Mevsimlik Tematik Dergi GÜZ 2017/2

552 Pages·2017·57.52 MB·Turkish

07-1815163003 GÜZ 2017/2
ISSN 13772587
9
KÜLTÜR SANAT ŞEHİR
Mevsimlik Tematik Dergi
Su ve Şifâ
İnfak ve Zarâfet
Sadaka Taşlarının
Mimarî ve Kültürel
Hususiyetleri
ŞEMSETTİN ŞEKER
MUSTAFA YILMAZ
GÜZ 2017/2
KÜLTÜR SANAT ŞEHİR
Mevsimlik Tematik Dergi
2 Z2
SUNUŞ
Su hayâtın kaynağıdır. Varlığa can katar. Suya dâir konuşmaya su nûş*
ile başlamak, umulur ki söze hayat ve bereket verir, suyun kaynağın-
dan doğması ve menziline varması gibi, söz de amacına ulaşır.
**
İnançlarında suyu hep merkeze yerleştiren insan, suyun peşinde
yeryüzü yolculuğuna yön verdi, su sâyesinde medeniyetler kurdu.
İnsan suyun hem maddesiyle hem mânâsıyla arındı. Aslına yaklaş-
mak için ona sığındı. Suyu hem gıdâsı hem devâsı olarak bildi.
Su, ya bir pınarda ya bir ayazmada ya bir kaplıcada, bâzen bir kuyuda
bâzen de bir çeşmede, şifâ hassasıyla insanın imdâdına yetişti.
**
Medeniyetler beşiği Anadolu coğrafyası, sînesinde suyun bütün bu
tezâhürleriyle yaşadığı topraklardandır.
İstanbul, âdeta, suyun insana, insanın suya duyduğu muhabbetin
cisimleşmiş şehridir. Dünyâda su mühendisliğinin zirvesine erişen
beldelerdendir.
Zeytinburnu, ayazmaları kuyuları çeşmeleri sebilleriyle İstanbul’un
en eski yerleşim yerlerinden ve şifâ merkezlerindendir. Kendi başına
bir su medeniyetidir.
**
Suyun hayâtımızda, geçmişte ve geleceğimizde tuttuğu yeri ve şifâ
değerini hatırlatmak için Z dergisinin ikinci sayısını Su ve Şifâ tema-
sına ayırdık.
Su insana her zaman ilham kaynağı olmuştur. Dileriz, bu sayımız da
içeriğiyle ve sunumuyla sizlere güzellikler ve ilhamlar yaşatsın.
MURAT AYDIN
Zeytinburnu Belediye Başkanı
*nûş: Farsçada ‘içme’.
Z2 3
4 Z2
“Su gibi” aziz olmak! KÜLTÜR SANAT ŞEHİR
Mevsimlik Tematik Dergi
GÜZ 2017/2
Su ikram eden kişiye (cid:291)su gibi aziz ol(cid:292) ihtiyâcı, eleştiri ve değerlendirmeye
ISSN
temennî ve duâsı zihnimize nereden tahammülsüzlük, empati yoksunluğu (cid:52)(cid:54)(cid:51)(cid:58)(cid:48)(cid:52)(cid:59)(cid:52)(cid:56)
kazınmış olabilir(cid:66) (cid:72)lbette kulak âşinâlığı gibi belirtileriyle, bir kişilik bozukluğu
İMTİYAZ SAHİBİ
ile tevârüs eden örf ve âdetlerimizin olarak ele alınır.
