Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie

272 Pages·2009·26.388 MB·Dutch

by  J. A. Baart, I. van der Waal (auth.), J. A. Baart, I. van der Waal (eds.)

Mondziekten,kaak-enaangezichtschirurgie
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 001
Mondziekten, kaak- en
aangezichtschirurgie
onder redactie van J.A. Baart en I. van der Waal
BohnStafleuvanLoghum
Houten2009
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 003
(cid:2)2009BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerUitgeverij
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeauto-
matiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,
mechanisch,doorfotokopiee¨nofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijke
toestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16bAuteurswet1912jo
hetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijhetBesluitvan23augustus1985,Stb.471enartikel
17Auteurswet1912,dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichting
Reprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgavein
bloemlezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuit-
gevertewenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouwbareuitgaveteverzorgen.
Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaardenvoordrukfoutenenandereonjuisthedendie
eventueelindezeuitgavevoorkomen.
ISBN9789031353217
NUR887
Ontwerpomslag:TEFF(www.teff.nl)
Ontwerpbinnenwerk:TEFF(www.teff.nl)
Automatischeopmaak:PrePress,Zeist
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 004
Redactie en auteurs
Redactie Dr.R.A.Th.Gortzak
afdelingMondziektenenkaakchirurgie
J.A.Baart LeidsUniversitairMedischCentrum
afdelingMondziektenenkaakchirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam Dr.R.B.Greebe
afdelingMondziektenenkaakchirurgie
Prof.dr.I.vanderWaal DeTjongerschans,Heerenveen
afdelingMondziektenenkaakchirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam Dr.E.C.J.Hakman,psycholoog
afdelingMondziektenenkaakchirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam
Auteurs
Dr.A.Hoekema
Dr.mr.R.H.B.Allard afdelingMondziekten,kaakchirurgieen
afdelingMondziektenenkaakchirurgie bijzonderetandheelkunde
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam UniversitairMedischCentrumGroningen
J.A.Baart Dr.J.R.Hesse,fysiotherapeut
afdelingMondziektenenkaakchirurgie afdelingMondziektenenkaakchirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam
Dr.A.G.Becking H.J.Schouten
afdelingMondziektenenkaakchirurgie afdelingMondziektenenkaakchirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam
J.F.L.Bosgra Dr.E.A.J.M.Schulten
afdelingMondziektenenkaakchirurgie afdelingMondziektenenkaakchirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam
Prof.dr.C.M.tenBruggenkate Dr.A.H.B.Schuurs,tandarts
afdelingMondziektenenkaakchirurgie afdelingCariologie,endodontologie,
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam pedodontologie
ACTA,Amsterdam
mevrouwD.E.vanDiermen,arts
afdelingMondziektenenkaakchirurgie/ H.R.Sulkers,tandarts-gnatholoog
Algemeneziektenleer afdelingMondziektenenkaakchirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam
Dr.J.Dorenbos,orthodontist Prof.dr.D.B.Tuinzing
afdelingMondziektenenkaakchirurgie afdelingMondziektenenkaakchirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam
R.J.Goene´,tandarts-implantoloog Dr.J.G.A.M.deVisscher
afdelingMondziektenenkaakchirurgie afdelingMondziekten,kaak-en
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam aangezichtschirurgie
MedischCentrumLeeuwarden
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 005
VI Mondziekten,kaak-enaangezichtschirurgie
F.H.vanderVijgh,tandarts-gnatholoog Dr.R.I.F.vanderWaal,dermatoloog
afdelingMondziektenenkaakchirurgie afdelingDermatologie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam StAntoniusZiekenhuis,Nieuwegein
Prof.dr.I.vanderWaal Dr.H.A.H.Winters,plastischchirurg
afdelingMondziektenenkaakchirurgie afdelingPlastischechirurgie
VUmedischcentrum/ACTA,Amsterdam VUmedischcentrum,Amsterdam
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 006
Voorwoord
Mondziekten,kaak-enaangezichtschirurgieisprimair mevrouwM.Kunen,medischillustrator.Eveneens
bedoeldvoorhetstudentenonderwijs,maarwilte- isinsommigehoofdstukkengebruikgemaaktvan
vensvoorzienineennaslagwerkvoorgebruikinde doorverschillendecollega-kaakchirurgenterbe-
algemenepraktijk.Naastaandachtvooranamnese, schikkinggesteldeafbeeldingen.Bijdetotstandko-
specieelonderzoekendiagnostiekwordtruimaan- mingvandemanuscriptenheeftmevrouwD.
dachtbesteedaanchirurgischebehandelingen. Chevalking,secretaresse,eenessentie¨lerolgespeeld.
