MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK VE HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELER Yard. Doç. Dr. Selva Erhan ...

17 Pages·2012·0.68 MB·Turkish

MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK
VE
HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELER
Yard. Doç. Dr. Selva Erhan Şentürk
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2013 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.
MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK VE HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELER
Yard. Doç. Dr. Selva Erhan Şentürk
ISBN: 978-975-420-939-6
5846 ve 2936 sa yı lı Fi kir ve Sa nat Eser le ri ya sa sı ge re ği her han gi bir bö lü mü, res mi ve ya ya zı sı, ya zar la rın ve
ya yın la yı cı sı nın ya zı lı iz ni alın ma dan tek rar la na maz, ba sı la maz, kop ya sı çı ka rı la maz, fo to ko pi si alı na maz ve ya
kop ya an lam ı ta şıy a bi le cek hiç bir iş lem ya pı la maz.
Dü zen le me: Nobel Tıp Kitabevleri
Cenk Akay
Bas kı / Cilt: No bel Mat ba acı lık, Ha dım köy-İS TAN BUL
NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ.
ÇAPA ANKARA
Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye)
Tel: [phone] Tel: [phone]
Fax: [phone]
ANTALYA
Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı
CERRAHPAŞA
Falez Sit. Toros Apt. No: 183/2
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı
Tel: [phone]
Park içi Cerrahpaşa-İstanbul
Tel: [phone] BURSA
Uludağ Üniversitesi Görükle Kampüsü
KADIKÖY Kampüs AVM No: 7 Nilüfer-BURSA
Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Tel: [phone]
Kadıköy-İstanbul
ELAZIĞ
Tel: [phone]
Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B
Tel: [phone]
SAMSUN
www.nobeltip.com Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6
Tel: [phone]
ÖNSÖZ
Meslek yaşamımın başlangıç dönemlerin de, Florence Nightingale Hemşirelik
Yüksek Okulunda “Hemşirelik Tarihi ve Deontolojisi” dersini uzun yıllar ver-
dim “Hemşirelik Tarihi” 1977 yılında kitaplaştı. “Hemşirelikte Deontoloji” dersi
birikimimi de 1986 da küçük bir kitapçık şeklinde sunmuştum. Yabancı/kaynak-
lar vardı.Türk Hemşireler Derneği de üzerinde çalışıyordu. Bu konuda hemşire
düşünürümüz oldukça azdı ve yayınları da ona göre idi.
Uzun bir aradan sonra Arel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Hemşirelik
Bölümünde aynı dersi verme imkanı, bana verildi. Bunun üzerine bu konuda bilgi
birikimini araştırdım. Memnuniyetle gördüm ki; azımsanmayacak sayıda hemşire
düşünürümüz, bu alanda çalışma yapmış ve yayınlar sunmuşlardı. Türk hemşiresinin
bu konudaki felsefi düşünüşü benim için de açıklık kazanmıştı.
Mesleğe ilk girdiğimiz yıllarda, hemşireliği yüceltmek için, “Beyaz Melek” tabiri
çok kullanılırdı. Bizse: “Biz melek değil insanız, profesyonel bir mesleğin üyeleri-
yiz.” der ve mesleğimizin geldiği yeri işaret etmeye çalışırdık. Derslerimizde; hastayı
anlama ve yardım açısından duygusallıktan ziyade “empati” olgusuna vurgu yapar,
etik ilkeleri bu çerçevede yorumlamaya çalışırdık. Ben hemşirelik mesleği üyeler-
inin sevgi ve şefkat, yardıma istek duyguları ile donanımlı olmaları gereğine çok
genç yaşlarımda inandım ve hatta “Hemşirelikte Deontoloji” kitabının ön sözünde
şöyle demişim.
“Hemşirelik mesleğinin gereklerini en iyi şekilde yerine getirebilmek için, bireyin
çevresini ve kendisini sevmesinin zorunluluğu açık, iyilik yapmaya istekli olmak,
bilgi edinmeye doyamamak, çok çalışmak, doğruluktan şaşmamak, bunun üzerine
eklenirse, mükemmel ve yararlı bir kişilik ortaya çıkmaktadır. Meslektaşlarımın bu
kişiliğe sahip olması haklarıdır. Çünkü onlar hemşiredir!.........”
