Table Of ContentMİR’ÂTÜ’L-HAREMEYN
Haremeyn Tarihi
EYÜB SABRİ PAŞA
MİR’ÂT-I MEKKE
2. CİLT
TÜRKİYE YAZMA ESERLER KURUMU BAŞKANLIĞI YAYINLARI: 97
Tarih ve Toplum Bilimleri Serisi : 13
Kitabın Adı : MİR’ÂTÜ’L-HAREMEYN: MİR’ÂT-I MEKKE
Haremeyn Tarihi
Müellifi : Eyüb Sabri Paşa (ö. 1308/1890)
Hazırlayanlar : Ömer Fâruk Can
Sakarya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi
Tarih Bölümü, Araştırma Görevlisi
F. Zehra Can
Editör : Dr. Göker İnan (Yazma Eser Uzmanı)
Proje Koordinatörü : Arafat Aydın (Yazma Eser Uzmanı)
Arşiv Kayıt : Mir’âtü’l-Haremeyn: Mir’ât-ı Mekke,
Bahriye Matbaası, Kostantiniye 1301/1884, 2 cilt.
Mir’âtü’l-Haremeyn: Mir’ât-ı Mekke,
İÜ Nâdir Eserler Kütüphânesi, nr. T6082, 618 s.
Kitap Tasarım : AS-64 Basın-Yayın Tanıtım, Org. ve Paz. Ltd. Şti.
Divanyolu Cad. No: 48/203, Sultanahmet-İstanbul
Tel: 0212 513 39 90 / www.as64.org • [email protected]
Baskı : Bilnet Matbaacılık ve Yayıncılık A.Ş.
Dudullu OSB 1. Cadde No. 16 Ümraniye / İstanbul
Tel: 444 44 03 www.bilnet.net.tr / Sertifika No. 31345
Baskı Yeri ve Yılı : İstanbul 2018
Baskı Miktarı : 1. Baskı, 2000 adet
KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI
Library of Congress A CIP Catalog Record
Eyüb Sabri Paşa
Haremeyn Tarihi, Mir’âtü’l-Haremeyn
1. Tarih, 2. İslâm Tarihi, 3. Haremeyn Tarihi, 4. Mekke, 5. Eyüb Sabri Paşa
ISBN: 978-975-17-4017-5 (2. Cilt) / ISBN: 978-975-17-4015-1 (Takım)
Copyright © Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. Her hakkı mahfuzdur.
Bütün yayın hakları Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı’na aittir. Başkanlığın izni
olmaksızın tümüyle veya kısmen, hiçbir yolla ve hiçbir ortamda yayınlanamaz ve çoğaltılamaz.
T. C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı
Süleymaniye Mah. Kanuni Medresesi Sok. No: 5 34116 Fatih / İstanbul
Tel.: +90 (212) 511 36 37
Faks: +90 (212) 511 37 00
[email protected]
www.yek.gov.tr
MİR’ÂTÜ’L-HAREMEYN
HAREMEYN TARİHİ
MİR’ÂT-ı mekke
(İNCELEME – METİN)
2. CİLT
EYÜB SABRİ PAŞA
(ö. 1890)
Hazırlayanlar
Ömer Fâruk Can
F. Zehra Can
TÜRKİYE
Y A Z M A
ESERLER
KURUMU
BAŞKANLIĞI
İÇİNDEKİLER
VECHE-İ SÂLİSE
SŪRET
«1»
Tevsî‘ ve ta‘dîl-i Harem-i şerîf der-def‘a-i ûlâ 779
Hikmet: [Mekke’de vukū‘a gelen seller] 782
Rivâyet 786
Hātime 798
SŪRET
«2»
Tevsî‘-i harem-i Mescidü’l-Harâm der-def‘a-i sâniye 799
SŪRET
«3»
Tevsî‘-i harem-i Mescidü’l-Harâm der-def‘a-i sâlise 801
SŪRET
«4»
Tevsî‘ ve tezyîn-i Mescidü’l-Harâm der-def‘a-i râbi‘a 805
SŪRET
«5»
Mescidü’l-Harâm’ın ta‘mîrât ve tezyînât-ı müteferrikasını
irâ’e vü beyân eder. 811
Mülâhaza 812
İlâve 817
Vukū‘-ı harîk der-harem-i şerîf-i Beyt-i atîk 819
Mütāla‘a 820
Tecdîd-i harem-i şerîf-i Mescidü’l-Harâm 820
Lâzıme 824
Garîbe 825
İlâve 826
Zeyl 831
Çerâkise-i mülûk-ı Mısriyye’nin elbise-i resmiyyeleri 836