Deelsbetrefthetbehandelingendieindealgemene Wijzijnhaardaarvoorbijzondererkentelijk.Onze
praktijkkunnenwordenuitgevoerd,endeelsbe- erkentelijkheidbetreftookdefotografenendete-
trefthetbehandelingendievanmeerspecialistische kenaarsvanhetAudioVisueelCentrumenvanhet
aardzijn.Voordealgemeen-practicusishetrelevant InstituutvoorPathologievanhetVUmedischcen-
opdehoogtetezijnvandelaatstgenoemdebehan- trumteAmsterdam;inhetbijzonderbedankenwij
delingeninverbandmetvaaknoodzakelijketand- deheerJ.T.vanVeldhuisen,fotograaf,voordezorg
heelkundigevervolgbehandelingenenookinver- diehijaanalleafbeeldingenheeftbesteed.Ten
bandmetvoorlichtingaandepatie¨nt. slottebedankenwijdeuitgevervoordebijzonder
Wijzijndevelemedeauteursbijzonderveeldank goedebegeleidingtijdensdetotstandkomingende
verschuldigdvoorhunbijdrageaanditboek.Dank verschijningvanditboek.
iseveneensverschuldigdaandr.R.B.Greebe,kaak-
chirurgteHeerenveen,voordevervaardigingvan J.A.Baart
eenaantalillustraties.Dezedankgeldtook I.vanderWaal
Wijdragenditboekopaan
Prof.dr.W.A.M.vanderKwast
alsblijkvanwaarderingvooralleswathijonsheeft
bijgebrachtophetgebiedvandeMondziekten,
Kaak-enAangezichtschirurgie.
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 007
Inhoud
1 Deplaatsvandemondziekten,kaak-enaangezichtschirurgieinde
tandheelkunde 1
1.1 Inleiding 1
1.2 Relatiekaakchirurgentandarts 1
1.3 Relatiekaakchirurgenorthodontist 1
1.4 Relatiekaakchirurgenhuisarts/medischspecialist 2
1.5 Deelgebiedenindekaakchirurgie 2
2 Anamneseenonderzoek 3
2.1 Inleiding 3
2.2 Onderzoekenhetverzamelenvangegevens 3
2.2.1 Anamnese 3
2.2.2 Algemenegezondheid 4
2.2.3 Hetonderzoek 4
2.3 Stellenvandediagnose 5
2.3.1 Differenti¨elediagnose 5
2.3.2 Aanvullendonderzoek 5
2.4 Opstellenvaneenbehandel-ofbeleidsplan 7
2.5 Beoordelingvanhetresultaat 7
Aanbevolenliteratuur 7
3 Demedischcomplexepatie¨ntenmedisch-tandheelkundigeinteractie 9
3.1 Inleiding 9
3.2 Demedischeanamnese 9
3.3 DeASA-classificatie 9
3.4 Medischecontra-indicatiesvoortandheelkundigeen/ofkaakchirurgische
behandeling 10
3.4.1 Eensterkverhoogdebloeddruk 10
3.4.2 Recentehartaanval 11
3.4.3 Ernstigedecompensatiocordis 11
3.4.4 Transientischaemicattack(TIA)encerebrovasculairaccident(CVA) 11
3.4.5 Hyperthyreo¨ıdie 12
3.5 Enkelebijzondereziektebeelden 12
3.5.1 Epilepsie 12
3.5.2 Diabetesmellitus 12
3.6 Enkeleveelvoorkomendegeneesmiddelen 12
3.6.1 Antitrombotica 12
3.6.2 Corticostero¨ıden 13
3.7 Antibioticumprofylaxe 13
3.7.1 Endocarditisprofylaxe 13
3.7.2 Antibioticaprofylaxebijpati¨entennabestralinginhethoofd-halsgebied 14
3.8 Preventievancomplicaties 14
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 009
X Mondziekten,kaak-enaangezichtschirurgie
3.8.1 Anamnese 14
3.8.2 Stress 14
3.9 Conclusie 14
Aanbevolenliteratuur 14
4 Deverwijzing 15
4.1 Inleiding 15
4.2 Verwijzingnaardekaakchirurg 15
4.3 Informatieplichtentaakverdeling 15
