Millet ve tarih Şuuru - Hilmi Ziya Ülken

996 Pages·2008·1.91 MB·Turkish

by  Hilmi Ziya Ülken

Millet ve Tarih Şuuru

Hilmi Ziya Ülken
TARİH
HİLMİ ZİYA ÜLKEN
SEÇME ESERLERİ-II
MİLLET VE TARİH ŞUURU
editör: EMRE YALÇIN
görsel yönetmen: BİROL BAYRAM
danışman: GÜLSEREN ÜLKEN
redaktör ve sözlükçeyi hazırlayan: L. ECE SAKAR
düzeltmen: GÜNFER DEMİRCİ
grafik tasarım uygulama
TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI
istiklal caddesi, no: 144/4 beyoğlu 34430 istanbul
Tel. [phone]
Fax. [phone]
www.iskultur.com.tr
İçindekiler
Önsöz
I KÜLTÜR VE MEDENİYET
Mefhum Buhranı
Kültür Birliği
Şark ve Garp
Şahsiyet
Tanzimata Karşı
Memleketi Tanımak
Tanzimat ve Hümanizma
Japonya ve Çin: İçtimaî Teşekkül Problemi
II VATAN VE DEMOKRASİ
Millî Eğitim
Hürriyet
Vazife
Hürlük ve Mesullük
Hürriyete Giden Yollar
Demokratik Cemiyetlerde İleri ve Geri
Doğu ve Batı
İktisadi Devletçilik
Halk ve Aydınlar
Aile Davamız
Millet Tipleri
III TÜRKÇÜLÜĞÜN TEKÂMÜLÜ
İmparatorluğun İçtimaî Evrimi
Türkçülüğün Tekâmülü Geciktiren Sebepler–Doğuşu–
Büyüyüşü
Tanzimat Devrinde Türkçülük
Türkiye Dışında Türkçülük Realist ve İlmî Türkçülük
Hayalî, Siyasi ve Hakiki Türkçülük
Milliyetçilik, Irkçılık, Turancılık
Türkler ve Moğollar
Millet Nedir, Ne Değildir
Bizim Terbiyemiz
Millet ve Yurt
Tarih Şuuru ve Vatan
Bir Tarih Felesefesi Mümkün müdür?
İznik: Bir Gölbaşından Görülen Tarih
IV TÜRK MİLLETİNİN TEŞEKKÜLÜ
Kültürümüzün Kaynakları
Şarkılar ve koşmalar
Destanlar
Masallar
Tiyatro
Temsilî karakterde halk raksları
Hukuk ve iktisat
Türk Milletinin Teşekkülü
Tarihimizde Kültür Merkezleri
Önsöz
Bu kitapta 1923’ten 1948’e kadar muhtelif dergi ve
kitaplarda millet ve tarih şuuru hakkında yazmış olduğum
makaleleri topladığım gibi, bu fikirleri sarihleştirmek üzere
diğerlerinden daha geniş olarak son faslı ilâve ettim.
Modern cemiyet şekli ve kıymetler nizamının[1] modern
dayanağı olan millet hakkındaki düşüncelerimi anlatırken
yirmi yılın bazı gelişmelerini olduğu gibi bırakmayı tercih
ettim. Yalnız muhtelif yerlerde neşredilmiş olan ve birbiri ile
ilgisiz gibi görülen yazıları mantıkî bir sıraya göre tertip
etmek suretiyle, onların aynı esaslardan doğduğunu
göstermeye çalıştım. Ayrıca bunlardan bir kısmının 1919’da
yazılmış olduğu halde tam olarak neşredilememiş iki
kitabımdan alınmış olduğunu işaret etmeliyim.
Kitabın ağırlık merkezini teşkil eden tarih şuuru üzerinde
nazarî[2] olarak uzun uzadıya durmaya mevzu elverişli
değildi; buna ancak “Bir Tarih Felsefesi Mümkün müdür?”
adlı iki makale ile diğer birkaç yazıda temas ettim. Bu kitapta
müdafaa ettiğim tarih görüşü, maddeci ve manacı tarih
felsefelerinden ayrılmaktadır. Her iki felsefeye göre de tarih,
formel mantığa aykırı bir mantığın hükmü altında cereyan
eden, zarurî tenakuz ve sentez kanunlarına tâbi bir oluş’tur.
Halbuki yine tarihte yalnızca tekrar edilemeyen vakaları
buluyoruz. Bunlar ya hale ait şahsî ve hür olanlar sahası yahut