Haremeyn’e surre irsâli 838
Lâzıme 841
Hırka-i şerîf dâ’iresinde bulunan teberrükâtın cins ü mikdârı 841
Zeyl 844
Sultān Selîm b. Bâyezîd Hān tarafından gönderilen surrenin sūret-i
tevzî‘ u taksîmi 845
Zeyl 847
Ta‘mîr-i Makām-ı Hanefî 848
Fî-zamâninâ Haremeyn’e irsâli mu‘tâd olan Surre-i seniyye’nin mikdârı 852
Mekke-i mu‘azzama ahâlîsinin surre-i mürettebesi 854
Medîne-i münevvere ahâlîsinin surre-i mürettebesi 856
Kudüs-i şerîf ve tarîk-ı hacda bulunan birke me’mûrlarının
surreleri tertîbâtı 858
Min-haysü’l-mecmû‘ Surre-i hümâyûn’un yekûnu 858
Sūret-i ilmühaber 859
Surre-i hümâyûn mürettebât-ı umûmiyyesi 862
Şehâdet-nâme 863
Şehâdet-nâme bedelâtının tertîb cedvelidir 866
İkrâmiyye 869
[12]97 (m. 1881) senesinden i‘tibâren i‘tāsı lâzım gelen bedelâtın
tertîb cedvelidir 871
İkrâmiyye varakasının sūreti 872
Sınıf-ı sânîye mahsūs ikrâmiyye varakası 872
Nizām-nâme sūreti 872
İhtār 873
Mütāla‘a 874
Sūret-i münîf-i nâme-i hümâyûn 883
Haremeyn-i şerîfeyn’in mahrûkāt ve levâzımât-ı sâ’iresinin mikdârı 885
Dersa‘âdet’den isbâli mu‘tâd olan 887
İdâre-i hıdîviyye cânibinden irsâli mukannen olan 887
Şâm-ı şerîf’den gönderilmesi mukarrer olan 888
Mum 889
Hücre-i sa‘âdet’le Harem-i şerîf’de tebhīr olunan 889
Bal mumu ile îkād olunan
Şam‘dân 891
Şam‘dân 891
Fânûslu döğme şam‘dân 892
Billûr şam‘dân 892
Billûr âvîze 892
Sîm âvîze 893
Billûr âvîze 893
Sîm âvîze 894
Billûr âvîze 894
Kandîl 894
Mescid-i sa‘âdet minârelerinde kandîl şîşe 895
Kandîl 895
Ayn-ı Zübeyde 896
Hikâyet 897
Mütāla‘a 898
Tafsīl 898
Latīfe 900
Makāle 911
Ayn-ı Zübeyde’nin en son ta‘mîri 914
Sultān Süleymân’ın Mekke’de yapdırdığı medâris-i erba‘anın sūret-i
idâre ve tevcîhi 921
Tekâyâ 923
SŪRET
«6»
Tecdîd-i harem-i Mescidü’l-Harâm der-asr-ı Sultān Selîm-i
firdevs-makām 924
Zeyl 935
Osmân Paşa’nın rü’yâsı 940
VECHE-İ RÂBİ‘A
SŪRET
«1»
Kâ‘betullâh’ı arz-ı hedâyâ ile tezyîn edenlerin ve bi’l-îcâb ta‘mîr ve
tarsīn eyleyenlerin zikrindedir. 951
[Sultān Süleymân Hān tarafından Mekke şerîfine irsâl edilen
nâme-i hümâyûn] 958
Mîzâbü’r-Rahme’ye Altınoluk ıtlâk olunmasının sebebi 965
İfâde-i mahsūsa: [Nukūd-ı kadîme] 969
Hutūt ve eşkâl-i nukūd-ı kadîme 976
Dirhem-i şer‘î 982
SŪRET
«2»
Kâ‘be-i mu‘azzama’ya takdîm-i me‘âlîk ve sitâre-i şerîfe-i mâ-yelîk
arz u ta‘lîk eylemiş olanları zikr u ta‘rîf eder. 984
İstitrâd: [Hârûnu’r-Reşîd’in sakf-ı Kâ‘betullâh’a ta‘lîk etdiği hüccet] 986
İstitrâd: [Sind eyâleti] 988
Zeyl 991
Mes’ele 994
Hātıra 994
SŪRET
«3»
Kâ‘betullâh’a ibtidâ ne sūretle kisve ta‘lîk olunmuş, mu’ahharan
iksâ-yı sitâre şerefini kimler ihrâz eylemiş, ta‘lîk olunan kisveler
ne dürlü kâlâ ve kumaşlardan tertîb ve ta‘lîk edilmiş olduğunu
ve mehâfil-i şerîfe alaylarının ne sūretlerle icrâ edilmekde
bulunduğunu zikr u tafsīl eder. 995