4.4 Secondopinion 16
Aanbevolenliteratuur 16
5 Lokaleanesthesie 17
5.1 Inleiding 17
5.2 Anamnese 17
5.3 Anatomischeaspecten 17
5.4 Instrumentarium 18
5.4.1 Decarpulespuit 18
5.4.2 Injectienaald 18
5.4.3 Anesthesievloeistof 18
5.5 Voorbereidingenpositioneringvandepati¨ent 18
5.6 Toedienenvandeinjectie 19
5.6.1 Positievandenaaldenmaskerenvandeprik 19
5.6.2 Aspiratie 19
5.6.3 Snelheidvaninspuiten,hoeveelheidvloeistofenaantalprikken 19
5.6.4 Observatievandepati¨ent 20
5.7 Diverseblokkademogelijkhedenbijgeleidingsanesthesie 20
5.7.1 Nervusmaxillaris-blokkade 20
5.7.2 Nervusmandibularis-blokkade 21
5.7.3 Nervusinfraorbitalis-blokkade 22
5.7.4 Nervusnasopalatinus-blokkade 23
5.7.5 Nervusmentalis-blokkade 23
5.8 Enkelebijzonderevormenvanlokaleanesthesie 24
5.8.1 Intraligamentaire,intrapulpaleenintraossaleanesthesie 24
5.8.2 Oppervlakteanesthesie 25
5.9 Lokalecomplicaties 25
5.9.1 Insuffici¨enteverdoving 25
5.9.2 Hematoomvorming 25
5.9.3 Necrosevanhetgehemelteslijmvlies 25
5.9.4 Ongewensteuitbreidingvandeanesthesie 25
5.9.5 Beschadigingvanzenuw,arterie,veneofperiost 26
5.9.6 Contaminatie 26
5.9.7 Trismus 26
5.9.8 Zelfverwonding 26
5.10 Algemenecomplicaties 26
5.10.1 Collaberenenhyperventileren 26
5.10.2 Allergischereacties 26
5.10.3 Hoofdpijn 26
5.10.4 Hartklachten 27
5.10.5 Hypertensie 27
5.10.6 Diabetesmellitus 27
5.10.7 Zwangerschap 27
5.11 Totslot 27
Aanbevolenliteratuur 27
6 Afwijkingenvanhetmondslijmvlies,hettandvleesendetong 29
6.1 Inleiding 29
6.2 Cheilitis 30
6.3 Cystenvandewekedelen 31
6.3.1 (Epi)dermo¨ıdcyste 31
6.3.2 Heterotopischegastro-intestinalecyste 31
6.3.3 Lymfo-epithelialecyste(‘branchiogenecyste’) 32
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 010
Inhoud XI
6.3.4 Nasolabialecyste(cystevanKlestadt) 32
6.3.5 Parasitairecyste 32
6.3.6 Postoperatievebovenkaakcyste 32
6.3.7 Slijmcysten(muceusretentiefenomeen) 32
6.3.8 Cystevandeductusthyroglossus 33
6.4 Mucocutaneaandoeningen 33
6.4.1 Erythemaexsudativummultiforme 33
6.4.2 Herpessimplex 34
6.4.3 Herpeszoster 35
6.4.4 Pemphigusvulgarisenslijmvliespemfigo¨ıd 35
6.5 Pigmentatiesenmalignemelanoom 36
6.5.1 Metaalpigmentatie 36
6.5.2 Melaninepigmentatie 36
6.6 Stomatitis 38
6.7 Ulceraties 39
6.7.1 Aften 39
6.7.2 Traumatischulcus 40
6.7.3 Maligneulcus;hetplaveiselcelcarcinoom 40
6.7.4 Wegenergranulomatoseen‘midlinegranuloma’ 44
6.7.5 Overigeulceraties 44
6.8 Witte,witrodeenrodeafwijkingen 45
6.8.1 Candidose 45
6.8.2 Leukoplakieenerytroplakie 46
6.8.3 Lichenplanusenlicheno¨ıdelaesies 47
6.8.4 Lineaalba 49
6.8.5 Lupuserythematodes 49
6.8.6 Morsicatio 50
6.8.7 Papillomateuzeafwijkingen 50
6.9 Zwellingenvanslijmvliesenwekedelen,inclusiefdekleinespeekselklieren 51
6.9.1 Angio-oedeem 51
6.9.2 Bindweefselgezwellen;hetfibroom 52
6.9.3 Fordyce’sspots 52
6.9.4 Granulairceltumor 52
6.9.5 Granulomapyogenicum 53