Hala aynı düşüncedeyim. Yeni yayınları okuduğumda ve kongrelerde dinlediğim
tebliğlerde, meslektaşlarımla aynı fi kri paylaştığımı gördüm. “Sevgi duygusu” bi-
zler için çok önemli, oldukça zor ve fedakarlık gerektiren mesleğimizi, başarıya ve
dolayısıyla mutluluğa ulaştırmada öncü faktör olduğuna inanıyorum.
Bu ikinci çalışma hayatımda bana yardımcı ve destek olan, Florence Nightingale
Hemşirelik Fakültesi Öğretim Elemanlarına, Arel Üniversite Hemşirelik Bölümü
öğretim Kadrosuna, Florence Nightingale Hemşire Mektepleri Hastaneleri Vakfı
Yönetim Kurulu Başkanıma, basımı gerçekleştiren Nobel Tıp Kitabevine teşekkür
ederim.
Selva Erhan Şentürk
2012 İstanbul

İÇİNDEKİLER
1- MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK ..............................................................................1
- Giriş ...............................................................................................................................3
- Meslek nedir? ................................................................................................................3
- Meslekleşme süreci ......................................................................................................3
- Ahlak-Etik değerler ......................................................................................................4
- Otonomi ........................................................................................................................5
- Parasal kazanç ...............................................................................................................5
- Profesyonel anlayış .......................................................................................................5
- Mesleğe temsil eden otonomiye sahip meslek kuruluşu .........................................6
- Düşünürlerin meslek hakkındaki yorumları ............................................................6
- Hemşirelik nedir ..........................................................................................................7
- Hemşirelik meslekmidir ..............................................................................................7
2- HEMŞİRELİK TANIMI ...............................................................................................11
- Giriş ............................................................................................................................13
- Hemşire ve hemşirelik tanımı .................................................................................13
3- HEMŞİRELİK FELSEFESİ ..........................................................................................15
- Felsefe nedir ...............................................................................................................17
- Hemşireliğin felsefesi ................................................................................................17
4- HEMŞİRENİN GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLARI ..................................19
- Giriş ............................................................................................................................21
- Yasal gelişim ...............................................................................................................21
5- HEMŞİRENİN ÇEVRESİ İLE İLİŞKİLERİ ..............................................................23
- Giriş ............................................................................................................................25
- Kendisini ve çevresini tanıma .................................................................................25
- Hemşire hasta ilişkileri .............................................................................................25
- Hemşirenin meslektaşları ve diğer disiplinlerle ilişkileri .....................................26
- Hemşirenin yardımcı hizmet görevlileri ile ilişkileri ...........................................26
6- AHLAK, DEONTOLOJİ VE ETİK KAVRAMILARINA GENEL BAKIŞ ..........27
- Giriş ............................................................................................................................29
- Tarihsel süreç .............................................................................................................29
- Dinsel anlayışın etkisi ...............................................................................................30
- Değişim hareketleri ...................................................................................................30
vi MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK ve HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELER
7- AHLAK ...........................................................................................................................31
- Tanımı .........................................................................................................................33
- Ahlaklı ve olgun bireyin özellikleri ........................................................................34
- Hemşirelikte ahlak ....................................................................................................34
- Ahlak - deontoloji - etik arasında varolan küçük farklar .....................................35
8- DEONTOLOJİ-MESLEK AHLAKI ...........................................................................37
9- ETİK ................................................................................................................................41
- Bazı felsefe dalları ......................................................................................................43
- Etik alanları ................................................................................................................44
- Analitik felsefe anlayışına uygun çalışma ve araştırma alanları .........................45
- Meslek etiğinin ortaya çıkış süreci ..........................................................................47
- Etik araştırma yöntemleri ........................................................................................48
- Toplumda geçerli olan ortak ilkeleri/kodları .........................................................49
10-İNSAN HAKLARI ........................................................................................................51
- Giriş ............................................................................................................................53
- İnsan hakları, kavram ve kapsamı ...........................................................................53
- Tarihçesi .....................................................................................................................54
- İnsan hakları evrensel bildirgesi ..............................................................................54
