namaz sûre ve dualarının anlamı ve tefsġrġ

419 Pages·2013·41.34 MB·Turkish

“Kitap,en değerli ve kalıcı hediyedir.Bir kitapla baĢka birinin
hidâyetine vesile olunabilir”

NAMAZ SÛRE
VE

DUALARININ

ANLAMI VE

TEFSĠRĠ

Halil YAVUZ
Emekli Müftü

0535 2445770
www.muftuhalilyavuz.com
[email protected]
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ

NAMAZ SÛRE VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSĠRĠ

KAPAK TASARIM : Abdülkadir GÜRSU
DĠZGĠ : Halil Yavuz
BASKI VE CĠLT : Bilal Ofset

ĠTHAF
Rahmetli anneme ve babama bu kitabımın sevabını ba-
ğıĢlıyor ve onlar için Cenâb-ı Allah‟dan mağfiretini niyaz edi-
yorum.
Bu kitabın yayın hakları tamamen Halil YAVUZ ‟a
aittir.Ġsim verilmek suretiyle iktibas yapılabilir.”

2
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ
ÖNSÖZ
Âlemi yaratan, yarattığı tüm varlıkların her türlü ihti-
yaçlarını karĢılayan, aç iken doyuran, çıplak iken giydiren, su-
suz kalanları sulayan, uyumak için geceyi, çalıĢmak için gün-
düzü yaratan Allah-ü Teâlâ bize akıl nimeti verdi de O‟nun
yüce varlığına iman etme Ģerefine ulaĢtırdı. Bize ihsan ettiği
bu nimetlerden dolayı sonsuz hamd ve senâ ile itaat ve ibade-
timiz Allah-ü Teâlâ‟ya, binlerce salâtımız ve selâmımız O‟nun
bize hidayet rehberi olarak gönderdiği Hz. Muhammed
aleyhisselâm‟adır.
Allah-u Teâlâ‟ya kulluğumuzun niĢanesi olan namazın
huĢu ile edâ edilebilmesi için namazlarda okunan sure ve
duâların anlamlarını bilmemizde büyük faideler olacağı aĢi-
kardır. Âcizane bu eseri hazırlamaktaki amacımız, namazları-
mızda okuduğumuz sûre ve duaların Ģimdiye kadar yazılanlar-
dan farklı ve geniĢ bir yorumla daha iyi anlaĢılmasını sağla-
maktır.
Niyetimiz halis ve O‟nun rızasından baĢka bir talebi-
miz yoktur. Bilerek veya bilmeyerek iĢlediğimiz hata ve ku-
surlarımızdan dolayı affı ve bağıĢlaması bol olan Allah (c.c)‟
ye sığınıyorum.
Halil YAVUZ
Em. Müftü