6.9.6 Hemangioom,vasculairemalformatiesendaaropgelijkendeaandoeningen 53
6.10 Halitoseenreuk-ensmaakstoornissen 58
6.10.1 Halitose 58
6.10.2 Reuk-ensmaakstoornissen 58
6.11 Tandvleesaandoeningen 59
6.11.1 Gingivitisenparodontitis 59
6.11.2 Tandvleeszwellingen 60
6.12 Tongafwijkingen 61
6.12.1 Ankyloglossie 61
6.12.2 Atrofievanhettongslijmvlies 62
6.12.3 Glossitisrhombicamediana 62
6.12.4 Harigeleukoplakie 62
6.12.5 Linguafissurata(fissuurtong) 63
6.12.6 Linguageografica(landkaarttong) 63
6.12.7 Linguavillosa(haartong) 63
6.12.8 Macroglossie 64
6.12.9 Osseus(chondromateus)choristoom 65
6.12.10Strumavandetong 65
6.12.11Tong-enmondbranden 65
Aanbevolenliteratuur 66
7 Huidafwijkingenvanhetaangezicht 67
7.1 Inleiding 67
7.2 Infectieuzeaandoening 67
7.2.1 Herpessimplex 67
7.3 Inflammatoireaandoeningen 68
7.3.1 Lichenplanus 68
7.3.2 Acnevulgaris 68
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 011
XII Mondziekten,kaak-enaangezichtschirurgie
7.3.3 Rosacea 69
7.3.4 Perioraledermatitis 69
7.4 Auto-immuunziekte 69
7.4.1 Lupuserythematodes 69
7.5 Benignenieuwvormingen 70
7.5.1 Verrucaseborrhoica 70
7.5.2 Keratoacanthoom 70
7.5.3 Lentigosolaris(lentigosenilis,‘levervlek’) 71
7.6 Premaligneafwijkingen 71
7.6.1 Actinischekeratose 71
7.6.2 Lentigomaligna 72
7.7 Maligneafwijkingen 72
7.7.1 Inleidingenetiologischefactoren 72
7.7.2 Basaalcelcarcinoom 73
7.7.3 Plaveiselcelcarcinoom 73
7.7.4 Melanoom 74
7.7.5 Overigemalignehuidtumoren 75
Aanbevolenliteratuur 75
8 Gebitsextractie 77
8.1 Inleiding 77
8.2 Indicatiesenvoorzorgsmaatregelen 77
8.3 Positievantandartsenpati¨ent 78
8.4 Instrumentariumenprocedure 78
8.4.1 Gebruikvanextractietangen 81
8.4.2 Gebruikvanhevels 81
8.4.3 Verzorgingvandeextractiewond 82
8.4.4 Pati¨enteninformatie 83
8.5 Wondgenezing;alveolitis 83
8.6 Nabloeding 84
8.7 Complicatiesbijextracties 84
8.8 Verwijderingvaneenwortelrest 86
Aanbevolenliteratuur 91
9 Dentogeneontstekingen 93
9.1 Inleiding 93
9.2 Beloopvaneendentogeneontsteking 93
9.2.1 Periapicaleontstekingenperiapicaalabces 93
9.2.2 Periostitisensubperiostaalabces 94
9.2.3 Infiltraatenabcesvorming 95
9.2.4 Flegmone 99
9.2.5 Fistelvorming 100
9.2.6 Dentogeenfocus 100
9.3 Behandelingvaneendentogeneontstekingofabces 102
9.3.1 Deabcesincisieendrainage 103
9.3.2 Behandelingvanhetlogeabcesende(mondbodem)flegmone 103
9.3.3 Deapicaletrepanatie 105
9.3.4 Apicalechirurgie 105
9.4 Gebruikvanantibiotica 106
Aanbevolenliteratuur 107
10 Ge¨ımpacteerdeengeretineerdegebitselementen 109
10.1 Inleiding 109
10.2 Pericoronitis 109
10.3 Deverstandskiesindeonderkaak 110
10.3.1 Operatieveverwijdering 110
10.3.2 Complicaties 113
10.3.3 Germectomie 114
10.3.4 Autotransplantatievandeonderverstandskiesnaardeeerstemolaar 114
10.4 Debovenverstandskies 115
10.5 Debovencuspidaat 115
10.6 Mesiodensenandereovertalligegebitselementen 116
BSL-ACA_A4_2KMM-2028_9789031353217 012