqları ilə bağlı
görə, 2020-ci ilədək Bolonyaya qoşulmuş araşdırma aparmaq üçün MİT, ENİ və ABB
ölkələrin tələbələrinin 20%-i ən azı bir se - şirkətlərindən 300 milyon dollar dəyərində
mestr ərzində xaricdə təhsil almalıdır. Bu maliyyə vəsaiti əldə etmişdir.
yanaşmada hələki Azərbaycana gələn (3,3 Müasir dünyada universitetlərin 3 əsas
milyon/1000 nəfər) və ölkəmizdən xaricə fəaliyyət sahəsi vardır: təlim-tədris, araşdır-
ge dən tələbə sayına (3,3 milyon /təxminən ma-inkişaf və xidmət. Müasir universitet pa-
36
“Azərbaycan məktəbi” 2013/6
ra diqması ali təhsil müəssisələrinin öz ma- tetləri maliyyəni daha çox onlara araşdırma
liy yə və intellektual qaynaqlarını əldə edə məqsədi ilə verilən qaynaqlardan əldə edir-
bi lən, nəşrləri, istinad olunma faizi, beynəl- lər. Məsələn, 1985-ci ildə Virciniya uni ver-
xalq tələbə və müəllim əməkdaşlığı imkan- siteti maliyyəsinin 28%-ni dövlətdən alır-
ları, məzunların iş tapa bilmə nisbəti və layi- dısa, 2004-cü ildə bu nisbət 8%-ə düşmüş-
hələrdə çalışmaq miqyası ilə şərtlənir. Mə- dür. Bu universitet maliyyə qaynaqlarını təh-
sələn, haqqında söylədiyimiz MİT Çində şə- sil sənaye işbirliyindən qazanmışdır. Ancaq
hər planlaşdırması, Hindistanda yoxsulluğun bu tendensiya Avropa universitetlərində
aradan qaldırılması layihələrində iştirak edir. fərq li dir. Burada universitetlərə dövlət dəs-
Deməli, qlobal universitet fəlsəfəsi dünyanı təyi 80%, digər gəlir qaynağı isə tələbə ödə-
bütöv fəaliyyət sahəsi kimi görür. Universi- nişləri hesabınadır.
tetin əsas amacı da insanlara sərhədləri Birləşmiş Ştatlarda universitetləri
aşmağı, təşəbbüskar olmağı öyrətməkdir. ancaq millətin varlı qisminin getdiyi yerlər
Bunun üçün də aşağıda qeyd olunan bir sıra kimi təsis etməmişlər. Müqayisə üçün qeyd
məqamlar nəzərə alınmalıdır: edək ki, burada universitetdə oxuyan tələbə-
• Yerli və milli olmaqdan qlobal və lə rin 1/ yoxsul ailələrdən gələnlər təşkil
4
rəqabət edən olmağa keçid. Bunun üçün təh- edir lər. Oxuyan tələbələrin 80%-i təhsil
sil kriteriyaları və kurikulumları dəyişmə- müd dətində əmək fəaliyyəti ilə məşğul
lidir; olurlar. Başqa bir fakt, dünyanın ən yaxşı
• Tələbə mobilliyi və beynəlxalq aka- uni ver sitetlərindən biri sayılan Harvard ildə
de mik proqramlarda iştirak edə bilən müəl- 40000 ABŞ dollar gəliri olan ailələrə məxsus
lim heyətinin olması, uzaqdan təhsilə üstün- tələbələrdən ödəniş almır.
lük verilməsi; Bununla bərabər, dünyada diplomdan
• Bürokratik universitet idarəçiliyi şəf- sonrakı təhsil alan mütəxəssislərə ehtiyac
faf laşmalı, tələbə təşəbbüslərinə imkan ve- art mışdır. Məsələn, ABŞ-da 2005-2009-cu
ril məlidir; illərdə 100.000 doktorluq diplomu verilmiş-
• Çoxdilli tədris, tədqiqat mühiti yara- dir. Eyni zaman müddətində ABŞ–da 16.000
dıl malı, multimedia tədris vasitələrinin coğ- professor elmi adı qazanılmışdır. Doğrudur,
ra fiyası genişlənməlidir. qərb dünyasında daha çox doktor luq alan
II Dünya müharibəsinədək ali təhsil insanlar əcnəbilərdir. Bu da onunla bağlıdır
elitar mahiyyət daşıdığından çox az insan bu ki, başqa ölkələrdən gələn elm adam ları
statusa sahib ola bilərdi. Xüsusilə də, ali daha ucuz əməkhaqqı ilə daha parlaq nailiy-
təhsildən sonrakı elmi araşdırma istiqaməti yətlər qazanırlar.
