Należyta staranność w prawie międzynarodowym

320 Pages·2013·2.592 MB·Polish

by  Joanna Kulesza

http://dx.doi.org/10.18778/7525-811-0
Należyta
staranność
w prawie międzynarodowym

Joanna Kulesza
Należyta
staranność
w prawie międzynarodowym
P o z n a ń - Ł ó d ź 2 0 1 3
Joanna Kulesza – Katedra Prawa Międzynarodowego i Stosunków Międzynarodowych
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Łódzki, 90-232 Łódź, ul. Kopcińskiego 8/12
e-mail: [email protected]
RECENZENT
Piotr Daranowski
REDAKCJA I KOREKTA
Magdalena Górna
OKŁADKĘ PROJEKTOWAŁ
Dariusz Głowacki
Praca sfinansowana ze środków Wydziału Prawa i Administracji
Uniwersytetu Łódzkiego
© Copyright by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2013
© Copyright for this edition by Ars boni et aequi Przedsiębiorstwo Wydawnicze, Poznań 2013
All rights reserved
Wydrukowano z gotowych materiałów dostarczonych do Wydawnictwa UŁ
Wydanie I. W.06229.13.0.M
ISBN 978-83-60550-41-0 (Ars boni et aequi)
ISBN 978-83-7525-811-0 (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego)
EISBN 978-8-3796-9910-0
Wydawcy
Ars boni et aequi Przedsiębiorstwo Wydawnicze – Michał Rozwadowski
60-351 Poznań, ul. Zakręt 26/1
tel. [phone], tel./faks (61) 867 18 27
e-mail: książ[email protected]
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: [email protected]
tel. [phone], faks (42) 665 58 62
Druk i oprawa: Quick Druk
Spis treści
Wykaz skr(cid:243)t(cid:243)w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Kwestie terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Wina a odpowiedzialność w prawie międzynarodowym . . . . . . . . . . . . . . . 26
Należyta staranność w prawie krajowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Rozdział 1
GENEZA ZASADY NALEŻYTEJ STARANNOŚCI . . . . . . . . . . . . . . 33
1.1. Państwo jako kolektyw (cid:150) odpowiedzialność zbiorowa w czasach
starożytnych i średniowieczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.2. Odpowiedzialność indywidualna władcy (cid:150) grocjańska koncepcja winy
w epoce absolutyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
1.3. Oświeceniowe koncepcje odpowiedzialności państw. . . . . . . . . . . . . 42
1.4. Odpowiedzialność pośrednia (zastępcza) państwa według Oppenheima . . . 48
1.5. Odpowiedzialność obiektywna według Anzilottiego . . . . . . . . . . . . . 50
1.6. Spuścizna Anzilottiego w pracach Ago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Rozdział 2
NALEŻYTA STARANNOŚĆ W ORZECZNICTWIE
MIĘDZYNARODOWYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2.1. Sprawa statku Caroline (1837) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2.2. Należyta staranność a odmowa wymiaru sprawiedliwości . . . . . . . . . . 59
2.3. Sprawa statku Alabama (1872) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.4. Sprawa De Brissot i innych (1885) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
2.5. Sprawa Lovetta i innych (1892) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.6. Sprawa Davis (1903) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.7. Sprawa Tellini (1923) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
2.8. Sprawa Noyes (1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.9. Sprawa Denham (1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
2.10. Sprawa Adams (1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
2.11. Sprawa Terytorium Saary (1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.12. Sprawa huty w Trail (1941) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.13. Sprawa cieśniny Korfu (1949) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.14. Sprawa zatrucia Renu przez firmę Sandoz (1986) . . . . . . . . . . . . . . 85
2.15. Sprawa zakładnik(cid:243)w amerykańskich w Teheranie (1980) . . . . . . . . . . 88
2.16. Sprawa oddział(cid:243)w contras w Nikaragui (1986) . . . . . . . . . . . . . . . . 92
2.17. Sprawa Tadiča (1999) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