Zeytinburnu Belediye Başkanlığı adına
etkisi ilk belirleyici olmalıdır(cid:62) fakat asıl, İkinci (cid:291)suya bakış(cid:292) tutumu ise Murat Aydın
suyun (cid:291)aziz(cid:292) kılınmış olması husûsu masallarda geçen ve farklı kültürlerde
YAYIN KURULU
üzerinde durmak gerekiyor. yerini bulan (cid:291)medyumluk bakışı(cid:292)dır. (cid:72)rdem Zekeriya İskenderoğlu, İrfan (cid:169)alışan
Birçok din ve inançta suyun merkezî (cid:75)âlin görülmesi, kaybın bulunması.. Murat Dinçer (cid:169)ekin, Murat (cid:74)ür
Süleyman Faruk (cid:74)öncüoğlu
bir rol oynadığını görüyoruz. “Allah amaçlarıyla yapılan bu durugörü
gökleri ve yeri yaratırken arşı su üstünde faâliyeti (cid:291)ruhsal bir yöntem(cid:292) olarak
PROJE YÖNETMENİ
idi” meâlindeki âyet (cid:43)(cid:75)ûd, (cid:52)(cid:52)(cid:50)(cid:58)(cid:44), suyu bilinir ve bu kâbiliyete sâhip kişilere (cid:72)rdem Zekeriya İskenderoğlu
varoluşla irtibatlandırmakta, izzetine, (cid:291)seçilmiş(cid:292) olarak bakılır. (cid:291)Suya
yani aziz oluşuna işâret etmektedir. bakacak(cid:292) kişinin ruhsal dinginliği ve KOORDİNATÖR
Su hayat verir, arındırır. Bu iki temel konsantrasyonu kadar, mekânın da İrfan (cid:169)alışan
nitelik ona yüksek sembolik değer ve dingin olması önem taşır. GENEL YAYIN YÖNETMENİ
kutsallık katar. Bu yüzden tören ve *** Muhammed (cid:81)ur Anbarlı
dînî âyinlerde su etkili bir araç olarak Su ve şifâ temalı bu sayıda, tema
karşımıza çıkar. Dönüştüren, günahları editörü olan Murat Dinçer (cid:169)ekin TEMA EDİTÖRÜ
ve marazı ortadan kaldıran bir güç hocamızın sabrı ve titizliği ile, geceli Murat Dinçer (cid:169)ekin
ve kâbiliyete sâhiptir. Su, yaşayan ve gündüzlü hayli yoğun ve gerçekten
ruhsal bir maddedir(cid:62) insanlar ve ilâhî çok öğretici bir (cid:291)bakma(cid:292) serüveni YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ
Murat (cid:184)ztabak
olan arasında arabulucudur. yaşadık. (cid:82)rtaya arşivlik bir eser çıktığına
*** inanıyoruz. EDİTÖR
Akif Kuruçay
(cid:92)üzyıllardır dünyânın her yerinde İlk sayımızda ele aldığımız (cid:291)Bitki
ve yönünde sudan yola çıkarak ya da (cid:85)essamlığı(cid:292) konusu, bize tematik FOTOĞRAF EDİTÖRLERİ
Murat (cid:74)ür
su eşliğinde oluşan bir inanç, mimarî, derginin imkânlarını kullanarak bir
(cid:83)elin (cid:88)lca
gündelik hayat, davranış biçimleri, kavrama nasıl bakılması gerektiğiyle
GRAFİK UYGULAMA
şehir anlayışı, dekorasyon, kültür, ilgili çerçeve ve eşik oluşturmuştu(cid:62)
(cid:72)mine Sayın (cid:92)alur
sanat ve edebiyat var. İkinci sayımızda yeni bir deneyim ve yeni bir bakış
İNGİLİZCE ÇEVİRİLER
bu temayı çalıştık. Şifâyı da içinde fırsatı sunmuştu. Bu sayımızla da aynı
Feyza Betül Aydın
barındıran su teması, hem kendi tarihî anlayışı (cid:291)su ve şifâ(cid:292) temasına bakışta (cid:83)edro (cid:83)ablo (cid:85)odr(cid:207)guez de Vera (cid:85)(cid:207)os
kimlik ve kişiliğimiz açısından, hem oluşturmuş olmayı temennî ediyoruz.
BASKI SORUMLUSU
komşu kültürler ve inançlar açısından Zihnimizde silikleşen, ihmal (cid:92)üksel (cid:92)ücel
karşılaştırmalı okunması gereken zengin ettiğimiz, unuttuğumuz, bağlamını
DİJİTAL YAYIN SORUMLUSU
bir konu. kaybettiğimiz kavramları böyle bir Muhammet Ali Demir
Bu düşüncelerle (cid:291)suya bakmak(cid:292) deneyimle ele almak çok öğretici.