3
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ
ÂYET VE SURELERĠN ĠNDĠRĠLĠġ SEBEBLERĠ
Kur‟ân-ı Kerîmin bazı ayet ve sureleri, Rasûlullah
(s.a.v)'e yöneltilen bir soru ya da meydana gelen bir olay üze-
rine inerdi. Sûre ve âyetlerin iniĢine sebeb olan soru ya da ola-
ya “nüzûl sebebi” adı verilmiĢtir. Nüzûl sebebi Kur‟ân-ı Keri-
min anlaĢılmasında önemli bir yer tutar.
Kadir gecesinde indirilen Alak suresinin ilk beĢ âyeti
ile inzal edilmeye baĢlayan Kur‟ânı Kerim, bazen müstakil bir
sure olarak, bazen de ayet ayet olmak üzere yirmi üç senede
tamamlanmıĢtır. Rabbü‟l-Âlemin dileseydi Kur‟ânı Kerimin
tamamını bir anda indirebilirdi. Fakat bu durumda insanların
Kur‟ânın bütün hükümlerini bir anda benimsemeleri ve hayat-
larına uygulamaları çok zor olurdu.Meselâ, Ġslamın ilk yılları
olan Mekke döneminde iman esaslarıyla birlikte namazın, oru-
cun, zekatın, haccın farz kılındığını, içkinin, kumarın, faizin
yasaklandığını, sayısız olan evliliğin dörde indirildiğini düĢü-
nelim. Bu durumda Ġslâm‟ın kolayca benimsenip yayılması
çok zor olurdu. Çünkü insanların nefislerinin bunları hemen
kabul etmesi mümkün olmazdı.
Mekke döneminde nâzil olan âyet-i kerimeler hemen
hemen iman esaslarıyla ilgiliydi. O günün insanlarını, çok sa-
yıdaki putları kendilerine ilah edinmiĢ cansız heykel ve putlara
tapınmaktan vazgeçirip Allah (c.c)‟ın birliğine, tek yaratıcı ol-
duğuna, Hz Muhammed (s.a.v)‟in peygamberliğine inanmaya
ve O‟na itaate çağırıyordu. Bu yüzden âyet ve surelerin Mekke
döneminde mi yoksa Medine döneminde mi? nâzil olduğu
bilmek, Kur‟ânı Kerimi tefsir etme açısından önem arzeder.
Tefsirini (Yorumunu) arzedeceğimiz namaz sureleri
olarak adlandırılan surelerin bir ikisi hariç tamamı Mekke dö-
neminde indirilmiĢtir. Mesela: Duhâ, ĠnĢirah, Tin, Kadir,
Zilzal, Kâria, Tekâsür, Asır, Hümeze, Fil, KureyĢ, Mâun, Kev-
4
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ
ser, Kâfirun, Tebbet, Ġhlas sureleri Mekkede indirilmiĢtir. Fe-
lak ve Nas sureleri ise hem Mekke hem de Medinede indiril-
miĢ olduğu rivayetleri vardır. Bu sureler içinde sadece Medi-
ne‟de indirilen Âdiyat ve Nasr sureleri vardır. Mekkede indiri-
len surelerde konu olarak umumiyetle insanların Ģirkten ve
bâtıldan tevhide yönelmeleri konusunda uyarıcı temalar iĢlen-
mektedir. Kur‟ânı Kerim‟in yirmi üç senede inidiriliĢinin se-
bebi,Allah-u Teâlâ, kullarını dalaletten hidayete ulaĢmak için
tedrici olarak yavaĢ yavaĢ yönlendirme metodu uygulamıĢtır.
Bu konuda içkinin tedrici olarak yasaklanmıĢ olması misalini