2.18. Sprawa ludob(cid:243)jstwa w Srebrenicy (2007). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
5
2.19. Kwestia legalności użycia broni nuklearnej (1996) . . . . . . . . . . . . . . 98
2.20. Sprawa zapory Gabcikovo-Nagymaros na Dunaju (1997) . . . . . . . . . . 100
2.21. Sprawa młyn(cid:243)w rzecznych (Argentyna p. Urugwajowi, 2010) . . . . . . . . 103
2.22. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Rozdział 3
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTWA (STATE RESPONSIBILITY)
ZA BRAK NALEŻYTEJ STARANNOŚCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.1. Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.2. Prace Ligi Narod(cid:243)w nad zasadami odpowiedzialności państw . . . . . . . . 108
3.3. Prace Komisji Prawa Międzynarodowego nad zasadami odpowiedzialności
państw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
3.4. Należyta staranność w pracach KPM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
3.5. Zasady odpowiedzialności międzynarodowej państw . . . . . . . . . . . . 141
3.6. Przypisanie państwu czynu międzynarodowo bezprawnego . . . . . . . . . 144
3.7. Odpowiedzialność państwa za działania jego organ(cid:243)w . . . . . . . . . . . . 146
3.8. Odpowiedzialność państwa za podmioty wykonujące elementy władzy
państwowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
3.9. Odpowiedzialność państwa za osoby prywatne działające pod
kierownictwem lub kontrolą państwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
3.10. Problem tzw. odpowiedzialności pośredniej (zastępczej) państwa
za działania os(cid:243)b prywatnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
3.11. Okoliczności wyłączające bezprawność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Rozdział 4
ODPOWIEDZIALNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA (INTERNATIONAL
LIABILITY) ZA BRAK NALEŻYTEJ STARANNOŚCI . . . . . . . . . . . . . 157
4.1. Należyta staranność a zasada dobrosąsiedztwa (cid:150) uwagi wstępne. . . . . . . 157
4.2. Geneza powstania i historia rozwoju obszaru badań nad odpowiedzialnością
międzynarodową. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
4.3. Zasady odpowiedzialności międzynarodowej za szkodliwe konsekwencje
czyn(cid:243)w niezakazanych prawem międzynarodowym . . . . . . . . . . . . . 161
4.4. Teorie odpowiedzialności międzynarodowej za czyny niezakazane prawem
międzynarodowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
4.5. Aplikacja reguł odpowiedzialności międzynarodowej . . . . . . . . . . . . 169
4.6. Należyta staranność a ryzyko i szkoda w reżimie odpowiedzialności
międzynarodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
4.7. Pojęcie szkody transgranicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
4.8. Krytyka metodologii KPM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Rozdział 5
NALEŻYTA STARANNOŚĆ W REŻIMACH TRAKTATOWYCH . . . . . . 215
5.1. Uwagi wstępne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
5.2. Należyta staranność w międzynarodowym prawie środowiska. . . . . . . . 218
5.3. Odpowiedzialność państwa w międzynarodowym prawie środowiska . . . . 221
5.4. Prawo morza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
5.5. Prawo międzynarodowych ciek(cid:243)w wodnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
6
5.6. Ochrona cudzoziemc(cid:243)w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
5.7. Należyta staranność w prawie dyplomatycznym . . . . . . . . . . . . . . . 243
5.8. Ochrona cudzoziemc(cid:243)w a obowiązki państwa wysyłającego. . . . . . . . . 248
5.9. Bezpieczeństwo międzynarodowe a należyta staranność . . . . . . . . . . . 249
5.10. Należyta staranność przy zapobieganiu przestępstwom o charakterze
terrorystycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
5.11. Cyberterroryzm i cyberbezpieczeństwo a zasada należytej staranności. . . . 259
Rozdział 6
ZASADA NALEŻYTEJ STARANNOŚCI W PRAWIE
MIĘDZYNARODOWYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
6.1. Zasady og(cid:243)lne prawa międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
6.2. Zasada odpowiedzialności międzynarodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
6.3. Zasada należytej staranności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
6.4. Konsekwencje naruszenia zasady należytej staranności . . . . . . . . . . . 292
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Akty prawa krajowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Umowy międzynarodowe i inne źr(cid:243)dła prawa międzynarodowego . . . . . . . . . 303
Raporty Komisji Prawa Międzynarodowego i inne dokumenty miękkiego
prawa międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Artykuły i monografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
Orzeczenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
Artykuły prasowe i inne źr(cid:243)dła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
7
8
Wykaz skr(cid:243)t(cid:243)w
CBDR (cid:150) wsp(cid:243)lna ale zr(cid:243)żnicowana odpowiedzialność
(Common But Differentiated Responsibility)
CCIT (cid:150) Kompleksowa konwencja ws. zwalczania terroryzmu
(Comprehensive Convention on International Terrorism)
DNS (cid:150) Domain Name System
Dz.U. (cid:150) Dziennik Ustaw
EIA (cid:150) ocena oddziaływania na środowisko
(Environmental Impact Assesment)
EKPC (cid:150) Europejska Konwencja Praw Człowieka
ETPC (cid:150) Europejski Trybunał Praw Człowieka
ETS (cid:150) European Treaty Series
GCTS (cid:150) Globalna Strategia Zwalczania Terroryzmu
(Global Counter-Terrorism Strategy)
I.C.J. Reports (cid:150) International Court of Justice Reports
ICANN (cid:150) Internetowa Korporacja ds. Przyznanych Nazw i Numer(cid:243)w
(Internet Corporation for Assigned Names and Numbers)
IETF (cid:150) Zesp(cid:243)ł ds. Inżynierii Internetu (Internet Engineering Task Force)
IGF (cid:150) Forum Zarządzania Internetem (Internet Governance Forum)
ILA (cid:150) International Law Association
ILM (cid:150) International Law Materials
IMCO (cid:150) Intergovernmental Maritime Consullative Organisation
IMO (cid:150) International Maritime Organisation
KNZ (cid:150) Karta Narod(cid:243)w Zjednoczonych
KoPM (cid:150) Konwencja Narod(cid:243)w Zjednoczonych o prawie morza
KPM (cid:150) Komisja Prawa Międzynarodowego
KWPT (cid:150) Konwencja wiedeńska o prawie traktat(cid:243)w
KWSD (cid:150) Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych
KWSK (cid:150) Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych
LN (cid:150) Liga Narod(cid:243)w
MARPOL (cid:150) Międzynarodowa Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza
przez statki (International Convention for the Prevention of Pollution
from Ships)
MTK (cid:150) Międzynarodowy Trybunał Karny
MTKJ (cid:150) Międzynarodowy Trybunał Karny ds. Zbrodni w byłej Jugosławii
MTS (cid:150) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
ONZ (cid:150) Organizacja Narod(cid:243)w Zjednoczonych
P.C.I.J. (cid:150) Publications of the Permanent Court of International Justice
PiP (cid:150) Państwo i Prawo
R.I.A.A. (cid:150) Reports of International Arbitral Awards
RdC (cid:150) Recueil des Cours de l(cid:146)AcadØmie de droit international de La Haye
RE (cid:150) Rada Europy
9
RfC (cid:150) Requests for Comments
RGDIP (cid:150) Revue generale de droit international public
STSM (cid:150) Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej
U.N. Doc (cid:150) United Nations Document
U.N.T.S. (cid:150) United Nations Treaty Series
UCLAs (cid:150) Uniterally Controlled Latino Assets
WGIG (cid:150) Grupa Robocza ds. Zarządzania Internetem
(Working Group on Internet Governance)
WSIS (cid:150) Światowy Szczyt Społeczeństwa Informacyjnego
(World Summit on the Information Society)
Y.I.L.C. (cid:150) Yearbook of the International Law Commission
ZO ONZ (cid:150) Zgromadzenie Og(cid:243)lne ONZ
10