- Temel insan hakları ve yasal yönleri .......................................................................54
- Ahlak açısından insan hakları .................................................................................55
- İnsan haklarının insanlığa kazandırdıkları ............................................................56
11-SAĞLIK HAKKI ...........................................................................................................57
- Giriş ............................................................................................................................59
- Sağlık hakkını gerçekleştirecek tedbirler ...............................................................59
- Yerel hukukumuza göre sağlık hakkı ......................................................................60
12-HASTA HAKLARI .......................................................................................................61
- Tanımı .........................................................................................................................63
- Tarihçesi .....................................................................................................................63
- Hastaneye yatan hasta hakları .................................................................................65
13-HEMŞİRENİN HAKLARI ..........................................................................................67
- Giriş ............................................................................................................................69
- Hemşirenin iş kanunu kapsamındaki hakları .......................................................69
- 657 Sayılı Devlet Memurları yasası kapsamında hakları .....................................69
- Hemşirenin etik hakları ...........................................................................................71
EKLER vii
14-ULUSLARARASI HEMŞİRELİK KAVRAMLARI IŞIĞINDA
HEMŞİRELİK MESLEĞİNİN SORUMLULUĞU ...................................................73
- Giriş ............................................................................................................................75
- Hemşireliğe uygulanan etik kavramlar ..................................................................75
- Hemşirenin etik sorumlulukları .............................................................................76
15-TÜRK HEMŞİRELER DERNEĞİNE GÖRE HEMŞİRELİK ETİK
İLKELER VE SORUMLULUKLARI ..........................................................................81
- Giriş ............................................................................................................................83
- I. Bölüm -Etik İlkeler ..............................................................................................83
- II. Bölüm -Sorumluklar ............................................................................................85
16-HEMŞİRELİK UYGULAMA ALANINDA, ETİK KARARLAR ALMADA
YOL GÖSTERİCİ ETİK KAVRAMLAR ...................................................................87
- Giriş ............................................................................................................................89
- Savunma .....................................................................................................................89
- Hesap verme sorumluluğu .......................................................................................89
- İş birliği .......................................................................................................................90
- Bakım ..........................................................................................................................90
- Hemşireler arasında uyum sağlanan kavramlar....................................................91
- Etik problemleri algılama sorunları........................................................................91
- Etik ikilemlerde karar verme süreci ........................................................................93
17-ETİK KURULLAR .......................................................................................................95
- Giriş ............................................................................................................................97
- Etik kurulların kuruluş nedenleri ...........................................................................97
- Ülkemizde etik kurullara gereksinim nedeni ........................................................98
- Ülkemizde etik kurulların görevleri .......................................................................98
- Etik kurulların sınıfl andırılması..............................................................................98
18-BİYOETİK ...................................................................................................................101
- Giriş ..........................................................................................................................103
- Tanımı .......................................................................................................................103
- Biyoetiğin gelişim aşamaları ..................................................................................103
- Etik ve biyoetiğin tartışma alanları .......................................................................103
19-HEMŞİRELİKTE MALPRAKTİS VE HUKUKİ UYGULAMALAR ................111
- Giriş ..........................................................................................................................113
- Malpraktis tanımı ....................................................................................................113
- Hizmette yanlış ve zararlı uygulamaların tanımları ...........................................113
viii MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK ve HEMŞİRELİKTE ETİK İLKELER
- Hemşirelerin kusur ve hataları ..............................................................................115
- Hemşirenin ceza hukuku yönünden sorumluluğu .............................................115
- Hemşirenin hukuki yönden sorumluluğu ...........................................................116
- Hemşirenin disiplin yönünden sorumluluğu ......................................................116
Ekler ....................................................................................................................................121
Kaynaklar ............................................................................................................................187
Dizin ....................................................................................................................................189
1
MESLEK OLARAK HEMŞİRELİK