verebiliriz:Hz. Ömer (r.a) içkinin meydana getirdiği kötülükler
sebebiyle “Allah'ım, Ģarap hakkında bize tatminkâr bir açık-
lamada bulun” diye dua etmiĢti ki Bakara suresinde bulunan
Ģu ayet indi:
شِ خَُِِّ٘ غُ ِكخََ٘ٓ َٝ رٌ ٤ِزًَ ٌْ ػْ ِا خَٔ ِٜ ٤ِك َْ ُه رِ طِ ٤ْ َٔ ُْ حَٝ رِ ْٔ خَ ُْ ح ِٖ ػَ يَ ََُُٗٞؤطْ َ٣
خَٔ ِٜ ؼِ لْ َّٗ ِٖٓ رُ َزًْ َأ خَٔ ُُٜٔ ػْ ِاَٝ
“Sana içki ve kumarı sorarlar de ki: “Ġkisinde hem
büyük günah ve hem insanlara bazı faydalar vardır. Günah-
ları ise faydasından daha büyüktür.” (Bakara/219)
Bu âyetin inmesiyle bir kısım mü‟minler “mademki
günahı faydasından daha büyük”deyip içkiyi bıraktılar.Daha
sonra sahâbeden bir grup Abdurrahman b. Avf'ın dâvetlisi ola-
rak evinde toplanmıĢlardı. Yemeklerini yeyip içkilerini içtik-
ten sonra namaz vakti geldiğinde onlardan biri, sarhoĢ bir va-
ziyette onlara namaz kıldırmıĢ; namazda Fatiha'dan sonra Kâ-
firûn suresini okumuĢ ve surenin lâfızlarını birbirine karıĢtır-
mıĢtır “Ey kâfirler, sizin taptığınıza tapacak değilim” âyetini
“Ey kâfirler, taptığınıza taparım” Ģeklinde okuması üzerine
Nisa suresi 43. ayeti nazil oldu. Âyet-i kerimede Cenâb-ı Allah
Ģöyle buyurdu.
5
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ
حْ ُٞٔ َِؼْ َط ٠َ َّظكَ ٟرَ خٌَ ضُ ْْ ُظَٗأَٝ َ سَ٬ؿَّ ُح حْ ُٞررَ وْ َط َ٫ حْ َُٞ٘ٓ َٖ ٣ ِ َُّح خَُّٜ٣َأ خَ٣
َٕ ُُُٞٞوَط خَٓ
“Ey iman edenler! SarhoĢ iken ne söylediğinizi bilin-
ceye kadar namaza yaklaĢmayın.” (Nisa /43)
Daha sonra Medine‟de sahabeden Utbe b. Mâlik‟in dü-
ğün ziyafetinde yenildi içildi.Yenilenler arasında deve kellesi
de vardı. ġarhoĢ halleriyle soy sop üstünlüğünü dile getiren Ģi-
irler söylemeye baĢladılar. Sa‟d bin Ebi Vakkas (r.a) da kendi
asalatini öven ve Ensarı hicveden bir Ģiir okuması üzerine
Ensardan birisi öfkelenip yemekte olduğu deve kellesini Sa‟-
dın kafasına vurup baĢını yardı. Sa‟d (r.a) durumu Rasû-
lullah(s.a.v)‟e Ģikayette bulunduğunda Yine Hz. Ömer (r.a):
“Allah'ım Ģarap hakkında bize tatminkar bir açıklamada bu-
lun”dedi. Bir müddet sonra, Maide 90,91 Ayetleri nazil oldu:
ُّ َ٫زْ َ٧حَٝ دُ خؿَ َٗ٧حَٝ رُ طِ ٤ْ َٔ ُْ حَٝ رُ ْٔ خَ ُْ ح خَٔ َِّٗا حْ َُٞ٘ٓ َٖ ٣ ِ َُّح خَُّٜ٣َأ خَ٣
َٕ ٞلُ ِِلْ ُط ْْ ٌُ َِّؼَ َُ ُُٙٞزَِ٘ظؿْ خَك ِٕ خَط٤ْ ػَّ ُح َِ َٔ ػَ ْٖ ِّٓ صٌ ؿْ رِ
“Ey iman edenler! Ġçki, kumar, dikili taĢlar (putlar)
ve fal okları Ģeytan pis iĢlerindendir. Bunlardan kaçının ki,
kurtuluĢa eresiniz.” (Maide/90)
رِ ْٔ خَ ُْ ح ٢ِك ءخكَ ـْ َزُْ حَٝ َسَٝ حيَ ؼَ ُْ ح ُْ ٌُ َ٘٤ْ َر غَ ِهُٞ٣ َٕأ ُٕ خَط٤ْ ػَّ ُح يُ ٣رِ ُ٣ خَٔ َِّٗا
َٕ َُٜٞظُّ٘ٓ ُْظَٗأ َْ ََٜك سِ َ٬ؿَّ ُح ِٖ ػَ َٝ ِ ّ رِ ًْ ِ ٖػَ ْْ ًُ يَّ ؿُ َ٣َٝ رِ طِ ٤ْ َٔ ُْ حَٝ