BU SAYIYA KATKI SAĞLAYANLAR
istiyoruz. Suya iki farklı biçimde *** Feyza (cid:85)umeysa Altındal K.
bakabiliriz. İlki, mitolo(cid:109)ik bir karakter Modern hayat paradigmasının suya
Ahmet Furkan Karatopraklı, Bünyamin (cid:184)ztabak
olan (cid:81)arkissos’un bakışıyla: mite müş(cid:317)k davranmadığını, bu konuda hayli
Fatih Kuyumcu, Mehmet Şerif Mahmutoğlu
göre, (cid:81)arkissos bir gün suda kendi ölçüsüz ve savurgan olduğunu söylemek (cid:92)unus (cid:72)mre (cid:83)ehlivan
yansımasını görür ve ona âşık olur. gerekir. (cid:74)eleneksel kültürlerde kutsal
KAPAK REPRODÜKSİYONU
Saatlerce sudaki aksini seyreder. Fakat sayılan su, günümüzde görkemli bir şov Mahmut Acar
suyun üzerinde görerek âşık olduğu unsuruna dönüştürülmüş durumdadır.
bu imge kendisine karşılık vermeyen Alınıp satılan bir meta seviyesine BASKI VE CİLT
bir imgedir ve tam ona sarılacakken indirgenmiş su imgesine güçlü bir Seçil (cid:82)fset
yok olur. (cid:81)arkissos aşkına kavuşmak tashih yapmak gerekiyor.
uğruna suya düşer ve boğularak Dergide yayımlanan yazı ve görsellerden
ölür. Bu mitolo(cid:109)ik anlatı, narsizm yasal olarak eser sahipleri sorumludur.
Muhammed (cid:81)ur Anbarlı (cid:92)azı ve görseller
olarak psikolo(cid:109)ide yerini almış ve
(cid:74)enel (cid:92)ayın (cid:92)önetmeni kaynak belirterek kullanılabilir.
kendini aşırı sevme, büyük görme ve
gerçeklik dışı bir şişinme olarak ele
alınmıştır. Başkalarından üstünlük (cid:122)(cid:122)(cid:122).zdergisi.istanbul
vehmettiren narsizm, sürekli ilgi görme Z(cid:98)Dergi Z(cid:98)Dergi ZDergi
W. A. Bouguereau, Susuz, 1886.
BU SAYI
Z2 KÜLTÜR | SANAT | ŞEHİR
10 Ajanda 52 72
18 Kitaplık
ÖMER TUĞRUL İNANÇER ZEKİ BAŞAR / MEBRURE DEĞER
24 “Âb-ı hayat ölmeden önce Şifâsına İnanılan Sular
ölümün sırrına ermektir”
74
MURAT ÖZTABAK
Âb-ı Hayat 56
MUSTAFA S. KÜÇÜKAŞCI
32 İSMAİL TAŞPINAR Zemzem
Su, Dinler ve Ritüeller
80
İSMAİL TAŞPINAR
Halk İnançlarında Su 64
TACETTİN KUTAY
40 ERGÜN VEREN Su ile Yaşatılan Din
Yağmur Duâsı Geleneği Hıristiyanlık
MIRCEA ELIADE
Su ve Su Simgeleri 68 84
44 NAİL TAN ÖNDER KAYA
Türk Folklorunda Nisan Yağmuru İstanbul’da Ayazma Kültürü
ve Balıklı Ayazması
HALİL BERKTAY
Tûfan 70
90
48 M. ZEKİ ORAL
Nisan Tası
BRIGITTE PITARAKIS
Bizans’ta Şifâ Pınarları
TANJU TOKA
Felsefe ve Su
6 Z2
94 194
ROBERT G. OUSTERHOUT YILMAZ ÖNGE
Konstantinopolis’te Su ve Şifâ Çeşme, Sebil ve Şadırvan
98 200
MURAT D. ÇEKİN GÜL SARIDİKMEN
Suda Doğum Mîmârî, Süsleme ve Kitâbelerine Göre
