Mieć czy być?

307 Pages·2007·13.102 MB·Polish

by  Erich Fromm

BIBLIOTEKA NOWEJ MYŚLI
W SERII Z WODNIKIEM
ukazały się m.in.
Richard Bach
MEWA
Roger E. Allen
SZKOLĄ MENEDŻERÓW KUBUSIA PUCHATKA
Gary Zukav
TAŃCZĄCY MISTRZOWIE WU LI
SIEDLISKO DUSZY
Carol S. Pearson
NASZ WEWNĘTRZNY BOHATER
Erich Fromm, D. T. Suzuki, Richard De Martino
BUDDYZM ZEN I PSYCHOANALIZA
D. T. Suzuki
WPROWADZENIE DO BUDDYZMU ZEN
Erich Fromm
MIEĆ CZY BYĆ?
REWOLUCJA NADZIEI
MIŁOŚĆ, PLEĆ I MATRIARCHAT
ANATOMIA LUDZKIEJ DESTRUKCYJNOŚC1
KRYZYS PSYCHOANALIZY
PSYCHOANALIZA A RELIGIA
ZERWAĆ OKOWY ILUZJI
O SZTUCE MIŁOŚCI
Daniel Quinn
IZMAEL
OPATRZNOŚĆ
Carlos Castaneda
NAUKI DON JUANA
ODRĘBNA RZECZYWISTOŚĆ
PODRÓŻ DO 1XTLAN
OPOWIEŚCI O MOCY
DRUGI KRĄG MOCY
DAR ORLA
WEWNĘTRZNY OGIEŃ
POTĘGA MILCZENIA
SZTUKA ŚNIENIA
AKTYWNA STRONA NIESKOŃCZONOŚCI
MAGICZNE KROKI
Erich Fromm
Mieć czy być?
Przełożył
Jan Karłowski
Słowo wstępne
Mirosław Chałubiński
DOM WYDAWNICZY REBIS
POZNAŃ 2007
Tytuł oryginału
To Have or to Be?
Copyright © 1976 by Erich Fromm
All rights reserved
■> Copyright © for the Polish edition by REBIS Publishing House Ltd.,
Poznań 1995, 1997, 2002, 2007
Redaktor naukowy
prof. Mirosław Chałubiński
Redaktor
Witold Kutte
Projekt serii i opracowanie graficzne okładki
Andrzej Florkowski
5G-3 5 5 0 3 8
Wydanie IV poprawione (dodruk)
ISBN 978-83-7510-057-0
Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o.
ul. Żmigrodzka 41/49, 60-171 Poznań
tel. [phone]; fax [phone]
e-mail: [email protected]
www.rebis.com.pl
Skład: AKAPIT, Poznań, tel. [phone]
Druk: WYDAWNICTWO I DRUKARNIA UNI-DRUK S.J.
ul. Przemysłowa 13, 62-030 Luboń, tel. [phone] (do 52),
fax [phone], e-mail: [email protected], www.unidruk.poznan.pl
Dla Tao działać oznacza być.
LAO-TSY
Ludzie nie powinni tak bardzo troszczyć się o to,
co robią, jak o to, czym są.
MISTRZ ECKHART
Im mniej jesteś, im słabiej przejawiasz swoje życie,
tym więcej masz, tym większe jest twoje
wyalienowane życie.
KAROL MARKS

SŁOWO WSTĘPNE
„Wielka obietnica nieograniczonego postępu —
obietnica panowania nad przyrodą, materialnego do­
statku, największego szczęścia dla jak największej
liczby osób i nieskrępowanej wolności osobistej —
podtrzymywała nadzieję i wiarę pokoleń od zarania
epoki przemysłowej. Wraz z postępem przemysło­
wym |...) rosło nasze poczucie, iż oto znaleźliśmy się
na drodze wiodącej do nieograniczonej produkcji, a co
za tym idzie, nieograniczonej konsumpcji, że technika
czyni nas wszechmocnymi, a nauka — wszechwiedzą­
cymi. Że oto znaleźliśmy się na drodze do stania się
bogami, nadnaturalnymi istotami, które mogą wy­
kreować drugi świat, używając świata przyrody ni­
czym klocków nowego stworzenia”1.
Powyższy cytat pochodzący z „Wprowadzenia” do
pracy Mieć czy byd. stanowiącej poniekąd testa­
ment Ericha Fromma (1900-1980) — udostępnianej
w tym momencie polskiemu czytelnikowi po raz pier­
wszy w pełnej wersji2 — wprowadza nas od razu
w samo centrum jego refleksji na Lemat osiągnięć
1 E. Fromm, Mice czy byd. nin. wyd., s. 35-36.
- Poprzednie polskie wydanie Mice czy byci Diichoice pudMiiiry
lunwgo spoleczeïmtii'ii („Colloquia Communia" red. M. Cha-
7
cywilizacji europejskiej w czasach nowożytnych oraz
kondycji współczesnej kultury w głównych jej wer­
sjach: kapitalistycznej i komunistycznej.
A owa kondycja jest — zdaniem Fromma — rady­
kalnie kryzysowa. Ziemska religia postępu (swego ro­
dzaju świecki substytut religii tradycyjnej) dominu­
jąca w czasach współczesnych zarówno w myśleniu
potocznym, jak i naukowym nie spełniła — bo speł­
nić nie mogła, o czym za chwilę — swych ma-
ksymalistycznych obietnic. Jest niekwestionowaną
prawdą — podkreśla Fromm — iż w czasach no­
wożytnych nastąpił bezprecedensowy rozwój techniki
i nauki, ludzkość dokonała ogromnego postępu
w dziedzinie opanowania przyrody. Zniknęły też —
przynajmniej w rozwiniętej części świata — główne
obszary nędzy i niedostatku. Jednakże zdecydowanie
trudno jest określić ogólny bilans osiągnięć współ­
czesnego człowieka jako pozytywny. I to z wielu powo­
dów. Odwrotną stroną wzrostu standardu material­
nego i poziomu konsumpcji zachodnich społeczeństw
jest rabunkowa gospodarka zasobami natury. Już sa­
mo określenie „podbój przyrody”, zauważa Fromm
(będąc w tym miejscu w całkowitej zgodzie z poglą­
dami „zielonych”3 i raportami dla Klubu Rzymskie­
go), zakłada agresywny, władczy stosunek człowieka
do swego środowiska. Z kolei konflikty międzynaro­
dowe (zwłaszcza między tzw. blokiem wschodnim
a państwami zachodnimi) grożą wybuchem wojny nu­
klearnej i w efekcie zagładą cywilizacji, a być może
końcem życia na Ziemi. Rosną też dysproporcje mię-
łubiński) było niepełne. Trzeba też koniecznie zauważyć, iż Mieć
czy być? ukazało się po raz pierwszy w 1976 roku, prawie rów­
nocześnie w wydaniu amerykańskim i zachodnioniemieckim.
3 Np. A. Naess, Rozmowy, „Zeszyty Edukacji Ekologicznej”
1992, z. 2.
8