“ġeytan, içki ve kumarla sizin aranıza düĢmanlık ve
kin sokmak ve sizi Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak
ister. Artık bunlardan vazgeçtiniz değil mi?” (Maide/91)
Bu sefer “Evet Rabbimiz vazgeçtik” dediler. Tirmizi,
Tefsir, Maide (3053)
Bu misalden Kur‟ân ayet ve surelerinin Müslümanları
tedricen eğitime tabi tuttuğunu anlıyoruz. Ġçkinin su gibi içil-
6
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ
diği toplumda içkinin birden yasaklanması nefislere ağır gele-
bilirdi. Bu sebeble Kur‟ânı Kerim‟in bazı ayet ve sureleri
“Yes‟elûneke-Sana soruyorlar” ifadesiyle baĢlayan ve Ra-
sûlullah‟a sorulan bir soruya cevap olarak, bazen de meydana
gelen bir olayı açıklamak üzere indiriliyordu. ĠĢte bu duruma
“Esbâb-ı Nüzül, ĠndiriliĢ sebebi” adı verilir.
Esbâb-ı Nüzül‟e bir misal daha verelim:
Bir münâfık ile bir yahudi kavga etmiĢler neticede, Ya-
hûdi yargılanmak üzere Hz. Resûlullah‟a gitmeyi istemesine
rağmen münâfık, yahûdilerin baĢkanı Kâ‟b bin EĢref‟e gitmeyi
teklif etmiĢti.Çünkü yahûdi haklı münâfık ise haksız idi. Hal-
bûki Rasûlullah‟ın adâletle hüküm vereceği kesin olmasına ka-
Ģı, Kâ‟b b. EĢref‟in rüĢvete düĢkün olduğu herkesçe biliniyor-
du. Münâfığın niçin onu tercihe yöneldiği mâlum. Yahûdi-nin
ısrarı ile Rasûlullaha baĢvurdular. Râsûlullah (s.a.v) Yahûdiyi
haklı, münafığı ise haksız bulup aleyhine hüküm vermesi üze-
rine münâfık: “Ben bu hükmü kabul etmem. Bir de Ömer‟e
gidelim” deyince Hz. Ömer‟e gittiler.
Hz. Ömer‟in yanına varınca Yahûdi meseleyi anlatıp
Rasûlullah (s.a.v)‟e gittiklerini, Rasûlullahın kendisinin lehine
hükmettiğini, fakat yanındaki münâfığın bunu kabul etmediği-
ni, “Aramızda hüküm vermesi için bir de Ömer‟e gidelim”
dediğini ve bu sebeble geldiklerini anlatınca; Hz. Ömer mü-
nâfığa: “Öyle mi, doğrumu söylüyor?”dedi. O‟da “Evet” dedi.
Hz. Ömer bunun üzerine: “Siz yerinizde durun azıcık dıĢarı
çıkayım gelir hükmünü veririm” deyip kılıcını kuĢanıp gele-
rek: “Mâdemki beni hakem yaptınız iĢte Allah‟ın hükmüne
ve Rasûlünün hükmüne razı olmayan hakkında benim hük-
müm budur”dedi ve münâfığın boynunu kılıcıyla vurup öl-
dürmüĢtü. Bunu gören Yahûdi hemen oradan kaçtı. Münâfığın
akrabaları Rasûlullah (s.a.v)‟a Hz. Ömer‟i Ģikâyet ettiler. Ra-
7
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ
sûlullah Hz. Ömer‟i çağırtıp sordu. O da:“Senin verdiğin
hükmü reddetti ey Allah‟ın Râsulü” diye cevapladığı sırada
Cebrâil (a.s) gelerek “Ya Muhammed! Ömer, Faruktur hak
ile bâtılı birbirinden ayırdı” dedi. Rasûlullah (s.a.v) de Hz.