XX əsrin ikinci yarısından sonra daha çox Ali təhsildə transdisiplinar yanaşma
dövriyyəyə gəlməyə başladı. Universitetlə - Hər bir mədəniyyət özünəməxsus təh-
rin bu missiyası daha çox dövlətlərin akti - sil sistemini yaradır. Bu gün gələcəyin təhsil
vində olduğundan ali təhsil mühiti dövlətin viziyonunun transdisiplinar formada yeni-
müəyyənləşdirdiyi miqyasla sərhədlənirdi. dən biçimlənməsi əsas müzakirə formatla-
Ancaq bir çox ölkələrdə bu təcrübə başqa rın dandır. Onu da qeyd edək ki, transdisip-
mizanlarla qurulurdu. Məsələn, götürək linar metod interdisiplinar və multidisiplinar
ABŞ universitetlərini. Bu universitetlər daha formalardan fərqli olaraq, bir fəndən digəri-
çox bazar yönümlüdür və dəyişən tələblərə nə keçiddə daha elastikdir. Əgər öyrənilən
çox sürətli reaksiya verirlər. Dövlət nəzarəti fənlərin sayı 1300-cü ildə 7, 1950-ci ildə 54,
və dəstəyi getdikcə azalan ABŞ universi - 1975-ci ildə 1845 idisə, müasir dövrdə bu
37
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
sayın 8000-dən çox olması transdisiplinar izlənməyə başlanacaq, o zaman Azərbay-
metodun əhəmiyyətini ön plana çıxarır. canın 2020 hədəflərinə doğru irəliləməsi
Bundan başqa, fərdlərin həyatboyu bir çox sürətləndirilməlidir. Onda təhsilin məzmun,
peşələrə yiyələnməsi və ixtisaslarını də - idarəetmə, keyfiyyət və əhatə olunma area-
yişmə zərurəti transdisiplinar metodun əhə- lında yeni dəyişikliklərin olunması qaçıl-
miy yətini artıran digər alt səbəblərdən biri- mazdır. Bu yanaşmada təhsilin inkişafı üzrə
dir. Müasir dövrdə təhsil əmək bazarında dövlət strategiyasında qeyd olunduğu kimi
tələb olunan bilik və bacarıqların aşılanması nə zə rə alınmalıdır ki, hazırda ali təhsilli
ilə bərabər, insanın gələcək həyata və məzunların bilikləri bir çox hallarda iqti-
cəmiyyətə inteqrasiyasına hərtərəfli hazırlığı sadiy yatın tələbatları ilə uzlaşmır, çünki
kimi vəzifələrin də öhdəsindən gəlməlidir. müx təlif ixtisaslara olan tələbatlar arasında
İnsanın ömürboyu təhsil almaq tələbatının disproporsiyalar mövcuddur. 2009-2010-cu
ödənilməsi isə təhsilin sosial həyatda rolunu tədris ilində Azərbaycanın ali məktəblərində
yüksəldən amillərdən ən başlıcasıdır. Müasir təhsil alan 139 min tələbədən yalnız 0,3%-i
texnoloji inkişaf bilik, bacarıq və vərdişlərin kənd təsərrüfatı ixtisaslarına yiyələnmişdir.
müntəzəm yenilənməsini tələb edir. Nəzərə Ali təhsilli mütəxəssislər əsasən dövlət sek-
alaq ki, hər 5-7 ildən bir peşə və ixtisasların torunda cəmləşib (25-34 yaşında olanların
40-50 faizi öz əhəmiyyətini itirir, onlar 67%-i). Özəl sektorun 50%-də ixtisaslı işçi
yeniləri ilə əvəz olunur. Empirik araşdırma- qüvvəsinin çatışmazlığı problemi yaranıb.