geçmişe ait, fosillerden ibaret olmuşlar sahasıdır. Şu var ki, bu
olmuşlar evvelce şahsî ve hür oluşlardı. Böyle bir durumda
biz tarihe ya münferit ve ölü olmuşlar halinde bakabiliriz ki
bu objektif görüşle tarih, cansız vaka izlerinin sinematografik
bir manzarası olur. Yahut onları yaşamakta olduğumuz halin
tecrübesiyle canlandırarak, olmuşlar cereyanı olmaktan
çıkarır, vaktiyle yaşanmış olan canlı hallerin cereyanı haline
getiririz. Bu ikinci manada tarih, bizim aydınlattığımız ve
kendisine, yaşanmış tecrübemizle hayat ve mana kattığımız
tarihtir. Böyle bir tarihe, bugünkü varlığımızın temellerinden
biri olan bir değer gözüyle bakmak doğru olur. Fakat biz
hiçbir zaman onu keyfî ve indî[3] olarak kendi serbest
seçişlerimizle inşa edemeyiz. Çünkü onu kuracak bütün
malzemeyi objektif tarihin hazinesinde hazır buluruz. Aksi
takdirde tecrübemizin geçmişe doğru keyfî uzatılması
gerçekle ilgisiz, muhayyile[4] fantezilerinden farksız olurdu.
Nitekim ferdî hafızamızı kurarken de hale[5] ait olan
hallerimizin izleri ile perçinliyor ve bu izlerden kuruyoruz.
Bu tarzda anlaşılan bir tarih yalnız fosilleri ardı ardına dizen
ve hiçbir hayat bütünlüğüne ulaşamayan objektif tarihten
olduğu kadar, halin fazla değerlendirilmesi yüzünden geçmişi
indî olarak kuran müfrit[6] romantik tarihten de ayrılır.
Garp’ta tanınan her iki tarih felsefesine gelince,
temellerini teşkil eden diyalektik mantığı ancak formel[7] ve
istikraî[8] mantıkları reddetmek suretiyle kurabilen bu
cereyanlar, matematik ve tabiat ilimlerine cephe yapmaya
mecburdurlar. Tezimiz, bu iddialı görüşten tamamiyle uzaktır.
Eğer bir tarih felsefesi mümkünse o varlık sebebini yalnızca
ilim ve tabiat felsefesinden alabilir.
Bu yoldaki araştırmalar, kitabın hacmini aştığı ve
doğrudan doğruya bilgi ve tabiat felsefelerine girdiği için,
burada yalnızca bu meselelerdeki kanaatlerimin neticelerini
işaret etmeye mecbur oldum. İleride bu meselelere daha etraşı
döneceğimi umuyorum.
Millet ve tarih şuuru mevzuunun umumiliğine rağmen
kitapta en büyük kısmı, Türk milletinin doğuşu ve onun
etrafındaki memleket meseleleri almıştır. Burada tetkikine
girmemizde büyük fayda olan ve Türkiye’yi tanımak için
yapılması lâzım gelen monografik anketten Sosyolojiye Giriş
adlı kitabımda bahsetmiştim. Türk milletinin doğuşu ve diğer
milletlerden ayrıldığı noktalar dolayısıyla üzerinde durulması
gereken bazı cihetleri de ileriki yazılarıma bırakıyorum.
Bunlardan en mühimi, başlıca çiftçi ve memur zümrelerine
dayanan bugünkü cemiyetle, müteşebbis insan tipinin
gelişmesine imkân verecek bir şahsiyetçi terbiyenin[9]
uyandırabileceği yarınki cemiyet arasında ne gibi farklar
olduğunu işaret etmek olacaktır. Burada bilhassa ırk, kavim
ve millet kavramları arasındaki farkı belirtirken, millet
kavramının realitesi üzerinde durdum ve onun ideal gelişme
şekillerini başka bir tetkike bıraktım.
Hilmi Ziya Ülken
I
KÜLTÜR VE MEDENİYET