Table Of ContentТ О Г М И Д ЫН УРАНЧИМЭГ
М ( Ж С О Ь МЧ Ь А Т Ч С Ш СЕ
{
ЕХЕКС18Ё8 (рог&гыепа-в)
тттш жтштт
А С Г А Л У У,
гадаадынханд зориулав
Тогмидын Уранчимэг
МОНГОЛ ХЗЛЗҮЙН
ДАСГАЛУУД
Гадаадынханд зориулав
Улаанбаатар хот
2002 он
ЦгапсЫте§ То&гтс!
МопдоНап шогкЬоок
Рог Тоге1дпегз
1ЛаапЬаа1аг
2002
ӨМНӨХ ҮГ
1990 оноос хойш Монгол хэл,-Монголын түүх соёлыг сонирхон
суралцагсад, Монголд ажиллаж, амьдарч байгаа гадаадын иргэдийн тоо
өссөн төдийгүй үүнтэй уялдан гадаадынханд Монгол хэлийг хэрэглээнийх
нь үүднээс зааж сургахад ахиц гарсаар байна. Гэвч Монгол хэлийг
гадаадынханд зааж сургахад анхан шатны, хялбар хэрэглээний хэлзүйн
сурах бичиг, гарын авлага цөөн байгаа нь сургалтын ажлыг үр дүнтэй
удирдан зохион байгуулахад бэрхшээл учруулсаар байна.
Үүнээс үүдэн хэрэглээний хэлзүйд суралцах, сурсан хэлзүйгээ дадал
хэвшил болтол нь бататгах, мэргэжил нэгт багш нарынхаа ажлыг
хөнгөвчилж, цагийг нь хэмнэх зорилгоор өөрийн заах арга барил,
туршлагадаа тулгуурлан бэлтгэн хэрэглэж байсан дасгалаа эмхтгэн
хэвлүүлж та бүхэндээ хүргэж байна.
Монгол хэлний хэлзүйг хөнгөнөөс нь хүнд рүү чиглэсэн дарааллаар
орууллаа.
«Монгол хэлзүйн дасгалууд» номыг хэвлүүлэхэд үнэтэй санал
зөвлогөө өгсөн УБИС-ын багш док. проф. Ц.Өнөрбаян болон мэргэжил
нэгг нөхөд, мөн оюутнууддаа гүн талархал илэрхийлье.
Энэхүү номонд орсон үг, өгүүлбэр, дасгалд алдаа мадаг байхыг
үгүйсгэхгүйн сацуу санал хүсэлт байвал бидэнд хандана уу?
Зохиогч I .Уранчимл
"ФРЭНДС" МАСТ Т. Уранчимэг
НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ
Цагаан тодгой
сЛ а Тг
9 •
%
& е <3 е Жж
V»
32 Ши УС 1г
1Ъ
сЛ Л СЖу Ж
Өө Жп ^ С
%
Жш <<Рф
Ч<1
%оо Чч
Мч
ъ ь
3 э Ж) <ю Ял
Монгол хэлний дасгалууд
ТШЕГО&" 1)гвпсЫте§. Т
(I) Үндсэн 7 эгшиг Туслах 6 эгшиг
а аа ай яа
э ээ эй еэ
0 00 ой ёз
У УУ уй юх'
Ү ҮҮ үй
ө өө
и ий ы
© Эгшигт 7 гийгүүлэгч
М Н Г Л В
ЛЛонгол баавар
(1) Заримдаг 9 гийгүүлэгч
Ц Ж 3 С X Д Т Ш
1&оожоо засаад туш.аачих.
® Гадаад үгэнд хэрэглэгдэх 4 гийгүүлэгч
К П Ф Щ
© Тэмдэг 2 үсэг
Ь Ъ
Дасгал 1. а. богино, урт эгшгийн ялгааг гаргаж дуудаж сур.
Дэр дээр
дэл дээл
нэх нээх
нух нуух
нүх нүүх
хөх хөөх
тос тоос
бүрэг бүүрэг
зүлэг зүүлэг
хан хаан
хана хаана
б. урт, хос эгшгийг зөв дуудах дасгал хий.
тайр
таар
ойр
оор
уйр
УУР
ээр
өөр
ҮҮР үир
ийм
МопоИап ыогкЬоок
6
"ФРЭНДС" Т. Уранчимэг
в. богино, урт, хос, тагнайшсан эгшгийн ялгааг гаргаж
дуудаж сур.
