Table Of Contents
SI ślqski Insłyłuł Naukowy
JAN KANTYKA
Na tropach „Bartka”, „Mściciela”
i „Zemsty”
ij
Na tropie
Bartka”, „Mściciela” i „Zemsty"
i
Śląskie epizody historyczne
. /
JAN KANTYKA
Na tropie „Bartka” Mściciela”
99
i „Zemsty”
Z dziejów walki
o utrwalenie władzy ludowej
Śląski
Instytut
Naukowy
Katowice 1984
Projekt okładki 1 karty tytułowej: Gerard Labus
Redaktor książki: Jadwiga Sitko
Redaktor techniczny: Lech Dobrzański
© Copyright by Śląski Instytut Naukowy,
Katowice 1984
ISBN 83-7008-016-2
Wydawca
Śląski Instytut Naukowy
ul. Graniczna 32, 40-956 Katowice
Wydanie I. Nakład: 10 000 +.250 egz. Ark. druk. 6,15. Ark. wyd. 6,45.
Oddano do drukarni w lutym 1934 r. Podpisano do druku w llpcu 1984 r.
Druk ukończono w listopadzie. Papier ilustr. sat. kl. V 70X100/71 g.
Cena zł 70,—
Zakłady Graficzne w Katowicach. Drukarnia im. Karolą Miarki
W Mikołowie, zam. 8145/1100/84, 10 000 + 250 egz. U-14
Wstęp
Narodzinom władzy ludowej, której czterdziestolecie
obchodzimy, od zarania towarzyszyła walka nie tylko
o jej kształt, ale o samo istnienie. Klasy posiadające
wspierane przez międzynarodowy kapitał nigdy nie po
godziły się z przegraną, nie skapitulowały nawet w ob
liczu faktów dokonanych. Dlatego też zagadnienia zwią
zane z walką o utrwalenie ludowej państwowości za
wsze budziły żywe zainteresowanie społeczne. Wynika
ono między innymi z faktu, iż wokół tego problemu na
dal jest jeszcze wiele legend i mitów, niejasności i nie
domówień, które tak w przeszłości, jak i współcześnie
wykorzystywane są do siania niepokoju społecznego,
podważania wiarygodności władzy ludowej.
Większość współczesnego pokolenia Polaków stanowią
roczniki, które nie pamiętają tamtych -— z jednej stro
ny jakże radosnych dni odzyskania niepodległości!
z drugiej — dni pełnych grozy, cierpień i łez, będących
następstwem działalności zbrojnego podziemia. Trzeba
więc przypomnieć realia pierwszych lat po wyzwoleniu,
5
gdyż od ich znajomości w dużym stopniu zależy nie tyl
ko stan świadomości historycznej, ale także postęp w
kształtowaniu postaw obywatelskich. Nie może bowiem
być wątpliwości co do tego, że władza ludowa uzyskała
społeczne poparcie, przede wszystkim klasy robotniczej
i chłopstwa. Wbrew temu, co głoszą przeciwnicy ustro-
ju, który budujemy od 1944 roku, serc i umysłów mi
lionów ludzi nie da się pozyskać ani przemocą, ani też
pustymi obietnicami. Władza ludowa zdobyła to popar
cie dzięki temu, że natychmiast zaczęła wcielać w życie
program, który odzwierciedlał interesy mas ludowych,
prowadził do odbudowy kraju i tworzenia nowych sto
sunków społeczno-politycznych.
Niepokój, destabilizacja życia, przybierająca w pew
nych okresach znamiona wojny domowej, narzucone zo
stały przez siły polityczne związane ze starym ustrojem,
wspierane przez ośrodki antykomunistyczne. „Terror
i akcja dywersyjna — stwierdzano w rezolucji KC PPR,
przyjętej na plenum w maju 1945 roku — zastosowane
przez reakcję dowodzą, że próbuje ona jeszcze szukać
dla siebie ratunku w rozpaczliwej i beznadziejnej walce,
licząc, że tym sposobem zdoła uzyskać poparcie od zew
nątrz dla swych pretensji dojścia do władzy w kraju.
Terrorystyczna i dywersyjna akcja reakcji jest jej os
tatnią szansą, przedśmiertną drgawką, świadczącą o cał
kowitym bankructwie jej linii politycznej”.
