Ne Yapmalı: Yaşamsal Bir Dil ve Adalet

107 Pages·2017·1.29 MB·Turkish

by  Kerem Duymuş

0
1
NE YAPMALI?

Yaşamsal Bir Dil ve Adalet

2

Kerem Duymuş
Kerem Duymuş
İstanbul
2017
3

Sürüm: 1
İÇİNDEKİLER

Ön Not…………………………………………………… 5

Adalet Hakikatinin Ötesinde ……………………………. 7

Anlatmayan Ama Anlayan Bir Dil ……………………… 44
4

Ne Yapmalı? ……………………………………………. 79
Ön Not

Bu kitapta bir araya getirilen yazılar aslında daha en
başta “ne yapmalı?” sorusu etrafında şekillenen bir incelemenin
sonucunda ortaya çıkmıştır. Ama bizzat “ne yapmalı?” sorusuna
gelmeden önce bu soruyu sorabilmenin imkanı olarak, yani
yapmanın ve bunu sormanın imkanı olarak, önce adalet
5
sonrasında da dil meselesi derinlemesine, ama tam da bu konuya
değecek şekilde incelenmiştir.
Bu açıdan kitaptaki ilk iki yazı makale formatında
yazılmıştır. Nihayet “ne yapmalı?” sorusunun sorulduğu metin
ise Haziran 2017’de sunulmuş bir konferans metnidir. Bu metin,
doğrudan bu iki makaleye referans vermemesine karşı, tam da
onların imkanından çıkıp, onları da kapsayacak bir formda
sunulmuştur.
6
ADALET HAKİKATİNİN
ÖTESİNDE

Adalet ve hakikat kavramları yan yana geldiğinde, hiç
kuşkusuz başlı başlına büyük bir problem olan iki ayrı konunun
artık meseleyi içinde çıkılmaz bir boyuta taşıdığını ya da artık
7 çözmek zorunda kaldığımız bir aktüaliteye gelip dayandığını
söylemek eşit ölçüde haklılık payı taşır. Çünkü bu bir araya
geliş belli bir varsayıma dayandığı ölçüde -adaletin bir hakikat
oluşu gibi- artık belli bir aksiyom üzerinden tartışmayı ilerlettiği
için esasi bir ulaşım sınırlarının dışına çıkar; ama bu, yine de
tartışmadan el etek çekilmesi gerektiğinden önce bu
aksiyomatikleşmeye götüren güzergahın çıkmazlarına doğru
yönelmemiz gerektiğini söyler bize. En nihayetinde bu
tartışmaya girmemeyi seçmenin anlamı, tam da bu bir araya
getirmeyi ortaya çıkartan koşullara dair derinlemesine bir bakışa
cesaret edilememiş olmasından gelir.
O halde esasen sorun adalet sorusu değildir tek başına ya
da hakikat sorusu da, ve bir varsayıma dayanması noktasında
adaletin hakikati de değildir; ama onun dahi içinde açıldığı -yani
bu varsayımı açığa çıkaran koşullar- bir zamansallık ya da
tarihsellik ilişkisi vardır, en temeldeyse yaşamsallık. O halde
karşımızda duran şey adalet hakikatinin, kopup geldiği o ilk
yarılmadan, ulaşmaya çalıştığı ve bize rehberlik ettiği nihai
yarılmaya giden yolun bizzat kendisidir. Peki nedir bu yol?
Şiddet...
Fakat tek başına şiddet, bu meseleyi anlamamız için
yeterli değildir; çünkü her daim tarafların birinden doğru
konuşabiliyor oluşumuz üzerinden bize faili ya da münfaili
verecektir. Şiddet, onu uygulayan ile ona maruz kalan için farklı
anlamlar taşır. Çünkü şiddeti tekelinde bulunduran, onu tatbik
edenin egemenliğine karşı, münfail her daim borçlu olan
konumundadır (zayıf olanın güçlü tarafından yenilmeye
mahkum olmasının borcu, yasayı çiğnemiş olanın hukukun
egemenliğine karşı borcu vs.). Bu açıdan şiddeti anlamak için
meselenin hem egemen hem de borçlu ayağına bakmamız
8
gerekiyormuş gibi görünür; fakat aslında şiddet üzerine
refleksiyonun/düşünümün gerçekleştiği alan hep borçlu olanın
alanıdır. Çünkü Nietzsche'nin verdiği örnek üzerinden gidecek
olursak, rahip ahlakı tarafından borçlandırılarak
özneleştirilmemiş bir egemen için şiddet herhangi bir anlam
ifade etmez çünkü o bizzat ve yalnızca eylemin kendisidir. En
nihayetinde sosyal ve tarihsel alanda şiddetin izini sürdüğümüz
zaman göreceğimiz üzere salt bir egemene -hatta yine Nietzsche
üzerinden gidersek Hristiyan ahlakında mutlak olan Tanrı bile
gücünden feragat ederek kendi kendisini borçlandırmıştır-
ulaşabilip ulaşamayacağımız sorusu burada sorulabilir ki bu en
temelde onun, transandantal bir kategorik buyruğa gönderimde
bulunması gibi varsayıma dayanıp dayanmamasıyla yakından
ilgilidir. Örneğin Nietzsche güç istenci kavramı üzerinden bu
varsayımı sahiplenir ama meselenin bir ayağını da yakalamayı,
yani borçlandırılmanın işleyişini ortaya koymayı başarır:
"...Uzaklık pathosunun (Pathos der Distanz) dışındaki haklı
olanları sürmek için aslında daha isim verilmesiyle kökleri
kazılmış değerler yaratılmıştır."1
Uzaklık pathosu... İşte egemenin mutlaklığının yitip, kendi
kendisinin borçlandırılmasına boyun eğdiği ve nihayet artık
şiddet meselesinde yalnızca borçluların kaldığı başlangıç noktası
burasıdır. Buradaki uzaklık, en temelde özneleştirmeden doğan
fail ve eylem arasındaki uzaklıktır, artık salt bir eylem olarak
değil de bizzat yaptığı eylemden dolayı sorumlu olan bir
egemen vardır burada ki bu sorumluluk, bir "başka"ya karşı
yapmıyorsa bile "kendi"sine karşı pekala borçlandırılabilir bir
alanı açar. Buradaki borçlandırma, maddi borçtan önce
vicdani/bilinçsel (conscience/consciousness) borçtur. Bir
anlamda eylemleri üzerinde(n) refleksiyon/düşünüm yapan
bilinçten/vicdandan doğan, kökensel bir kendilik kaygısı olarak
9
borç; belli icat edilen değerlerden (ahlaki/etik) doğru edinilen
borç. Fakat yukarıda da belirttiğimiz üzere Nietzsche, bu
değerlerin yaratılmasından önce salt bir egemenliği, yani mutlak
bir güç istencinin kendisini gerçekleştirmesini, fail ve eylem
arasındaki özdeşliğin olduğu tarihselliği varsaydığı için
meselenin esasında tam da şu noktasını kaçırır:
En temelde çevre-ilişkisi (Umweltverhältnis)
sistem-formasyonu (Systembildung) için
kurucudur. O, sistemin "özünde" ölçülebilir,
"tesadüfi" bir anlam değildir. Ayrıca çevre,
sistemin "korunması" için de değildir... Öz-
referanslı sistemler teorisi için çevre, sistemin

1 F. Nietzsche, Zur Genealogie der Moral: Eine Streitschrift, Verlag von C. G.
Neumann; Leipzig, 1892, s. 3