lar göstərir ki, tələbələr əmək fəaliyyəti boyu Araşdırmalar və təhlillər göstərir ki, ən bö-
orta hesabla 3-5 dəfə ixtisaslarını dəyişməli yük kadr və bacarıq çatışmazlığı xidmət sek-
olurlar (1). torunda və kənd təsərrüfatında müşahidə
Buradan gəlinən nəticə odur ki, XXI olu nur.
əsrin universiteti insanları öz ixtisaslarını Təhsilin inkişafı üzrə Dövlət strate-
daim təkmilləşdirməyə yön verməlidir. giya sında qeyd olunduğu kimi, hər 100 min
Bunu doğuran hipotezlərdən başlıcası budur nəfərə düşən ali məktəb tələbələrinin sayına
ki, biliklər cəmiyyətində sadəcə olaraq uni- görə Azərbaycanın göstəriciləri inkşaf etmiş
versitet məzunu olmaq yetərli deyildir. ölkələrin səviyyəsinə çatmalıdır. Bunun
Formal, informal təhsilin təşviq edilməsi, üçün də regionlar arasında təhsilə, xüsusilə
problem həll edə bilən, gerçək dünya prob- də ali təhsilə çıxış imkanları genişlən diril-
lemlərinə yanaşmada daha doğru həllər orta- məlidir. Ali məktəblərin əksəriyyətində
ya qoymaq bacarıqları yeni əsrin universitet əmək bazarının dinamik tələbatına, müasir
məzununu transdisiplinar zehniyyətə kök- standartlara uyğun kurikulumların hazırlan-
ləyir. ması potensialı aşağı səviyyədədir. Təhsilin
Azərbaycanda ali təhsilin davamlı effektiv idarə olunması üçün informasiya
olaraq keyfiyyətinin artması universitetlərin sistemi yaradılsa da, onun inkişaf etdirilməsi
üzərinə ciddi öhdəliklər qoyur. Burada həm - daha zəruridir. Təhsilin keyfiyyətinin idarə
çinin Azərbaycan üçün demoqrafik imkan - olunması üçün müvafiq monitorinq, keyfiy-
ların üstün olması amili də vardır. Azər - yət və fəaliyyət göstəriciləri sisteminin də
baycan Respublikasının əhalisinin 66 faizini inkişaf etdirilməsinə ehtiyac vardır. Təhsilin
35 yaşınadək gənclərin təşkil etməsi ali maliyyələşdirilməsi mexanizmlərinin yeni-
təhsilin üzərinə yeni strateji vəzifələr qoyur. dən qurulması zərurəti də zamanın tələbidir.
Onu da nəzərə alsaq ki, bu cür demoqrafik Maliyyələşmə mexanizmləri təhsil sistemin-
üstünlük 2020-ci ildən sonra mənfi trendlə də rəqabət mühitinin inkişafını dəstəkləmə-
38
“Azərbaycan məktəbi” 2013/6
lidir. Bunun üçün təhsilin bütün pillələrində dəyişmişdir. Bu yanaşmada universitet vizi-
adambaşına maliyyələşdirmə prinsipinin yonu da dəyişmişdir. Qloballaşma və rəqa-
tətbiqi, kompetensiya və fəaliyyət əsaslı bət mühitində universitetlər dünyaya açılma
əmək ödənişi sistemlərinin yaradılması, ma- strategiyalarını zamanın şərtlərinə uyğun
liy yələşdirmənin tədrisin keyfiyyət nəticələ- qur mağa başlamışlar. Ümumiyyətlə, univer-
rinə bağlanması vacibdir. Ölkənin modern- sitetlər cəmiyyətin inkişafının müxtəlif
ləş dirilməsi üçün zəruri olan insan kapitalını dövrlərində öz ideallarının realizə olunma-
inkişaf etdirmək və bununla Azərbaycanın sında mühüm rol oynamışlar. Məşhur təd-
beynəlxalq rəqabət qabiliyyətini yüksəltmək qiqatçı Stiv Fuller bu ideal nədir? sualına
keyfiyyət nəticələri və əhatəliliyinə görə belə cavab verir: “Cəmiyyətin rifahı naminə
dünya ölkələri sırasında aparıcı mövqe tutan, biliklərin universallaşması amilidir” (2).