Ömere “Sen Faruksun” dedi ve Nisa 60-70 arası ayetler bu
hadise üzerine nazil oldu. Nisa 60. ayette Allah-ü Teâlâ:
يَ ٤ْ َُِا ٍَ سِ ُٗأ خَٔ ِر حْ َُٞ٘ٓ ْْ ََُّٜٗأ َٕ ُٞٔ ػُ سْ َ٣ َٖ ٣ ِ َُّح ٠َُِا رَ َط ْْ ََُأ
يْ َهَٝ صِ ٞؿُ خَّطُح ٠َُِا حْ ُٞٔ ًَ خلَ َظَ٣ َٕأ َٕ ٝيُ ٣رِ ُ٣ يَ ِِزْ َه ِٖٓ ٍَ سِ ُٗأ خَٓ َٝ
ًحي٤ؼِ َر ً٫َ٬قَ ْْ َُِّٜكِ ُ٣ َٕأ ُٕ خَط٤ْ ػَّ ُح يُ ٣رِ ُ٣َٝ ِٚ ِر حْ ٝرُ ُلٌْ َ٣ َٕأ حْ ٝرُ ِٓ ُأ
“ġunları görmüyor musun? Kendilerinin sana indi-
rilene ve senden önce indirilene inandıklarını ileri sürüyor-
lar da tağuta inanmamaları kendilerine emrolunduğu hal-
de, tağut önünde muhakemeleĢmek istiyorlar. ġeytan da on-
ları bir daha dönemeyecekleri kadar iyice sapıklığa düĢür-
mek istiyor.” (Nisa/60)Nisa/ 65. ayette ise Allah-u Teâlâ:
َّْ ُػ ْْ َُٜ٘٤ْ َر رَ ـَ غَ خَٔ ٤ِك ىَ ُٞٔ ٌِّ لَ ُ٣ ٠َّظكَ َٕ ُِٞ٘ٓ ئْ ُ٣ ٫َ يَ ِّررَ َٝ ٬َ َك
خًٔ ٤ِِطْ َط حُٞٔ ِِّطَ ُ٣َٝ ضَ ٤ْ كَ َه خَّٔ ِٓ خؿً رَ كَ ْْ ِٜ طِ ُلْٗ َأ ٢ِك حٝيُ ـِ َ٣ ٫َ
“Yok yok Rabbine yemin olsun ki, onlar aralarında
ihtilaf ettikleri meselelerde seni hâkem yapıp, sonra da senin
verdiğin hükümden dolayı kendileri içlerinde hiçbir darlık ve
sıkıntı (hissi) duymadan sana tam bir teslimiyetle boyun
eğmedikce, iman etmiĢ olmazlar” (Nisa/65)
Müminlerin nazarında Allah ve Rasulünün emirleri
her Ģeyin üstündedir. Bu davranıĢları sebebiyle kaybedecekleri
dünyaya ve nefislerine ait en kıymetli Ģeylerin hiçbir değeri
yoktur. Bu uğurda canlarını seve seve vermeye hazırdırlar.
8
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ
FÂTĠHA SURESĠ
(1) ِْ ٤كِ رَّ ُح ِٖ ٔكْ رَّ ُح ِ ِْ طْ ِر
ِٖ ٣يِّ ُح ِّ ْٞ َ٣ يِ ُِخَٓ (3) ِْ ٤كِ رَّ ُح ِٖ ـٔكْ رَّ ُح(2) َٖ ٤ِٔ َُخؼَ ُْ ح دِّ رَ ِللّّ يُ ْٔ لَ ُْ ح
(6) َْ ٤ِوَظطُٔ ُح َلحرَ ؿِّ ُح خــــَٗيِ ٛح (5) ُٖ ٤ؼِ َظطْ َٗ ىَ خَّ٣ِاٝ يُ ُزؼْ َٗ ىَ خَّ٣ِا(4)
٢ُِّخكَّ ُحَ ٫َٝ ْْ ِٜ ٤َِػَ دِ ٞكُ ـَٔ ُح رِ ٤ؿَ ْْ ِٜ ٤َِػَ ضَ ٔؼَ َٗأ َٖ ٣ ِ َُّح َلحرَ ؾِ
(7)
Bismillâhirrahmânirrahım (1) Elhamdü lillâhi Rab-
bi‟l-âlemîn (2) Er-rahmâni‟r-rahîm (3)Mâliki yevmi‟d-dîn(4)
Ġyyâke nâbüdü ve iyyâke nesteîn (5) Ġhdina‟s-sırâte‟l
müstekîm (6) Sırâtallezîne en‟amte aleyhim ğayri'l-mağdûbi
aleyhim vela‟d-dâllîn (7)
Surenin meâli:
1-Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın adıyla.
2-Hamd, alemlerin Rabbi Allah'a mahsustur.
3-O, Rahmândır ve Rahîmdir.
4-Din (cezâ ve mükâfât) gününün sâhibidir
5-(Ya Rabbi) Ancak sana kulluk eder, ancak Senden
yardım isteriz!
6- Bizi doğru yola ilet.
7- O kendilerine nimet verdiğin mutlu kimselerin yo-
luna; o gazaba uğramıĢların ve o sapmıĢların yoluna değil.