W bezmyślnej, a zarazem bezpardonowej walce narzu
conej władzy ludowej przez ugrupowania reakcyjne
6
zginęło tysiące najlepszych synów narodu polskiego,
przedstawicieli pokolenia, które wywalczyło wolność
i niepodległość ojczyzny w jej piastowskich granicach.
Nie dziwi więc decyzja IX Nadzwyczajnego Zjazdu
PZPR, który odpowiadając na społeczne inicjatywy, za
akceptował ideę wzniesienia w Warszawie w czynie spo
łecznym w czterdziestolecie Polski Ludowej pomnika
tym, którzy zginęli, broniąc nowej władzy.
Publikacja, którą oddajemy do rąk Czytelnika, ma na
celu przedstawienie pewnych faktów, mówiących o tam
tych trudnych latach oraz odsłonięcie kulisów niektó
rych wydarzeń rozgrywających się na Śląsku, a zwią
zanych z działalnością band zbrojnego podziemia.
W zamierzeniu autora ma ona skłonić do refleksji nad
tym, do czego prowadzić może ślepa nienawiść, nawo
ływanie do walk bratobójczych w imię haseł obcych in
teresom narodowym.
Geneza walk bratobójczych
U źródeł rozbicia narodu i prób rozpętania wojny do
mowej w wyzwolonym spod okupacji hitlerowskiej kra
ju leżą podziały klasowe i polityczne, których nie uda
ło się zlikwidować, a nawet złagodzić w okresie walki
z okupantem. Podejmowane w tym kierunku działania
przez Polską Partię Robotniczą, a później także przez
Krajową Radę Narodową zakończyły się niepowodze
niem. Rodzi się pytanie, dlaczego w tak tragicznym dla
Polski, dla narodu momencie nie udało się przezwycię
żyć istniejących podziałów? Dlaczego nie powiodły się
próby zjednoczenia wszystkich patriotycznych sił naro
du we wspólnym antyfaszystowskim froncie?
Odpowiedź na te pytania z jednej strony jest złożona,
ma bowiem historyczne i międzynarodowe uwarunko
wania, z drugiej zaś prosta, ponieważ sprowadza się do
stwierdzenia, że znaczna część partii i stronnictw poli
tycznych, które działały w latach okupacji w kraju i za
granicą, nie wyciągnęła żadnych wniosków z klęski
wrześniowej, nie rozumiała nowej sytuacji politycznej,
8
nowego układu stosunków społecznych i z uporem lan
sowała stare koncepcje programowe, w których rzeczy
wiste interesy narodu schodziły na plan dalszy.
Z programów tych, mimo bolesnych doświadczeń '
z 1939 roku, nadal biło zapatrzenie na „Zachód” i nie
nawiść do komunizmu. Właśnie z tych założeń ideowych
wywodziły się nierealistyczne koncepcje walki o niepo
dległość, destrukcyjna działalność w kraju w zakresie
jednoczenia całego narodu do walki z okupantem hitle
rowskim. Szczególnie jaskrawo uwidoczniły się te dzia
łania po napaści Niemiec hitlerowskich na Związek Ra
dziecki oraz powstaniu Polskiej Partii Robotniczej, któ
ra od pierwszych chwil działalności mówiła społeczeń
stwu prawdę o polityce i planach hitlerowskiego faszyz
mu wobec narodu polskiego, wskazywała nową, opartą
na głębokiej analizie przeszłości drogę walki o zwycięst
wo. Podkreślała przy każdej, sposobności, że walka
o zrzucenie jarzma hitlerowskiej niewoli wymagała bę
dzie skupienia wszystkich sił i podporządkowania jej
wszystkich innych zadań, że stała się ona głównym —
na tym etapie jedynym — zadaniem, warunkującym
obronę narodu przed wyniszczeniem.
Już w pierwszej odezwie ze stycznia 1942 roku, skie
rowanej Do robotników, chłopów i inteligencji! Do
wszystkich patriotów polskich! stwierdzano: „Hitler
prowadzi barbarzyńską politykę niszczenia kultury pol
skiej, likwidacji szkolnictwa polskiego i wynaradawia
nia, dąży z całą konsekwencją do wyniszczenia narodu
9