müasir kompetensiyalara yiyələnmiş müə l- Doğrudur, Fullerin də gəldiyi qənaət
lim və menecerlərə, qabaqcıl texnologiya la- bu oldu ki, XVIII əsrin fransız maarifçiləri
ra əsaslanan infrastruktura malik təhsil sis te- Volter, Didro, Russo universitetin funksiya-
minin yaradılmasını tələb edir. Bütün bunlar sına aid olan təlim və tədqiqatın müxtəlif
Azərbaycan təhsilinin qarşısında qoyulan institutlara verilməsini istəyirdilər. Qeyd
strateji məsələlərdir. olunan ideyanı sonralar Napoleon həyata ke-
Təşəbbüskarlıq XXI əsrdə təhsilin və çirdi və bunu Fransanın akademik mühitində
sosial- iqtisadi inkişafın əsas güc qaynağıdır. antiuniversitet dalğası adlandıraraq Jan
Təşəbbüskar insanlar xüsusilə təhsildə yeni Fran sua Liotarın xarakterizə etdiyi kimi
inkişaf paradiqmasının öncülləri olaraq “postmodernizm şərti” deyərək təsnif et -
yüksək rəqabət mühitində əmək bazarının dilər.
şərtlərinə uyğun olaraq təhsil kurikulum- Ancaq XX əsrdə universitetlərin qar-
larını müəyyən edirlər. şısında duran tələblər dəyişərək yeni para-
Yeni universitet gerçəkliyi dövlət dəs- diqmaların yaranmasına səbəb oldu. Xü su-
təyi və nəzarətinin getdikcə azalması ilə silə də, XX əsrin II yarısından etibarən,
ifadə olunan müasir universitet düşüncəsinə daxilində böyük potensialı, ehtimalları daşı-
görə, akademik qloballaşma və şəbəkələşmə yan çoxölçülü, mürəkkəb bir gerçəklik və
daha çox ehtiva olunur. Müasir dünyada bilik anlayışı hakim olmağa başlamışdır. Bu
prob lemlər ölkələrin sərhədlərini aşdığın- vəziyyət biliyin, anlamanın, düşünmənin
dan, öncə qeyd etdiyimiz kimi, universitetlər mürəkkəb təbiətini üzə çıxardır. Nəticədə ali
də insanlara sərhədləri aşmağı öyrətməlidir. təhsildə yeni paradiqma dəyişikliyinin mey-
Universitetlərin vəzifələri və öhdəlikləri dana çıxması üçün zəmin yaranır. Bu çərçi-
daha geniş sahələri əhatə etməli və yenidən vədə ali təhsildə biliklərə sahib məzunlar qə-
dəyərləndirilməli və bu missiya qlobal dər, mürəkkəb vəziyyətləri, fərqlilikləri
çağırış olaraq nəzərdən keçirilməlidir. Əgər idarə edə bilən, çoxlu ehtimalları araşdıra
biz sosial həyata baxsaq, onu aydın görərik bilən, sürəkli öyrənən insan resurslarının da
ki, ötən əsrin əvvəlləri ilə bu əsrin müvafiq yetişdirilməsi əhəmiyyətlidir. Deveyin tə -
dövrünü müqayisə etsək, bir neçə başlıca birincə desək, ali təhsildə informasiya, bilik
fərq ortaya çıxar. Məsələn, bu fərq nəti cə - əldə etmə, öyrənmə yerinə, daha dinamik və
sində görə bilərik ki, insanlar artıq gəlir ləri - dəyişikliyə açıq bir yanaşma ilə həyatboyu
nin çoxunu daxili məişət tələbatı üçün xərc - öyrənməyə, bilməyə (knowing), olmağa (be-
ləmirlər. Peşə fəaliyyətində olan insanların co ming), inkişafa (developing) davam et-
təhsil səviyyələri yüksəlmiş, istək və zövqlər mək məqsədləri ehtiva olunmalıdır. Bu məq-
39
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