Bu sûrenin sebeb-i nüzûlü Ģöyledir.
El-Huseyn ibnu'1-Fadlın anlattığına göre: “Kurayza
ve Nadîr oğulları yahudilerine ait yedi kervan aynı günde
Busrâ ve Ezruât'tan gelmiĢlerdi. Kervanlarda çeĢitli deniz
ürünleri, mücevherler, koku kapları ve çeĢitli kumaĢlar var-
dı. Müslümanlar: “KeĢke Ģu mallar bizim olsaydı da bunlar-
la güçlensek ve onları Allah yolunda harcasaydık.” dediler.
9
NAMAZ SÛRESİ VE DUÂLARININ ANLAMI VE TEFSİRİ
Bunun üzerine Allah-ü Teâlâ Hicr suresi 87 âyet-i ke-
rimesini indirdi. (Esbab-ı nüzûl tefsiri)Hicr 88 ayetinde ise:

ْْ ُْٜ٘ ِّٓ ًخؿحَٝ زْ َأ ِٚ ِر خَ٘ؼْ َّظَٓ خَٓ ٠َُِا يَ ٤ْ َ٘٤ْ ػَ َّٕ يَّ ُٔ َط َ٫
“Kâfirler içinde bazı kimselere verdiğimiz kat kat ser-
vete gözünü dikme!”
Bu ayet-i kerime ile Allah-ü Teâlâ Rasûlullah ve mü-
minlere kafirlerin elinde olan dünyalıklara heves etmemelerini,
kendilerine dünya ve ahiretlerini kazandıracak değerleri çok
büyük olan “Fâtiha ve Yüce Kur’ân’ın verilmiĢ olduğu hatır-
latmıĢtır. Bu durum Asr-ı saadet müminleri için olduğu gibi
günümüz müminleri ve kıyamet gününe kadar gelecek olan
bütün müminler içinde geçerlidir.
Fâtiha adı, Arabca “Fetaha”:Açmak, Fethetmek anlam-
larına gelir. Kur‟ân-ı Kerimin ilk suresi olması hasebiyle bir
“AçılıĢ ve baĢlama suresi” dir.

FÂTĠHÂ ÜMMÜ’L-KUR’ÂN’DIR

Fâtihâ suresi hakkında Rasulullah (s.a.v) “Ümmü‟l-
Kur‟ân” buyurmuĢtur. Ümmü‟l-Kur‟ân,“Kur‟ânın anası-
kaynağı manalarına gelir.
Sahabeden bazıları, bayılmıĢ bir adama rastladılar da
birisi adamın kulağına Fatiha suresini okudu. Bunun üzerine
adam iyileĢti. Sahabe bu hadiseyi Rasûlullah (s.a.v.)'a anlatın-
ca, O da:“Fatiha suresi ümmü‟l-Kur'ân'dır ve O her türlü
hastalığa Ģifadır.” buyurdu.Fâtihâ Ümmü‟l Kur‟ân olduğuna
göre bir yerde Kur‟ânın “Önsöz‟ü, hatta Mukaddimesi-GiriĢ-
’i mesabesindedir.
Bu yüzden bazı tefsirciler: “Kur‟ândan sadece “Fâtihâ”
indirilseydi diğer sureler indirilmemiĢ olsaydı bu sure yalnız
10