Sūret-i nutk-ı Melik Tübbân 999
Lâzıme 1005
Nükte 1007
Vâzıha 1007
Mütāla‘a 1011
Kisve-i şerîfe i‘mâli içün vakf edilmiş olan kurâ-yı seb‘anın hâsılât-ı
seneviyyesi 1014
Sūret-i vakfiyye-i kisve-i şerîfe 1016
Zeyl 1023
Her on beş senede bir kerre tecdîd olunan mevâzı‘-i şerîfe şunlardır 1024
Nitāk-ı Kâ‘betullâh 1027
Mısır’ın kisve-i şerîfe âlây-ı vâlâsı 1029
Mısır mahmil-i şerîfinin Mekke-i mükerreme’ye sūret-i dühūlü 1034
Vâzıha 1035
Lâyiha 1038
Surre-i hümâyûn’un Şâm’a vüsūl ve hurûcu 1040
Mısır’da mahmil-i şerîf alayı resminin sūret-i icrâsı 1042
Zeyl 1044
SŪRET
«4»
Taksîm-i kisve-i Beytullâh mes’ele-i mühimmesi beyânındadır. 1045
VECHE-İ HĀMİSE
SŪRET
«1»
Mescidü’l-Harâm harem-i muhtereminin vaz‘iyyet-i kadîmesi
ta‘rîfindedir. 1051
SŪRET
«2»
Mescidü’l-Harâm’ın üstuvânât-ı kadîmesini zikr u ta‘dâd eder. 1052
Lâzıme 1054
SŪRET
«3»
Şürefât-ı kadîme-i Mescidü’l-Harâm’ın aded ve hey’etini ta‘rîf eder. 1055
SŪRET
«4»
Mescidü’l-Harâm’ın ebvâb-ı kadîmesini ta‘rîf ve ta‘dâd eder. 1056
VECHE-İ SÂDİSE
SŪRET
«1»
Mescidü’l-Harâm’ın ba‘de’t-tecdîd hâsıl olan hey’etini ta‘rîf eder. 1059
SŪRET
«2»
Mescidü’l-Harâm’ın kubbelerini ta‘rîf ve kaç aded olduğunu beyân
eder. 1061
SŪRET
«3»
Mescidü’l-Harâm şürefât-ı cedîdesinin cihât ve kemmiyyâtını
beyân eder. 1062
SŪRET
«4»
Mescidü’l-Harâm’ın aded ve hey’et-i ebvâbı ile bulundukları
cihâtı beyân ve bu kapıların kaçar şerefesi olduğunu ve zamân-ı
Câhiliyye-i Arab’da kangı [hangi] isimlerle ma‘rûf bulunduğunu
zikr u ityân eder. 1063
Ebvâb-ı şarkıyye 1063
1. Bâbü’s-Selâm 1063
2. Bâbü’n-Nebî 1064
3. Bâbü’l-Abbâs 1064
4. Bâb-ı Alî 1064
Ebvâb-ı cenûbiyye 1064
5. Bâb-ı Bâzân 1065
6. Bâb-ı Bağle 1065
7. Bâbü’s-Safâ 1065
8. Bâb-ı Ciyâd 1065
9. Bâb-ı Mücâhid 1065
10. Bâb-ı Medrese-i Şerîf Aclân 1067
11. Bâb-ı Ümmühânî 1067
Ebvâb-ı garbiyye 1068
12. Bâb-ı Hazvere 1068
13. Bâb-ı İbrâhîm 1070
14. Bâbü’l-Umre 1070
Ebvâb-ı şimâliyye 1071
15. Bâbü’s-Südde 1071
16. Bâbü’l-Acele [(cid:217)(cid:293)(cid:229)(cid:273)(cid:292)ا بא(cid:214)] 1071
17. Bâbü’l-Kutbî 1071
18. Bâb-ı Ziyâde-i Nedve 1071
19. Bâbü’d-Düreybe 1072
SŪRET
«5»
Mescidü’l-Harâm minârelerinin adediyle, mukaddemleri Mekke-i
mu‘azzama’da kaç minâre olduğunu ve bu minârelerin nerelerde
bulunduğunu ta‘rîf ve tafsīl eder. 1073
1. Bâbü’l-Umre minâresi 1073
Geceleri minârelerde okunan evrâd 1074
Âhir-i leyâlde mü’ezzin efendilerin Harem-i şerîf minârelerinde
okudukları tezkîr ve tehlîlin sūret-i sahîhasıdır 1074
İhtār 1075
Sūret-i şerîf-i istiğfâr 1075
Ba‘de’t-tesâbîh okunan salât ü selâm 1079
Lâzıme 1080
2. Bâbü’s-Selâm minâresi 1081
Haber-i mu‘teber 1081
3. Bâb-ı Alî minâresi 1082
4. Bâbü’l-Vedâ‘ minâresi 1082
5. Bâbü’z-Ziyâde minâresi 1083
6. Sultān Kayıtbay minâresi 1083
7. Süleymâniyye minâresi 1083