sədlə də təhsil proqramları (kurikulumlar) uni versitet anlayışı əvəzinə, konkret təyi nat-
bacarıqlar əsasında formalaşmalıdır. Devey lı universitet anlayışına keçid. Burada xüsusi
təhsilin məqsədini bu yanaşmada belə izah yanaşma ondan ibarətdir ki, tələbələrin
edirdi: “Təhsili zəngin təcrübələrin içərisin- xaricə oxumağa göndərilməsi praktikasında
dən, təcrübələr yolu ilə və təcrübələr üçün ayrı-ayrı universitetlərin adlarını deyil, ora-
bir inkişaf prosesi olaraq anlamaq gərəkdir”. da daha üstün fakültə, departament örnək-
Bu yanaşmada Deveyin təhsil fəlsəfəsində ləri ni seçmək faydalıdır. Yəni burada Azər-
önəmli olan təcrübənin da vam lı lığı, qarşı- baycan timsalında baxsaq, universitetlərin
lıqlı təsir və inkişaf prinsiplərini xüsusi vur- gələcək viziyonunun müəyyənləşməsində
ğulamaq istərdik. Beləki fərdin təhsil vasi- dün yada ölçmə meyarlarına yanaşmada rey-
təsilə inkişafı burada fərdi bir proses olmaq- tinq ölçmə modulundan daha çox şəbə kə-
dan çox sosial fenomen olaraq də yərlən- ləşmə kriteriyasına üstünlük verilməlidir;
dirilir. Ancaq bir çox hallarda müasir təhsil • Yeni tədris texnologiyalarının tətbi qi
anlayışı reduksionist (metodoloji prinsip universitet mühitində şəbəkələşməni elm-
kimi məsələn, sosioloji hadisələrin bioloji və metrik meyarlarla çulğalaşdırmalı, ali təh-
ya iqtisadi qanunlar ilə izah edil məsi – C.V) sildə dəyərlər sisteminin yeni invariant larını
yanaşması ilə gerçəkliyin və biliyin komp- müəyyənləşdirməlidir.
leks bütünlüyünü itirməkdə, təhsildə təcrü- Beləliklə, buradan çıxan nəticə budur
bənin gücünü, davamlılğını ehtiva edə bil- ki, müasir dövrün universiteti təhsil, araş dır-
mə məkdədir. Məhz ali təhsildə yeni təhsil ma, inkişaf və xidmət amaclarını bir yerdə
paradiqması universitetlərin çağ daş rolunun öz bünövrəsində ehtiva etməlidir. Bu ya-
müəyyən olunması – təhsil, araş dırma və naşmada Azərbaycan gerçəkliyində univer-
xid mətlə bərabər sosial məsu liyyət missiya- sitet milli inkişafın yeni strateji hədəflərinin
sı nın da nəzərə alınması və bunun cəmiy yə- müəyyən olunmasında, ölkənin qlobal rəqa-
tin inkişafına, ekosistemə tə si rini diqqətə bətlilik immunitetinin qorunmasında, milli
ala raq, məsuliyyətlilik və etik dəyərlər nis- ta rixi ənənələrin vesternizmlə uğurlu harmo-
bə tində yürütməsi və bu dəyər lərin ehtiva ni ya sında, insan inkişafı və insan kapitalının
olun ması üçün sistemin yenidən qurulması- keyfiyyətcə yeni mərhələyə hazırlanmasında
na ehtiyac vardır. Sistemin yeni dən qurul- və dövlətin yüksək rifah səviyyəsinə malik
ması üçün isə bir sıra alt sistemləri müasir ölkəyə çevrilməsində və imkanlar bərabər-
təhsil viziyonuna uyğun layihələn dir mək liyi ni təşviq edən müasir və inklüziv sosial-
vacibdir. Bunları aşağıdakı kimi təsnif iqtisadi sistemin qurulmasında nüvə rolunu
etmək olar: oynamalıdır.