ав аав айв авь
бол боол бойл боль
хол хоол хойл холь
тал таал тайл таль
бур буур буйр буурь
дар даар дайр дарь
тар таар тайр тарь
бах баах байх бахь
хан хаан хайн хань
хар хаар хайр харь
г. балархай эгшгийг зөв дуудах дасгал хий.
алх алах
архи айраг
түлх түлэх
харх харах
хэлх хэлэх
шарх шарах
торх торох
дарх дарах
төрх төрөх
хонх хонох
сэрх сэрэх
хавх хавах
нялх нялах
болхи болих
торх торох
Дасгал 2.а . Ижил төстэй дуудлага, бичлэгтэй үгсийг нүдэлж тогтоо
б. Цээжээр бичиж сур.
ус үс ас ус
уус үүс ах ух
УР үр бар бур
УУР ҮҮР ар ор
уул үүл хал хол
бур УУР хар хор
бус бүс бол бөл
тус түс ол өл
туг түг хол хөл
Дасгал 3.а ; я -гийн ялгааг гаргаж дуудаж сур.
ас яс
амар ямар
аргалах яргалах
Монгол хэлний дасгалууд
г
ТВ1ЕГО&" МЬА ЦгапсЫшед. Т
бацлах бяцлах
балгас хялгас
налах нялах
намаа нямаа
наслах няслах
ханзлах янзлах
харлах хярлах
Дасгал 4. Ялгааг гаргаж дуудаж сур.
А. г (-) г (а, о, у) Б. н (-) н (эгшиг)
араг арга ан ана
баг бага эн энэ
балаг балга өн өнө
шалаг шалга хан хана
дараг дарга хаан хаана
дасаг дасга хүн үнэ
орог орго сан сана
торог торго хонх хонох
тараг тарга цонх цонох
Дасгал 5. ж; з-г ялгаж дуудаж сур.
аж аз
жам зам
жад зад
жар зар
жаал заал
жор зор
жод зод
жолоо золоо
жур зур
журам зурам
угж угз
бууж бууз
жүдэг зүдэг
жүр зүр
Дасгал 6. ж, ш-ийн ялгааг гаргаж дуудаж сур.
жар шар
жав шав
жавар шавар
жил шил
жир шир
жур зүр
жороо шороо
хаажаа хаашаа
МогщоИап \могкЬоок
8
"ФРЭНДС" хст Т. Уранчимэг
хуж хуш
хүж хүүш
Дасгал 7. ц, з, ч-ийн ялгааг дуудаж сур.
ац аз
арц арз
борц борз
бууц бууз
хурц хүрз
цаа чаа
цаг чаг
цад чад
цанга чанга
цамаан чамаан
цоно чоно
цухал чухал
Дасгал 8. ш, ч-ийн ялгааг гаргаж дуудаж сур.
шон чоно
ашиг ачиг
аашил ачил
баашил бачил
өшиглө өчиглө
хошил хочил
хуш хуч
хүүшил хүүчил
түшиг түчиг
шувуу чувуу
Дасгал 9. а. Ижил төстэй дуудлага, бичлэгтэй үгсийг нүдэлж тогтоо.
б. Цээжээр бичиж сур.
аил аль
ал ол
аргал аргаль
бал боль
байр барь
баах байх
бас баас
бол боол
булга булаг
дал дайл
ДУУ ДҮҮ
дус дуус
жижиг жүжиг
зав завь
зураг сураг
Монгол хэлний дасгалууд
9
"ГО1ЕЮ&" МЬЙ ЦгапсЫтед. Т
зурам журам
морь мөр
ногоо нөгөө
өр өөр
салах салхи
тойрох төөрөх
тарих тархи
тарга тараг
тав тавь
үг үх
ҮР
ҮҮР
хатиг хадаг
хамар намар
хутга худаг
хун хүн
ер ир
цэг сэг
цухал чухал
яв яав
Дасгал 10. Асуух сул үгсээр өгүүлбэр бич.
1. бэ?
2. вэ?
уу?
3.
4. үү?
5. юу?
6. юү?
Дасгал 11. Түргэн хэл.
а. Том бор морь
Бага бор морь
Ороо морь
Жороо морь
б. Хаана хаан байна вэ?
Сайн байна уу?
Сам байна уу?
в. ногоон мод ногоон бүрд
Ногоон бүрдэд ногоон байшин олон бий.
г. олон байр олом байна
хүрэн байшин хүрэм байна.
д. Хүн олон байна
Хүний олом байна.
е. Хоосон бор авдар
Хуучин бор авдар.
ж. Хөөсөн машин буцав
Хөөгдсөн мал зогсов.
Моп^оИап м/огкЬоок
10
