MISLUKKING EN SUCCES BIJ DE AMBULANTE BEHANDELING VAN DWANGNEUROSE ...

254 Pages·2012·4.39 MB·Dutch

MISLUKKING EN SUCCES BIJ DE AMBULANTE BEHANDELING VAN DWANGNEUROSE
(Failure and success in the out~patient treatment of obsessive
compulsive disorder)
PROEFSCHRIFT
TER VERKRIJGING VAN DE GRAAD VAN DOCTOR IN DE GENEESKUNDE
AAN DE ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM
OP GEZAG VAN DE RECTOR MAGNIFICUS
PROF. DR. M.W. VAN HOF
EN VOLGENS BESLUIT VAN HET COLLEGE VAN DEKANEN.
DE OPENBARE VERDEDIGING ZAL PLAATSVINDEN OP
WOENSDAG 3 JULI 1985 TE 15.45 UUR
DOOR
CORNELIS ANTONIUS LEO HOOGDUIN
GEBOREN TE LEIDEN
BEGELEIDINGSCOMMISSIE
PROMOTOR: PROF. DR. J.H. THIEL
OVERIGE LEDEN: PROF. DR. B.P.R. GERSONS
PROF. DR. W.J. SCHUDEL
PROF. DR. F. VERHAGE
MISLUKKING EN SUCCES
BIJ DE AMBULANTE BEHANDELING VAN DWANGNEUROSE
Drukkerij: Sieca Repro B.V.
Delft