İstanbul Çeşmelerinin
100 Dönemsel Özellikleri
212
DİLAVER DEMİRAĞ
Su Medeniyeti
İBRAHİM AKIN KURTOĞLU
108 İstanbul Çeşmeleri
ve İbrahim Hilmi Tanışık
CHARLES RICHET
Geleneksel Su Bulma Yöntemleri 216
110 ŞEFİK MEMİŞ
Dünya Fuarlarında Göz Kamaştıran
Bir Osmanlı Güzeli
MESUT GÖK
Su ve Temizlik
222
116
NAZLIGÜL BULUT
Suyun Kayıp Hâneleri
SALİHA UYDAŞ
Su Literatürü
228
120
ERCAN TOPÇU
160 Çeşmebaşı Kültürü
SEMAVİ EYİCE
Roma ve Bizans Döneminde Su
236
Ekol Sâhibi Bir Su Mühendisi
126
Prof. Dr. Kâzım Çeçen
NURAN KARA PİLEHVARİAN / SELİM KILIÇOĞLU
İslâm Mîmârîsinde Şadırvan
SAİD ÖZTÜRK 162
Osmanlı Şehirlerinin Vakıf Suları
240
FİKRET K. YEGÜL
134
Anadolu’da Hamam Kültürünün
Evrimi SERHAT KULA
Neptün Çeşmeleri
SUPHİ SAATÇİ
Mîmar Sinan’ın Su Mühendisliği
170
244
140
SEYİT ALİ KAHRAMAN
Evliyâ Çelebi Seyahatnâme’sinde SÜLEYMAN FARUK GÖNCÜOĞLU
Kuş Sebilleri
ŞİNASİ ACAR Üç Başşehrin Suları, Su Yapıları,
Belgrad Ormanları’ndaki Bentler Su Esnafı
246
148 180
BEKİR SIDKI ALBAYRAK
Suyun Hâmîsi Sarnıçlar
FATİH DALGALI ERCAN TOPÇU
Köprülü Su Yolu Erkekler Hamamı ve Gelin Hamamı
250
154 190
SELVANUR ŞÖLEN
Dara Antik Kenti ve Sarnıcı
İLHAMİ YURDAKUL HÜSEYİN ATEŞ / A. ÇAĞRI BAŞKURT
İstanbul’a İçme Suyu Temîni Hamam Müzeleri
Terkos Suyu
Z2 7
252 286 314
NİL SARI GÖNÜL GÜREŞSEVER CANTAY FARUK FIRAT
İstanbul’un Kaynak Sularından Suyla Şifâ Bulan Şehirler Kanallar Üzerinde Yaşayan Şehirler
Hâtıralar: Halûk Perk Koleksiyonu
İçme Suyu Pul ve Mühürleri 290 318
264
KEMAL ÇONTAY MURAT D. ÇEKİN
İstanbul’un Şifâlı Termal Kaynağı Yeşilırmak ve Amasya
A. SÜHEYL ÜNVER
İstanbul’un Bâzı Acı ve Tatlı Sularının 294 320
Halkça Mâruf Şifâ Hassaları Hakkında
MUSTAFA NOYAN AHMET APAYDIN
268 İstanbul’un Sayfiye Yeri Tuna
Yalova Kaplıcaları
DANİŞMEND HÜSEYİN ŞAHİN 322
Niksar Ayvaz Suyu 300
HAŞİM ŞAHİN
272 ÖNDER KAYA Kayıp Şehir Adakale
İstanbul’un Deniz Hamamları
MUSTAFA ÇAKICI 328
Kızılay Maden Suları 306
MEHMET YAŞAR ERTAŞ
278 SÜLEYMAN FARUK GÖNCÜOĞLU Şifâlı Suyun İzinde Bir Seyyah
Bir Su Yolu Medeniyeti: Boğaziçi Michel Eyquem de Montaigne
HAŞİM ŞAHİN
Sakaların Pîri Saka Baba
352 362
284 SüleymâHnAiyLeÛ Kİş Pi ESRuK Kapları Suyun YEâRrCeAnNl eTrOi PMÇUusluklar
350 Anadolu Hamam Taslarının Güğümler, Maşrapalar
ZEKİ KARAGÜLLE Serüveni
Hidroterapi, SPA, Balneoterapi, Osmanlı Dönemi
Su Eşyâsı Nâdir Bardaklar
Talassoterapi
358
Temizliğin Alâmet-i Fârikası
SERKAN GEDÜK
Suyun İyileştirici Gücü Sabunlar
Şifâ Kapları El Emeği Göz Nuru
Havlular-Peşkirler
8 Z2