• Bütövlükdə təhsildə, xüsusilə də ali Azərbaycanda təhsil alan xarici tələ bə-
təhsildə informasiyanın və biliyin yerinə, lərin sayının artırılması, universitetlərin
ömürboyu sürəkli öyrənmə və inkişaf mə - reytinqinin yük səl dilməsi məqsədilə dünya
ziy yətlərini önə çıxarma, təhsilin mərkəzinə universitetlərində olan bir sıra reallıqlara
fərdi və peşə inkişafını, reflektiv düşünməni nail olmağa səy göstərilməlidir:
və tətbiq etməni gətirmək; • Azərbaycan Universitetləri akade-
• Universitetlərdə disiplinə əsaslanan mik qloballaşmaya qoşulma prosesini sürət-
fundamental elm sahələri yerinə mövzulara ləndirməlidir;
söykənən fənlərarası bölümə keçid; • Universitetlərimizdə xaricdə özlərini
• Bir-birindən fərqli və əlaqəsi olma - tanıtma və kollegial idarəetmə mühiti yara-
yan çoxsaylı fakültələri əhatə edən böyük dılmalıdır;
40
“Azərbaycan məktəbi” 2013/6
• Universitetlərdə təhsil mühiti daha соответствии новыми трендами, меняет
çox müəllim-professor mərkəzli olmaqdan со дер жание высшего образования.
tələbə mərkəzli olmağa yönəldilməlidir; Универ си теты должны быть известны не
• Universitetlərimiz öz işini innovasi- только выданными дипломами, но и
yaya meyillilik, araşdırmayönümlülük isti- должны обучать людей преодолевать гра-
qa mətində qurmalıdır; ницы. Новая реальность способствует
• Azərbaycan universitetlərində dün- мобилизации ресурсов пространства
ya da çox sürətli akademik inkişaf trendi olan высшего образования. С учетом роста
şəbəkələşmə mühiti öz yerini tutmalıdır. конкуренции в глобальном и мировом
масштабе еще больше расширяются гра-
İstifadə edilmiş ədəbiyyat ницы исследований по международному
масштабу высшего образования. При
1. http://odt.orb.ru/orenik/in dex.php? оценке Уни вер ситетов доминирует идея о
option=com_content&view=article&id=59: выдвижении на первый план качествен-
2011-02-16-14-19-16&catid=38:2011-02- ных, а не количественных показателей.
16-13-14-06&Itemid=58 Поэтому, размышления о будущем разви-
2. http://ecsocman.hse.ru/data/ 2011/- тии высшего образования оказывают
05/06/Fuler.pdf. огромное влияние на формирование сего-
3. Dewey, J. (2007). Deneyim ve eği- дняшних тенденций.
tim. Ankara, ODTU Yayıncılık. s.29-37
4. Бертон Р. Кларк, Поддержание C.Valehov
изменений в университетах, изд, Высшей
школы экономики, Москва, 2011, стр 132- New approaches in higher
133 education
5. Borghans L., Cörvers F. The ameri-
canization of European higher education and Summary
research/NBER Working Paper 15217 http://
www.nber.org/paper¬s/w15217 (пер.с англ. Academic globalization in the recent
Е. Покатович). universities modifies the content of higher
6. Windolf P. (1997) Expansion and education in accordance with new trends as
struc tu ral change: Higher education in Ger- well. Universities are known not only with
many, United States and Japan 1870–1990, the diplomas, but they should also teach
Westview, Boulder. people to overcome the limits. New reality
7. Etzkowitz, Henry (1998), “The Nor- promotes the mobilization of resources of
ms of Entrepreneurial Science: Cognitive higher education facility. Investigations on
Effects of the NewUniversity–Industry international range of higher education have
Linkages”, Research Policy, 27(8):823–833 extended its geography by means of globali-
zation and increasing world competition.
Дж.Валехов The dominant point in assessment of univer-
Новые подходы в области высше- sities is not the quantity, but the quality.
го образования Therefore views about future of higher edu-
Резюме cation have a very strong influence on set-
Академическая глобализация в ting today’s trends.
сов ре менных университетах также, в
41