-7-
MISLUKKING EN SUCCES BIJ DE AMBULANTE BEHANDELING VAN DWANGNEUROSE
Woord vooraf \I
Inleiding 13
Deel I Dwangneurose: diagnostiek en behandeling
Hoofdstuk Dwangneurose: begripsbepaling en diagnostiek IS
1. 1 Definitie 17
1.2 Dwangverschijnselen 19
1.3 Differentiaal diagnose 26
I. 4 Etiologie 36
1.5 Prevalentie, beloop en prognose 40
Hoofdstuk 2 Over de behandeling 42
2. I Directieve therapie 42
2.2 Gedragstherapeutische behandeling van dwangverschijn-
selen met behulp van exposure en responspreventie 47
2.3 Zelfcontrole-procedures en dwangverschijnselen 50
2.4 Voorstel tot ambulante behandeling 55
Hoofdstuk 3 Behandeling in de praktijk 6!
3.1 Behandeling met behulp van zelfcontrole-procedures 61
3.2 Behandeling met een overwegend interactionele
strategie 66
3.3 Dwanggedachten 74
3.4 Huishouddwang 79
3.5 Kinderen met een dwangneurose 86
3.6 Complicaties 94
Deel II Een onderzoek naar de voorspelbaarheid van het effect
van de behandeling bij 60 pa tienten met een dwangneurose 11 I
Hoofdstuk 4 Variabelen met betekenis voor mislukking en succes 113
4.1 Relevante onderzoeksgegevens 113
4. I. l Demografische variabelen 113
4. 1.2 Psychologische variabelen 114
4. 1.3 Therapeutische relatievariabelen 117
4.2 Klinische ervaringen met 25 patienten 118
-8-
4.3 Onderscheid tussen mislukking en succes 121
4.3. I Meting van de veranderingen 121
4.3.2 Mislukking versus succes 123
4.4 Samenvatting 124
Hoofdstuk 5 Onderzoek 125
5. I Vraagstelling en hypothesen 125
5. 1. I Vraagstelling 125
5. 1.2 Hypothesen 125
5.2 Methode 128
5.2.1 Patienten 128
5.2.2 Meetinstrumenten 130
5.2.2. I Demografische variabelen 130
5.2.2.2 Psychologische variabelen 132
5.2.2.3 Therapeutische relatievariabelen 139
5. 2. 3 Procedure 140
Hoofdstuk 6 Algemene resultaten 143
6. I Patientenselectie 143
6.2 Demografische gegevens 144
6.3 Gegevens over dwangverschijnselen 146
6.3. I Uitlokkende factoren 146
6. 3. 2 Indeling 146
6.3.3 Ernst en duur 149
6.3.4 Voorgaande behandelingen 150
6.3.5 Psychofarmacagebruik 154
6.4 Discussie 155
Hoofdstuk 7 Overzicht van de veranderingen: mislukking en succes 159
7. 1 Zelfregistratie 159
7.2 Overzicht van de metingen: drop-outs, mislukking en
succes 161
7. 3 Depressie 165
7.4 Angst 167
7. 5 Dwangmatig gedrag 171
7.6 Discussie 172
-9-
Hoofdstuk 8 Verschillen en overeenkomsten tussen mislukking en succes 177
8. I Demografische gegevens 177
8.2 Gegevens over dwangverschijnselen 179
8.2. 1 Indeling dwang 179
8.2.2 Ernst en duur 180
8.2.3 Voorgaande behandelingen 183
8.2.4 Psychofarmacagebruik 184
8.3 Stresserende gebeurtenissen tijdens de behandeling IBS
8.4 Discussie
Hoofdstuk 9 Voorspelbaarheid van het effect 190
9. I Variabelen afzonderlijk 191
9.1.1 Psychologische variabelen 191
9. 1.2 Therapeutische relatievariabelen 192
9. I. 3 Discussie 195
9.2 Variabelen gezamelijk 201
9.2.1 Voorspelbaarheid op de 7 variabelen gezamelijk 201
9.2.2 Discussie 216
Hoofdstuk 10 Slotbeschouwing 218
JO. I Samenvatting van de resultaten en beantwoording van
de vraagstelling 218
10.2 Aanbevelingen voor verder onderzoek 223
10.3 Aanbevelingen voor de behandeling 223
Samenvatting / Summary 228
Literatuur 236
Addendum 250
Curriculum vitae 255
-10-
-11-
WOORD VOORAF
Met het voltooien van dit boek zijn de drie gebieden waarop mijn
aandacht de laatste tien jaar gericht was, samengebracht:
ambulante behandeling, zelfcontrole-procedures en dwangneurose.
Ik dank professor J.H. Thiel voor de steun en begeleiding die hij
bij deze synthese gegeven heeft. Vanuit de opleiding stond professor
J.J. Bastiaans model voor grote inzet en liefde voor het vak. Ook
leerde hij mij niet op te geven waar veranderingen bij patienten op
zich lieten wachten. Professor A. Verjaal hedt mij duidelijk gemaakt
dat psychiatrie net als neurologie een specialisme is met grenzen:
iemand die geen zin heeft om op te staan, is geen psychiatrische
patien.t. Dr. H.J. Duivenvoorden ontsloot de metl1odologie en liet mij
kennismaken met de statistiek; in deze studie zijn veel van zijn op
vattingen te vinden. Dr. R.1-J. Trijsburg wo;-rkte meniee versie door en
verschafte vaak nuttig commentaar.
De betekenis van de zes collega's van de directieve groep, R. Van Dyck,
0. van der Hart, L.J. Joele, A. Lange, D.N. Oudshoorn en K. van der
Velden, is van grote betekenis geweest bij het tot stand komen van vele
ideeën die in deze studie terug te vinden zijn.
R. Van Dyck, psychiater, leerde mij de directieve principes kennen;
dr. A. Lange stuurde mijn aandacht naar de zelfcontrole; psycho
therapeut K. van der Velden leerde mij dat therapeutisch optimisme niet
strijdig behoeft te zijn met realisme. Bovendien buddiede hij het
gehele boek nog eens op stijl, taal en opzet, hetgeen zeer heeft bij
gedragen tot de uiteindelijke leesbaarheid.
E. de Haan leverde een belangrijke bijdrage met haar voortdurend
kritisch volgen van de ontwikkelingen van de hier beschreven strategie.
Bovendien heeft zij als supervisor, zoals W.A. Jloogduin, A.R. Kraft en
T. Rombouts als therapeut, P.M. de Jong als onafhankelijk assessor en
S.H. Hartman-Faher als tweede beoordelend psychiater, een belangrijk
aandeel geleverd aan het welslagen van dit project.
Dankzij mevrouw M. de Wolff van de Stichting Fobieclub Nederland vonden
vele parienten met een dwangneurose de weg naar onze polikliniek.
Cora Bleekeren Carolien van Diepen verzorgden opgewekt het steeds maar
weer vermenigvuldigen van het manuscript.
-12-
Veel dank aan Marijke van der Does die tijdens het onderzoek en bij
het tot stand komen van dit boek met haar organisatorische en
a:lministratieve talenten van grote betekenis was; haar bijdrage was
groter dan gevraagd kon worden.
Tot slot een woord van dank aan mevrouw K., een pa tien te ~et een zeer
ernstige dwangneurose. Haar behandeling heeft ongeveer 800 zittingen
in beslag genomen; het is vooral deze patiente geweest die mij bijge
bracht heeft wat het hebben van een dwangneurose betekent.